chalmers0067

69

Stopnie falsyfikacji, jasności i precyzji

jąc fałszywość naszego domysłu dowiadujemy się wiele o prawdzie i zbliżamy się do niej.”¹

Uczymy się na własnych błędach. Nauka rozwija się poprzez próby i błędy. Ze względu na to wyprowadzenie praw i teorii ze zdań obserwacyjnych jest logicznie niemożliwe, ale możliwa jest dedukcja ich fałszywości. Falsyfikacje okazują się bardzo ważnymi wydarzeniami, wielkimi osiągnięciami, milowymi krokami w nauce. Twierdzenia o ogromnej wadze falsyfikacji, wygłaszane przez fal-syfikacjonistów o skrajnej orientacji, są jednak mało przekonywające i będą przedmiotem krytyki w kolejnych rozdziałach.

Ponieważ nauka dąży do teorii o wysokiej zawartości informacyjnej, falsyfikacjonista wita z radością śmiały, spekulatywny domysł. Pochwala odważne hipotezy, o ile są one falsyfikowalne i o ile zostają odrzucone po falsyfikacji. Ta ambitna postawa radykalnie różni się od ostrożności zalecanej przez naiwnego indukcjonistę. Według tego drugiego bowiem, do nauki można włączyć tylko teorie, którym można wykazać ich prawdziwość lub wysokie prawdopodobieństwo. Możemy wykraczać poza bezpośrednie dane doświadczenia tylko wówczas, gdy posługujemy się prawomocnym wnioskowaniem indukcyjnym. Natomiast falsyfikacjonista świadom jest ograniczeń indukcji i dominacji teorii nad obserwacją. Tajemnice natury można ujawnić tylko za pomocą śmiałych i wnikliwych teorii. Im więcej śmiałych teorii staje do konfrontacji z rzeczywistym światem, oraz im bardziej fantastyczne są te domysły, tym większe szanse na znaczący postęp w nauce. Nie ma żadnego niebezpieczeństwa upowszechnienia się fantastycznych teorii, ponieważ jeżeli są one niepoprawne jako wyjaśnienia świata, będą wyeliminowane w wyniku sprawdzania.

Wymóg falsyfikowalności teorii ma tę atrakcyjną konsekwencję, że teorie należy formułować w sposób jasny i precyzyjny. Jeżeli teoria jest sformułowana tak niejasno, że nie wiadomo, o czym właściwie mówi, wówczas wszelkie wyniki obserwacji i eksperymentów można uznać za zgodne z tą teorią, dzięki czemu można jej bronić przed falsyfikacją. Na przykład Goethe pisał na temat elek-

1

K. R. Popper, Conjectures and Refutations, Routledge and Kegan Paul, London 1969, s. 231. Podkreślenia w oryginale.