- 1 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
INSTYTUCJE Unii Europejskiej
- struktura i zasady funkcjonowania
- struktura i zasady funkcjonowania
- struktura i zasady funkcjonowania
((ddoo użżyyttkku weewnęęttrrzzneeggoo))
(do użytku wewnętrznego)
u u w wn n
- 2 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
SYSTEM INSTYTUCJONALNY UNII EUROPEJSKIEJ
Czym jest Unia Europejska ?
Unia Europejska określana jest w wieloraki sposób. Trudno o jednoznaczną definicję tego ponadnarodowego
organizmu, którego aktywność jest odczuwalna we wszystkich obszarach działalności: politycznej, gospodarczej,
praw człowieka, ochrony środowiska, rozwoju nauki itp.
Symbolem UE jest flaga zawierająca12 gwiazd w kolorze żółtym na tle błękitnym
Hymnem UE jest preludium "Ody do radości" z IX symfonii Ludwiga van Beethovena.
Zgodnie z Traktatem Maastricht o status członka zwyczajnego Unii Europejskiej może ubiegać się każde
państwo europejskie. Decyzje w tej sprawie podejmuje jednomyślnie Rada Unii po zasięgnięciu opinii Komisji i
po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Przyjęcie do Unii następuje przez zawarcie stosownej umowy
przez Wspólnotę z państwem ubiegającym się o członkostwo. Umowa ta wymaga ratyfikacji przez parlamenty
wszystkich państw unijnych oraz parlament państwa kandydującego, po uprzednim wyrażeniu poparcia w
referendum przez społeczeństwo państwa kandydującego do Unii.
W historii integracji europejskiej dominowały różne nurty i poglądy odnośnie tego jak ma wyglądać
przyszła zjednoczona Europa.
I. WIZJE JEDNOÅšCI EUROPEJSKIEJ
1) Rozkwit idei jedności europejskiej po II wojnie światowej propagowany przez wielu wybitnych mężów stanu
oraz reaktywowane przedwojenne organizacje paneuropejskie, stowarzyszenia i ruchy społeczne, stworzyły
korzystny klimat dla wprowadzenia ich w życie. Ruchy te nie były jednak programowo jednolite. W ich ramach
i między nimi ścierały się różne wizje jedności europejskiej.
- 3 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
2) Zasadniczo przyjmuje się trzy główne nurty:
a) Federalizm;
b) Konfederalizm: - Założenia, przykłady organizacji, rozumienie integracji,
c) Funkcjonalizm- Założenia, przykłady organizacji, rozumienie integracji.
3) Organy Wspólnoty - od roku 1967 organy Wspólnot Europejskich takie, jak:
·ð Rada Ministrów, Komisja oraz Parlament Europejski.
W ten sposób na kontynencie europejskim pod koniec lat 50 funkcjonowały trzy struktury, których celem było
budowanie ścisłych więzów integracji i współpracy: Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota
Gospodarcza i Europejska Wspólnota Energii Atomowej. Ich instytucje początkowo funkcjonowały odrębnie,
dopiero w roku 1965 zawarto układ o połączeniu organów trzech Wspólnot. Układ ten wszedł w życie w roku 1967
i w ten sposób stworzone zostały instytucjonalne ramy nowego związku pod nazwą Wspólnota Europejska (ang.
European Community EC).
Najważniejszymi organami Wspólnoty były: Parlament Europejski, Rada Ministrów Wspólnoty Europejskiej,
Komisja Wspólnoty Europejskiej oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
Unia opiera siÄ™ na trzech filarach. SÄ… to:
- 4 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY INSTYTUCJONALNE ZAZNACZONE W
REWIZJACH TRAKTATOWYCH
1. JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI
Postanowienia: zgodnie z postanowieniami preambuły i artykułu 1 Aktu Europejskiego, za cel Wspólnot
Europejskich i Europejskiej Współpracy Politycznej uznano osiąganie konkretnych postępów na drodze tworzenia
Unii Europejskiej. W zakresie Europejskiej Współpracy Politycznej:
- Zmiany instytucjonalne:
- wzmocniono RadÄ™ EuropejskÄ…:
- podstawy prawne dla jej funkcjonowania,
- Ustalono jej skład  szefowie państw i rządów oraz ministrowie
spraw zagranicznych, oraz jeden członek Komisji Europejskiej,
- Nie mniej niż dwa razy do roku,
- Odejście od zasady jednomyślności i przyjęcie większości głosów,
- Nowy organ  sekretariat,
- Proceduralne  kto przewodniczy EWP, nadzwyczajne spotkania itp.,
- Podstawowe zadanie: uzgadnianie i kooordynacja stanowisk państw członkowskich w zakresie
polityki zagranicznej,
- Wprowadzono zasadę subsydiarności  przyspiesza proces podejmowania decyzji,
·ð cel współpracy i integracji, w oparciu o Wspólnoty i wspólnÄ… politykÄ™ zagranicznÄ…  ustanowienie Unii
·ð Akt nie wprowadzaÅ‚ nowych elementów, ale precyzowaÅ‚ Å›rodki i metody, jakie należaÅ‚o zastosować dla
osiągnięcia podstawowego celu deklarowanego w JAE, ścisłej integracji w ramach Unii i stworzenia w
jej ramach rynku wewnętrznego.
2. TRAKTAT Z MAASTRICHT  UTWORZENIE UNII EUROPEJSKIEJ
3. TRAKTAT Z AMSTERDAMU
Zasadnicze linie reform
W Traktacie o UE dokonano następujących zmian:
a) wprowadzono przepisy o tożsamości europejskiej i tzw. flexibility (elastyczności) oraz poważnie
zreformowano II i III filar.
b) Wprowadzono instytucję tzw. ściślejszej współpracy.
·ð Poważne zmiany przeprowadzono w tytule V Traktatu o UE. Do pewnego stopnia zatem na
nowo sformułowano cele wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (art. J.1).
c) W Amsterdamie zreformowano także, chociaż w stosunkowo najmniejszym rozmiarze, strukturę
organizacyjną wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Urząd Przewodniczącego Rady uzyskuje
wszakże ważne wsparcie w postaci Sekretarza Generalnego Rady - Wysokiego Przedstawiciela do spraw
wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (art. J.8).
d) Zmiany w prawie instytucjonalnym
·ð W przypadku Parlamentu Europejskiego:
·ð zdoÅ‚ano okreÅ›lić maksymalnÄ… liczbÄ™ deputowanych. Ma ich być nie wiÄ™cej niż 732 (art. 137).
·ð W pewnym zakresie poprawiono przepis o prawie PE do opracowywania projektu ordynacji
wyborczej, dając mu uprawnienie do stanowienia rozporządzeń i ogólnych warunków rządzących
wykonywaniem obowiązków przez państwa członkowskie w sferze europejskiego prawa
wyborczego (art. 138 ż 3 i 4).
·ð Ugruntowano też pozycjÄ™ Parlamentu w procesie nominacji przewodniczÄ…cego Komisji (art. 158 ż
2).
·ð Reforma niemal nie dotknęła Rady i Komisji (sformuÅ‚owano jedynie na nowo art. 151 dotyczÄ…cy
COREPER i umocniono status przewodniczÄ…cego Komisji - art. 163).
- 5 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
·ð postanowiono jedynie, że wraz z wejÅ›ciem w życie "pierwszego poszerzenia Unii", Komisja bÄ™dzie
składała się z jednego przedstawiciela każdego państwa członkowskiego (dotąd tzw. duże państwa
miały ich po 2),
·ð Ponadto, ustalono, że gdy liczba czÅ‚onków UE przekroczy 20, zostanie zwoÅ‚ana nowa konferencja
rządowa w celu całościowego przeglądu postanowień traktatów dotyczących składu i
funkcjonowania instytucji.
·ð TrybunaÅ‚ Obrachunkowy:
·ð uzyskaÅ‚ prawo skargi na nielegalność, gdy zostaÅ‚y naruszone jego prerogatywy (art. 173 ust.3),
4. TRAKTAT Z NICEI
Na szczycie w Helsinkach 10-11 grudnia 1999 roku Rada Europejska zadecydowała, że konferencja
międzyrządowa powinna skoncentrować się na trzech zasadniczych problemach:
1. Kształcie i składzie Komisji Europejskiej,
2. Nowym podziale głosów ważonych w Radzie,
3. oraz rozszerzeniu zakresu podejmowania decyzji większością kwalifikowaną.
Posiedzenie Rady w Nicei przewidziano na 7-9 grudnia 2000 roku, zakończyło się 11 grudnia nad ranem. Został
podpisany 26 lutego 2001 roku przez ministrów spraw zagranicznych.
Nowa umowa nazwana Traktatem z Nicei wprowadziła następujące zmiany do istniejących traktatów:
Ad 1)
1. Komisja będzie składać się z przedstawicieli państw członkowskich w liczbie po 1 z każdego państwa.
2. Komisja ma zachować charakter kolegialny.
Ad 2)
1. Przyjęty system powinien odzwierciedlać podwójny charakter Unii jako związku państw i związku
narodów.
