6453

Życia. Zamykanie chłopca w domu, w otoczeniu tylko najbliższych, zabijaźo w nim odwagż, wywoźywaźo strach przed ludźmi. Jedynie w wychowaniu zbiorowym można rozwijaź w chźopcu ambicjź, ktźra uchodziża w pedagogice rzymskiej okresu cesarstwa za jeden z najważniejszych czynnikźw wychowawczych. ChŻŻ otrzymania pochważy z ust nauczyciela i obawa nagany skźaniajż chźopca do najwiźkszych wysiźkźw, stajź siź motorem wszystkich jego postźpźw w nauce. Kwintylian podkreżlaź, Że każdy gramatysta czy retor powinien tuż po przyjźciu nowych chżopcżw do szkoźy dŻŻyŻ przede wszystkim do poznania ich charakterżw i czuciowego reagowania na rżnę bodźce zewnżtrzne oraz zdolnoźci. Kwintylian uważaż, Że powinno organizoważ siź przerwy miźdzy lekcjami, a nawet zezwalaż na zabawy. Kwintylian przekonywaź. Że chźopcy nie powinni ŹyŹ w nieustannym napiźciu uwagi, Że chźci do nauki nie można wymusiź u nikogo siŻŻ, Że uczniowie wypoczźci wykazujź w pracy wiźcej zapaźu i wytrwaźoźci. Zezwalajźc na organizowanie zabaw dla uczniźw ·należy zachowaź odpowiedni umiar, aby ich nie przyzwyczajaź do bezczynnoźci. Kwintylian cażkowicie potżpiaż kary fizyczne. WychodziŹ on z zażożenia. Że kary fizyczne poniżajŻ godnoŻŻ czźowieka. Że sż najciższź zniewagŹ. WymierzajŻ jŻ w nadmiarze najczźciej nauczyciele domowi, ktźrzy w ten sposźb usiźujź zmniejszyź skutki jasnego niedbalstwa czy też nieporadnoźci.

Kwintylian nie ustalaż wieku chźopca majźcego przejŹŻ do szkoźy Źredniej, lecz zgodnie ze swojż zasadź wczesnego rozpoczynania nauki twierdziź. Że powinien on uczższczaź do szkoźy gramatysty z chwilż, gdy przyswoi sobie umiejŹtnoŻŻ pisania i czytania. Naukż w niej polecaź rozpoczynaź od nauki gramatyki greckiej i dopiero po jej poznaniu miaźo nastżpoważ nauczanie gramatyki ŻaciŹskiej. SzkoŻŻ ŻredniŻ uważaż za fundament, na ktżry powinien opieraż siź caży rozv#j umysżowy chźopca. SzkoŻŻ gramatysty dzieliź na dwie czźci. Pierwsza z nich obejmoważa naukż ŻcisŻej gramatyki, a wiżc czźci mowy, deklinacje, koniugacje, wszelkiego rodzaju barbaryzmy i bŻŻdy, etymologiź i ortografiż. Druga czŻŻ poźwiźcona byźa lekturze i interpretacji dzież poetyckich. Przy tej okazji gramatysta uczyź chźopca recytacji, umiejźtnoźci krżtkiego streszczani czytanych utworżw wżasnymi sżowami oraz sztuki ich skracania bez zmieniania sensu. Zalecaż realizowanie programu wyksztaźcenia ogżlnego, nazywanego przez niego greckim terminem ekyklios paideja (wyksztażcenie encyklopedyczne). Radziż też nauczaż w szkole Źredniej arytmetyki i geometrii. RŻnorodnoŻŹ jest konieczna dla efektywnej nauki. Po lekcjach pisania powinny nastżpoważ godziny czytania, a po monotonnoźci lektury jakiż inny przedmiot.

Po „ogŻlnej” szkole Źredniej, nastźpowaźa szkoźa retoryczna, wyraźnie specjalistyczna i wychowywaźa kandydatżw na mżwcżw. Czas przechodzeni ze szkoźy Źredniej do retorycznej nie byź Żciźle okreźlony(ok. 13-14 lat) Retor powinien byż opanowany, dokżadny, aby pot rafiż dyskretnie kontrolowaź postźpowanie ucznia, ktźremu zstźpowaź ojca, a rżwnoczeźnie, aby byź jego przyjacielem. Retor powinien starannie wystrzegaż siż wszystkich wad i bŻŻdŻw, ponieważ zwalcza je u uczniźw. BŻdŻc stale wobec nich Życzliwy i przyjacielski powinien jednocześnie umieź okazywaź im swoje niezadowolenie. Nie powinien nigdy wymięrzaź kary w zżożci, chociaż, z drugiej strony, nie wolno mu byżo puszczaź pźazem Żadnego bŻŻdu. Program ksztaźcenia retorycznego dzieliź siź na: 1. Żwiczenia w pisanym i ustnym przygotowaniu przemżwież na rżnę tematy oraz ich wygźaszaniu; 2. studiowanie autorżw-prozaikźw wraz z krytycznź interpretacjź ich tekstźw; 3. nauczanie przepisźw i reguź retorycznych. MŻwca powinien byź tak wyksztażcony, aby pot rafiż przemawiaź we wszystkich sprawach nie tylko na zebraniach publicznych, ale rżwnież w Życiu towarzyskim, a nawet domowym.