DSC�86

dokonać, gdyż nowoczesne społeczeństwo jest bardziej skomplikowane, lepiej reguluje wzajemne oddziaływania różnych stosunków, a także skuteczniej potrafi filtrować interferencje.

O tym, że stosunki bezosobowe są w większym stopniu możliwe, wolno mówić dlatego, że, po pierwsze, w bardzo licznych sferach komunikacja stała się skuteczniejsza, nawet gdy partnerów nie zna się osobiście i identyfikuje się ich tylko dzięki bardzo formalnym atrybutom pełnionych przez nich ról (policjant, sprzedawczyni, centrala telefoniczna). Po drugie, gdyż każda konkretna operacja zależy od niezliczonych innych, których skuteczność gwarantowana jest niezależnie od osobistych cech, które mogą, ale nie muszą, ujawniać się w bezpośrednich kontaktach. Jak w żadnym dotąd społeczeństwie, pojawiają się nieprawdopodobne, przypadkowe gwarancje, które nie dają się wywieść z natury i które nie zależą od osobistej znajomości.

Poszerzonej możliwości kontaktów osobistych nie należy ujmować na podobnej zasadzie, jako tylko pomnożenia liczebności i różnorodności stosunków skutecznej komunikacji. Takie czysto ilościowe pomnożenie bardzo szybko napotkałoby na granice osobistej wydolności. Osobowy aspekt stosunków społecznych rozwija się jedynie przez intensyfikację, a nie ekstensywnie. Innymi słowy, możliwe stają się społeczne stosunki, w których znaczenia nabierają bardziej indywidualne, swoiste cechy danej osoby czy w ogóle wszystkie jej cechy jako jednostki. Stosunki takie chcielibyśmy nazwać interpenetracją międzyludzką,, albo równoważnie: związkami intymnymi.

Zjawisko to ma charakter stopniowalny. Wyjść trzeba od stwierdzenia, że nigdy całość tego, co stanowi daną osobę: jej wspomnienia, doświadczenia, postawy, nie może być całkowicie dostępne dla innych, już chociażby z tej przyczyny, że nie jest owa całość w swej zupełności dostępna nawet dla tej osoby (co można wyczytać chociażby z kłopotów Tristama Shandy ze sporządzeniem autobiografii). Ale, rzecz jasna, to, co można o innych wiedzieć i w nich zaobserwować, podlega znacznemu cieniowaniu, różnym stopniom „mniej lub więcej”. No i rzeczą ogromnie ważnąjest to, że na poziomie komunikacji istnieją reguły i kodeksy, które stanowią, iż w określonych układach należy być otwartym na wszystko, co dotyczy innej osoby, i nie można wykazywać obojętności dla tego, co ona uważa za istotne. Ze swej strony nie wolno zignorować żadnego pytania, nawet gdy dotyczy ono kwestii osobistych, czy