2. Ma być sprawiedliwy, skuteczny, przejrzysty, zrozumiały, proponować taką większość kwalifikowaną,
której elementem stałym będzie poparcie ponad 50% ludności Unii i ułatwi a nie utrudni podejmowanie
decyzji przez RadÄ™.
- 6 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
PARLAMENT EUROPEJSKI, RADA UNII EUROPEJSKIEJ, KOMITET REGIONÓW,
KOMITET SPOA
ECZNO-EKONOMICZNY
CZA
ONKOWIE
CZA
ONKOWIE
KOMITETU
GA
OSY WAŻONE
PAC
STWA MANDATY KOMITETU
REGIONÓW
W RADZIE UNII
CZA
ONKOWSKIE W P.E. SPOA
ECZNO-
EUROPEJSKIEJ
EKONOMICZNEGO
Niemcy 99 29 24 24
Zjednoczone Królestwo 72 29 24 24
Francja 72 29 24 24
WÅ‚ochy 72 29 24 24
Hiszpania 50 27 21 21
Polska 50 27 21 21
Rumunia 33 14 15 15
Holandia 25 13 12 12
Grecja 22 12 12 12
Republika Czeska 20 12 12 12
Belgia 22 12 12 12
Węgry 20 12 12 12
Portugalia 22 12 12 12
Szwecja 18 10 12 12
Bułgaria 17 10 12 12
Austria 17 10 12 12
SÅ‚owacja 13 7 9 9
Dania 13 7 9 9
Finlandia 13 7 9 9
Irlandia 12 7 9 9
Litwa 12 7 9 9
A
otwa 8 4 7 7
SÅ‚owenia 7 4 7 7
Estonia 6 4 7 7
Cypr 6 4 6 6
Luksemburg 6 4 6 6
Malta 5 3 5 5
RAZEM 732 345 344 344
- 7 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
TRAKTAT Z LIZBONY
Charakterystyka ogólna& & & & & & & & & & & & & .
- 8 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Instytucje Wspólnot Europejskich
- 9 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
System instytucjonalny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej był forum ścierania się interesów
wspólnotowych i międzyrządowych od samego początku integracji. Wewnętrzna struktura systemu
instytucjonalnego przez lata rozwijała się w taki sposób, by to  ścieranie interesów następowało w
sposób bezkolizyjny oraz pogłębiający proces integracji. Pośród organów i instytucji UE można
wyodrębnić dwie grupy: ponadnarodowe i międzyrządowe. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że
interesy ponadnarodowe reprezentuje Komisja Europejska, Parlament Europejski i ETS, zaÅ› interesy
narodowe - Rada oraz Rada Europejska. Podział ten jest efektem wieloletniego procesu pełnego reform
instytucjonalnych. Kiedy instytucje i organy ponadnarodowe dążą do pogłębiania integracji,
międzyrządowe są narzędziem państw członkowskich i dają im kontrolę nad tym procesem.
Podpisany 13 grudnia 2007 roku traktat lizboński nadaje Unii Europejskiej moc prawną (art. 47 TUE).
Poprzez likwidację struktury filarowej traktat podnosi dotychczasowy system instytucjonalny Wspólnot
Europejskich na szczebel UE.
Współpraca pomiędzy instytucjami ponadnarodowymi i międzyrządowymi możliwa jest dzięki
czterem zasadom funkcjonowania systemu instytucjonalnego:
1. Zasadzie autonomii kompetencyjnej
2. Zasadzie równowagi instytucjonalnej
3. Zasadzie lojalnej współpracy międzyinstytucjonalnej
4. Zasadzie jednolitych ram instytucjonalnych
Ad 1) Zasada autonomii kompetencyjnej zawarta jest w art. 13 Traktatu o Unii Europejskiej. Mówi ona
o tym, iż:  Każda instytucja działa w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatów, zgodnie z
procedurami, na warunkach i w celach w nich określonych .
Ad 2) Zasada równowagi instytucjonalnej uważana jest za najważniejszą z zasad funkcjonowania
systemu instytucjonalnego. Jest ona odpowiednikiem monteskiuszowskiej zasady trójpodziału władzy,
który w systemie instytucjonalnym Unii nie występuje. Dobrze tę zasadę przedstawia prof. Janusz Węc:
 Instytucje realizując przyznane im uprawnienia mają ze sobą współdziałać, ale winny też wzajemnie się
hamować i równoważyć. Równowaga nie oznacza równości instytucji, ale sposób uregulowania
wzajemnych relacji, mechanizm wzajemnej kontroli i hamulców, między głównymi instytucjami (2).
Do dziś nie został tej zasadzie nadany status traktatowy, jednak wywodzi się ona z orzecznictwa
Trybunału Sprawiedliwości i praktyki integracyjnej. Za jej z
ródło uważa się artykuł 4 ust. 1 TWE oraz
artykuł 3 ust. 1 TEWEA.
Ad 3) Do traktatu lizbońskiego zasada lojalnej współpracy międzyinstytucjonalnej także nie miała
statusu traktatowego. Oparta była na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz
praktyce integracyjnej. Jedynym wyjątkiem była Deklaracja nr 3 dołączona do aktu końcowego
konferencji międzyrządowej z roku 2000. Deklaracja przypominała o obowiązku współpracy między
instytucjami, była jednak tylko deklaracją polityczną bez mocy prawnie wiążącej.
Traktat o UE w artykule 13 mówi jedynie o tym, że  Instytucje lojalnie ze sobą współpracują , nie określa
jednak w żaden sposób na czym ta współpraca ma polegać.
Ad 4) Zasadzie jednolitych ram instytucjonalnych status traktatowy został nadany na mocy Traktatu z
Maastricht. Artykuł 13 TUE w obecnym brzmieniu głosi:  Unia dysponuje ramami instytucjonalnymi, które
mają na celu propagowanie jej wartości, realizację jej celów, służenie jej interesom, interesom jej
obywateli oraz interesom Państw Członkowskich, jak również zapewnianie spójności, skuteczności i
ciągłości jej polityk oraz działań .
Powyższe cztery zasady mają kluczowe znaczenie dla ciągłości procesu integracji Europejskiej. Mają
one na celu zapobiegać występowaniu kryzysów instytucjonalnych oraz zrównoważyć atrybuty
ponadnarodowe i międzyrządowe. Zasada równowagi instytucjonalnej umożliwia dodatkowo pogłębianie
- 10 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
procesu integracji, dając jednocześnie państwom członkowskim mechanizmy kontroli nad tym procesem
oraz możliwość forsowania swoich interesów.
- 11 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
Zgodnie z przepisami traktatów instytucje Unii Europejskiej
można podzielić na trzy kategorie:
I. Instytucje główne
II. Instytucje pomocnicze
III. Instytucje wyspecjalizowane
Zgodnie z art. 4 Traktatu WE do instytucji głównych zalicza
siÄ™:
1. RadÄ™ EuropejskÄ…,
2. Parlament Europejski,
3. RadÄ™ Unii Europejskiej,
4. KomisjÄ™ EuropejskÄ…,
5. Trybunał Sprawiedliwości
6. Trybunał Obrachunkowy.
Do instytucji pomocniczych zalicza siÄ™:
1. Komitet Ekonomiczno-społeczny,
2. Komitet regionów
Do instytucji wyspecjalizowanych zalicza siÄ™:
1. Europejski Bank Inwestycyjny,
2. Europejski Bank Centralny
3. Europejski System banków Centralnych.
- 12 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
INSTYTUCJE GA
ÓWNE UNII EUROPEJSKIEJ
RADA EUROPEJSKA
Do czasu wejścia w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) brak było międzynarodowo-prawnej
podstawy działania tego organu.
A) Skład:
Szefowie państw i rządów państw członkowskich Wspólnot (Unii) oraz przewodniczący Komisji Europejskiej,
wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych i jednego członka Komisji Europejskiej.
B) Kompetencje:
1.Brak jest unormowania w prawie wspólnotowym określającego kompetencje Rady Europejskiej.
2. Dokumentem, który można przywołać dla próby określenia zadania Rady jest  Uroczysta deklaracja w
sprawie Unii Europejskiej" przyjęta przez szefów państw i rządów w 1983 w Stuttgarcie.
żð daje polityczny impuls konstrukcji europejskiej,
żð ustala kwestie istotne dla jej wspierania,
żð wydaje polityczne dyrektywy dla Wspólnot Europejskich i współpracy politycznej paÅ„stw
członkowskich,
żð obraduje nad różnymi aspektami Unii Europejskiej starajÄ…c siÄ™ o osiÄ…gniÄ™cie consensusu,
żð ustanawia nowe obszary wspólnotowej aktywnoÅ›ci,
żð wyraża wspólne stanowisko w kwestiach polityki zagranicznej paÅ„stw czÅ‚onkowskich.
