DSCN6421 (Kopiowanie)

128

pędów, opadanie kwiatów - a więc zjawiska, przygotowujące roślinę na nadejście zimy. Poznano obecnie szereg substancji o podobnym działaniu hamującym; określa się je wspólnym mianem retardantów wzrostu. Mogą działać np. przez obniżanie stężenia auksyn i gibcrelin w roślina* Praktyczne zastosowanie znalazły syntetyczne retardanty w ogrodnictwie i rolnictwie, gdzie stosuje się je do otrzymywania roślin o krótkich łodygach i niskich, silnie rozkrzewionych drzew i krzewów 7.4.5.5J. Reagowanie na bodźce

Opisane powyżej tropizmy są reakcjami roślin na określone bodźce - z tym, że reakcje tropione mają charakter wzrostowy, a więc są w pewnej mierze nieodwracalne. Rośliny jednak reagują również w inny sposób i na szereg innych czynników. Jednym z rodzajów takich reakcji są nastie.

Nastie czyli ruchy nastyczne są to odwracalne, zazwyczaj cykliczne ruchy roślin lab Icb części, wywołane działaniem bodźca (zwykle bezkierunkowego) i spowodowane zmianami turgoru.

Znamy szereg tego typu reakcji. Na przykład kwiat tulipana, wstawiony do ciepłego pomieszczenia lub ogrzany promieniami słońca rozchyla płatki; w nocy natomiast (lub w lodówce) tuli je z powrotem. Takie zjawisko reagowania na zmiany temperatury nazywamy tentinnastią Słonecznik skierowuje tarczę swego kwiatostanu ku słońcu, obracając ją wraz z pozornym mchem gwiazdy ponad horyzontem; jest to przykład fotonastii. Wiele kwiatów zamyka się i otwiera w zależności od naświetlenia; górska łąka wygląda zupełnie inaczej w dzień pochmurny, niż gdy oświetlona jest promieniami słońca. Rozróżnienie, czy mamy wówczas do czynienia z fotonastią, czy z termonastią, jest trudne. Kwiaty mączką kalifornijskiego i trzykrotki wykazują higronastie: zamykają się, gdy wzrasta wilgotność powietrza; rośliny te reagują na tak nieznaczne wahania wi Igotnośc i, że doskonale zwiastują zmianę pogody (kwiaty zamykają się przed deszczem). Haptonastie (tigmonastic) to reakcje roślin na bodźce mechaniczne; opisana już wyżej owadożema muchoiówka (.Drosera) zamyka liść, chwytając owada, który na nim usiadł. Reakcja jest jeszcze bardziej intensywni gdy zamiast dotknięcia czułki rośliny wejdą w kontakt z wywarem z mięsa albo kroplą wody z dodatkiem soli amonowych lub fosforowych. Reagowanie na bodźce chemiczne określamy mianemchsnuaaai Sęismonastie to ruchy roślin spowodowane drganiami; owad odwiedzający kwiat berberysu dotyka podstawy nitek pręcikowych, co sprawia, że odgięte ku płatkom pręciki nagle (w ciągu ok. 0,19 sekundy) skupiają się w kierunku słupka, składając pyłek na ciele owada. Podobnie reagują pręciki wielu innych gatunków roślin. Typowym przykładem sejsmonastii może być także liść tropikalnej mimozy (Manosa), reagujący skurczem na dotknięcie. W tym przypadku sejsmonastia stanowi mechanizm obronny; owad. który miałby żerować na liściach mimozy, nie może tego uczynić, ponieważ liść przed nim “ucieka" (rzeczywiście nie poznano dotychczas owadów, które niszczyłyby rośliny z tego rodzaju). Oczywiście, opisane nastie stanowią przykłady korzystnych adaptacji, np. skierowana ku słońcu tarcza kwiatostanu słonecznika jest dobrze nagrzana, więc chętnie siadają na niej owady, które przyczynią się do zapylenia kwiatów; kwitnący wczesną wiosną tulipan ma największe szanse na zetknięcie się z owadami w tyra czasie, gdy temperatura jest jak najwyższa itp. Ruchy części roślin w nocy określamy miano* nvktvnastycznvch lub (niewłaściwie) sennych (ze snem zwierząt nic mają one nic wspólnego). Przykładem nyktynastii może być składanie liści grochu czy fasoli w ciemności; gdy budzi sic dziel przybierają one z powrotem położenie możliwie najbardziej prostopadłe do promieni słonecznych Wśród reakcji na zmiany zachodzące w środowisku ważna jest “umiejętność przewidywani*" - np. w warunkach klimatu umiarkowanego rozpoznanie nadejścia lata lub zimy. Większość rosb» rosnących w Polsce albo musi sama siebie zabezpieczyć na zimę, albo też umożliwić potomstwu g przetrwanie. Dlatego też muszą one “przewidzieć” nadchodzenie lej pory roku W atN* umiarkowanej, gdzie występuje zima. najpewniejszym objawem jej zbliżania się jest sKisom..**