8955900021

Scfufler, Zbójcy

a także kult wolności - silnej jednostki:

Ja ciało me mam ściskać sznurówką, a wolę moją zacieśniać prawami. Prawo zepsuło i chód ślimaczy zrobiło z tego, co orlim lotem być mogło. Prawo nie ukształtowało jeszcze ani jednego wielkiego człowieka, podczas gdy wolność kolosów hoduje i olbrzymów. (...) Postaw na czele wojska zuchów mnie podobnych, a Niemcy staną się republi-k ą [podkr. MC-K], obok której Rzym i Sparta wyglądać będą na klasztoiy mniszek (a. I, sc. II, s. 22-23)^l45.

Warto zwrócić uwagę na podobieństwo paru idei występujących tak u Rousseau, jak u Goethego i u Schillera: przeciwstawienie „wybitnej jednostki” (aufierordentlicher Mensch Goethego) tym, którzy wyjątkowi nie są i przypisywanie jej (sobie, bo idee te pojawiają się w wypowiedziach bohaterów) prawa decydowania o tym, co dobre, a co złe. Argument - prawo versus wolność - brzmi szczególnie niepokojąco u Schillera, gdyż nie dotyczy tylko tego, co odnosi się do działania bohatera w stosunku do samego siebie (prawo do samobójstwa, jak u Goethego), ale i do jego aktów nakierowanych na innych. Postaw na czele wojska zuchów mnie podobnych... (Stelle mich vor ein Heer Kerls wie ich...) - nie tylko w nas może budzić przerażenie, ale powinno było dać do myślenia i romantykom: zbójca na czele wojska - jako przywódca narodu... Jak wiemy, nie dało¹⁴⁶.

nichts niitze, ais die Thaten der Vorze.it wiederzukduen und die. Helden des Alterthums mit Commentationen zu schinden und zu verhunzen mit Trauerspielen. Die Kraft seiner Lenden ist versiegen gegangen, und nun mufi Bierhefe den Menschen fortpflanzen helfen. (...) Da verrammeln sie sich die gesunde Natur mit abgeschmackten Conventionen, ha-hen das Herz nicht, ein Glas zu leeren, we.il sie Ge.sundhe.it dazu trinken miissen. Źródło: http://www.digbib.org/Friedrich_von_Schiller_1759/Die_Raeuber

¹⁴⁵    Ich soli meinen Leib pressen in eine Schnilrbrust und meinen Willen schnuren in Gesetzt. Das Gesetz hat zum Schneckengang verdorben, wa<s Adlerflug geworden wdre. Das Gesetz hat noch keinen grojien Mann gebildet, aber die Freihe.it briltet Kolosse und Extremitaten aus. (...)- Stelle mich vor ein Heer Kerls wie. ich, und aus Deutschland soli eine Republik werden, gegen die. Rom und Sparta Nonnenklóster sein sollen.

¹⁴⁶    Oczywiście należy być świadomym tego, że słowa te odczytujemy dziś przez pryzmat doświadczeń czasów późniejszych, podczas gdy sytuacja historyczna, w jakiej Schiller je formułował, była zgoła odmienna. Jednak ocenie etycznej podlegać mogą również idee wyartykułowane w innych czasach i w innym kontekście, zwłaszcza jeżeli mają charakter ogólny. Dotyczyć to może na przykład idei mesjanistycznej Słowackiego, z jego koncepcją soteriologicznej roli ofiary, składanej nie tylko przez siebie, ale i poprzez zadawanie cierpień innym. Por. Etyczny aspekt mesjanizmu Juliu-

100