C) Problematyka:
1) Różnorodność tematyczna obrad.
2) Efektem obrad Rady są tzw. oświadczenia końcowe, do których dochodzi na skutek consensusu
uczestniczących przedstawicieli państw.
3) Rada Europejska jest zorganizowana jako konferencja międzyrządowa, przy czym stopień jej
instytucjonalizacji nie jest wysoki, a przygotowanie spotkań Rady następuje na drodze dyplomatycznej.
Rada Europejska pełni funkcje ośrodka decyzji politycznych w ramach Wspólnot.
- 13 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
RADA UNII EUROPEJSKIEJ
.Rady Unii Europejskiej nie należy utożsamiać z Radą Europejską!!!
I. Siedziba -
Bruksela (z wyjątkiem posiedzeń w kwietniu, czerwcu i paz
dzierniku, które odbywają się w Luksemburgu)
II. Skład:
1) Złożona z ministrów państw członkowskich, który działa na podstawie udzielonego mu mandatu i jest
reprezentantem swojego kraju.
2) Skład personalny rady jest zmienny i zależy od materii będącej przedmiotem jej obrad. Możliwe zatem jest
odbywanie w tym samym czasie dwóch lub więcej posiedzeń Rady.
3) W przeciwieństwie do Komisji, członkowie Rady nie reprezentują interesu wspólnotowego lecz interes
poszczególnych państw członkowskich.
4) Wprawdzie Traktat stanowi, że Rada składa się z przedstawicieli państw członkowskich, nie jest to jednak
stały zespół reprezentantów rządów państw. W posiedzeniach dotyczących spraw ogólnych uczestniczą
ministrowie spraw zagranicznych. Natomiast posiedzenia Rady na tematy ekonomiczne czy finansowe
"obsługiwane" są przez przedstawicieli różnych resortów.
5) Wprawdzie Traktat mówi o Radzie w liczbie pojedynczej, w rzeczywistości jednak Rada występuje w wielu
formach, w zależności od dyskutowanej sprawy. Mogą to być ministrowie ds. rolnictwa, czyli Rada
Rolnictwa, która zbiera się najczęściej, mogą to być również przedstawiciele innych resortów reprezentujący
państwa w Radzie. Przedstawiciele państw członkowskich dysponują w Radzie 87 głosami (art. 148 TR).
Rada jest instytucją współpracy międzyrządowej.
III. Funkcje Rady UE
Jej podstawowe kompetencje wyznacza artykuł 148, który dotyczy kompetencji ogólnych.
Funkcje:
1) Prawodawczą - jest ona głównym organem prawodawczym Wspólnot Europejskich i może stanowić
prawo w sytuacji gdy upoważnia ją do tego specjalny przepis. Rada wydaje rozporządzenia, dyrektywy i
decyzje. Rada w przeważającej części uchwala akty prawne stanowiące odpowiedniki rozporządzeń
wykonawczych, przepisów administracyjnych bądz
norm. Należy zwrócić uwagę, że inicjatywa
prawodawcza należy do Komisji.
żð Rada bowiem (wprawdzie tÄ™ kompetencjÄ™ dzieli z Parlamentem Europejskim) uchwala prawo
Wspólnoty w formie rozporządzeń, dyrektyw, decyzji (art. 189, 189b, 189c).
2) Ustalania polityki Unii 
żð Rada zawiera umowy z paÅ„stwami lub organizacjami miÄ™dzynarodowymi (przy czym zawarcie
niektórych typów umów następuje po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego),
żð uchwala budżet Wspólnot (we współdziaÅ‚aniu z Parlamentem)
żð speÅ‚nia pewne zadania zwiÄ…zane z realizacjÄ… wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeÅ„stwa (II
filar) oraz spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości (III filar)  konsultacje.
3) Powoływania członków innych organów Wspólnot - m.in. Trybunału Obrachunkowego, komitetów
doradczych.
4) Koordynacyjna - wykonuje ją w przypadku, gdy państwa członkowskie w danej dziedzinie zachowały
kompetencje a Rada wydaje opinie i zalecenia, z tym, że są one prawnie niewiążące.
- 14 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
5) Regulacyjna - podejmuje środki w celu ujednolicenia przepisów prawnych, wpływających bezpośrednio
na funkcjonowanie jednolitego rynku wewnętrznego, prowadzi politykę wizową.
6) Decyzyjna -
żð przekazuje Komisji poprzez przyjmowane przez siebie akty prawne kompetencje wykonywania
ustanowionych przez siebie przepisów prawnych. (...)"
żð Do jej sfer dziaÅ‚ania należy również ustalanie uposażeÅ„, dodatków i emerytur dla czÅ‚onków Komisji
oraz Trybunału Sprawiedliwości (art. 154).
żð Rada ponadto ma ogromny wpÅ‚yw na ksztaÅ‚t i zakres regulacji prawnych wpÅ‚ywajÄ…c m.in. na
Komisję, by ta podjęła właściwe działania (art. 152).
B) Procesy decyzyjne
W zależności od rodzaju uchwalanego aktu prawnego wymagane jest w głosowaniu w Radzie:
1. osiągnięcie jednomyślności.
2. osiągnięcie większości kwalifikowanej przy zastosowaniu głosów ważonych (każdemu
państwu przypada ilość głosów wynikająca z Traktatu i obliczona na podstawie danych
statystycznych dot. różnych dziedzin gospodarki),
3. osiągnięcie większości bezwzględnej.
Ad 1) Jednomyślność tradycyjna wpisana była w procesy decyzyjne w Radzie.
żð Powszechnie jednak uważano, że paraliżuje to dziaÅ‚alność Wspólnoty.
żð PrzeÅ‚omowym momentem w dążeniu do odejÅ›cia od jednomyÅ›lnoÅ›ci na rzecz kwalifikowanej
większości był spór, jaki wywiązał się między Francją a Radą w 1965 roku na tle finansowania
rolnictwa. Francja chcąc uniemożliwić podjęcie decyzji wobec braku porozumienia o finansowaniu
rolnictwa wycofała się z Rady. Przez pewien czas prowadziła ona politykę "pustego fotela" nie
uczestnicząc w posiedzeniach Rady i blokując w ten sposób podjęcie decyzji.
żð W 1966 roku doszÅ‚o do kompromisu, tzw. kompromisu luksemburskiego, na mocy którego w sprawach
istotnych dla danego państwa nie można go było przegłosować, lecz należało szukać rozwiązania i
podejmować decyzje jednomyślnie. W ten sposób umocniono jednomyślność w podejmowaniu decyzji.
żð Dopiero jednolity Akt Europejski dokonaÅ‚ zasadniczej rewizji Traktatu umożliwiajÄ…c w szerszym
zakresie podejmowanie decyzji w drodze kwalifikowanej większości. Jednakże w wielu przypadkach
Traktat nie wprowadza jasnego rozgraniczenia, które decyzje mają być głosowane jednomyślnie, a które
większością głosów (np. dotyczy to ochrony środowiska). Jednomyślność jest zachowana również w
przypadku wstrzymania się od głosu, lecz nie braku w przypadku obecności.
Ad 2) Kwalifikowana większość.
żð Problem rozkÅ‚adu gÅ‚osów ma bardzo gÅ‚Ä™bokie konsekwencje.
żð Jest on bowiem wyrazem kompromisu i Å‚Ä…czenia siÄ™ paÅ„stw wokół ważnych dla nich problemów.
Jednomyślność prowadziła do wielu negatywnych konsekwencji, np. przedłużania procesu decyzyjnego,
zmniejszania siły regulacyjnej aktów prawnych poprzez np. włączanie definicji normatywnych w sposób
"rozmywający" treści dyrektyw.
żð StÄ…d też zmiany wprowadzone przede wszystkim w JAE.
Ad 3) Pozostałe tryby głosowania w drodze bezwzględnej większości mają znacznie bardziej ograniczone
zastosowanie.
Akty prawne przyjmowane przez samÄ… RadÄ™ UE lub przez RadÄ™ wraz z Parlamentem Europejskim mogÄ…
mieć formę:
- rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby
wpisania do ustawodawstw narodowych
- dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im
prawo wyboru formy i środków realizacji
- 15 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
- decyzji - zobowiązują tych, do których są adresowane; mogą to być państwa, lecz także przedsiębiorstwa
czy nawet osoby fizyczne
- zalecenia i opinii - nie są wiążące dla krajów członkowskich
Historyczne ujęcie wagi głosów poszczególnych państw członkowskich w Radzie Unii Europejskiej
Minim.
