Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (149)

)9. Pinu mucfo, jiagic>nr$o polc^nli"

ID rto* 1MMW9

mu    które niespodziewanie objawiło %k * literaturze lat tnjdat^g

— >unowiU    Stanisława Piętaka.

Fakt, że byl zarazem poeta, nie pozosiul bez wpływu na jrfo mH debiut: MhuMć Jasia Kune/nlu (1938, włafp. 1937). (Razen l o wiele słabszą powieścią p«. Biahwiejskie noce 1939 wchodzi cna raj dłuższego cyklu, kontynuowanego i przerabianego po wojnie.) Prttfcj 1908-1910 chętnie sięgało do motywu marzenia sennego. Ale u ly* motyw ów odegrał największą bodaj rolę, a przy tym ten pocta-wiłjtam wprowadzał go t taką sugcsiywnością. te dezorientował czyulnU [rc wiele uroń nie mogącego się połapać, z którą rzeczywistoką, ta czy snu. ma do czynienia. Nie darmo na/waoo Piętaka ..chłopka u realistą^-.

Mładoić Jasia Konefała jest powieścią o dojr/owaniu, stanowi (f nlają Entwickłunguomun, którą określić można juko portret artysty t cas młodości. Konkretnie — portret pisur/n. W tekst właściwy »ł*» zostaje fragment literackiego utworu bohatera o własnym życiu. t)» upi życiu, które jesi przedmiotem powieści. Mamy tu więc do ct)t*» ze szczególnym przypadkiem autotcmuiyzmu. (Notabene, podobni udał; zanotował też Stefan Oiwinnwtiki w swojej drugiej powieści Mańwdri 1938, w której miody pisarz, u zarazem tancerz żyje w kręgu łda teatrulno-kabaretowej,)

Ale MlodofćJtula Kunefaln to także powieść o rodowodzie hofum nta rodzinnej sagi, pełnej niezwykłych charakterów, zmiiołogi/owmyth pm sagi przy tym rozbitej na fragmenty — po trosze jak w późniejszych jednak dojrzalszych artystycznie Niecierpliwych Nałkowskiej.

Cał« powieść cechuje różnorodność i zmienność zarówno fora podmą* (ca tu min kartki z dziennika bohatera). jak narratorów (historię rodi pamfO najczęściej z opowiadali Jasiowego ojca. ale jest tu również narrator hew* wyk jak wreszcie — sposobów istnienia świata przedstawionego. Mn* przy tym trzeba płynność granic oddzielających od siebie owe rózncrobtW narracji. Wszywko lo. przy pewnej jeszcze surowości kultury literackiej okds pisarza, sprawiało, zwłaszcza na współczesnych mu krytykach unks kompozycji nieudanej, chaotycznej. Mieli oni wiele słuszności. Kfcnnę¹ właśnie cechy zdecydowały o prekursorskim charakterze Aftofafci J* Konefała w stosunku do prozy, która w Polsce miała pojawić Mtww* jak za dwadzieścia, trzydzieści lat.

Prekursorski — paradoksalnie — charakter miała także, ctamolopo* pierwsza spośród spowiedzi dzieciąt wieku, powieść Szczury (1932) Ał* Rudnickiego. Paradoksalnie — rzecz bowiem rosła się od nieporadnościi**P 350 błędów gramatycznych. Wyjaskrawiały one jednak kolokwialną gtren p*

.U&Ktttiićkj. nul. M«f CmjmU, ók. 1937

RuJnichicgo. przyczyniały się do podkreślenia jej programowego anty estety r mą. i iolocj strony, jej solilokwialnego charakteru. / drugiej. Ta koszmarni pd&ioa neurastenicznego młodzieńca o ogromnej wrażliwości, żyjącego jak pbh ■ stałej malignie, przypominała niekiedy prozę nadrealistyczną. W więfc-■yp jednak stopniu zapowiadała style i postawy pisarskie drogiej połowy cAva W Sv»roch leż właśnie zamanifestowała się najwynitkiej duchowa kandMŚć młodego pokolenia i jego wewnętrzna (choć związana także I ■makami społeczno-ekonomicznymi) niemożność osiągnięcia dojrzałości, akra mm uę od fascynacji ojcem.

hdńcfa należy do najbardziej utalentowanych przedstawicieli lego pokolenia.

N hi w tym kręgu, obok Uniłowskiego, pisarzem o najpokaźniejszym fekwwo dorobku. Podobnie jak autor Wspólnego pokoju (z którym łączył go •rineż — zamanifestowany w Szczurach — pociąg do turpizmu), także i on spł do reportażu i dążył do tworzenia nowych jego form. bardziej *5*' i Muszych prozie psychologicznej niż fotmy dotychczasowe. Spotykali H araet w tematyce: Uniłowski napisał Dzień rekruta. Rudnicki Żołnierzy ¹ łhhladcunia. (Z Kuncewiczowa z kolei spotkał się w opisie specyficznej «y Kazimierza nad Wisła lat trzydziestych: bito 1938.) Jego na pół reportażowe ł*Vkiowojiku przyniosły mu pewien rozgłos, pozytywny u wielu czytelników ¹ Kgaiywny u władz... Ale najwybitniejszym osiągnięciem jego pisarskiej była powieść Niekochana (1937), psychologiczne studium „niedobrej °*>fci". ukazujące niedojrzałego bohatera pokoleniowego „w akcji": w ucieczce 351