chalmers0088

90

Granice falsyfikacjonizmu

łowe poszczególnych obserwatorów. Te drugie są w pewnym sensie „dane” jednostkom w akcie obserwowania, ale nie ma żadnej prostej drogi prowadzącej od tych subiektywnych doznań (zależnych od czynników właściwych każdemu obserwatorowi, takich jak oczekiwania, posiadana przezeń wiedza, itd.), do zdania obserwacyjnego, które ma opisywać zaobserwowaną sytuację. Zdanie obserwacyjne, sformułowane w języku „publicznym”, jest sprawdzalne i można je poddawać modyfikacjom lub odrzucić. Poszczególni obserwatorzy mogą akceptować poszczególne zdania obserwacyjne, ale nie muszą. Ich decyzja w tej sprawie będzie motywowana częściowo przez odpowiednie doznania zmysłowe, ale żadne doznania zmysłowe nie wystarczą, aby wykazać poprawność zdania obserwacyjnego. Obserwator może przyjąć pewne zdanie obserwacyjne na podstawie jakiegoś postrzeżenia, lecz zdanie to może być fałszywe.

Ilustrują to następujące przykłady. „Księżyce Jowisza są widzialne przez teleskop” oraz „Mars jest kwadratowy i silnie zabarwiony” to zdania obserwacyjne. Pierwsze z nich mógł wypowiedzieć Galileusz lub jego zwolennik, drugie zostało zanotowane przez Keplera. Oba te zdania mają charakter „publiczny” w tym sensie, że głosić lub krytykować je może każdy, kto ma na to ochotę. Galileuszow-ska decyzja, aby bronić pierwszego z nich, była motywowana doznaniami zmysłowymi, które towarzyszyły teleskopowej obserwacji Jowisza, zaś Keplerowskie postanowienie, aby zapisać drugie, było podobnie motywowane doznaniami zmysłowymi podczas obserwacji teleskopowej Marsa. Oba zdania obserwacyjne są sprawdzalne. Przeciwnicy Galileusza twierdzili, że plamy, które Galileusz interpretował jako księżyce Jowisza, były aberracjami optycznymi, mającymi źródło w działaniu teleskopu. Galileusz bronił swego twierdzenia o możliwości prowadzenia obserwacji księżyców Jowisza argumentując, że gdyby księżyce te były aberracjami, wówczas księżyce podobne musiałyby się pojawiać w pobliżu innych planet. Debata na te tematy ciągnęła się długo i w miarę, jak udoskonalono teleskopy i teorie optyczne, zdania o księżycach Jowisza zyskiwały dodatkowe wsparcie, a krytyka skierowana przeciwko nim przycichła. Większość uczonych ostatecznie przyjęła to zdanie. W przeciwieństwie do niego zdanie Keplera o kształcie i kolorze