Liczba 10 8 5 4 3 2 1 Suma Większoś Wielkość Mniejszo Mniejszo ilość
Krajów Głosów głosów głosów głosy głosy głosy głos głosów ć kwalifiko ść ść państw
kwalifiko wana % blokujÄ…c blokujÄ…c  za"
wana a a (%)
RFN BEL LUX
6 FRA HOL 17 12 70,5 6 35,2 4
WA
O
RFN BEL DAN LUX
9 FRA HOL IRL 58 41 70,5 18 31 6
WA
O
WB
RFN ESP BEL DAN LUX
12 FRA GRE IRL 76 54 71 23 30 8
WA
O HOL
WB POR
RFN ESP BEL AUS DAN LUX
15 FRA GRE SZW IRL 87 62 71 26 30 8
WA
O HOL FIN
WB POR
Struktura Rady
Rada w swej działalności wspomagana jest trzema instytucjami:
1) Komitetem Stałych Przedstawicieli (COREPER),
2) Sekretariatem Generalnym,
3) PrzewodniczÄ…cym.
Istnieje również możliwość powołania innych komitetów wspomagających pracę Rady (art. 153). I tak, powołano:
żð Komitet ds. Rolnictwa,
żð StaÅ‚y Komitet ds. Zatrudnienia,
żð Komitet Budżetowy,
żð Komitet Naukowo-Badawczy,
żð Komitet Edukacyjny,
żð Komitet ds. Kultury,
żð Komitet ds. Energii,
żð Komitet ds. Umów o współpracy paÅ„stw czÅ‚onkowskich z paÅ„stwami trzecimi,
żð Komitet ds. Uranu.
żð Komitet Seniorów ds. Naukowo-Badawczych (COST).
W skład Rady, wchodzą:
1) Sekretariat generalny - który jest organem o charakterze techniczno-administracyjnym
przeznaczonym dla obsługi organizacyjnej Rady.
2) Służby Prawne,
3) Dyrekcja Generalna A ds. zarzÄ…dzania zasobami ludzkimi: organizacja, metody pracy, personel
administracji, tłumaczenia.
4) Dyrekcja Generalna B: rolnictwo, rybołówstwo.
5) Dyrekcja Generalna C: rynek wewnętrzny, unia celna, polityka przemysłowa, własność intelektualna,
zbliżanie prawa, prawo społeczne, wolność w zakresie usług.
6) Dyrekcja Generalna D: badania, energia, transport.
7) Dyrekcja Generalna E: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, współpraca zewnętrzna.
8) Dyrekcja Generalna F: kontakty z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym,
Komitetem Regionów, budżet, polityka informacyjna.
- 16 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
9) Dyrekcja Generalna G: sprawy socjalne, Unia Ekonomiczno-Monetarna.
10) Dyrekcja Generalna H: wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne.
11) Dyrekcja Generalna I: środowisko, polityka konsumencka, zdrowie, narkotyki, AIDS.
12) Dyrekcja Generalna J: polityka socjalna, zatrudnienie, polityka regionalna, spójność ekonomiczno-
społeczna, edukacja, młodzież, kultura, środki audiowizualne.
Ponadto istniejÄ… tzw. Rady Stowarzyszeniowe:
żð (Turcja) oraz
żð Rady Współpracy (Algieria, Maroko, Tunezja, Egipt, Jordania, Syria, Liban, Izrael, paÅ„stwa Afryki,
Karaibów i Pacyfiku).
Regularnie w posiedzeniach Rady uczestniczy aż 600 przedstawicieli państw członkowskich (poczynając od
premierów, ministrów spraw zagranicznych aż po urzędników resortowych).
Ad 1) Komitet Stałych Przedstawicieli  COREPER
Komitet Stałych Przedstawicieli jest kluczową instytucją funkcjonującą w ramach Rady Unii Europejskiej.
Skład:
- ambasadorowie państw członkowskich.
Zadania:
- współudział w procesie decyzyjnym poprzez dyskutowanie nad przedstawianymi przez Komisję
projektami.
W ramach COREPER-u dokonuje się uzgodnienia tekstów projektowanych aktów prawnych.
Przewodniczenie w Radzie
Przewodnictwo w Radzie jest obejmowane na okres 6 miesięcy przez ministra reprezentującego dane państwo, po
czym następuje wymiana na zasadzie rotacji według ustalonego harmonogramu.
Od 1 stycznia 2006 roku prezydencję objęła Austria. Od 1 lipca do 31 grudnia przewodnictwo sprawować będzie
Finlandia.
A za przewodnictwa jakiego państwa RP została przyjęta do Unii Europejskiej?
PrzewodniczÄ…cym Rady jest minister z kraju sprawujÄ…cego aktualnie prezydencjÄ™. Prezydencja Rady przypada
co pół roku na kolejne państwo członkowskie.
Państwa sprawujące prezydencję:
Rok 1 I  30 VI 1 VII  31 XII
2000 Portugalia Francja
2001 Szwecja Belgia
2002 Hiszpania Dania
2003 Grecja WÅ‚ochy
- 17 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
2004 Irlandia Holandia
2005 Luksemburg Wielka Brytania
2006 Austria Finlandia
2007 Niemcy Portugalia
2008 SÅ‚owenia Francja
2009 Czechy Szwecja
2010 Hiszpania Belgia
2011 Węgry Polska
2012 Dania Cypr
2013 Irlandia Litwa
2014 Grecja WÅ‚ochy
2015 A
otwa Luksemburg
2016 Holandia SÅ‚owacja
2017 Malta Wielka Brytania
2018 Estonia Bułgaria
2019 Austria Rumunia
- 18 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
2020 Finlandia
PARLAMENT EUROPEJSKI
I. Siedziba:
SiedzibÄ… parlamentu jest Strassburg. Parlament obraduje w trybie sesyjnym.
- Strasburg - posiedzenia plenarne,
- Bruksela - frakcje i komisje parlamentarne
- Luksemburg  administracja Parlamentu
II. Geneza:
1) Pierwowzorem obecnego Parlamentu Europejskiego było Zgromadzenie Europejskiej
Wspólnoty Węgla i Stali. Na mocy wspomnianej fuzji Zgromadzenia i nowoutworzonych
organów przedstawicielskich EWG i Euroatomu powstało Europejskie Zgromadzenie
Parlamentarne (taką Parlament miał wówczas nazwę). Pierwsze posiedzenie Zgromadzenia
odbyło się 19 marca 1958 r.
2) Nazwę Parlament Europejski przyjęto w roku 1962.
Początkowo do Parlamentu Europejskiego parlamenty krajowe delegowały swoich
deputowanych.
3) W 1976 Rada przyjęła Akt o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego".
Od 1979 r. deputowani do parlamentu Europejskiego wybierani są w wyborach bezpośrednich
przez obywateli wspólnot, z tym, że do dnia dzisiejszego nie istnieje wspólna ordynacja
wyborcza do Parlamentu i wybory odbywają się w oparciu o wewnętrzne przepisy każdego z
krajów.
4) W 1993 r. Rada wydała Dyrektywę w myśl której kandydowanie do Parlamentu i głosowanie
w wyborach może mieć miejsce w państwie zamieszkania lub w państwie pochodzenia, które
jest zobowiązane do podjęcia środków niezbędnych zapobiegających dublowaniu czynności
wyborczych.
III. Rozwój kompetencji Parlamentu
1) Pierwotna rola Parlamentu Europejskiego ograniczająca się do funkcji doradczych uległa zasadniczej zmianie w
wyniku rewizji Traktatu na podstawie Jednolitego Aktu Europejskiego, jak również Traktatu o Unii
Europejskiej. Parlament Europejski od dłuższego czasu przedstawiał projekty reform instytucjonalnych
zmierzających do rozszerzenia jego uprawnień. Oprócz zasadniczych zmian wprowadzonych w drodze JAE oraz
Traktatu o Unii Europejskiej na wzmocnienie propozycji Parlamentu wpłynęło orzecznictwo Trybunału
Sprawiedliwości.
2) Parlament Europejski nie spełnia w pełni roli prawotwórczej. Tą bowiem kompetencją dzieli się z Radą. Nie
posiada również prawa inicjatywy prawotwórczej, chociaż liczne debaty dotyczące ważnych problemów Unii
Europejskiej można poczytywać jako początek procesu prawotwórczego. Mimo to jego rola w systemie
instytucjonalnym Wspólnot jest bardzo ważna.
- 19 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
Podstawowe kompetencje Parlamentu to:
1) Kompetencje prawodawcze - Parlament musi być konsultowany przed wydaniem aktu przez
Radę w niektórych sprawach (m.in. prawo podatkowe, ochrona środowiska, badania
naukowe), z tym że w końcowym stadium podjęcie decyzji jest pozostawione Radzie,
żð współdziaÅ‚anie w procesie tworzenia prawa,
żð procedura konsultacji,
o opiniowanie projektów Komisji,
o współtworzenie prawa w ramach procedury współpracy (kooperacji).
o dwa czytania projektu aktu prawnego,
o wnoszenie inicjatywy prawodawczej.
o kodecyzja (współdecydowanie).
o obowiązek poinformowania Parlamentu np. w sprawach przyznania pomocy finansowej państwu
(art. 109a ust. 2), czy wprowadzania restrykcji w obrocie z państwami trzecimi (art. 73a ust. 2).
