917367309

Fizyka jądrowa w ośrodku warszawskim (rozmowa ze Zdzisławem Wilhelmim)

BS - Jaki wpływ miały trudne warunki pracy na cechy i poziom fizyków w pierwszych trudnych latach odbudowy i tworzenia nowych laboratoriów i zespołów naukowych w Polsce?

ZW Kiedyś, bardzo dawno temu, właśnie w owych trudnych latach odbudowy moja czteroletnia córka spytała mnie: „Tatusiu, kto to jest fizyk?”. Po namyśle odpowiedziałem: „To taki człowiek, córeczko, który wszystko potrafi”. Otóż w ciężkich warunkach pracy rozwija się zaradność i przedsiębiorczość, cechy jakże potrzebne w pracy fizyka-ekspery-mentatora. Takie warunki sprzyjają również powstawaniu solidarności między ludźmi natykającymi się na takie same lub podobne przeszkody, a przecież praca badawcza w fizyce doświadczalnej to z reguły praca zespołowa, w której współdziałanie jest warunkiem koniecznym „dobicia się” pozytywnych rezultatów. Dzisiaj młody fizyk na ogół nie buduje potrzebnych mu przyrządów pomiarowy cli, on je dostaje gotowe, czyta instrukcję ich użycia i... naciska guziczki lub kręci gałkami. W latach powojennych adept fizyki zazwyczaj zaczynał swą pracę badawczą od budowy aparatury własnymi rękami. Dzięki temu później łatwiej dawał sobie radę z trudnościami technicznymi, jakie pojawiały się w trakcie wykonywania eksperymentu.

BS Czy rozwiązywanie problemów aparaturowych, technicznych może wyzwalać pasję twórczą i podniecenie, podobnie jak w twórczości artystycznej?

ZW Jeśli mówimy o trudnych, nieszablonowych problemach technicznych, które rozwiązać musi inżynier, zanim dojdzie do swego wynalazku, to odpowiem: na pewno tak. Przecież i jego praca, i praca artysty (poety, muzyka czy malarza) wymagają wyobraźni, pomysłowości, zaangażowania, inteligencji. Oryginalny wiersz, oryginalna sonata czy oryginalny aparat -wszystkie te dzieła nie powstaną bez pasji twórczej.

AS Czy ze swoich doświadczeń zawodowych, czy w ogóle życiowych, jakiejś „mądrości życiowej” chciałby Pan coś szczególnie przekazać innym?

Z W - Zazwyczaj tzw. mądrości życiowe brzmią jak truizmy albo jak „drętwa mowa”. Ale zaryzykuję i podam ich próbkę:

Jeśli chcesz ustrzec się pomyłek, pierwszą uzyskaną informację uważaj za fałszywą.

Nie wymagaj od innych więcej niż od siebie samego, a od siebie wymagaj dużo.

Tajemnicą sukcesu w nauce, a może w ogóle każdego sukcesu, jest mały „rozkurz” czasu; pamiętaj, że dzień składa się z godzin, a godzina z minut i żadna nie powinna być stracona. Nie wystarczą zdolności i pracowitość, trzeba ponadto dobrej organizacji pracy.

Twój sukces to nie zaszczyty, pieniądze i rozgłos lecz zmiany na lepsze, jakich dokonasz w zastanym świecie.

AS Może coś o przyszłości: jak Pan widzi przyszłość fizyki jądrowej w Polsce i na świecie? Czy powinniśmy zadbać o coś szczególnie? Jakie są szanse, ale i wyzwania, które stawia przed nami rychłe wstąpienie do Unii Europejskiej?

Z W Wydaje mi się, że jeszcze nie zostały wyczerpane możliwości, jakie badaniom jądra atomowego stwarza (poprzez astrofizykę) wielkie laboratorium -WSZECHŚWIAT. Ale wpatrując się w głębiny kosmosu, nie możemy zapomnieć o tym, że przyszłość życia tu, na Ziemi, jest zagrożona. Trzeba więc zdobyć się na wielki wysiłek i przyśpieszyć prace np. nad „czystymi” źródłami energii, a zwłaszcza nad kontrolowaną syntezą jądrową.

A przyszłość najbliższa - wejście nasze do Unii? Na pewno ułatwi ono dostęp polskich fizyków do czołowych, świetnie wyposażonych laboratoriów świata. Ale to nie powinno osłabić naszych starań o pomyślny rozwój ośrodków badawczych w Kraju. Bez prężnych własnych ośrodków nie będzie możliwe utrzymanie na dłuższą metę wysokiego poziomu kadr naukowych. Fizyka polska, zresztą i cała nauka polska, która jest przecież ważną częścią kultury narodowej, uległaby z czasem degradacji. A przecież tylko wysoki poziom kultury może nam zapewnić mocną pozycję w zjednoczonej Europie.

AS Bardzo dziękujemy, Fanie Profesorze.

Literatura

ll Z. Wilhelmi, „Fizyka jądra atomowego w ośrodku warszawskim”, Postępy Fizyki 13, 237 (1962).

[2]    Z. Wilhelmi, „Fizyka jądra atomowego w ośrodku warszawskim”, w: Energia jądrowa w Polsce w latach 1955 1960 (PWN, Warszawa 1963), s. 61.

[3]    Z. W^rilhelmi, „Doświadczalna fizyka jądra atomu ośrodka warszawskiego w latach 1945-64”, Postępy Fizyki 15, 405 (1964).

|4; Z. Wilhelmi, „Pięć lat pracy warszawskiego akceleratora”, Nauka Polska 3, 81 (1967); „Five years of work of the Warsaw accelerator”, The Review 3, 66 (1967).

[5; Seminarium przeglądowe prac wykonanych przy użyciu „Lecha”, Postępy Techniki Jądrowej 11, 587 (1967).

[6] Z. Wilhelmi, „Z dziejów Instytutu Badań Jądrowych. Wczesne lata fizyki w IBJ lata świetności”, Postępy Fizyki 47, 435 (1996).

[7¹ Z. Wilhelmi, „O mechanizmie reakcji (n,p) i (n,a) wywołanych przez prędkie neutrony”, w: Cząstki elementarne, jądro atomowe, promieniotwórczość (PWN, Warszawa 1967), s. 157.

[8* Z. Wilhelmi, „Sytuacja fizyki jądrowej w Polsce i perspektywy jej rozwoju”, Nauka Polska, z. 1 2 (1983), s. 3; „The nuclear physics situation in Poland and its development prospects”, Acta Academiae Scien-tiarum Poloniae, no 1- 2 (1983), p. 17.

[9] Z. Wilhelmi, „Zakład Fizyki Jądra Atomowego”, w: 75 lat Bzyki na Hożej (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1996), s. 55.

[10] Z. Wilhelmi, Sprawozdanie prezesa Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Postępy Fizyki 33, 97 (1982).

'11] Z. W’ilhelmi, „Życie i dzieło Andrzeja Sołtana w dwudziestą rocznicę śmierci”, Postępy Fizyki 31, 379 (1980).

224

POSTĘPY FIZYKI TOM 55 ZESZYT 5 ROK 2004