DSCN6421 (Kopiowanie)

pędów, opadanie kwiatów - a więc zjawiska, przygotowujące roślinę na nadejście zimy. Pozna*# obecnie szereg substancji o podobnym działaniu hamującym; określa się je wspólnym mianem retardantów wzrostu. Mogą działać np. przez obniżanie stężenia auksyn i giberelin w roślinach. Praktyczne zastosowanie znalazły syntetyczne retardanty w ogrodnictwie i rolnictwie, gdzie stosuje się je do otrzymywania roślin o krótkich łodygach i niskich, silnie rozkrzewionych drzew i krzewów.

7.4.5.S.3. Reagowanie na bodźce

Opisane powyżej tropizmy są reakcjami roślin na określone bodźce - z tym, że reakcje tropiczne mają charakter wzrostowy, a więc są w pewnej mierze nieodwracalne. Rośliny jednak reagują równie! w inny sposób i na szereg innych czynników. Jednym z rodzajów takich reakcji sąoaslifi-

Nastie czyli ruchy nastyczne są to odwracalne, zazwyczaj cykliczne ruchy roślin lub ich części, wywołane działaniem bodźca (zwykle bezkierunkowego) i spowodowane zmianami turgoru.

Znamy szereg tego typu reakcji. Na przykład kwiat tulipana, wstawiony do ciepłego pomieszczenia lub ogrzany promieniami słońca rozchyla płatki; w nocy natomiast (lub w lodówce) tuli je z powrotem. Takie zjawisko reagowania na zmiany temperatury nazywamy termnmmą Słonecznik skierowuje tarczę swego kwiatostanu ku słońcu, obracając ją wraz z pozornym ruchem gwiazdy ponad horyzontem; jest to przykład fotonastii. Wiele kwiatów zamyka się i otwiera w zależności od naświetlenia: górska łąka wygląda zupełnie inaczej w dzień pochmurny, niż gdy oświetlona jest promieniami słońca. Rozróżnienie, czy mamy wówczas do czynienia z fotonastią, czy z termonastią, jest trudne. Kwiaty mączką kalifornijskiego i trzykrotki wykazują higronnśtie: zamykają się, gdy wzrasta wilgotność powietrza; rośliny te reagują na tak nieznaczne wahania wilgotności, że doskonale zwiastują zmianę pogody (kwiaty zamykają się przed deszczem). Hapinnasfe (tigmonastie) to reakcje roślin na bodźce mechaniczne; opisana już wyżej owadożema muchołówb (Drosera) zamyka liść, chwytając owada, który na nim usiadł. Reakcja jest jeszcze bardziej intensywna, gdy zamiast dotknięcia czułki rośliny wejdą w kontakt z wywarem z mięsa albo kroplą wody z dodatkiem soli amonowych lub fosforowych. Reagowanie na bodźce chemiczne określamy mianem chemonastii. SasmonaslIC to ruchy roślin spowodowane drganiami; owad odwiedzający kwiat berberysu dotyka podstawy nitek pręcikowych, co sprawia, że odgięte ku płatkom pręciki nagle (w ciągu ok. 0,19 sekundy) skupiają się w kierunku słupka, składając pyłek na ciele owada. Podobnie reagują pręciki wielu innych gatunków roślin. Typowym przykładem sejsmonastii może być także liść tropikalnej mimozy (Mimom), reagujący skurczem na dotknięcie. W tym przypadku sejsmonastia stanowi mechanizm obronny: owad. który miałby żerować na liściach mimozy, nie może tego uczynić, ponieważ liść przed nim “ucieka' (rzeczywiście nie poznano dotychczas owadów, które niszczyłyby rośliny z tego rodzaju). Oczywiście, opisane nastie stanowią przykłady korzystnych adaptacji, np. skierowana ku słońcu tarcza kwiatostan* słonecznika jest dobrze nagrzana, więc chętnie siadają na niej owady, które przyczynią się do zapylenia kwiatów; kwitnący wczesną wiosną tulipan ma największe szanse na zetknięcie się z owadami w tyffl czasie, gdy temperatura jest jak najwyższa itp. Ruchy części roślin w nocy określamy miana* nvktvnastvcznvch lub (niewłaściwie) sennych (ze snem zwierząt nie mają one nic wspólnego! Przykładem nyktynastii może być składanie liści grochu czy fasoli w ciemności; gdy budzi się dzieł, przybierają one z powrotem położenie możliwie najbardziej prostopadłe do promieni słonecznych Wśród reakcji na zmiany zachodzące w środowisku ważna jest "umiejętność przewidywani*'

- np. w warunkach klimatu umiarkowanego rozpoznanie nadejścia lata lub zimy. Większość wśW rosnących w Polsce albo musi sama siebie zabezpieczyć na zimę, albo też umożliwić potomstwu W przetrwanie. Dlatego też muszą one “przewidzieć” nadchodzenie tej pory i»kw. * MM umiarkowanej, gdzie występuje zima, najpewniejszym objawem jej zbliżania się simcm |

ihaoatd

BBKRk

**■?¥*»

itajtkAi

Łfeyfoto)

•fcpkn,

krayjaraio

S«OK

Nfradtr