Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (160)

Sarnaki nucili) awangardowym teatrom • awaogardowym ikmat), układały uęjofeak. i to mc / winy literatury njjs/częłliWKj lunirt*^

—    i Kojący nj jrgo ark iwórca teatralny o programie odnwo^ i JkImo mtwuitiy' do którego ambicji należało Ii«omI|| czonych pol\kKh dranMT|M. teatr i twórca. toórzy wielkie doku nkra punoat; Stefanowi Żeromskiemu i Jerzemu faaa^ Mowa o Jleducic" i Juliuszu Osterwie. Am jednok Reduta" - u wą^ gry tótunkiej jako „pruły wanta" i u twoim kultem auiewyaraió-^ należała do ścisłej awangardy lealralnej, ani do awangardy iferaką, należeli wymieniem puwyJcj pnarre Nilomiiat najwyhiinicjaj fl||| relyw unceiuafaw Leon Schiller, twórca ..teatru monurocnUh^uH gęgał głownie do wielkich romantyków i Wyspiańskiego, a takie 2etm gdzie opierał mc pnede wszystkim m obcy m repefluanc — ni wjfeą pokką dramaturgię i wracał uwagę banko rzadko. Do wyjątków uleź*# inscenizacji Wiety Babel Słonimskiego, nigdy zaś nie wystawrf idąia Snanhwa Ignacego Witkiewicza.

Tak wice dwie najwybitniejsze indywidualności awangardy U uniki !■ cK7nej Witkacy i Schiller, rozminęły «k /c w)bn całkowicie, a nb* Witkacego i innych nowatorów / trudem znajdowała dla wbrtfp w „normalnym" życiu teatralnym lub — trafiała na sceny rzadkich * Dnte toleciu łotrzyków eksperymentalnych Rzecz jasna. nie mogła » ff|m dwJalmo na jej rozwój.

Spoyficrwy . mr w pełni suwerenny charakter ilrajiulupiwnlM o e jMor fnA 4ąt o whic mać historykowi literatury. Jeśli km »KWjtr powieść nic mogą zaistnieć w świadomości społecznej bez powwtaiKłttf drukiem A* m pomocą mnej techniki, cbófby jak w wmtjkolflil* WWW pnę* kopiaę i. dramat — teatralna drop douczający

—    powielenia tego w laawtnf nie potrzebuje. Tyle /e m aytśm utrwalony jedynie w jednym ery pan egzemplarzach teatralnych. fjp>* łwudomofct niezmiernie krótka szybko przechodząc w Uin jtp Mn-tg z której obudzić* go może albo •- na równie krótko-I# inscenizacja. albo — w sposób trwały — publikacja drukiem. Otóż ■yawajd wpp czan dr—rów DnwlricmUi ppnmp * jeszcze w owym Warne Życia wuyooefo

Sytuacja ta. wy mcc dla kultury narodowej melony sina. yc^jcdad-•* z którym historyk lucnniry musi się liczyć. Mianowicie, pomięła; aa& watat oyjda me może on z równą dokładnością umawiać (baató»•** webodra* skład literatury powszechnie dostępnej. i dramatów. t przed jej progiem i - me rozpowszechnione i me ipria km gfl>* 172 ~ zawisły międ/y Imiona literarury a historią teatru.

2. CHRONOLOGIA DRAMATU

prarat Dwudziestolecia, a już /wlas/c/a dramat opublikowany diukiem .. ,Woo»t» przedstawiał się o wiele skromniej Ml poezja cvy proza (ej epoki, HpMrM była. by tak rzec. nierównie bardziej rozrzedzona ki pneantk pop ciy prozy. 2 drugiej zaś strony — najwyra/iicicj zc wszystkich tych trzech literackich — rozpadał tlę on na poszczególne maty i gatunki, gkmpamin wyraźną ciągłość w przebiegu całego Dwndnwkilrcu. piufettujące u zewnątrz wyraźną obecność wobec mirtów i gatunków pnmycfc W rezultacie hardziej naturalny, a zatem słuszniejszy, wydaje »k l jmbirkry" - me rai. jak w wypadku poezji i prozy -zbiorczy - ipowb mitantau dziejów dramatu ..Rozdzielczy": polegający na oaobaym śledzeniu —bydi nurtów czy gatunków, ■ każdym razem od kh początku do MsMol jhoiciy'. splatający je ae sobą w jeden ciąg chronologiczny. 7n>ji»vy to a*r wiązanie. wypada jednak — jat jak najbardziej szkicowa rettyjnic — zarysować wprzód ogólną, całościową chronologie dacjO* tam Dnłńwkcu Kształtują dc ooc według podobnej dynamiki nreujuwrj co dzieje prozy, zwłaszcza ftl poezji tej epoki. Dift wg ta iyrfłnk: I) okres dominacji prądów awangardowych, antynalistycznych. łający mniej więcej do r. 1926; 2) okres środkowy, zachodzący na początek li trzydziestych, kiedy to we — wciąż żywych — nonach nowatorskich htooujr ‘i? zwrot ku problematyce społecznej, a zarazęnv i pod jej presją, nul ku komunikatywności; wreszcie 31 okres ostatni, w którym wzmagają się rakncjc realistyczne i zainteresowania psychologiczne, wyraźne już otulą tafty#* la dwudziestych, w tematyce zai. z jednej strony, ani większą rolę Kryta idgrywać bulona, a t drugiej, aktualna sytuacji międzynarodowa lapełmayąc. cieniując i komplikując zarysowany powyżej adnmL dodać Mk iż określenie .prądy awangardowe" obejmuje dwa to najmniej nurty. bK d mbm odlecie. prry czym drugi i ruch — cisprrijimndrn pi Abpołdi — jak juz iima nazwa aa to wskazuje, ma charakter awangardowo-iMtjauBKinki. Dodać równie! trzeba, i! w pierwszym, uaymbtyaaym. •iKJbofatszym. najbardziej dynamicznym okresie niemałą rolę odgrywają też •abiw uaadiie realistyczne Żeromskiego I Szaniawskiego przede wszystkim,

3. DRAMATURGIA WITKACEGO

kk • poezji początków Dwudziestolecia awangarda cdnsnsfti polna wrac w prozie zaś poniosła porażkę, to w dramacie sprawy utaultowah W pmoe inaczej. Sytuacja przypominałaby tu raczej układ sił w prozie tuż 323