8504862501

Pawłowski Adam (2008), Zadania polskiej polityki językowej w Unii Europejskiej. In: Jacek Warchala, Danuta Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 113-147.

Wreszcie w socjolingwistyce i lingwistyce kontaktu pojęcie mocy języka wiązać należy z kulturowym, ekonomicznym i gospodarczym prestiżem określonej wspólnoty komunikacyjnej, sprawiającym, iż władający jej językiem uzyskuj ą zawodową, społeczną i materialną przewagę nad osobami posługującymi się „słabszymi” językami. Skutkiem tego jest gotowość członków niektórych wspólnot komunikacyjnych do poświęcania energii, czasu i środków materialnych w celu opanowania bardziej prestiżowego języka („La puissance linguistiąue, du point de vue fonctionnel, pourrait se definir comme le taux d’investissement en temps, en argent et en energie que l’on est pręt a placer pour posseder ou pour conserver une autre langue donnee.” -Mackey 1976: 203).

Wśród czynników determinujących tak rozumianą moc języka W.M. Mackey wymienia następujące: liczba mówiących pomnożona przez ich zamożność (im więcej mówiących oraz im większy ich średni dochód, tym większa moc języka), dyspersja języka na świecie (im większe rozproszenie języka w świecie, tym większa jego moc), mobilność społeczna nosicieli języka (im większa mobilność nosicieli języka - w charakterze turystów, przedsiębiorców itd. - tym większa jego moc), czynniki ideologiczne (przede wszystkim związek z religią bądź ideologią o dużym zasięgu terytorialnym) oraz wartości kulturowe wytworzone przez daną wspólnotę komunikacyjną (jedną z miar tej wartości jest liczba prac o znaczącej wartości kulturowej bądź naukowej, opublikowanych w danym języku) (Mackey 1976: 203-214). Doświadczenie uczy, że tylko języki o największej mocy mogą stać się językami międzynarodowymi. Mackey zjawisko to charakteryzuje następująco: „C’est souvent dans les memes langues que se trouve la plus grandę partie du savoir universel. Ces langues peuvent exprimer et vehiculer non seulement le savoir existant, mais encore les nouvelles decouvertes de la science moderne et de la technologie. Ce sont idiomes de nations riches et peuplees qui peuvent se permettre de diffuser ce savoir sous formę de livres et de periodiques, de films, d’emissions radiodiffusees sur de vastes territoires, dans lesquels ces nations ont une certaine influence. Par suitę, de telles langues transforment en moyennes de communication tres souples apportant une culture variee qui tend a devenir universelle.” (ibid. 19).

Moc języka definiowana w kategoriach socjolingwistycznych zyskała na ważności dzięki procesowi globalizacji ekonomicznej i kulturowej. W wyniku globalnych procesów integracyjnych język stracił swą wartość symboliczną (oznaka przynależności do określonej klasy społecznej, na przykład łacina w wiekach średnich lub francuski w epoce oświecenia), zyskał natomiast wartość ekonomiczną stając się katalizatorem awansu zawodowego i społecznego, rodzajem „lokaty kapitału wiedzy”, która ma przynosić jego nosicielom określone profity. Najbardziej widocznym efektem takiej darwinistycznej rywalizacji języków silnych i słabych jest eliminowanie dialektów i niektórych języków etnicznych przez języki standardowe i/lub międzynarodowe¹⁰. Jednym z jej ubocznych skutków jest natomiast reakcja obronna świadomych użytkowników języka polegająca na wspieraniu wielojęzyczności i wie-lokulturowości.

W niniejszej pracy zastosowano nieco inne podejście, uznając za relewantne dla oceny prestiżu polszczyzny w UE po 1 maja 2004 czynniki demograficzny, geograficzny, lingwistyczny, kulturowy i ekonomiczny. Podział ten różni się od proponowanego przez Mackey’a ¹⁰ Listę języków zagrożonych i/lub wymarłych Europy zawiera „Czerwona Księga" sporządzona pod auspicjami UNESCO, zamieszczona pod adresem http://www.helsinki.fi/~tasalmin/europe_index.html. Por. też artykuły W. Miodunki (1990) i A. Pawłowskiego (2004: 22-24).