chalmers0096

98

Granice falsyfikacjonizmu

Newtona. Szczegóły tej wielkiej przemiany teoretycznej, która zachodziła na przestrzeni półtora wieku, nie są zgodne ani z induk-cjonistyczną ani z falsyfikacjonistyczną teorią nauki i wskazują na potrzebę odmiennego, bardziej złożonego ujęcia nauki i jej rozwoju.

Gdy Kopernik po raz pierwszy ogłosił własną teorię w 1543 roku, było wiele argumentów, których można było użyć i których faktycznie używano przeciwko niej. Argumenty te w świetle ówczesnej wiedzy były przekonywające i Kopernik nie mógł się przed nimi skutecznie bronić. Aby zrozumieć tę sytuację, musimy zapoznać się z pewnymi aspektami arystotelesowskiego poglądu na świat, na którym opierały się argumenty skierowane przeciwko Kopernikowi. Oto krótki zarys jego najistotniejszych elementów.

Arystotelesowski Wszechświat był podzielony na dwa zasadnicze obszary. Krąg podksiężycowy był wewnętrznym jego obszarem i rozciągał się od umieszczonej w centrum Ziemi do orbity Księżyca. Krąg nadksiężycowy to pozostała część skończonego Wszechświata, znajdująca się pomiędzy orbitą Księżyca i sferą gwiazd stałych, która wyznaczała zewnętrzną granicę Wszechświata. Pusta przestrzeń była w systemie Arystotelesa niemożliwa. Wszystkie ciała niebieskie w świecie nadksiężycowym były zbudowane z niezniszczalnego pierwiastka zwanego eterem. Eter miał naturalną własność poruszania się wokół centrum Wszechświata po torach doskonale kolistych. Ta podstawowa idea legła u podłoża systemu astronomii Ptolemeusza. Ponieważ obserwacje pozycji planet, dokonywane w różnych momentach czasu, nie dawały się pogodzić z orbitami kolistymi dookoła Ziemi, Ptolemeusz wprowadził do systemu dodatkowe koła zwane epicyklami. Orbity te można było doskonalić w dalszym ciągu poprzez dodawanie kolejnych epicykli do epicykli, itd., w taki sposób, aby system był zgodny z obserwacjami pozycji planet i umożliwiał przewidywanie przyszłych pozycji planet.

W przeciwieństwie do świata nadksiężycowego, który posiadał charakter prawidłowy i niezmienny, krąg podksiężycowy charakteryzował się ustawiczną zmiennością, rozwojem i upadkiem, powstawaniem i ginięciem. Wszystkie substancje¹ w kręgu podksiężycowym

1

Termin Arystotelesa „substancja” nie oznacza materiału czy substratu, (z którego można na przykład coś wykonać), lecz konkretny, pojedynczy przedmiot, rzecz — przyp. A. Ch.