8748915782

60 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

Terasy Drwęcy.

Poniżej poziomu wysoczyzny spotyka się w dolinie Drwęcy cztery ciągłe poziomy. W myśl definicji Pawłowskiego¹ nazywam je terasami, to znaczy na dłuższej przestrzeni zachowanemi resztkami dawnych koryt rzecznych. Charakter i przebieg tych teras ilustruje w znakomity sposób rolę Drwęcy w stosunku do doliny Wisły.

Górna terasa Drwęcy zaczyna się w poziomie 108 m pod Kurzęd-nikiem. Na wysokości 70 m uchodzi ona do doliny Wisły. Średnia wysokość względna górnej terasy wynosi 24‘5 rn. Terasa ta zajmuje szczególnie kotli-nowate rozszerzenie doliny, zwane basenami, które w czasie postoju lodowca na pn. od doliny były zbiornikami jego wód roztopowych. Wyraźniej wykształcone są dwa baseny: basen pomiędzy Golubiem a Wrockiem, który nazywam basenem wyższym,² i basen pomiędzy Golubiem a Szewą, który nazywam basenem niższym.³ Warto jeszcze wymienić basen, położony pomiędzy Szewą a Lubiczem, basen młyniecki, w którym jednak górna terasa jest prawie zupełnie zniszczona. Wody roztopowe dostawały się do basenów za pośrednictwem sandrów lub wprost przez rynny lodowcowe. Tak do basenu wyższego od pn. przylega sandr radowicki, oznaczający przestrzenne odwodnienie w kierunku doliny, zamienione w pobliżu doliny w odwodnienie linjowe, to znaczy, że wody roztopowe, rozlane po całym terenie przymorenowym, zebrały się tuż pod basenem i, uchodząc do niego, utworzyły rynnę. Do basenu niższego jak i do młyńskiego wody roztopowe dostawały się wyłącznie za pośrednictwem rynien. Osady tych wód roztopowych, nagromadzonych w basenach, składają się z piasków, przykrytych żwirem i narzutniakami. Ku dołowi przeważają piaski czyste. W basenie wyższym spotyka się w spągu tych warstw iły margliste, których miąższość rośnie ku środkowi basenu. Iły te stwierdzono zapomocą wierceń. Widzi się je zresztą we wcięciach rynien na terenie basenu, jakoteż na najniższej terasie pod Sortyką. W niższym basenie według G. Maasa i F. Soenderopa¹ iłów marglistych niema. Utwory wód roztopowych spoczywają tu wprost na iłach poznańskich. Wpo-bliżu miejscowości Łęga spotyka się jednak delikatny piasek, przez powyższych geologów oznaczony jako „Mergelsand“ nieznanego wieku, który może być szczątkiem owych iłów marglistych. Genetycznie utwory złożone w basenach, przedstawiają dalszy ciąg sandrów, znajdujących się na pn. od doliny. Poza basenami zajmuje górna terasa znaczne przestrzenie pod Brodnicą, dalej pod Głęboczkiem i Kurzędnikiem, gdzie przechodzi w wysoczyznę dyluwjalną. Pozatem posiada ona pokaźne rozmiary wpobliżu ujścia do doliny Wisły.

¹    St. Pawłowski: O pojmowaniu „terasy rzecznej⁴* w morfologji. Kosmos, Lwów 1923.

²    A. Jentzsch: w Erlauterungen zur Geolog. Kartę von Preussen, Blatt Gollub nazywa basen ten „Golauer Becken⁴⁴.

³    A. Jentzsch: w Erlauterungen zur Geolog. Kartę v. Preussen, Blatt Schónsee nazywa basen ten „Drewenzwalder Becken⁴⁴.

⁴    G. Maas i F. Soenderop: Geol. Kartę v. Preussen, BI. Schewen.