DSCN4819

i

2. Różne interpretacje jednej rzeczywistości

Próby adekwatnego do rzeczywistości ujęcia genezy i rozwoju świata, życia i człowieka podejmowane są zarówno przez teorie przyrodnicze, jak też przez teorie filozoficzne. Uwzględniając czas powstania wybranych do prezentacji koncepcji, podejmie się próbę scharakteryzowania ich podstawowych twierdzeń, a pośrednio wskaże się na odmienność epistemologiczno-metodologiczną sformułowań teorii ewolucyjnych i kreacjonistycznych. Chodzi przede wszystkim o to, aby uporządkować merytorycznie i odkryć zasadnicze różnice pomiędzy przyrodniczym a filozoficznym myśleniem o początku i zmienności rzeczywistości.

2.1. Teoria ewolucji

( Wydaje się, że istnieje przynajmniej kilka podstawowych źródeł \ tworzenia rozmaitych teorii ewolucji. Mianowicie każda z nich / prezentuje hipotetyczne przyczyny procesu powstawania gatunków, ) rozwoju życia na Ziemi. Nadto w ramach określonej teorii ewolucji \ wskazuje się na różnorodne mechanizmy ewolucji oraz zachodzące fpo-między nimi uzależnienia i relacje. W związku z tym nie może dziwić, że teorii ewolucji jest bardzo wiele. Problemem jest jedynie to, w jakim stopniu te rekonstrukcje procesu ewolucyjnego w ramach danej teorii ewolucji odpowiadają rzeczywistemu przebiegowi tego procesu. Kluczem do rozwiązania tego problemu jest uświadomienie sobie, że rekonstrukcja to nic innego niż próba odtworzenia tego procesu na podstawie szczątków i zachowanych świadectw materialnych, eksperymentów, ale zawsze z uwzględnieniem konsekwentnie przeprowadzonego wywodu dedukcyjnego czy też

indukcyjnego¹. Popełnione tutaj błędy czy to na etapie wykładu, czy też wynikające z gloryfikowania tzw. dowodów paleontologicznych, doświadczeń laboratoryjnych, z reguły prowadzą do nieporozumień w pojmowaniu przebiegu ewolucji². Przedstawmy tu przykładowo ważniejsze teorie ewolucji.

2.1.1. Teoria ewolucji J.B. Lamarcka

W 1809 r. J.B. Lamarck opublikował po raz pierwszy w dziejach nauki teorię ewolucji świata organicznego w dwutomowym dziele pt. Philosophie zoologique. Stanowi ona swoistą syntezą koncepcji teoretycznych podkreślających rozwojowe cechy przyrody (G.W. Leibniz, Ch. Bonnet) oraz badań taksonomicznych (G. Buffon). „Od dawna już myślano, że w układzie ciał obdarzonych życiem istnieje rodzaj drabiny, czy stopniowego łańcucha. Bonnet rozwinął ten pogląd, lecz nie udowodnił go faktami wynikającymi z samej organizacji, co było jednak konieczne, zwłaszcza w odniesieniu do zwierząt. Nie mógł on tego zrobić, gdyż w epoce, w której żył, nie miano jeszcze po temu możliwości”³. „Ci, którzy oddali się wyłącznie badaniom nad gatunkami, tylko z wielką trudnością mogą uchwycić ogólne związki między przedmiotami, a nie spostrzegają zupełnie prawdziwego planu przyrody i nie znają prawie żadnych jej praw”⁴.

f Według Lamarcka mechanizmy ewolucyjne prowadzą do trwałych zmian i zróżnicowania organizmów, a decydują o tym dwa

prawa:

1)    prawo używania i nieużywania narządów,

2)    prawo dziedziczenia cech nabytych.

_ • ¹ -wjlyt.

¹    M. Gretie, Changing concepts of dan-inian ewlution, „The Monist” t s. 195-213; S.Yu. Maslov, Macroevolution as deduction process^i; 39(1978), s. 417-434.

²    G.A. Kerkut, Implications of evoluiion, Oxford-London-l ł J.B. Lamarck, Filozofia zoologii, tłum. z ftane. JL

1*1960, s. 47.

' Tamże, s. 50.