żð współudziaÅ‚ w procedurze budżetowej,
Uprawnienia budżetowe Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski głosuje nad rocznym budżetem Unii. Może proponować zmiany i poprawki do projektu
przyjętego przez ministrów finansów 25 krajów członkowskich w oparciu o propozycje sformułowane przez
Komisję w projekcie wstępnym budżetu. Ostateczna decyzja o wydatkach na sferę rolną i o wydatkach związanych
z porozumieniami międzynarodowymi należy do Rady.
Parlament Europejski decyduje o kwotach przyznawanych na politykę wewnętrzną (w takich sektorach jak edukacja,
działania społeczne, rynek wewnętrzny, badania naukowe czy środowisko), działalność zagraniczną czy też wydatki
administracyjne.
W razie braku zgody z Radą Parlament Europejski może odrzucić (jak czynił to już w przeszłości) projekt budżetu.
Przewodniczący Parlamentu może również odmówić zatwierdzenia budżetu. Bowiem dopiero po dopełnieniu tej
formalności budżet nabywa mocy wykonawczej.
Nadzorowanie wydatków stanowi nieustanne zadanie Komisji Kontroli Budżetowej Parlamentu, która czuwa nad
tym, aby fundusze były rzeczywiście używane w sposób postanowiony przez władzę budżetową i próbuje poprawić
prewencję i wykrywalność nadużyć. Co roku, przed zaaprobowaniem rachunków i udzieleniem Komisji
absolutorium, Parlament przystępuje do oceny zarządzania budżetem w oparciu o roczny raport Trybunału
Obrachunkowego.
Jaka część budżetu Unii przeznaczana jest na instytucje europejskie?
Globalne wydatki administracyjne instytucji europejskich - Parlamentu, Rady, Komisji Europejskiej, Trybunału
Sprawiedliwości, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów,
szacowane łącznie, wynoszą około 5% budżetu wspólnotowego.
Ogólnie wraz z innymi instytucjami i organizmami europejskimi Unia zatrudnia około 25 000 osób
żð wnoszenie poprawek do projektu budżetu, ma prawo odrzucić projekt budżetu z ważnych przyczyn,
udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu oraz uchwala budżet w zakresie tzw. wydatków
nieobowiÄ…zujÄ…cych.
2) Uchwałodawcze -
żð Parlament może podejmować uchwaÅ‚y we wszelkich dziedzinach życia politycznego Wspólnot, przy
czym uchwały te nie mają charakteru prawnie wiążącego,
3) Ustalania polityki Wspólnoty Europejskiej -
żð wyraża zgodÄ™ na stowarzyszenie paÅ„stwa trzeciego lub organizacji miÄ™dzynarodowej ze
Wspólnotami i na wstąpienie państwa trzeciego do Unii Europejskiej;
żð jest konsultowany w sprawach dotyczÄ…cych obywatelstwa, wspólnej polityki rolnej, wydawania
rozporządzeń i dyrektyw dotyczących konkurencji, subsydiów itd.
4) Decyzyjne, bÄ…dz
współdecyzyjne - o obsadzie personalnej innych organów wspólnotowych:
- 20 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
żð Parlament powoÅ‚uje Rzecznika Praw Obywatelskich,
żð wyraża aprobatÄ™ dla powoÅ‚ania PrzewodniczÄ…cego i czÅ‚onków Komisji;
5) Kontrolne -
żð każdy z deputowanych do Parlamentu ma prawo kierowania zapytania do Komisji, Radzie,
żð Parlament corocznie przeprowadza debatÄ™ nad sprawozdaniem z dziaÅ‚alnoÅ›ci Komisji,
żð Parlament ma prawo uchwalnia wniosku o wyrażenia wotum nieufnoÅ›ci wobec Komisji, co powoduje
podanie się całej Komisji do dymisji.
żð ma możliwość ustanowienia Komitetu Dochodzeniowego w zwiÄ…zku z zarzutem niewÅ‚aÅ›ciwego
stosowania prawa (art. 138c).
Trzy Traktaty założycielskie różnicują rolę Parlamentu Europejskiego w procesie tworzenia prawa. Dwa Traktaty
Rzymskie przewidywały współudział Parlamentu w procesach prawotwórczych poprzez konsultowanie projektów
aktów prawnych zgłaszanych przez Komisję.
IV. Organizacja:
1) Prezydent Parlamentu,
2) Prezydium,
3) komisje stałe lub ad hoc. Ilość komisji wynosi ok.20.
Deputowani do Parlamentu zorganizowani są we frakcje, zgodnie z przynależnością partyjną a
nie narodowÄ….
V. Skład:
1) Parlament składa się z 751 deputowanych, wybieranych na kadencję pięcioletnią.
2) Parlamentarzyści są reprezentantami całych narodów nie zaś określonych grup wyborców, nie są
związani wnioskami i wskazówkami. Członkom Parlamentu przysługują określone przywileje i
immunitety służące wykonywaniu mandatu.
1) Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom państw UE oraz pozostałym osobom
fizycznym, zamieszkałym na terenie państwa członkowskiego.
2) Traktat podkreśla ważną rolę partii politycznych, które stanowią czynnik integrujący Unię (art. 138a
TR). Członkowie Parlamentu zasiadają w nim według przynależności partyjnej.
3) Parlament liczy obecnie 751 członków, wybranych na okres 5 lat.
Po wyborach w 2014 r. Parlament Europejski został odchudzony - w jego ławach zasiądzie 15
eurodeputowanych mniej, w porównaniu do obecnej kadencji. W jaki sposób 751 miejsc zostanie rozdzielone
pomiędzy 28 państw członkowskich?
W przyjętej rezolucji Parlament określił zasady, które wydają się najbardziej sprawiedliwe i jednocześnie
zgodne z założeniami traktatu z Lizbony.
Na mocy przyjętej rezolucji, po wyborach w 2014 r. 12 krajów (Rumunia, Grecja, Belgia, Portugalia,
Czechy, Węgry, Austria, Bułgaria, Irlandia, Chorwacja, Litwa i A
otwa) straci po jednym miejscu w
Parlamencie Europejskim.
W porównaniu do poprzedniej kadencji na zmianach najbardziej ucierpią Niemcy, których
reprezentacja uszczuplona zostanie o trzech deputowanych (na mocy Traktatu z Lizbony,
ograniczającego liczbę przyznanych im mandatów do maksimum 96). Wybory odbędą się w maju,
wedle propozycji przedłożonej przez PE jeszcze w listopadzie 2012 r.
- 21 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
SkÄ…d te zmiany?
Parlament Europejski musi dostosować się do dynamicznie zmieniającej się sytuacji demograficznej
w państwach członkowskich. Ponadto, Traktat z Lizbony (który wszedł w życie po poprzednich
wyborach, odbywających się w 2009 r.) ustala kilka nowych reguł:
·ð Maksymalna liczba deputowanych: 750 + przewodniczÄ…cy
·ð Maksymalna liczba deputowanych z danego kraju: 96
·ð Minimalna liczba deputowanych z danego kraju: 6
Lizbona przewiduje także zasadę degresywnej proporcjonalności, która oznacza, że im większa jest
populacja danego państwa członkowskiego, tym więcej powinno mieć ono reprezentantów w PE. W
Parlamencie zasiada obecnie 754 posłów i 12 obserwatorów z Chorwacji. Po jej akcesji w lipcu,
ogólna liczba eurodeputowanych wzrośnie więc do 766.
Jaka jest właściwa liczba deputowanych?
Procedura
Parlament Europejski może zgłosić propozycję dotyczącą zmiany swojego składu Radzie, która musi
przegłosować ją jednogłośnie. Ostatecznym krokiem jest ponowne przegłosowanie nowego rozdziału
miejsc przez Parlament.
Czy wybierzemy także przyszłego szefa Komisji Europejskiej?
Zgodnie z propozycją PE, 12 marca Komisja Europejska przyjęła rekomendację, według której
podczas najbliższych wyborów do PE, europejskie partie polityczne powinny przedstawić swoich
kandydatów na szefa KE.
- 22 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
PARLAMENT EUROPEJSKI, RADA EUROPEJSKA, KOMITET REGIONÓW,
KOMITET SPOA
ECZNO-EKONOMICZNY PLANOWANE DLA 27 KRAJÓW
LICZBA
CZA
ONKÓW CZA
ONKOWIE
GA
OSY WAŻONE
PAC
STWA KOMITETU KOMITETU
w RadzieEuropejskiej
CZA
ONKOWSKIE REGIONÓW SPOA
ECZNO-
i Radzie Unii E.
