CCF20140127049

Księga druga. Przyczyny społeczne i typy społeczne

202

Icfilanckle ule jesl /.lileeuclil/owaue; Ink juk wierny, Kapłan /a leży tylko od siebie i od swojego sumienia. Jest bardziej wykształconym przewodnikiem niż ogół wiernych, ale jednak nie ma żadnej władzy ustalania dogmatu. Tym jednak, co w największej mierze świadczy o tym, że swobodna refleksja postulowana przez twórców reformy nic pozostała na etapie platonicznęj afir-macji, jest coraz większa liczba wszelkich odłamów, która tak bardzo kontrastuje z niepodzielną jednością Kościoła katolickiego. |

Dochodzimy więc do pierwszego wniosku, zgodnie z którym skłonność protestantów do samobójstwa powinna miećzwią-zek ze swobodną refleksją, która ożywia tę religię. Spróbujmy dobrze zrozumieć ten związek.fPostulat swobodnej refleksji jest rezultatem innej przyczyny. Pojawia się, kiedy ludzie, którzy przez długi okres czerpali całą wiarę z tradycji, żądają prawa kształtowania jej przez siebie. Nie czynią tego jednak ze względu na wewnętrzną wartość swobodnego poszukiwania, ponieważ niesie ono ze sobą tyle cierpienia, ile radości — czynią to, ponieważ od tęj pory odczuwąją potrzebę tej swobody. Otóż potrzeba ta może mleć tylko jedną przyczynę — znlunmnle «lę Irndycyjnych wierzeń. Gdyby narzucały się one zawsze z tą samą silą, nie powstałaby nawet myśl, aby poddać je krytyce. Gdyby miały zawsze ten sam autorytet, nic żądano by weryfikacji jego źródła. Refleksja rozwija sięjedynie wówczas, gdy musi się rozwijać, czyli kiedy pewne idee i nieracjonalne odczucia, które do tęj pory wystarczały do kierowania postępowaniem, straciły swoją skuteczność. Oddziałuje ona wówczas, aby zapełnić powstałą pustkę, której sama nie uczyniła. Podobnie gaśnie ona, w miarę jak myśl i działanie przyjmują postać automatycznych przyzwyczajeń, a budzi się dopiero wtedy, kiedy gotowe przyzwycząjenia ulegąją rozpadowi. Domaga się ona swoich praw od opinii publicznej tylko wtedy, kiedy opinia ta nie ma już tej samej siły, czyli gdy przestaje być w tym samym stopniu wspólna. Tak więc żądania te powstają nie tylko przez pewien czas i nie mają postaci przejściowych kryzysów, lecz stają się chroniczne, a świadomość indywidualna wielu ludzi nieustannie potwierdza ich niezależność. Stan ten wynika

/, l<-)|o, Iż żądunlu te są nieustannie rozrywane w ró/.nycli Kierunkach i że nie powstała nowa opinia, która mogłaby zastąpić dotychczasową. Gdyby powstał nowy system wierzeń, który dla wszystkich wydałby się równie bezdyskusyjny jak dawny, przestano by poddawać go krytyce. Nie wolno byłoby nawet rozmawiać o nim, ponieważ myśli występujące w całym społeczeństwie stają się uświęcone i nie wolno im zaprzeczać. Aby stały się one bardziej tolerancyjne, zgoda na nie musi być mniej powszechna i mniej całkowita — muszą zostać osłabione przez dotyczące ich spory. \

Jeżeli zatem jest prawdą, że gdy pojawia się swobodna refleksja, mnożą się schizmy, to należy dodać, iżjest ona warunkiem ich występowania i z nich wynika, ponieważ postuluje się ją tylko po to, aby ukryte lub częściowo ujawnione odłamy religijne mogły się łatwiej rozwijać.jTo, że protestantyzm przypisał indywidualnej myśli większe znaczenie niż katolicyzm, wynika z tego, iż zawiera mniej wspólnych wierzeń i praktyk. Otóż społeczność religijna nie może istnieć bez zbiorowego credo i jest tym silniejsza i bardziej jednolita, im szerszy zakres obejmuje to credo. Nic łączy ona bowiem ludzi za pomocą wymiany i wzajemności usług, czyli czasowych więzi, w których występują różnice i w których zakłada się nawet ich występowanie. Społeczność religijna socjalizuje Jednostki jedy nie przez to, że przy wiązujeje do tego samego systemu doktryn, przy czym czyni to tym lepiej, im szerszy i mocniejszy jest ten system. Im więcęj jest sposobów działania i myślenia o charakterze religijnym, a więc niezgodnych z postulatem swobodnej refleksji, w tym większym stopniu we wszystkich szczegółach życia obecna jest idea Boga, która kieruje ludzką wolę w stronę tego samego i jedynego celu. I przeciwnie, w im większym stopniu grupa wyznaniowa zdąjc się na sąd poszczególnych ludzi, im bardziej jest nieobecna w ich życiu, tym mniejszą ma spójność i żywotność. Dochodzimy więc do wniosku, że wyższość religii protestanckiej pod względem zjawiska samobójstwa wynika z tego, że jest to Kościół mniej zintegrowany niż Kościół katolicki, j

f Przy okazji wyjaśniona zostaje sytuacja judaizmu. W istocie długotrwałe nieuznawanie Żydów przez chrześcijaństwo wy-