DSCN8168 (2)

VI a 1: SZKIC DO PORTRETU

ubiegłego wieku z nazwiskiem Norwid. Na chrzcie otrzymał cztery imiona.

Cyprian Ksawery Gerard Walenty Norwid urodził się 24 września T82T w Laskowie-Głuchach niedaleko Radzymina na Mazowszu w ziemiańskiej rodzinie Norwidów, właścicieli majątku Laskowo-Głuchy.

Ludwika ze Zdzieborskich Norwidów a (1798-1825), matka poety, wywodziła się przez swoją matkę Annę 1° voto Zdzie-borską 2° voto Dybowską ze stryjecznej linii królewskiej rodziny Sobieskich. Do tego — nb. bardzo dalekiego — pokrewieństwa poeta przywiązywał wielką wagę i często o nim wspominał, a szczególnie pamiętał o swej opiekunce, prababce Hilarii z Buynów Sobieski ej (1761-1830). Przez babkę Annę (1780-1814), która po śmierci pierwszego męża Ludwika Zdzieborskiego wyszła powtórnie za mąż za Ksawerego Dybowskiego z Dembinek nad Bugiem, był poeta związany z Dybowskimi. Spadkobiercą spuścizny artystycznej Cypriana Norwida stał się Józef Dybowski (1812-1885), syn Anny z Sobieskich, babki Cypriana. Józef odziedziczył m.in. rękopis VM, który trafił następnie w ręce Wacława Gasztowtta, od niego około r. 1898 przeszedł wraz z innymi norwidianami do Zenona Przesmyckiego.

Ojciec poety Jan Norwid herbu Topór (27 czerwca 1784-25 lipca 1835) pochodził z Litwy. Rodowód „po mieczu" poddał jego sławny syn dalekiej mitologizacji, która zabarwia wiele wypowiedzi literackich i pozaliterackich (np. „normandofilskie” wywody etymologiczno-genealogiczne¹). Jan Norwid był człowiekiem bardzo aktywnym (wielokrotnie zmieniał miejsce zamieszkania. czterokrotnie żonaty, wykonywał różne prace — głównie administracyjne — miał liczne zainteresowania towarzyskie i kulturalne, należał podobno do masonerii itd.). Po unieważnieniu drugiego małżeństwa (z Julią 1° voto Hru-świcką) w 1818 wstąpił w związek małżeński po raz trzeci — z młodszą od siebie o kilkanaście lat Ludwiką "ZdzieborskąNje-dyną dziedziczką majątku Laskowo-Głuchy. Po śmierci Ludwiki (11 kwietnia 1825) dzieci pozostawały zwykle pod opieką krewnych (głównie prababki Hilarii); ich ojciec ożenił się jeszcze raz, ale wkrótce się rozwiódł. Aresztowany za długi, zmarł w więzłemu w Warszawie 25 lipca 1835. fc* ££

Rodzeństwo. Cyprian był trzecim z czworga rodzeństwa Norwidów. Pierworodny Ludwik Jan Ksawery urodził się w 1818 r. (zmarł w 1881), drugim dzieckiem w tej rodzinie była Paulina Hilaria Walentyna (1820-1860), późniejsza żona Jana Suskiego; młodszym bratem Cypriana Ksawerego Gerarda Walentego był Franciszek Ksawery Józef (1825-1864), znany jako Ksawery. Powtarzające się tu imię Ksawery podkreślać miało zapewne związek Norwidów z „przyrodnim” dziadem (drugim mężem babki po stronie matki) — Ksawerym Dybowskim, chrzestnym ojcem Cypriana.

Z rodzeństwa Cypriana szczególnie wyróżniał się Ludwik. Kształcił się początkowo wraz z młodszym bratem w warszawskim gimnazjum na Lesznie i w Wojewódzkim Gimnazjum Warszawskim, a następnie — po ukończeniu Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego w Marymoncie — zajął się na pewien czas rolnictwem. Utrzymywał żywy kontakt z Cyganerią Warszawską (należał do tzw. Cechu Głupców; nosił wówczas przydomek „Ledwo Głupi”). Od 1846 r. na Zachodzie; przyjaźnił się z wielu wybitnymi emigrantami, min, z Juliuszem Słowackim, który uczcił go nawet dwoma wierszami: Do Ludwika Norwida oraz Do Ludwika Norwida w braterstwie idei świętej. List — oba z okresu towianistycznej wspólnoty w 1848 r. Ożeniwszy się bogato z córką emigranta Anną Jar-nowską, strwonił na grę w karty majątek żony, porzucił ją

1

Tomas Venciova wywodzi nazwisko Norwid od litewskiego nereti (chcieć) i widr (widzieć). „«Norwid» — to «ten, który chce widzieć*...” (w tomie zbiór.: Cyprian Norwid. W 150-tecie urodzin. Materiały konferencji naukowej 23-25 września 1971. pod red. M. Żmigrodzkiej, Warszawa 1973, s. 237).