Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (129)

gromady". Dnu ksi(t)ce. książka pełna litości i współczucia nieszczęść, zachowuje jednak rezerwę wobec problematyki sj ncj Jej atmosfera, a i kształt artystyczny bliższe są Domowi iwtfi Liuiim umiąd niż literaturze wielkiego kryzysu Jej cyganerii najzupełniej problemy i kłopoty gnębiące młodych pisarzy Uuikm*

Tu, we Wipólnym pokoju, mamy właśnie do czynienia juz me i gpg fantazji i swobody obyczajów, lecz z cyganerii nędzy lal kryzy*. ‘ zaś juz może nie tyle i realizmem społecznym, ile z czystym w wyrazistej i, dodajmy, znakomitej artystycznie postaci. Ale wiąże się ściśle z pojawieniem się na początku lat trzydziestych • pokolenia prozaików. Toteż pełniejsze omówienie znajdzie on stronach,

16. PROZA REALIZMU PSYCHOLOGICZNEGO

Obok realizmu społecznego znakomicie rozwija się w tych latach • w twórczości starszych generacji, jak i w utworach młodego pokokan* psychologiczny Proza, którą w ten sposób można określić, szukaj siebie nowych dróg. rozwija się i przekształca formalnie Ale takie I niejednokrotnie presji tej prozy, którą nazwaliśmy prozą realizm tęcktaą Zarówno le tendencje, jak zdecydowane przesunięcie się głównych atatanb pesymistycznym koncepcjom ludzkiego losu, ku „ciemnej tonacji" — imm to sprawia, że dla coraz mniejszej liczby utworów do określenia jtfc psychologiczny" dopisać można przymiotnik „klasycyzujący” Staje ot« coraz bardziej nieaktualny.

Spośród wybitnych dzieł prozy psychologicznej lego okresu presji rota społecznego ujwynzikicj bodaj daje mc odczuć w warszawskiej dyhpN Gojawiczyńskiej: w Dzieleniach z Nonoiipek (1935) i w RujUjfjjśk 11931). Cyk) to zresztą niezmiernie charakterystyczny dla prozy lat traydbEnytk a w pewnej mierze także dla prozy Dwudziestolecia. Mamy tu hmrat czynienia zarówno i autentyczną powieścią środowiskową o tboww bohaterze, jak z Junacką autobiografią lut dziecinnych t młodnetayek*!* dzicwczyńskiej odmianie; zarówno / rewelacją kobiecego erotyzm jd c zwrotem ku szaremu człowiekowi; zarówno z ciemną tonacją egrpMjfc jak < pewnym radykalizmem społecznym, a nawet —- w RajAuj jśtm — ł pewnymi elementami powieści politycznej. Tematy takie, jak prreły*ra 310 w młodości wojna, kariera ekslcgiomsty. który awansuje na omcjjup

WłCoi>«i.7jńskii. iniogiutin 1935

tfpium. czy zbrodnia jakby Żywcem wyjęta z gazetowej kroniki wydarzeń -ftpcłniają icso icjesini cech szczególnie dla Dwudziestoleciu znamiennych.

Lir-leczeniem zaś jest perfekcja, r jaką pisarka operuje — lak bardzo przez I cf<*ę fawucyzowiną — mowa pozornie zależni Mistrzostwo to kaczy się ttk. rełaizcza w Dzir*x?ętoch z Nowolipek, z problemem narratora powieki.

Koń on. nic wychodząc poza granice wiedzy o święcie, pojęć, słownictwa ^..Jurnych reprezentantek warszawskiego proletariatu i drobnonweszeadmra. maf te książki nie tylko zaraźliwym a dyskretnym liryzmem, ale także dcfctą. dojrzała mądrością życiowa

Gorzka zrozt* i w pesymizmie swym — zwłaszcza dotyczącym losu kobiety, oikżnionej i krzywdzonej przez mężczyznę —- tak konsekwentną, że skłoniła lłp)lc ilu dopatrywania sic w tym cyklu elementów zbieżnych r. egzysten-ókaaa Rola. jaką w kształtowaniu się losów poszczególnych bohaterek cdpywa ich uwarunkowanie społeczne / jednej strony, biologiczne, z drugiej - a moim «i mówić wręcz o óeicrmimziaie prawic nie do pokonaniu — każe ptak hardziej może niż na podobieństwa z egzysieocjalizmem. zwrócić mąt aa (aspiracje naluralistyczne. Z tym zastrzeżeniem, że w obydwu (OTiefriacfl nic uświadczy ani naluralistycznego turpizmu, ani nalunłistycznej 311