Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (131)

iii rw> irn-iwł

Naturą refleksyjną jesi lak/c główny bohater Mitów mdómąth rtte Adama Ważyka. Albin, niedawno wyrosły z dziecięctwa, a już 10/nyflŁ nad sytuacja inteligencji między mieszczaństwem a proletariatem, Uih&»,

— świadectwo jeszcze jednego, po Iwaszkiewiczu. Ryturdzie, KiimE Wiktorze, nawrócenia się na realizm (nawrócenia się, które juz mb zapowiadała, niezbyt udana, mdlą powieść Latarnie Świecą w fa/jwrirfl

— kaczy w sobie cechy Entwicklungsroman. potraktowanego z "KkajaK zazwyczaj dystansem, bo ukazanego na przykładzie trojga rudufcji z powieścią rodzinną, gatunkiem coraz częstszym w latach irzydziotyS przypomnieć Noce i dnie Dąbrowskiej, Krauzów i innych NaglerowS Dziewczęta z Nowolipek Gojawiczyńskiej. Akcja Mitów rodzinnych rw^-.. mc zresztą w tym samym mniej więcej czasie co akcja Dzlewcuf, djfl ..drugą stronę płotu" oddzielającego od siebie dwa światy społeczne Aid

moralności.

Obok studiów psychologicznych przedstawiających proces dojom okres ten przyniósł trzy znakomite anaJi/y psychiki kobiecej, my pff* •biografie należące do szczytowych osiągnięć realizmu psycfaobpca? Dwudziestolecia. Mowa o Całym tyciu Sabiny (1934) Heleny Bogusa*** 0 Cudzoziemce (1936) Marii Kuncewiczowej i o Przygodzie w iwowju kraju (1933) Anieli Gruszeckiej.

Cale życie Sabiny i Cudzoziemkę łączą przy tym podobieństwa stnkunk akcja obydwu tych powieści dzieje się na dwu planach czasowych: oaprrw* z nich panuje „obiektywny" czas teraźniejszy narratora, na drugim — *W tywny czas wspomnień bohaterki. Są to zarazem kompozycje nunc * czasu teraźniejszego otwiera i zamyka te powieści, a także przypomną o id* w czasie ich trwania. W Całym życiu Sabiny czas len obejmuje puromieutenj okres ostatniego stadium nieuleczalnej choroby bohaterki, w Cmiitótwt —jeden, ostatni jej dzień. Czas wspomnień natomiast, w obydwu powieściach rozciąga się na cale życie każdej z bohaterek. Nic toczy się jednik »|ff linearny, lecz podporządkowany jest mechanizmom skojarzeń, poAcp ~ zgodnym z zasadami funkcjonowania pamięci — przemieszaniom i na**** koncentrującym się wokół pewnych tematów i wątków biograficznych. W cb) dwu wypadkach mamy do czynienia z odrzuceniem naturalnego, naiump 314 traktowania czasu na rzecz pewnej konstrukcji czasowej, będącej ztruff

IWBiBofuatwika. Ce** ty*** Sabiny, Wmwiwi vj.U. (łlKfta, projoklowuli: Leviii i Him

Mm Kuncewiczów*. C*dłuO*mtm. »|d 4. W» suwa 19)9. ohuuluu

inn>inikcj;i powieściową. stąd nazwa konsirukcjonizm. jaką wolno. c\ po\i. ototlić len ipoićb komponowania powieśc*-Zibno Cale tycie Sabiny, jak Cudzoziemka stanowi a rodzaj przedśmiertnego dndwnku / własnym byciem i nasuwają na myśl stereotyp „autobiograficznepo Hm", mającego wyświetlać się w pamięci człowieka w momencie jego Imd Ta właśnie perspektywa, wybór tego właśnie punktu obserwacyjnego ąlardio znamienne dla ciemnej tonacji lal trzydziestych. Ale obydwie autorki -jg gdyby konkurując ze sobą w realizacji tego samego zadania — stworzyły a pomocą zbliżonych do siebie metod pisarskich dwa portrety biegunowo od «fcic różne: kobiety przeciętnej i kobiety wyjątkowej. Pierwsza z nich. Sabina, lo lun. niekochana tona ..przy mężu", przekształcająca się — zgodnie t ijtmnn przemian społecznych — w wyemancypowaną, zawsze jednak bita parz tycie, nauczycielkę: druga. Róża. to „barwna", budząca postrach i redanie, władcza, kapryśna i wyobcowana ze społeczeństwa ..dusza artys-iom*. Stąd też u Boguszewskiej konstrukcja czasu wspomnieniowego jest

315