EKONOMICZNEGO
Niemcy 29 24 24
Zjednoczone Królestwo 29 24 24
Francja 29 24 24
WÅ‚ochy 29 24 24
Hiszpania 27 21 21
Polska 27 21 21
Rumunia 14 15 15
Holandia 13 12 12
Grecja 12 12 12
Republika Czeska 12 12 12
Belgia 12 12 12
Węgry 12 12 12
Portugalia 12 12 12
Szwecja 10 12 12
Bułgaria 10 12 12
Austria 10 12 12
SÅ‚owacja 7 9 9
Dania 7 9 9
Finlandia 7 9 9
Irlandia 7 9 9
Litwa 7 9 9
A
otwa 4 7 7
SÅ‚owenia 4 7 7
Estonia 4 7 7
Cypr 4 6 6
Luksemburg 4 6 6
Malta 3 5 5
RAZEM 345 344 344
- 23 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
Partie w Parlamencie Europejskim:
1) Najsilniejszą partią jest Europejskiej Partii Ludowej (chrześcijańska demokracja) - 288
2) Grupa Partii Socjalistów Europejskich, licząca 215 członków.
3) Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy - 102 członków,
4) Konfederacja na rzecz Europejskiej Zjednoczonej Lewicy (Nordycka Zielona Lewica) - 33 członków,
5) Grupa Zielonych - 42 członków,
6) Unia na rzecz Europy Narodów konserwatyści - 44 członków,
7) Zjednoczona Lewica Europejska  nordycka Zielona Lewica - 41
8) Niepodległości I demokracja - 24
9) poza frakcjami - 29 członków.
Frakcje w Parlamencie Europejskim VI kadencji (stan na 1 stycznia 2008)
Miejsca w PE Wybory do PE
Skrót Nazwa Orientacja polityczna
(2008) (2004)
Europejska Partia Ludowa - Europejscy chadecy, ludowcy i
PPE-ED 288 268
Demokraci konserwatyści
PSE Partia Europejskich Socjalistów socjaldemokraci 215 200
Partia Porozumienia Liberałów i
ALDE liberałowie 102 88
Demokratów na rzecz Europy
UEN Unia na rzecz Europy Narodów konserwatyści 44 27
Verts/ALE Zieloni - Wolny Sojusz Europejski zieloni i regionaliści 42 42
Zjednoczona Lewica Europejska -
GUE/NGL Socjaliści i komuniści 41 41
Nordycka Zielona Lewica
IND/DEM Niepodległość i Demokracja eurosceptycy 24 37
NI Niezrzeszeni  29 29
 Razem  785 732
- 24 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
Struktura Parlamentu
1) Na czele Parlamentu stoi jego przewodniczÄ…cy oraz 14 wiceprzewodniczÄ…cych, wybieranych na 2,5
roku.
2) Sekretariat Generalny i Służby Prawne
3) 7 dyrekcji generalnych:
·ð Dyrekcja Generalna 1 - sÅ‚użby zajmujÄ…ce siÄ™ sesjami,
·ð Dyrekcja Generalna 2 - komitety i delegacje,
·ð Dyrekcja Generalna 3 - informacja i Public Relations,
·ð Dyrekcja Generalna 4 - badania,
·ð Dyrekcja Generalna 5 - personel, budżet, finanse,
·ð Dyrekcja Generalna 6 - administracja, sÅ‚użby,
·ð Dyrekcja Generalna 7 - tÅ‚umaczenia, sprawy ogólne.
Obradowanie:
Uchwały parlamentu podejmowane są, co do zasady:
żð bezwzglÄ™dnÄ… wiÄ™kszoÅ›ciÄ… gÅ‚osów,
żð w niektórych przypadkach Traktat o WE przewiduje wiÄ™kszość kwalifikowanÄ…,
żð w sporadycznych przypadkach wystarcza zwykÅ‚a wiÄ™kszość gÅ‚osów.
Należy zauważyć, że rola Parlamentu Europejskiego w systemie prawno-politycznym Wspólnot
stale rośnie, aczkolwiek Parlament Europejski w dalszym ciągu nie posiada charakterystycznego dla
parlamentów krajowych uprawnienia prawotwórczego.
- 25 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
KOMISJA EUROPEJSKA
A) Uwagi wstępne
Miejsce Komisji Europejskiej w strukturze instytucjonalnej Wspólnoty wyznaczają Traktaty nadające jej działaniom
znaczenie bardzo ważne dla sprawności funkcjonowania trzech Wspólnot.
Często powiada się, że Komisja jest sumieniem Wspólnoty. Jej rola, jako instytucji reprezentującej interes
Wspólnoty, a nie interes poszczególnych państw członkowskich, sytuuje Komisję bardzo wysoko w hierarchii
instytucji. Z racji wykonywanych funkcji jest ona najbardziej widocznym organem wspólnotowym dla społeczeństw
państw członkowskich i nieczłonkowskich.
B) Skład:
- Liczebność: 27 członków.
- Członkami Komisji mogą być tylko obywatele państw członkowskich (art. 157 TR ust. 1 ).
- Wszystkie państwa maja po 1 komisarzu.
- Do 1 maja 2004: Dziesięć państw członkowskich desygnowało po jednym członku Komisji, natomiast
Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania i Włochy po dwóch członków
- Charakter członka komisji maja status funkcjonariuszy międzynarodowych:
- Wyznaczani są oni przez rządy i reprezentują najczęściej sfery polityczne lub naukowe.
- Artykuł 157 stanowi, że członkowie Komisji działają w ogólnym interesie Wspólnoty i są całkowicie
niezależni w wykonywaniu swych funkcji.
- O ich niezależności świadczy to, że nie mogą przyjmować żadnych instrukcji od rządów, powstrzymują
się od czynności, które nie dadzą się pogodzić z ich obowiązkami, nie mogą wykonywać innej
działalności zawodowej.
- kadencja wynosi 5 lat, a mandat jest odnawialny. Zmiana ta (z czterech lat poprzednio) podyktowana była
potrzebÄ… dostosowania kadencyjnego Komisji z Parlamentem Europejskim.
C) Struktura Komisji:
- Zasadniczą rolę w Komisji pełni jej przewodniczący.
- Komisja działa kolegialnie, podejmując wspólne decyzje.
- Komisarze mają do swej dyspozycji gabinety składające się z doradców politycznych i administracyjnych.
Ich zadaniem jest rola doradcza, koordynacja działalności administracyjnej oraz zapewnienie łączności z
innymi instytucjami wspólnotowymi i krajowymi.
- Struktura podstawowa - 24 Dyrekcje Generalne
Dyrekcja Generalna I - - Stosunki zewnętrzne: polityka handlowa i kontakty z Ameryką Północną,
Dalekim Wschodem, AustraliÄ…, NowÄ… ZelandiÄ….
Dyrekcja Generalna I A - Stosunki zewnętrzne: Europa i nowe Niepodległe państwa, wspólna polityka
zagraniczna, polityka bezpieczeństwa i polityka zagraniczna oraz misje
zewnętrzne.
Dyrekcja Generalna I B - Stosunki zewnętrzne: obszar Morza Śródziemnego (południe), Ameryka
A
acińska, Południowa i Południowo- wschodnia Azja, współpraca Północ- Południe, Środkowy
Wschód.
Dyrekcja Generalna II - Sprawy gospodarcze i finansowe.
Dyrekcja Generalna III - Przemysł.
Dyrekcja Generalna IV - Konkurencja.
Dyrekcja Generalna V - Zatrudnienie, sprawy dotyczące przemysłu oraz socjalne
Dyrekcja Generalna VI - Rolnictwo.
Dyrekcja Generalna VII - Transport.
Dyrekcja Generalna VIII - Rozwój (zewnętrzne kontakty i rozwój, współpraca: Afryka, Karaiby i Pacyfik
- 26 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
Konwencja Lome).
Dyrekcja Generalna IX - Sprawy dotyczÄ…ce personelu i administracji.
Dyrekcja Generalna X - Informacja, kultura, środki audiowizualne.
Dyrekcja Generalna XI - Środowisko, bezpieczeństwo nuklearne i ochrona cywilna.
Dyrekcja Generalna XII - Nauka, badania, rozwój.
Dyrekcja Generalna XIII - Telekomunikacja, rynek informacyjny, wykorzystywanie badań.
Dyrekcja Generalna XIV - Rybołówstwo.
Dyrekcja Generalna XV - Rynek wewnętrzny i usługi finansowe.
Dyrekcja Generalna XVI - Polityka regionalna i spójność.
Dyrekcja Generalna XVII - Energia.
Dyrekcja Generalna XVIII - Kredyty i inwestycje.
Dyrekcja Generalna XIX - Budżety.
Dyrekcja Generalna XX - Kontrola finansowa.
Dyrekcja Generalna XXI - Cła i pośrednie opodatkowanie.
Dyrekcja Generalna XXII - Edukacja, szkolenia, młodzież.
Dyrekcja Generalna XXIII - Przedsiębiorstwa, dystrybucja handlowa, turystyka, spółdzielczość.
Dyrekcja Generalna XXIV - Polityka na rzecz konsumentów.
