E Mounier, Wprowadzenie do egzystencjalizmów4

10

10

-f

nego. Bogate doświadczenie ^aiji^zą^c_nfiie w. iwiai . wyraź,;i tó,    yor/Ciu < ‘ ; Ul-uj:, icguł i ill

PonieWaź jednak te rezerwy osob)

..•n ;r się o/iii w tv:t.. e.o tA-yryr^y jej to. co stanowi jej uwarunkowanie. Podobnie jak r*.ie nest widzialnym przedmiotem, tak sarno nie jesi ona wewnętrzną pozostałością, ukrywającą się za naszymi zacho-i woniami substancją, abstrakcyjną zasadą naszych kort-; kretnycb gestów: to także byłby sposób bycia przedmiotu jłub widmo nrzedmiotn.<Ssc[b^ jest przeżywaną dzialalnoś-.. 'oia autokrcacjL komunikacji i przynależności, która cFaje się uchwycić i poznać w swoim akcie jako ruch p e f-j s o n a 1 i z a c j i. Doświadczenie jego w^rolne jest ó3 uwarunkowania czy przymusu. Ci, którzy w nini dochodzą szczytu, wzywają wokół siebie innych, lmdzą śpiących i tak — wołanie za wołaniem — ludzkość dźwiga się z ciężkiego wegetatywnego snu. który ją jeszcze przytłacza. Kto nie chce usłuchać wezwania i oddać się do- ^ świadczeniu życia osobowego, traci poczucie jego sensu, podobnie jak traci swą wrażliw^rość organ, który nie funkcjonuje. Uznaje on wtedy życie osobowe za komplikację umysłu lub za sekciarską manię.

j^tnkjg zatem .sposoby wyjażenia ogólnej idei p er son a l iz i nu,

fj) Można rozpocząć od badania św^riata obiektywnego, pokazać, że osobowy wzór istnienia_jest najwyższą forma

\ egzystencji i że ewołucja natury, przed ludzkiej dąży do tego samego momentu twórczego, przez który dokonuje sie ukoronowanie świata. Powie się, że centralną rzeczywistością świata jest ruch personalizacji, ponieważ rzeczywistości nieosobowe, lub mniej czy bardziej zdeperso-nalizowane (materia, gatunki żyjące, idee), są jedynie \ stratą szybkości albo osłabieniem natury na drodze do personalizacji. Robak, który upodabnia się do gałęzi, aby , w wegetatywnym bezruchu zatrzeć pamięć o sobie, zapowiada człowieka, który zatapia się w konformizmie, by za (siebie nie odpowiadać^ kogoś, kto ulega obiegowym ideom , ałbó niekontrolowanej spontaniczności uczuć, aby nie stanąć twarzą w twarz z faktami i z ludźmi. Opis taki, w tym. >toptuu. w jakim pozostaje obiektywny, tylko w sposób niedoskonały oddaje rzeczywistość, która nie jest od początku obiektywna,    ^

^:ś .    I

Możemy też zdecydować się na publiczne przeżycie doświadczenia życia osobowego., mając nadzieję^ iż pociągniemy za sobą wielu tych. którzy żyją jak drzewa, jak zwierzęta lub jak mechanizmy. Bergson mówił o „wezwaniu bohatera i świętego”. Te słowa jednak nie powinny wprowadzić w błąd: wezwanie osoby rodzi się z życia pełuego skromności.

Widać już teraz centralny paradoks istnienia osobowego. .Jesr ono sposobem ^egz>m-ji cfzyslo ludzkim,] a jednocześnie musi być nieustannie zdobywane; sama świadomość tego wydobywa się bardzo powoli z minerału, rośliny i ze zwierzęcia, które w nas ciążą. Historia osoby będzie zatem lównolegla z historią personalizmu. Nif będzie się_ona rozwijać jedynie na płaszczyźnie świado-mości, ale — w całej swej szerokości - na tle ludzkiego wysiłku zmierzającego do humanizacji ludzkości. *

Krótka historia pojęcia osoby i kondycji osobowej.¹ Ograniczając nasze rozważania jedynie do Europy, trzeba uznać, że poczucie osoby trwa w stanie zarodkowym w Starożytności aż do początków ery chrześcijańskiej. Człowiek starożytny jest wessan\ przez państwo i rodzinę, poddany przeznaczeniu ślepemu i bezimiennemu, które jest silniejsze ód samych bogów. Niewolnictwo nie szokuje najwznioślejszych umysłów owych czasów. Szacunkiem filozofów cieszy się wyłącznic myśl nieosobowa i jej nieruchomy porządek, ustalający prawidła zarówno dla przyrody, jak i idei. Pojawienie się czegoś jednostkowego stanowi jakby plamę na przyrodzie i na świadomości. Platon pragnie sprowadzić indywidualną duszę do uczestnictwa w przyrodzie i do uczestnictwa w państwie: stąd jego „komunizm”. A indywidualna nieśmiertelność jest dla niego, jak i dla Sokratesa, jedynie piękną i awanturniczą hipotezą. 'Arystoteles przyznaje wprawdzie, że jedyną rzeczywistością jest to, co indywidualne, ale jego bóg nie może chcieć wolą partykularną ani poznawać poprzez istoty szczegółowe, ani kochać miłością z wyboru. Dla Plotyna u źródeł wszelkiej indywidualności leży jakby pierwotny błąd, a jedynym ratunkiem jest rozpaczliwy powrót do Jedni i Bezczasu.

%

1

In form ar je na temat tej łmtorii znaleźć można u J. Plaquevcnta: Indititlu cl personne. Esąuistc des notions (.,F.sprit’\ styczeń 1938). W przygotowaniu są dwie historie personalizmu, jcilna we Francji, a druga w Ameryce.