8748915733

38 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

w rachubę. Wyczucie tej wartości tkwi zapewne w człowieku, przejawiając się nawet w odruchach. Obserwując wędrowca, szukającego miejsca chwilowego nawet odpoczynku, widzimy, że zwraca się on ku zagłębieniom terenu, często bez pełnej świadomości celu.

Wartości osadnicze, wskazane wyżej, odnoszą się do formy dolinnej, ogólnie potraktowanej. Zkolei należy zastanowić się nad właściwościami osadni-czemi głównemi w obrębie doliny formami, jakie reprezentują terasy.

Moment bezpośredniej bliskości rzeki, aczkolwiek bardzo ważny, nie posiada cechy wyłączności. Wskazuje na to brak śladów człowieka neolitycznego na stokach terasy górnej i wysoczyzny nawet w tych wypadkach, kiedy przypierają one bezpośrednio do rzeki. Natomiast na terasach środkowej i dolnej spotyka się — choć wyjątkowo — osady i w dalszym, w stosunku do rzeki, miejscu. Fakt ten wyraźnie świadczy o różnicy wartości osadniczych wzmiankowanych teras, przemawiając na korzyść teras dolnej i środkowej. Najbardziej podpadającem uwadze zjawiskiem, jest podkreślona przez Pawłowskiego,¹ różnica stoków. Jeśli bowiem terasy środkowa i dolna posiadają naogół słabo nachylone stoki, nie sprawiające żadnej trudności w pokonywaniu ich, to terasa górna opada gwałtownie ze znacznej stosunkowo wysokości, wywołując nawet miejscami wrażenie górzystości. Łagodność stoków terasy środkowej i dolnej, świadcząca o ich dostępności, stanowi niejako przejaw predyspozycji morfologicznej w osadnictwie.

Spąg piasków teras środkowej i dolnej stanowi poziom wodonośny. Jak to już dawniej podkreślano,² zbocza terrasy środkowej i dolnej obfitują w źródła

Ryc. 3. Schematyczny diagram doliny Warty pod Złotoryjskiem.

dobrej wody.

Blockdiagramm des Warthetales bei Złotoryjsko.

Obecność dobrej wody stanowi niesłychanie ważny i pozytywny warunek, który wpływa na wybór miejsca pod osadę.³ Łatwość osiągnięcia dobrej wody i w dzisiejszem osadnictwie odgrywa pierwszorzędną rolę. Zwłaszcza przy pier wotniejszem urządzeniu sprawa zdobycia wody nie mogła należeć do najłatwiej szych, a możliwość łatwego jej wyzyskania w znacznym stopniu wpływała na wybór osiedla. Zdaje się, że przedewszystkiem zostały osiedlone te obszary, w których — obok innych dodatnich warunków—uzyskanie zdatnej do picia wody najmniej

1

   St. Pawłowski: Ogólny rozwój Poznania, str. 113.

St. Pawłowski: Topograficzne i geograficzne położenie Poznania, str. 63.

2

   Tamże, str. 116 i 63.

3

¹ F. Richthofen: Siedlungs u. Yerkehrsgeographie, 1. c., str. 16.