CCF20140217035

6.2. Proces planowania zasobów ludzkich 179

wyższego zarobku, tym bardziej atrakcyjna, że u tego samego pracodawcy, a ponadto stawka za godzinę nadliczbową jest wyższa niż za godzinę normalną (w Polsce zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. w godzinach normalnych, obejmuje 8 godzin pracy na dobę). Z kolei z punktu widzenia pracodawcy powierzanie dodatkowej pracy już zatrudnionym jest korzystne, gdyż uwalnia od konieczności angażowania nowych ludzi i ponoszenia związanych z tym nakładów, kosztów i ryzyka. Prawo pracy ogranicza jednak dostępność tej alternatywy doboru, gdyż godziny nadliczbowe są limitowane do 150 w roku. Od strony pracodawcy godziny nadliczbowe mogą mieć jeszcze inny mankament, mianowicie spadek wydajności i jakości pracy wraz z wydłużaniem się czasu pracy.

Obserwacje wskazują, że nie wszyscy zatrudnieni w firmie są w pełni dociążeni pracą. W takim przypadku pracodawca może uzgodnić z pracownikiem poszerzenie zakresu jego zadań za odpowiednio wynegocjowaną podwyżkę uposażenia. Rozwiązanie może być atrakcyjne dla obu stron stosunku pracy.

Usprawnianie organizacji pracy jest bezinwestycyjnym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Poszukiwanie nowych, bardziej wydajnych metod organizowania pracy i efektywnych struktur organizacyjnych umożliwia rozwiązanie części problemów związanych z brakami kadrowymi. Poprawa organizacji pracy może polegać na skracaniu i harmonizowaniu czasu pracy, optymalizacji przestrzennego rozmieszczenia stanowisk, usprawnianiu pracy na stanowiskach, scalaniu lub rozkładaniu operacji technologicznych, przesuwaniu ludzi pomiędzy jednostkami organizacyjnymi, zmienianiu zakresów zadań itp. Wszystkie te usprawnienia przynoszą wzrost wydajności pracy bez konieczności dodatkowego zatrudnienia.

Technika i technologia to do pewnego stopnia czynniki wytwórcze substytucyjne wobec pracy żywej. Dozbrajanie stanowisk pracy, a więc wprowadzanie nowoczesnej techniki i technologii, podnosi efekty pracy. Maszyna może zastąpić wielu pracowników wyposażonych w narzędzia pracy, automat (czyli maszyna wieloczynnościowa) może zastąpić szereg ludzi pracujących przy maszynach. Tak samo robot (automat wyposażony w czujniki naśladujące funkcjonowanie zmysłów człowieka), zastępuje coraz częściej ludzi przy prostych pracach fizycznych. Nawet czynności umysłowe mogą być zastępowane nowoczesną techniką, np. informatyczną. Mankamentem dozbrajania stanowisk pracy jest konieczność ponoszenia wysokich nakładów, jednakże w dłuższej perspektywie jest to rozwiązanie bardziej opłacalne ekonomicznie niż angażowanie ludzi, ponieważ raz kupione urządzenie nie wymaga już nowych wydatków (remonty i konserwacje są dokonywane z odpisów amortyzacyjnych), podczas gdy człowiekowi na stanowisku pracy trzeba stale płacić, a wydatki te nie podlegają zwrotowi w formie amortyzacji.

Duże możliwości redukcji niedoborów kadrowych daje angażowanie do pracy na umowy cywilnoprawne. Trzeba dodać, że angażując na zlecenie (dzieło) zwykle nie ponosi się nakładów związanych z tworzeniem stanowiska pracy. Zlecenio-