W skład Komisji wchodzą również:
- Sekretariat Generalny,
- Jednostka ds. studiów i analiz,
- Inspektorat Generalny,
- Służby Prawne,
- Biuro Prasowe,
- Służby tłumaczy konferencyjnych,
- Biuro statystyczne,
- Służby tłumaczy,
- Dyrekcja ds. Informatyki,
- Biuro Bezpieczeństwa,
- Biuro ds. Publikacji Wspólnot.
D) Funkcje Komisji:
1) Prawodawcza - wydaje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Najczęściej
wydawanym aktem prawnym są decyzje, w zakresie czterech przedmiotów uregulowanych w traktatach
Komisja wydaje dyrektywy. Komisja posiada wyłączność w zakresie inicjatywy prawodawczej w
zakresie działalności legislacyjnej Rady.
2) Kontrolna - realizowaną poprzez kontrolę stosowania prawa wspólnotowego przez organy Wspólnot,
państwa członkowskie, osoby prawne i fizyczne. Komisja jest uprawniona do podjęcia środków
służących przywróceniu stanu pożądanego, polegających na postępowaniu upominawczym, wydając
decyzje, nakładając kary pieniężne lub kierując sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.
3) Wykonawczo-zarzÄ…dzajÄ…ca - realizuje zadania wykonawcze i zarzÄ…dzajÄ…ce w ramach przekazanych
jej uprawnień, a także prowadzi negocjacje w imieniu Wspólnot z państwami trzecimi lub
organizacjami międzynarodowymi.
Kompetencje Komisji (wg art.155 TR) w zakresie:
a) spójności ekonomicznej i społecznej,
b) w procesie podejmowania decyzji,
c) w zakresie postanowień finansowych,
d) w zakresie naruszenia zasad konkurencji,
e) w zakresie dwóch filarów funkcjonowania Unii Europejskiej, a mianowicie filaru polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa (filar II) oraz sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (filar III),
- 27 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
f) w sferze stosunków zewnętrznych,
g) inicjatyw prawotwórczych oraz
h) realizacji postanowień Traktatu, rozumiana jako monitoring w zakresie wypełniania zobowiązań przez
państwa (art. 169 TR) i realizacja orzeczeń Trybunału (art. 171).
i) Komisja jako strażnik Traktatu.
Traktat o Unii Europejskiej wprowadził wiele zmian do przepisów Traktatu Rzymskiego, regulujących
pozycję Komisji Europejskiej. Wśród kompetencji powierzonych Komisji ważne znaczenie mają:
- przygotowywanie zaleceń dotyczących ogólnych wytycznych, polityki gospodarczej państw i Wspólnoty,
- opracowywanie sprawozdań dotyczących polityki gospodarczej państw (art. 103),
- kontrola zmiany sytuacji budżetowej i wysokości długu publicznego w państwach,
- przygotowywanie sprawozdań dotyczących długu publicznego,
- współtworzenie Komitetu Walutowego (art. 109c),
- badanie sytuacji państwa mającego trudności z bilansem płatniczym i zalecanie podjęcia środków
ochronnych (art. 109h),
- przedstawianie wniosków mających na celu rozwój współpracy w zakresie kultury (art. 128),
- podejmowanie użytecznych inicjatyw dla wspierania koordynacji w zakresie ochrony zdrowia (art. 129),
- wspólna z państwami koordynacja polityki w zakresie sieci transeuropejskich (art. 129c),
- wspólna z państwami koordynacja działalności dotyczącej przemysłu (art. 130).
Ad a) Ważne kompetencje dotyczą spójności ekonomicznej i społecznej:
- wnioskuje o podjęcie działań szczególnych poza funduszami strukturalnymi, jak również składa
sprawozdania Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Komitetowi Ekonomiczno-społecznemu i Komitetowi
Regionów z postępów w osiąganiu spójności ekonomiczno-społecznej (art. 130b).
Ad b) Znacząca jest rola Komisji w procesie podejmowania decyzji na mocy artykułu 189. Oprócz inicjatywy,
tak jak w każdym przypadku wnoszenia projektu aktu prawnego, Komisja bierze udział w pracach Komitetu
Pojednawczego, którego zadaniem jest osiągnięcie porozumienia co do tekstu aktu prawnego (art. 189b).
Ad c) W zakresie postanowień finansowych Komisja przedstawia wnioski dotyczące przepisów o systemie
środków własnych Wspólnoty (art. 201 ). Przedstawia również projekt budżetu (art. 203). Zapewnia ona
włączenie, do projektów podejmowanych przedsięwzięć, elementów dotyczących ochrony środowiska i
zrównoważonego wzrostu.
Ad d) Szczególnie ważne kompetencje Komisji dotyczą postępowania w zakresie naruszenia zasad
konkurencji. Na mocy artykułu 89 TR Komisja ma zapewnić stosowanie zasad dotyczących
konkurencji. Jej zadaniem jest badanie przypadków naruszeń tych zasad oraz podejmowanie wobec
państwa decyzji, ustalającej warunki przeciwdziałające niewłaściwym praktykom. Komisja może
również kierować do państw dyrektywy i decyzje w sprawie funkcjonowania m.in. przedsiębiorstw
publicznych, których działania naruszają konkurencję.
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali znacząco powiększa kompetencje Komisji, m.in. w
zakresie produkcji stanowiąc, że Komisja w obliczu jawnego kryzysu Wspólnoty może wprowadzić system
ograniczeń ilościowych produkcji (art. 58 EWWiS - porównaj art. 226 Traktatu Rzymskiego). Komisja
posiada również wyłączne prawo orzekania o zgodności porozumień, zawieranych przez przedsiębiorstwa, z
przepisami Traktatu oraz nakładania np. kar w przypadku porozumień nieważnych z mocy prawa (art. 65
pkt. 5 Traktatu o EWWiS).
Ad e) Nie można nie dostrzegać nowej roli Komisji w zakresie dwóch filarów funkcjonowania Unii
Europejskiej, a mianowicie filaru polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (filar II) oraz
sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (filar III). Artykuł J8 (dotyczący filaru II) upoważnia Komisję
- 28 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
do stawiania pytań Radzie Europejskiej, jak również składania wniosków o nadzwyczajne
posiedzenia Rady w sprawach dotyczących polityki zagranicznej. Równocześnie artykuł K9
umożliwia stosowanie procedur niejako zastrzeżonych do stosowania wobec rynku wewnętrznego
(art. IOOc), w odniesieniu do obszaru dotyczącego wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
W tej sferze inicjatywÄ™ podejmuje Komisja.
Ad f) W sferze stosunków zewnętrznych Komisja spełnia znaczącą rolę reprezentanta Wspólnoty
(utrzymuje stosunki z organizacjami międzynarodowymi, m.in. z ONZ, OECD), prowadzi również
negocjacje z państwami lub organizacjami międzynarodowymi (art. 228, 228a) w zakresie polityki
zagranicznej i bezpieczeństwa (art. 229). Jednak dwie funkcje Komisji zwracają szczególną uwagę:
- rola związana z inicjatywą prawotwórczą oraz
- realizacja postanowień Traktatu, rozumiana jako monitoring w zakresie wypełniania zobowiązań
przez państwa (art. 169 TR) i realizacja orzeczeń Trybunału (art. 17 I ).
Ad g) Mimo, że artykuł 4 Traktatu wymienia Komisję na trzecim miejscu, to jednak jej rola jest
pierwszoplanowa, m.in. z punktu widzenia możliwości inicjowania procesu prawodawczego. y
ródłem tej
kompetencji są m.in. artykuły 100, 189b i 189c Traktatu stanowiące, że Komisja przedkłada propozycje
Parlamentowi i Radzie (projekt aktu prawnego). W przypadku zaś zaniechania Rada może zażądać od Komisji
podjęcia działań, które uważa za niezbędne do osiągnięcia wspólnych celów (art. 152 Traktatu). Artykuł 152
stanowi więc zabezpieczenie w przypadku bezczynności Komisji, ale również stwarza możliwość dla jej nowych
inicjatyw. Na inicjatywę prawotwórczą składa się nie tylko działanie samej Komisji lecz również innych organów,
np. Parlamentu Europejskiego oraz samych państw członkowskich, których rozwiązania prawne mogą stanowić
wzór dla Wspólnoty. Poprzez realizację inicjatywy prawotwórczej Komisja spełnia twórczą rolę inicjując nowe
rozwiązania w ramach wymienionych polityk wspólnotowych.
W sferze kompetencji prawotwórczej, Komisji powierzono zadanie "systematycznego składania raportów
dotyczących stosowania zasady subsydiarności"'. Pierwszy raport dotyczył tworzenia projektowanych aktów
prawnych. Drugi raport dotyczył przeglądu istniejącego prawa. W pierwszym raporcie podkreślano, że
każdy projekt aktu prawnego musi być poddany analizie pod kątem subsydiarności i proporcjonalności (art.
