DSC07021 (3)

Andrzej H\ Jankę

n

• wybór drogi emancypacji obejmującej przyzwolenie podmiotów współuczestniczących (wychowywanych i wychowujących) na taki, a nie inny kształt wychowania, respektującej ich wolę tworzenia wspólnoty i postanowienie wspólnotowego trwania - bazującego na sile więzi rodzinnych;

• preferowanie pośrednich sposobów regulowania stosunku wychowawczego, a więc: inicjowanie i realizowanie zadań indywidualnych i zespołowych. stawanie się wychowawczym wzorem (przykładem) postępowania, ukazywanie walorów rodziny jako grupy odniesienia;

• respektowanie dążeń samorealizacyjnych i samorozwojowych, przywiązywanie wagi do samoakceptacji jednostkowej, a równocześnie tworzenie relacji spotykania się z innymi, poprzez współdziałanie i obcowanie wychowawcze:

• podtrzymywanie ciągłości trwania (rozwijania się) wspólnoty wychowawczej. zarówno w układzie wewnątrzmdzinnych wpływów wychowawczych, jak też wpływów „do- i odrodzi nnych Odrzucamy tym samym zarówno skrajny, jednostronny determinizm wychowawczy (antropocentryzm albo socjocentiyzm) oraz dyrektywizm wychowawczy (uprzedmiotowienie współuczestników), jak i skrajny liberalizm (wyzwolenie bez ograniczeń i samoograniczeń). Wychowanie oznacza tutaj rozumne (racjonalne), ale zarazem wartościowe (odpowiedzialne, tj. respektujące powinności etyczne i normy społeczno-prawne), sprawne współ bycie wychowujących i wychowywanych, we wspólnej przestrzeni wychowawczej.

Oczywiście model wychowania rodzinnego, zakładający skrajnie humanistyczną (idealistyczną) potencjalność byłby utopią i trudną do pełnego urzeczywistnienia postacią. W tym sensie mówimy tu jedynie o postulowanym modelu przyszłościowych stosunków pedagogicznych w rodzinie. Należy więc założyć jakiś model realny (doświadczony i nadal doświadczany w rodzinach) zawierający się między ideałem i tym, co wyznacza tradycję, a tym, co podzielamy w intersubiektywnym postrzeganiu rodzinnej rzeczywistości wychowawczej.

Wychowanie rodzinne — w praktyce życia — jawi się dzisiaj najczęściej jeszcze jako szeroki proces (wiązka procesów) różnorodnych działań (oddziaływań), tkwiących podstawami w samej rodzinie (w uprzedmiotowionych stosunkach wychowawczych i ich razłęgłydh - nie zawsze korzystnych — uwarunkowaniach), ale także poza nią, uruchamianych w celu stymulowania rozwoju i kształtowania osobowości członków rodziny (głównie dzieci) oraz przygotowywania ich do życia społecznego i praktycznego włączania w jego nurt Ten tradycyjny sposób realizowania wychowania rodzinnego wyraża:

•    asymetryczność stosunku wychowawczego, bazującą na akceptowanej powszechnie - sprowadzanej do posłuszeństwa - nierówności wychowujących i wychowywanych, tj. rodziców (dorosłych) i dzieci;

•    preferencje dla czynienia wyłącznie osobowości dziecka i jego postępowania przedmiotem zabiegów wychowawczych (uprzedmiotowienie wychowywanych);

•    stawianie dobra jednostkowego bądź społecznego ponad dobro wspólne (czasem podporządkowywanie wszystkiego abstrakcyjnemu dobni jakiegoś „anonimowego społeczeństwa”);

•    „dekretację” określonego, ale nie podzielanego powszechnie i intersubiek-tywnie, świata wartości;

•    aprobatę dla adaptacji, urabiania, nierzadko manipulacji i indoktrynacji oraz przywiązanie do metod i technik bezpośredniego oddziaływania wychowawczego (z przewagą karania nad nagradzaniem); zawierzenie takim mechanizmom osobotwórczym jak warunkowanie, kanałizowanie i internalizacja (bez głębszej refleksji, czy prowadzą one do socjalizacji, czy de-socjalizacj i jednostki, integrują osobowość, czyją dezintegrują);

•    uznanie momentu osiągnięcia prawnej dojrzałości lub „naukowo” określonych progów dojrzałości fizycznej, psychicznej i społecznej za kres działalności wychowawczej, a czasem przyjęcie (nawet już) chwili utraty możliwości realnego wpływu na dziecko za etap zamykający okres pozostawania z nim w podejmowanej świadomie relacji wychowawczej.

Jest to skrajnie przeciwstawna postać wychowania (przeciwległy biegun) w stosunku do założeń koncepcji wychowania rodzinnego zorientowanego humanistycznie.

Poszukując sensu wychowania rodzinnego, należy skierować uwagę na te jego właściwości, które pozwalają określić, iż mamy de facto do czynienia ze specyficzną kategorią (rodzajem) wychowania. Trzeba równocześnie wskazać te cechy, które są tylko (bądź przede wszystkim) wychowaniu rodzinnemu właściwe. Można wówczas mówić o wychowaniu rodzinnym jako swoistym przedmiocie refleksji i badań na gruncie pedagogiki rodziny.

Na podstawie dotychczasowej wiedzy o rodzinie należy próbować określić najbardziej charakterystyczne łysy wychowania rodzinnego. Specyfiką wychowania rodzinnego jest zatem przede wszystkim to, że kojarzy ono w sobie:

1.    wpływy oparte na refleksji i wpływy bezrefleksyjne;

2.    działania o charakterze oddziaływania i współdziałania;

3.    naturalność więzi rodzinnej z wtómością więzi nie bazujących na małżeństwie, pokrewieństwie, stosunku adopcyjnym bądź powinowactwie;