DSC00278 (24)

XXIV POEZJA LITURGICZNA I PARA LITURGICZNA

Exuitent hodie iugiter omniutn    — mI•^w"

mentes altisone carmina cordium.    — a*I—H

cum Christusfamulam vexit adethera    —

Hedwigim sanctam, incli lam.    1 ^ •

W strofach pojawiają się rymy, ale nie są one regularne: w zwrotce pierwszej końcowy rym łączy dwa pierwsze wersy (omnium — cordium), w zwrotce drugiej dwa ostatnie (se-<ń///j — meri/is), w niektórych wersach występują także rymy wewnętrzne, łączące cezurę z klauzulą.

Pieśń mówi o radości, jaka winna towarzyszyć „narodzinom dla nieba'* św. Jadwigi, o orędownictwie tej patronki Śląska, nazywanej tu jo/ Slezie („śląskie słoneczko”), o cudach, którymi wspiera ona wyznawców, i o jej pomocy dla ludzi osaczonych przez szatana. W zwrotce czwartej pojawia się informacja, że utwór przeznaczony jest do wykonania w dniu święta obchodzonego ku czci Jadwigi, a skierowana do Boga prośba zbiorowego podmiotu dotyczy obcowania ze świętymi w niebie i uczestniczenia wraz z nimi w adoracji Stwórcy. Hymn zakończony jest doksologią. W słownictwie pieśni zwracają uwagę terminy wzięte z łaciny klasycznej, a odnoszące się do metafizyki chrześcijańskiej (ad ethera — „do nieba”, celicolae — „święci”), oraz określenie żyjących wiernych rzeczownikiem terrigenae — „synowie ziemi”.

Hymn o św. Annie [Ave, ma ter Anna]. Powstające w Polsce hymny najczęściej dotyczyły świętych rodzimych, ale poświęcano również utwory świętym o znaczeniu ogólnokościel-bem (krótka i długa) lub pirrychejem (dwie krótkie), drugą stanowił chorijamb (stopa 4-zgłoskowa: dwie zgłoski krótkie okolone dwiema długimi), natomiast trzecia była zwykle jambem. Wiersz asklepiadej-ski mniejszy to glikonej poszerzony o jeszcze jeden chorijamb (przed końcowym jambem).

nym, a do takich niewątpliwie zaliczyć należy matkę Najświętszej Maryi Panny. Przeznaczony na nieszpory hymn Ave, mater Anna powstał prawdopodobnie w XIV w. w klasztorze dominikanów wrocławskich.

Utwór składa się z pięciu czterowersowych strof, napisanych w trypodii trocheiczncj \ o rymach przeplatanych abab, przy czym wszystkie wersy (z wyjątkiem 17 i 19) kończą się na -a. Kunsztowną budowę pieśni wspiera kompozycja ramowa pierwszych czterech zwrotek, z których każda rozpoczyna się wyrazem Ave („witaj”), a kończy słowami flos Maria („kwiat Maryja”), jak np. strofa druga:

Ave, benedicta mater et filia, qua celo predicta fulsit flos Maria.

Hymn sławi św. Annę jako tę, która dała światu Matkę Chrystusa, tym samym otwierając drogę zbawienia; podkreślone zostaje jej królewskie pochodzenie i łaska u Boga. Zamiast dokso-logii tym razem pojawia się wezwanie do oddawania należnej czci obojgu rodzicom Maryi, a więc Joachimowi i Annie.

1.4. OFICJA RYMOWANE

Oprócz pojedynczych tekstów poezji liturgicznej powstawały również cykle utworów lirycznych (najczęściej dotyczące świętych), które przeznaczone były do wykonywania podczas nabożeństw pozamszalnych (officia divina), zwanych też bre-

¹ Stopa trocheiczna jest połączeniem zgłoski długiej i krótkiej; układ trzech stóp trocheicznych zwany jest trypodią trocheiczna (wersy 6-zgłoskowe).