36 TR).
Każdy projekt zaopatrzony będzie w memorandum wyjaśniające, stanowiące wynik analizy proponowanego
aktu z punktu widzenia subsydiarności. W związku ze stosowaniem zasady subsydiarności oraz potrzebą
generalnego uproszczenia przepisów prawnych Komisja znacznie zredukowała liczbę głównych propozycji
legislacyjnych.
Działalność prawotwórcza obejmuje również uchwalanie aktów prawnych przez Komisję
(rozporzÄ…dzenia, dyrektywy, zezwolenia itp.). MajÄ… one jednak charakter wykonawczy.
Ad h) Monitoring w zakresie wypełniania zobowiązań przez państwa
Nadzór realizacji przepisów Traktatu jest kolejną kompetencją Komisji, obejmującą:
- monitorowanie działalności innych instytucji,
- zapewnienie wdrożenia prawa przez państwa członkowskie.
W ramach kompetencji monitorowania działalności innych instytucji Komisja może wnieść sprawę do
Trybunału z powodu niekompetencji, naruszenia wymogu proceduralnego, przepisu Traktatu, przepisu
prawa (art. 173 TR). Komisja ma więc prawo wszczęcia postępowania o unieważnienie aktu prawnego,
przyjętego np. w oparciu o niewłaściwą podstawę prawną. Taka sytuacja miała miejsce w 1989 roku, kiedy to
Komisja wystąpiła o unieważnienie dyrektywy dotyczącej uchwalenia przez państwa członkowskie
programów redukcji odpadów dwutlenku tytanu w przemyśle. Postępowanie było skierowane przeciwko
Radzie. Trybunał orzekł wówczas nieważność dyrektywy z.
Ad i) Komisja jako strażnik Traktatu
- 29 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
Kompetencję zapewnienia wdrażania prawa przez państwa członkowskie Traktat powierza Komisji na mocy
artykułu 169. Jeśli państwo nie wypełnia zobowiązań Komisja może wdrożyć postępowanie. W wielu przypadkach
jednak, mimo ewidentnego naruszenia przepisów przez państwo, Komisja dąży do polubownego rozwiązania.
Również w przypadku niewywiązywania się państwa z obowiązków nałożonych w drodze orzeczenia Trybunału
Komisja może, wnosząc sprawę do Trybunału, ustalić wysokość ryczałtu lub kary pieniężnej.
Komisja dokonuje corocznej oceny stosowania prawa przez państwa członkowskie w ramach raportów,
które, mimo wielu niedoskonałości, stanowią ważne z
ródło zakresu stosowania oraz ewentualnych przyczyn
niewdrażania prawa.
E) Prace Komisji
O obciążeniu Komisji niech świadczą następujące dane: w 1995 roku Komisja odbyła 46 posiedzeń, złożyła
600 projektów aktów prawnych oraz innych projektów dokumentów, w tym 71 projektów dyrektyw, 290
projektów rozporządzeń, 236 projektów decyzji, jeden projekt rekomendacji i jeden projekt rezolucji oraz
propozycję przyjęcia rekomendacji. Ponadto przyjęła 275 komunikatów, memorandów i raportów.
F) Podsumowanie
- Komisja spełnia centralną rolę w systemie instytucjonalnym Wspólnot Europejskich
oraz Unii Europejskiej.
- w różnych sferach działalności, takich jak: tworzenie rynku wewnętrznego, polityka
socjalna, Unia Gospodarczo-Monetarna, Komisja stanowiła siłę napędową procesów
integracyjnych.
- Szczególnego podkreślenia wymaga rola Komisji jako głównego negocjatora w
przyjmowaniu nowych państw członkowskich. Po otrzymaniu bowiem wniosku o
członkostwo, Komisja przedstawia opinię, a póz
niej staje się głównym partnerem w
procesie negocjacji.
- 30 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
TRYBUNAA
SPRAWIEDLIWOÅšCI
Siedziba  Luksemburg
Podstawy traktatowe: art. 165-188 TWE, art. L TUE
A) Kompetencja ogólna
1) Trybunał Sprawiedliwości jest organem sądowym Wspólnot Europejskich.
2) Jego zasadnicza rola została wyrażona w artykule 164 Traktatu: zapewnienie przestrzegania prawa przy
wykładni i stosowaniu Traktatu.
3) Jest on instytucją wspólną dla trzech Wspólnot, od początku ich istnienia. Trybunał reprezentuje interes
wspólnotowy, stoi na straży prawa i zapewnia prymat prawa wspólnotowego nad prawem państw
członkowskich.
B) Kompetencje szczegółowe
Trybunał, w ramach wyznaczonych przez przepisy Traktatu, spełnia rolę:
1) sÄ…du konstytucyjnego,
2) sÄ…du administracyjnego,
3) sÄ…du cywilnego,
4) instancji odwoławczej,
5) sądu arbitrażowego.
C) Skład Trybunału
1) Trybunał Sprawiedliwości składa się z 15 sędziów i 9 adwokatów generalnych. Adwokaci generalni wspierają
działania Trybunału.
2) Zgodnie z artykułem 166, ich zadaniem jest przedstawianie umotywowanych opinii, co w praktyce oznacza
analizę poprzednich orzeczeń Trybunału i przedstawienie propozycji rozstrzygnięcia sprawy.
3) Trybunał nie jest związany opinią adwokata generalnego. Zarówno sędziowie Trybunału, jak i adwokaci są
powoływani przez państwa członkowskie na okres 6 lat, z możliwością ponownego wybory na następne
kadencje.
D) Struktura
- Dyrekcja I - biblioteka, badania, dokumentacja
- Dyrekcja II - tłumaczenia (pierwsza faza postępowania)
- Dyrekcja III - tłumaczenia ( ostatnia faza postępowania)
- Dyrekcja IV - prasa, informacja
- Dyrekcja V - sprawy personalne
E) SÄ…d Pierwszej Instancji
1) JAE wprowadził instytucję Sądu Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości, który rozpoczął
działalność w 1989 roku.
2) Sąd ten składa się z 15 sędziów.
3) Jego uprawnienia dotyczą spraw wniesionych przez osoby fizyczne i prawne. Z kompetencji sądu zostały
wyłączone wydawania orzeczeń wstępnych (art. 168a).
a) Sąd zajmuje się przede wszystkim sporami między instytucjami Wspólnoty i funkcjonariuszami,
sprawami konkurencji i cen, produkcji na mocy Traktatu EWWiS oraz niektórymi sprawami dotyczącymi
konkurencji kierowanymi przeciwko Komisji na mocy Traktatu o Wspólnocie Europejskiej.
b) Kompetencje Sądu I Instancji ulegają zmianie m.in. kompetencjami Sądu zostały objęte sprawy
dotyczące postępowania antydumpingowego.
- 31 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
c) Od orzeczeń Sądu przysługuje odwołanie do Trybunału w ściśle określonych przypadkach (w kwestiach
dotyczących braku kompetencji Sądu, naruszenia procedury, naruszenia prawa przez Sąd itd.). Trybunał
Sprawiedliwości może na skutek wniesionego odwołania uchylić orzeczenie sądu i wydać orzeczenie
ostatecznie kończące sprawę lub odesłać do ponownego rozpatrzenia przez Sąd.
- 32 -
Instytucje Unii Europejskiej  wykład dr Jacek Oleksiejuk
TRYBUNAA
OBRACHUNKOWY
Siedziba - Luksemburg
Podstawy traktatowe - art. 188a-c, 206 TR
A) Terminologia
Używa się zamiennie terminu: Trybunał Kontroli Budżetowej, Trybunał Rewidentów Księgowych, Trybunał
Obrachunkowy.
Trybunał Obrachunkowy powołany został na mocy układu międzyrządowego zawartego w 1965 roku Traktat o Unii
Europejskiej sytuuje Trybunał wśród naczelnych organów Wspólnoty.
B) Kompetencje
- Artykuł 188a stanowi, iż rolą Trybunału jest kontrola rachunków. W dalszych postanowieniach precyzuje
się zadania Trybunału. Badania rachunków dotyczą dochodów i wydatków Wspólnoty oraz wszystkich jej
organów.
- Niezwykle ważna rola w procedurze budżetowej. Po zamknięciu roku budżetowego Trybunał
Obrachunkowy składa sprawozdanie, umożliwiające udzielenie absolutorium przez Parlament Komisji
Europejskiej.
- Kontrola finansowa dokonywana przez Trybunał nie ogranicza się do analizy dokumentów znajdujących się
w organach. Istnieje bowiem możliwość przeprowadzenia takiej kontroli w państwach członkowskich.
C) Skład Trybunału
1) Trybunał składa się z 15 członków, wybieranych spośród osób wchodzących w skład organów kontroli
w państwach członkowskich.
2) kadencja trwa 6 lat.
3) SÄ… mianowani przez RadÄ™, po zaopiniowaniu przez Parlament Europejski.
4) Wykonują obowiązki niezależnie, reprezentując interes Wspólnot.