8748915720

32 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

zdolność do pracy. One to wpływają, na kierunek jego woli osadniczej, na tendencję. Zdolność człowieka do pokonywania przyrody wpływa na jego możliwości osadnicze. Tendencje i możliwości osadnicze rozwijają się równolegle, podnosząc się wraz z ogólnym postępem człowieka.

Im owe możliwości i tendencje są słabsze, tern wpływ przyrody na człowieka, na jego sposób życia i osiedlania się jest silniejszy i wyraźniejszy. Przy postępie kultury wpływ powierzchni ziemi na osadnictwo staje się mniej wyraźnym.¹

Człowiek epoki kamiennej, zaludniający ziemie nasze, przybył tu z pew-nemi tendencjami, opartemi na — skromnym coprawda — zasobie możliwości. Owe tendencje i możliwości były czemś danem, osiedlającemu się na naszym niżu, człowiekowi. Nie przesądzam też tutaj najzupełniej kwestji, gdzie i w jakim stopniu oddziałały na naszych „osadników" epoki kamiennej warunki geograficzne.

Narazie ograniczam to zagadnienie do poznania trybu życia ówczesnego człowieka. Źródeł do rozwiązania tego problemu trzeba szukać w inwentarzach zabytków. Oczywista, dokumenty tego rodzaju będą pozbawione cechy dokładności i nie mogą być uważane za wyczerpujące ze względu na fakt, że dostępnemi dla nas są tylko przedmioty z materjałów trwałych, jeśli więc — choć fragmentarycznie — docierają do nas przedmioty kamienne, czy kościane, to np. drewniane poznajemy tylko w bardzo wyjątkowych okolicznościach.

Wedle inwentarzy wykopalisk z tej epoki możnaby podzielić kultury epoki kamiennej na trzy grupy. Kultury: świderska, tardenuaska, prafińska i sznurowa mają wybitny łowiecki charakter, co można wnosić z wielkiej ilości grotów do strzał, występujących w znacznych ilościach na wszystkich stanowiskach wymienionych kultur. Wyraźnie rolniczy charakter posiadają kultury wstęgowa i megalityczna. W osadach ich spotyka się liczne kamienie do rozcierania zboża, motyki, ziarna zboża, odciski słomy i większe naczynia gliniane, prawdopodobnie na zboża przeznaczone. Decyduje wreszcie o ich rolniczych tendencjach położenie na mocniejszych ziemiach. Pośród nich pośrednie miejsce zajmuje kultura wielkopolska. Położona jest zawsze w obszarach piasków dolinnych, szczególnie na terasach akumulacyjnych, posiada dość liczne groty do strzał. Mimo to, zwłaszcza w świetle najnowszych badań,² zdaje się posiadać przewagę cech rolniczych. Świadczą o tern liczne odciski ziarn lub nawet ziarna same znajdywane w polepie i skorupach, wielkie naczynia, służące do przechowywania zboża i bardzo często znajdowane roz-cieracze kamienne. Zupełnie rzadko natomiast występują w tej kulturze narzędzia rolnicze, choć znane są motyki z jeleniego rogu.

1

   Tamże, str. 17—18.

2

   K. Jażdżewski: Osada kultury grobów megalitycznych w Tucznie, w Wielkopol-sce. Księga Pamiątkowa ku czci Demetrykiewicza. Poznań 1930, str. 13.