Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (114)

III IM I9IS-W32

Kontrasty ic ..całkują iię", by użyć Witkiewiczowskiej (ciminologii. t)|| tfsldyc/nq wysokiej klasy dzięki — po pierwsze — znakomitemu tang komizmu, który funkcjonał i/uje estetyczne wewnętrzne zgrzyty ttj |H i v» którym czarny humor spotyka sic z pełnym brawury humorem initfeiw nym; dzięki — po drugie — niezwykłemu uwrażliwieniu jctylmoft pr/cjaw łającemu się nie tylko w imponująco wynalazczych ncologiznuckfco także w stałej aulotcmatycznej refleksji językowej; wreszcie zaś i pg wszystkim - dzięki konsekwentnemu systemowi filozofiezno-hułoróB&t nemu. stworzonemu przez samego autora i do głębi pr/cpojoncma t^r«*r treściami cgzystcncjalno-psy chologiczny mi utrzymanymi w niezwykle ajwfcą temperaturze emocjonalnej.

W systemie tym do bardzo wysokiej rangi podniesiona romb śn prze/yc seksualnych; stymulują one twórczość artystyczną i. CO ligfl rewclatorami przeżyć metafizycznych, stanowiących dla WitkaccgS^H prawdziwego człowieczeństwa. Zgodnie z tymi założeniami ks/taltajt ucłą bohaterów obydwu powieści: Atanazego Bazakbala i Gcnrzyps fagi Opisy składające się na historię ich życia seksualnego znacznie padnop granice przyjętych ówcześnie konwencji i daleko pozostawiają a wtą aa ówczesne manifestacje rosnącej fali zainteresowania sprawami ulw U wyjątkowość polega jednak nie tylko na śmiałości w przełamywani dym jowych i językowych tabu i. dodać należy, nie tylko na szczególnej nśftu lei analizy psychologicznej, sięgającej do psychologu głębi i z pasją łWrąą poruszenia i zachcianki ..id'* głównych bohaterów. Jest to takie tdoada

0 wyjątkowo dramatycznej i czarnej tonacji, w którym tradycje Setup* hauerowskiej metafizyki pici. ponurego, o odcieniu diabolicznym i atapi tycznym erotyzmu fui de sićcle'owego (w tym metafizyki płci fY/jbytz*-‘kiego i MiciAskiego wizji kobiety demonicznej) — połączyły się i paka niem autora o roli sztuki jako rewelatora ..potworności" epoki. • phą przyszło mu żyć.

Seksualizm Witkacego był jednym z elementów jego katastrofizmu, najpyw przemyślanego i najbardziej dramatycznego w całym Dwudziestoleciu. W co? kiwanej przez siebie katastrofie Witkacy widział logiczny wynik aieoctraacp

1 nieodwracalnego procesu historyczno-kulturowego. Miała ona Pilawa* zniweczyć to. co było dlań najcenniejsze: zdolność do metafizycznych ęaajt miała pozostawić po sobie to. co było dlań nie do przyjęcia: .abohor ujednolicenie", zbydlęccmc ludzkości.

Historia utorowali jej już drogę: Witkacy z pasją ukazywał dcfencwK kultury, tej kultury, poza którą nie potrafił istnieć. Także i własną nnlł traktował jako przejaw owej degeneracji. Nie pozostawało mu nic mocjo |ł ²⁸⁰ — potęgując i upotwomiając efekty, wzmagając niesamowito^ ptoyf

I Iu4n Unity Wtydewlc/, Nimasyttnlf. War- Sunltiaw rznący Wrtkfcufcz. fntć

I on IW cłtwoluti uprojcklowana ęnet tutora r. HIS

I (A)(hxznych swoich bohaterów po perwersję. obłęd i zbrodnię — ukazywać •u* Matecznego dopełnienia się losu.

Cnr.il lo. trzymając się blisko historycznej rzeczywistości. Do tego stopnia Mąko, że pewne sytuacje, postacie, klimaty społeczne obydwu powieści daj* at inieiprelować jako — niezmiernie gorzka i okrutna — aktualna satyn pIljUM. w samych zaś opisach kataklizmów, które kład* kres dotychczasowej kulturze, niejeden element wzorowany jest na realiach niedawno minionych

tyfazea wojenno-rewolucyjnych.

Kataklizmy te to trzecia / kolei, definitywna rewolucja jtiaofatyczna"

I * Peiefrwiu jesieni i bardziej nil fantastyczny, zwycięski najazd komunie* btZBych wojsk chińskich w Nienasyceniu* poprzedzony ..rozkładową" działał-I ajtmuczej wschodniej sekty, czegoś w rodzaju ideologicznej piątej i falmny. posługującej sic paraliżującymi wolę oporo ^pigułkami Muiti-Binga".

Najazd, w którym brutalna siła wojskowo pozostaje na usługach „idei u-I n)numa kultury", dalszy jej bowiem rozwój wskutek ..przekomplikowania IjaTpm. zdaniem Chińczyków, zupełną zagłada ludzkości". 231