DSCF5516

54 STEFAN NOWAKOWSKI

nik wiąże się z instytucjami, które daje mu miasto i które mają go organizować społecznie.

Hotel w gruncie rzeczy tylko w ograniczonym stopniu wprowadza młodą jednostkę do złożonej i amorficznej społeczności miejskiej. Wszyscy jego mieszkańcy —■ to kategoria ludzi w nikłym stopniu zlwiąziana z miastem, poważna kategoria — to ci, którzy nie zrywają w ogóle ze wsią i których nazwaliśmy dwuśrodowiskowcami. Anonimowość jednostki w mieście, nowy typ stosunków społecznych, skomercjalizowane formy życia kulturalnego — to tylko niektóre elementy życia miejskiego, nowe dla przybywającego ze wsi.

Wśród młodego pokolenia chłopskiego, które przeszło do miasta, mamy do czynienia z szerokimi procesami wyobcoiwywania się z dotychczasowego środowiska i z problemem trudności wejścia do środowiska nowego. Wychodząc z dawnego wiejskiego układu społecznego, młody robotnik nie od razu wchodzi do nowego systemu, który pochłonąłby go i zorganizował w nowym społeczeństwie wyższego ■rzędu, społeczeństwie ponadlokalnym w przeciwieństwie do lokalnego społeczeństwa wiejskiego.

Młody robotnik ze wsi osiedlając się w mieście, ma na celu najszybsze wejście do społeczności miejskiej, w której chce pozostać. Na swój sposób przechodzi procesy przystosowania się do miasta, procesy z reguły uświadamiane, te, które wydają mu się najważniejsze. Mówiliśmy już, że asymilowanie wzorów miejskich nosi jednak powierzchowny charakter i sprowadza się do przejmowania takich elementów jak ubiór miejski, język, etykieta, korzystanie z kina, uczęszczanie na zawody sportowe, słowem korzystanie z tych instytucji, które dla przybysza są z jednej strony atrakcyjne, z drugiej — umacniają w nim poczucie awansu i zbliżenia się do poziomu życia miejskiego. Wszystkie te urządzenia, o ile nawet robotnik z nich korzysta, pełnią tylko ograniczoną funkcję w jego życiu, mde zastępują młodej jednostce całokształtu systemu, -w którym tkwiła ona na wsi. Nie dają jej systemu moralnego, norm postępowania, nie stawiają tych wymogów, jakie stawia im na wsi opinia rodzinna i sąsiedzka. Zwłaszcza moralność, która na wsi 'była kształtowana pod wpływem księdza, kościoła i rodziny, w mieście wystawiona jest na ciężką próbę.

W pierwszym okresie, kiedy młody robotnik jeszcze jeździ na wieś, przypomina mocno typ robotnika starszego, którego określiliśmy jako dwuśrodowiskowca. Wyjeżdżając na wieś przede wszystkim chce pokazać swoim znajomym, jak mu się w mieście poprawiło, pokazuje chętnie nowe ubranie lub zegarek, najbliższym swoim kolegom stawia wódkę. W dziedzinie obyczajowej, zwłaszcza na tych odcinkach, które spotkałyby się z potępieniem rodziny i najbliższych, wykazuję najdalej posunięty konformizm, przestrzegając utarte normy i wymogi swojej gromady. Jeden z młodych robotników z Kieleckiego mówi nam: „Jak wyjechałem ze wsi, prawie nie mówię pacierza i nie chodzę do kościoła. Gdyby matka o tym

WARSZAWSKI HOTEL ROBOTNICZY I JEGO MIESZKAŃCY    gg

wiedziała, lepiej by się jej na oczy nie pokazywać. Gdy jestem na wsi, idę ze wszystkimi na sumę zupełnie tak jak dawniej. Mieliby mi za złe, gdybym się pokazał, jak ja się w mieście zmieniłem'*. Ten i&tif sam stam istnieje np. w dziedzinie przestrzegania postów oraz w innych dziedzinach moralno-obyczajowych, kontrolowanych przez rodzinę i najbliższą grupę sąsiedzką.

Wśród robotniczej młodzieży pochodzenia wiejskiego w hotelu niemal nie zdarzają się wypadki, aby następował powrót na wieś, a tym bardziej ożenek na wsi. Do całkowitych wyjątków należy młody robotnik z powiatu ciechanowskiego, który pod wpływem rodziny zdecydował się na wzięcie ślubu ze spodziewającą się dziecka I narzeczoną z jego wsi rodzinnej. Powrót na wieś dla tego robotnika był swoistą tragedią, którą wielokrotnie mi opowiadał. Działała na ;T- niego opinia .wsi i rodziny, która domagała się, aby wziął ślub z dziewczyną, której obiecał ożenek. Najbardziej martwiła go niemożność sprowadzenia żony do Warszawy i konieczność pracy na roli, połączona z perspektywami zatargów z własną matką i rodzeństwem oraz rodziną żony, gdyż oboje nie mieli ani własnego mieszkania, ani wydzielonej ziemi.

Opuszczając hotel był nastawiony na to, że najpierw weźmie ślub cywilny i poczeka, jak mu się ułożą warunki. Gdyby nie mógł wytrzymać stosunków w rodzinie, zamierzał opuścić żonę i powrócić do miasta. Tylko perspektywa przynajmniej znośnego pożycia miała go "Skłonić do ślubu kościelnego w późniejszym czasie. Nie-wzięcie ślubu kościelnego miało go usprawiedliwić w oczach rodziny i wsi na wypadek opuszczenia żony. Zdaniem jego porzucenie żony,, z którą zawarło się tylko ślub cywilny, „to jest i mniejszy grzech, i ludzie tak nie będą gadać, bo to nie było prawdziwe małżeństwo".

Przykład ten ilustruje nie tylko dziwne pomieszanie norm moralnych, ale charakteryzuje młodego robotnika w jego przejściowej sytuacji od dawnego środowiska wiejskiego z tradycyjnym systemem ipojęć do nowego środowiska miejskiego, którego zasad spo-łeczno-moralnych jeszcze sobie nie przyswoił.

Ciekawe jest zjawisko, że niektórzy młodzi robotnicy w sytuacjach d decyzjach, które wydają się im bardzo wątpliwe z punktu widzenia swego domu na wsi, z którym od pewnego czasu zerwali, nie chcąc się narażać na potępienie rodziny, postanawiają zasięgnąć jej rady. i    Jeden z młodych robotników miał się żenić z ekspedientką ze skle

pu warszawskiego. Tuż przed ślubem dowiedział się, że przyszła jego żona to „rezerwistka", jak ją nazwał, j§ właściwie niewiasta, która się rozeszła za swym mężem. Nie wiedział, z czyjej winy nastąpiło rozejście się małżeństwa. Fakt, że „chodził" i miał się żenić z „rezerwistką", wywołał w nim mocną rozterkę. Zdecydował się więc jechać do rodziny po to, aby ona wydała swoją opinię o zamierzonym małżeństwie. Jednocześnie postanowił odszukać przebywającego w Warszawie męża, aby dowiedzieć się, czy on decyduje się