6498541947

RECENZJE

I

PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 2000 z. 4 PL ISSN 0033-202X

MECENAT KULTURALNY W POLSCE

Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Studia pod red. Janusza Kosteckiego. Warszawa: Bibl. Nar. 1999, 421 s.

Nie jest to pozycja, którą ściśle można byłoby zakwalifikować do wiedzy

0    książce, ale dla każdego zainteresowanego tą dziedziną jest ważna. Dotyczy bowiem materialnych podstaw funkcjonowania kultury, w tym również kultury książki. Od nich zaś, w znacznej mierze, zależy kondycja instytucji i twórców cywilizacji, a co za tym idzie — również samych dziel i mechanizmów ich rozpowszechniania. Problem jest skomplikowany, wielowymiarowy, zmienny w czasie i przestrzeni społecznej, jednak od wieków aż po współczesność

1    przyszłość warunkujący trwałość i rozwój ludzkiego dorobku.

Autorzy wstępu i wszystkich 11 rozpraw zamieszczonych w książce stwierdzają, że wobec ogromu piętrzących się trudności i luk w dotychczasowej wiedzy przedstawiają jedynie fragmenty zjawisk przydatne do dalszych systematycznych badań, które uważają za celowe i wręcz niezbędne. Wypada zgodzić się z taką oceną, dodając wszakże, że ów rekonesans dostarcza czytelnikom bardzo wiele konkretnych informacji i cennych refleksji.

Wielce inspirujący jest wprowadzający artykuł Krzysztofa M. Dmitruka: Wokół teorii i historii mecenatu (s. 11-31). Autor zestawia w nim rozmaite ujęcia i rozumienia tego terminu funkcjonujące w piśmiennictwie (cytując przy tym obszerną literaturę przedmiotu) oraz przedstawia własną propozycję spojrzenia na mecenat jako na ,,sieć wymian” korzyści między darczyńcami a beneficjentami. Zyski mecenasów bywają natury pozamaterialnej (np. prestiżowe, ambicjonalne, emocjonalne, wynikające z obowiązków prawnych, konwencjonalnych lub moralnych), ale czasem sprowadzają się po prostu do lokaty kapitału w dzieła artystyczne. Również formy pomocy materialnej dla twórców bywały różne, np. przyjęcie w poczet domowników, zapewnienie posad, beneficjów, warunków kształcenia i pracy (stypendia, możliwość korzystania z księgozbiorów, wprowadzenie do elitarnych kręgów towarzyskich), wynagrodzenie za konkretne dzieła. Relacje między obu stronami też były uwarunkowane przez wiele czynników, zarówno obiektywnych, jak subiektywnych. Zawsze jednak niosły ze sobą jakieś formy uzależnienia, oczywiście, bardziej dotkliwego dla strony biorącej niż rozdzielającej dobra materialne.

Wnikliwa analiza zjawiska mecenatu w konkretnych sytuacjach stanowi jeden z kluczy (ale przecież nie uniwersalny wytrych) do głębszego zrozumienia