DSC00282 (20)

XXXII POEZJA LITURGICZNA I PARAUTURGICZNA

cat, zawierająca modlitwę do świętego Patrona o opiekę, która Mapewni jego czcicielom wieczną szczęśliwość w niebie.

Ij# Oficjum ku czci św. Barbary (O amica pudica / Dei sancta Barbara/. Nie jest do końca pewne, czy oficjum to jest polskiego pochodzenia, ponieważ w jego skład wchodził hymn Pange lingua gloriosi, przypisywany Wenancjuszowi Fortunatowi, ale ogłoszone zostało tylko z rękopisów polskich. Powstało zapewne pod koniec XIV w.

Inaczej niż zwykle, w pierwszych nieszporach zamiast anty-fon pojawia się responsorium (zamieszczone w antologii), które zawiera prośbę do św. Barbary o wstawiennictwo u Chrystusa by raczył odpuścić wiernym ich grzechy. Uwagę zwraca również forma tego utworu, naśladująca heksametry leonińskie, to znaczy że rama hcksametru została wypełniona odpowiednią liczbą zgłosek bez uwzględnienia akcentu muzycznego i dynamicznego, czyli że jest to wiersz rytmiczny z układem rymów przypominającym leoniny:

R. O amica pudica / Dei sancta Barbara,

Raga Christum sacrum / ex virgine Maria natum,

Ut nostrorum delictorum / cuncta purget crimina,

¹ V. Ut sanctorum angelorum / largiatur consortia.

Wiersze takie w średniowieczu nazywano versus peregrini („wiersze pielgrzymie”). Do pierwszych nieszporów należy także antyfona Ad Magnificat, w której mowa jest o ofierze z życia, które Barbara poświęciła Bogu, ponosząc dla Niego męczeńską śmierć.

Po inwitatoryjnej zachęcie do oddania czci Panu, z którym święta króluje w niebie, w pierwszym nokturnie jutrzni trzy an-ty fony przynoszą pochwałę męczenniczki, która czynnie pize-ciwstawiła się pogaństwu, a w trudnych chwilach całą nadzieję

pokładała w Bogu. Responsoria zaś przypominają jej konflikt z ojcem, który chciał ją nakłonić do małżeństwa, podczas gdy ona wybrała Chrystusa. Antyfony i responsoria drugiego nokturnu ukazują tortury zadawane świętej i jej modlitewną deklarację wierności dla Boskiego Oblubieńca oraz jej oddawanie czci Bogu podczas zamknięcia w wieży. W trzecim nokturnie autor mówi o radości wiernych uczestniczących w uroczystościach ku czci świętej Patronki, o zawstydzeniu pogan, nad któ-rymi za sprawą Ducha Świętego Barbara odniosła zwycięstwo, i o cudzie, gdy uciekając przed ojcem, znalazła schronienie w skale.

Antyfony chwalby opowiadają o prześladowaniach chrześcijan za panowania cesarza Maksymiana, o ojcu Barbary, Dio-skorusie, i o jego represjach wobec córki za sprzeciwianie się pogaństwu, natomiast kończąca chwalbę antyfona do Benedic-tus (zamieszczona w antologii) wzywa do oddania chwały Panu oraz daje opis męczeńskiej śmierci Barbaiy z rąk własnego ojca. Symboliczne określenie Chiystusa jako Baranka jest podstawą do objęcia tą metaforyką świętej inęczenniczki („owieczka” — agnicula). Uwagę zwracają też terminy odnoszące się do zaświatów: ad tartara — „do piekła”, super aelhera — „do nieba”. Pieśń napisana jest regularnym 7-zgłoskowcem, o rymach przeplatanych abab.

Antyfona do Magnificat, należąca do drugich nieszporów (zamieszczona w antologii), zamyka całe oficjum. W utworze tym zawarta została pochwała wszechmocy Bożej, która objawiła się w zwycięstwie słabej płci, bowiem to za przykładem św. Barbary wiele narodów pogańskich przyjęło wiarę Chrystusową. Również i ta antyfona ma niemal regularną budowę (jedno odstępstwo od miary w szóstym wersie), a tworzą ją 8-zgłoskowce rymowane na przemian: 8a 8b 8a 8b 8c 7a 8c 8a 8c 8a 8c 8a 8c.