CCF20110308013

26 1. Jak jest? Bezpieczeństwo wewnętrzne w aktualnych zapisach formalnoprawnych

niejasności i sporów kompetencyjnych, trudności w komunikacji wiciu wykonawców, nakładania się działań służb i instytucji oraz marnotrawienia zasobów narodowych.

Jeszcze jedna kwestia związana z zapisami Strategii warta jest podjęcia. Zauważmy i podkreślmy: w strukturze dokumentu poza obszarem bezpieczeństwa wewnętrznego, oddzielnie, a więc jako kwestie równorzędne, ale niewchodzące w jego zakres problemy, ulokowano (w nawiasach numery punktów dokumentu):

-    (3.2.) bezpieczeństwo militarne;

-    (3.4.) bezpieczeństwo obywatelskie;

(3.5.) bezpieczeństwo społeczne;

-    (3.6). bezpieczeństwo ekonomiczne;

-    (3.7.) bezpieczeństwo ekologiczne;

-    (3.8.) bezpieczeństwo informacyjne i telekomunikacyjne.

Taka jednopoziomowa, ale też wiclokrytcrialna struktura pojęciowo-znaczcniowa ma się nijak zarówno do teorii, jak i praktyki bezpieczeństwa. Będąc luźnym, przypadkowym, nieuporządkowanym zbiorem, bardziej myli i wprowadza chaos, niż. wyjaśnia, buduje ład. A pamiętajmy, że konsekwencją jej stosowania są struktury organizacyjne, instytucjonalne, podział kompetencji, zasobów i odpowiedzialności. Konsekwencją są też próby definiowania dziedzin bezpieczeństwa w ujęciu poziomym, równorzędnym, podczas gdy z istoty są one powiązane, bardziej przekrojowe niż autonomiczne.

Równie kontrowersyjne, budzące zastrzeżenia zapisy definiujące bezpieczeństwo wewnętrzne znajdują się w ustawie z 24 maja 2002 roku o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu³⁰. Dokument ten stanowi (wyróżnienia - C.R.):

„Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) właściwa jest w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego.

[...] Do zadań ABW należy:

1) rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa”.

Tym razem bezpieczeństwo wewnętrzne ujęto rozłącznie z porządkiem konstytucyjnym. Czyli ochrona porządku konstytucyjnego nic jest przedmiotem troski bezpieczeństwa wewnętrznego. Jest „obok" niego, odrębnym obszarem?

Również ten dokument ogranicza zakres i charakter działań bezpieczeństwa wewnętrznego do form ochronnych. ABW nie broni nas ani nic kształtuje naszego bezpieczeństwa. Tylko ochrona jest jej domeną...

Wyraźnym, wymiernym wskaźnikiem określającym przyjęte w dokumencie znaczenie terminu „bezpieczeństwo wewnętrzne” jest zakres zagrożeń, w których ABW jest właściwa. Użyte sformułowanie „a w szczególności” precyzuje te zagrożenia jako elementy zbioru zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego. Zaliczono do owego zbioru zagrożenia godzące w suwerenność, międzynarodową pozycję, niepodległość, nienaru-® Tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 29, po/. 154.

szalność terytorium, a także obronność państwa. Należy zauważyć, że dokument nie wskazuje ani możliwych podmiotów owych zagrożeń, ani ich źródeł czy lokalizacji. Domyślnie więc przedmiotem bezpieczeństwa wewnętrznego będą zarówno zagrożenia z wewnątrz, jak i z zewnątrz kraju, ze strony dowolnego podmiotu.

Podobnie szeroko (wobec braku ograniczeń w przepisie) możemy sądzić o uwzględnianym, nicprecyzowanym w dokumencie:

-    charakterze zagrożeń - militarne i nicmilitamc, naturalne i sztuczne, ekonomiczne, społeczne i ...wszelkie inne;

-    ich skali - lokalne, regionalne, globalne - wszelkie;

-    angażowanych do ochrony zasobach - wojskowe i cywilne, narodowe i pozana-rodowe - wszelkie;

-    podmiocie kierującym - państwowy, poza- i ponadpaństwowy;

obszarze działań własnych - zarówno na własnym terytorium jak i poza nim.

Cóż, wielkie zadania i wielką odpowiedzialność przypisano ABW... W kontekście refleksji nad tożsamością bezpieczeństwa wewnętrznego interesujący jest fakt zaliczenia lak rozległego i zróżnicowanego zbioru do zagrożeń właściwych - w świetle przepisu analizowanego dokumentu - bezpieczeństwu wewnętrznemu.

Gdybyśmy utworzyli Agencję Bezpieczeństwa Zewnętrznego - niewiele zadań by dla niej zostało...

W tym kontekście ustawa o ABW jest mało użyteczna w trudzie definiowania bezpieczeństwa wewnętrznego.

Problemem wykraczającym poza ramy pracy, ale niezmiernie ważnym społecznie są skutki lak rozmytego i rozległego znaczenia nadawanego bezpieczeństwu wewnętrznemu dla praktyki organizacji i realizacji bezpieczeństwa, dla jej uporządkowania, sprawności, efektywności. Nakładanie się kompetencji i alokacji zasobów narodowych, chaos organizacyjny, spory i kłótnie, nieadekwatność rzeczywistych zdolności do zadań - o tym już pisaliśmy...

Wśród znacznej liczby ujęć nie formalnych, instytucjonalnych, a indywidualnych, autorskich, dominują podejścia oparte na wspomnianej już, prostej dychotomii: zagrożenia zewnętrzne - bezpieczeństwo zewnętrzne, zagrożenia wewnętrzne = bezpieczeństwo wewnętrzne. Pewną modyfikacją takich ujęć (niezbyt udaną) jest pogląd S. Lipskiego (wyróżnienia - C.R.): „można wyróżnić bezpieczeństwo zewnętrzne (brak zagrożeń ze strony innych państw) oraz bezpieczeństwo wewnętrzne (stabilność wewnętrzna)”⁵¹. Podział dokonany na podstawie dwóch różnych kryteriów (podmiot zagrażający - cci działań własnych) jest nierozłączny i niespójny, a ograniczenie zagrażających podmiotów do państw jest dziś anachronizmem. Utożsamienie bezpieczeństwa ze stabilnością równie trudno zaakceptować. O wiele bardziej konstruktywne, bardzo interesujące poznawczo, wnoszące nowe elementy do interpretacji pojęcia bezpieczeństwa wewnętrznego jest stanowisko R. Kuźniara. Dlatego też cytujemy poniżej obszerny fragment tekstu tego autora.

¹¹ S. Lipski, Bezpieczeństwo narodowe - wybrane zagadnienia terminologiczne, Wyższa Szkoła Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie, http://com.homc.pl/dobrauczclnia.pl/uplond/File/KONFP.RENCJtl/BN02. pdf.