Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (76)

0 -

naj»po»oł>«iie| b«d#.ic omawiać wczesną prtrs*

z teorii, lecz * praktyka, nic x apraorycznydi uwarunkowany /oMal specyficznym a «lo$c nict>po«yn Widoczne vil w niej mianowicie trzy główne nurty fzntmykii.

W prozie wctysiyczMj (to jest lukiej. w kldrcj świat przedstawiony «*«*> A» siwor/cma iluzji <wi.iui rzeczywistego i poza praw* Jego nac wychodni pr/cwii>4i crazu tematyka wojenna. przck>z«elcającji s»C stopniowo w połitycnn a ro/«apiu,ac-« ug z cuscin w kregu banlzicj uniwersalnych ^intcrew*^ psychologicznych. Po okresie pewnej bcwlylowości proza la rozwija *-»C znaedry dwoma biegunami: klasycy żującej prostoty t cksprcsjonizująccgo ..r.»zjjt«r/c=u fermy". Cechujący j*ą zwtoi ku autentyzmowi Menowi zjawisko ehaeZnr a rozwojem literatury faJetu. przy erym granice między proza fikcji aa prozą Aa literatury tej przynalc/ną mcicrują sic niejednokrotnie.

Prota ckspcrymemaiorsku — dla której podział na weryzm a fantastykę pesz.

podobnie jak (ilu poezji, sprawą mało istotna - stanowi jak. gdyby, zaczątkowy

jedynie, odpowiednik nowatorskich praaddw poetyckich. Polegli przy tym w głównej mierze na próbach zbliżenia prozy do poezji włainic. Jest pierwszą z prozatorskich awangurd Dwudziestolecia, niezbyt jednak podobną tio swoich mutępczyń. łatwo też zdradzaną przez swoich twórców na rzecz iruaydk bardziej tradycyjnych koncepcji.

Proza fąntasiyc/na szczególnie lic zza ie    okresie |y m reprezentowana

— występuje w pani wersjach: fantastyka metafizycznej «« tonacji okultystyczne* -ekapnrwj on i żującej; science ficlion. grawitującej ku utopii czy anlytnopii. wreszcie — w wersji funtasiyki społecznej czy histonozoliczncj. Trzecia z tych odmian, najpłodniejsza, hi Inie nasycona katastrofizmem —. prowadza len jedynej w swoim rodzaju hi&toriożoficzno-pr/yszloAciowej grotesce kalaslroTacznc^ mającej juz niebawem siać się jedną z rewelacji lileratury Dwudziestolecia

Z, podziałem lym krzyżuje aic podział inny. którego podstawę stanowią ixinującc wdwc/as prądy literackie. Owa spośród nich ha tu nąjwahuejtre realizm i cksprcsjonizm.

Stosunkowo prostszy jest problem realizmu. W omawianym okresie prąd urn

znajduje się w fazie przemian: odchodzi od - typowych dla pomcdci

mieszczańskiej - skomplikowanej fabuły i pewnej schematycznej umownoki Świata przedstawtonego; maleje w mm też gola narracji auktorialncj. !>**> SSfju¹*    formom otwartym, których osią kompozycyjną

—    ^1>,c® ***** głównego bohatera, po drugie

«,    __konlpćiniiyd _% autentyzmowi iwiatn przedMawionego. Rołane

personalnej, współgrającej z coraz wyrazistsza i ie zależną.

Podxial. według klónrgo

Du.udxic^Ułłcciift. wyniku **^il uiłolcA. lec# / empini: I cliurakicrcm Mj pni/y.l wciynn. eksiłeo ^mcra*

mm tez rola narracji 2Qh cięiciej wprowadzaną

^m°wi| pozomj

_BBZASK„EPDięj

-Ł. pł>* po picr« _S« ^M,m« 1**° POj«oie jest meostre i — _zw|os

wn.    - ^wy,.Vkow„ wiel^ac^. Mamy .u do

"^PreSJ°™^ZroC P^sramowyn,. .fonnutowanym, reprc    y

^SWnie pny lym poetów    ^

■roju" (1917 — 19221;

- *«»polem dzieł, którym dopiero krytyka ^w tóZnych znaczeniach okre.iłenie to

,    — - - -------- ^c masową (od młodopolskiego preckspre-

oo posieksprcsjonizmu lut trzydziestych), i «d2nowonoSciowodd «e«o

rcSzrwr jego usytuowania wobec problematyki trudy-nowatorstwu.

.    »!^{C f} t¹^ f⁰ dTUK^,c dlatego. Ze liczne spoirdd dzieł mianem tym

munycn poddają się. rótnic rozumianej, strukturalizocji ekspresjoouuycrncj

’ ^C3E«sio przy cym w utworach tych ^nacechowane clun ^Rą *• każdym razem inne

(Wpaonych wokół poznańska

— » «kvpresjooizmem immanentnym:

*    okresach i co najw aźmcjs

W*¹* da. Stąd i znaczna rozpiętość

Dórjc

fedytł* cięściown ąmnT)vzme'

•lego warstwy

icr

Ozacjc **C

w polskiej

dramafurgdwł

207