DSCN6340 (Kopiowanie)

31

7. Pnegliid .iuiara istot żywych i ich kliuyfikacja

reumatyczną. I2Ż£ ' inne. Paciorkowiec zieleniejący (Slreplococcus viridans) powoduje powolne zapalenie wsicrdzia. Gronkowiec złocisty (Slapliylococcus aureus) zawdzięcza swą nazwę żółto-zlocislej barwie jego kolonii w hodowlach, do których dodano znaczną ilość soli kuchennej. Podobnie jak paciorkowiec ropny, również gronkowiec złocisty wytwarza wiele różnych toksyn. Powodują one z jednej strony szerzenie się zakażenia gronkowcowego, z drugiej zaś - odczyn obronny organizmu polegający na gromadzeniu się leukocytów (białych krwinek) czyli na powstawaniu ropy. Gronkowce złociste powodują większość stanów ropnych, np. czyraki, zakażenia ran, owrzodzenia. Szczególnie groźne jest przedostanie się bakterii do krwi i ich krążenie po całym ciele, czyli tzw. posocznica Oprócz bezpośredniego wniknięcia zarazka do organizmu zdarzają się też zatrucia toksyna gronkowcowa. spożytą w zakażonym pokarmie (najczęściej w lodach).

Dwoinka zapalenia płuc (Diplococcus pnoumoniae) powoduje większość płatowych zapaleń płuc u ludzi; w okresie przed odkryciem antybiotyków choroba ta często prowadziła do śmierci. Dwoinka zapalenia opon mózgowych, zwana też meningokokiem (Neisseria meningilidis) powoduje ciągle jeszcze bardzo groźną chorobę - zapalenie opon mózgowych. Zapadają na nią zazwyczaj dzieci, często (zwłaszcza w przypadkach niczastosowanego w porę leczenia) choroba ta doprowadza do śmierci w ciągu kilku godzin. Dwoinka rzeżaczki (Neisseria gonorrhoeae) czyli gonokok jest przyczyną innej (w Polsce najpospolitszej) choroby wenerycznej, a mianowicie rzeżączki. Zakażeniu ulegają narządy płciowe, czasami układ moczowy. Rzeżączka nicleczona prowadzi do bezpłodności.

Liczne choroby człowieka powodowane są przez bakterie o kształcie pałeczkowatym (ryc. 7-6). Wśród nich, ze względu na wspólną drogę zarażania, tzn. przez przewód pokarmowy, wyodrębniono grupę nałeczek jelitowych (Enterobacteriacae), bytujących w jelitach człowieka i zwierząt. Najpospolitszą z nich jest pałeczka jelitowa (Escherichia coli). Stanowi ona prawidłowy składnik przewodu pokarmowego człowieka, bytując w jego jelicie grubym jest jednym z głównych bakteryjnych składników kału. Zdarzają się jednak szczepy pałeczki jelitowej o właściwościach chorobotwórczych (tzw. szczepy patogenne), których obecność w organizmie może się manifestować objawami chorobowymi (zapalenie jelit) i które mogą wywoływać zatrucia pokarmowe (przebiegające z objawami takimi, jak wymioty, biegunka i bóle brzucha). Pałeczka jelitowa jest jednym z ważniejszych organizmów doświadczalnych, na których prowadzi się badania naukowe.

Pałeczki należące do rodzaju Salmonella nieraz powodują epidemie groźnych chorób. Ich chorobotwórczość uzależniona jest przede wszystkim od wytwarzanych endotoksyn. Pałeczka 3SEB hrzusznego (Salmonella typhi), najgroźniejsza spośród nich, wywołuje dur brzuszny, którego objawami są: wysoka gorączka, zamroczenie i utrata przytomności, wysypka i wyniszczenie całego organizmu, nieraz kończące się zgonem. Inne pałeczki tego rodzaju wywoływać mogą podobne, choć mniej nasilone objawy, albo też powodować zatrucie pokarmowe (z bólami brzucha, biegunką i wymiotami) określane mianem salmoneloz. Pałeczki czerwonki (rodzaj Shigella) wytwarzają endotoksyny, natomiast gatunek Shigella shigae (najgroźniejszy spośród nich) - także egzotoksynę. Neuroegzotoksyna czerwonkowa (por. tabela 7-VII) sprawia, że przebieg choroby staje się bardzo ciężki i może dojść do uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Objawami czerwonki są: wymioty, bóle brzucha, biegunka pod postacią krwawych wypróżnień, często powikłania ze strony innych narządów. Pałeczka zapalenia nłuc również zaliczana jest do grupy pałeczek jelitowych. Bakteria ta (o nazwie łacińskiej Klebsiella pneumoniae) także dostaje się do organizmu poprzez jamę ustną i może bytować w jelitach (czasem wywołując stany zapalne) i wydostawać się z kalem; szczególnie jednak groźne są zapalenia płuc wywołane przez ten drobnoustrój. Przed zakażeniem pałeczkami jelitowymi chroni ścisłe przestrzeganie reguł higienicznych (zwłaszcza w zakresie higieny osobistej, aseptyki wody i przygotowania środków spożywczych).

Z innych bakterii o kształcie pałeczkowatym na uwagę zasługują: pałeczki brucelozy (rodzaj llnu ella) - powodujące chorobę odzwierzęcązwuną brucelozą, objawiającą się gorączką, /mianami w stawach i w układzie nerwowym;pałeczka dżumy (Pasteurellapestia), przenoszona przez pchły ze