Prof. dr hab. Ludmiła Dziewięcka -

Prof. dr hab. Ludmiła Dziewięcka -

Bokun

Bokun

EUROPEJSKI KOMITET

EUROPEJSKI KOMITET

SPÓJNOŚCI

SPÓJNOŚCI

SPOŁECZNEJ

SPOŁECZNEJ

„

„

Zrewidowana strategia spójności

Zrewidowana strategia spójności

społecznej

społecznej

”

”

zatwierdzona przez KM 31.03.2004 r.

zatwierdzona przez KM 31.03.2004 r.

- wyciąg -

- wyciąg -

Spójność Społeczna

Spójność Społeczna

priorytetem Rady Europy

priorytetem Rady Europy

1.

1.

Spójność społeczna

Spójność społeczna

- w rozumieniu Rady Europy -

- w rozumieniu Rady Europy -

to

to

posiadana przez społeczeństwo zdolność zapewnienia

posiadana przez społeczeństwo zdolność zapewnienia

dobrobytu

wszystkim

swym

członkom,

dobrobytu

wszystkim

swym

członkom,

minimalizowania rozbieżności między nimi i unikania

minimalizowania rozbieżności między nimi i unikania

polaryzacji.

polaryzacji.

Społeczeństwo spójne to wspólnota wolnych,

Społeczeństwo spójne to wspólnota wolnych,

wspierających się nawzajem ludzi, którzy dążą do tych

wspierających się nawzajem ludzi, którzy dążą do tych

wspólnych celów metodami demokratycznymi.

wspólnych celów metodami demokratycznymi.

2.

2.

Nie istnieją społeczeństwa całkowicie spójne.

Nie istnieją społeczeństwa całkowicie spójne.

Spójność

Spójność

społeczna to ideał

społeczna to ideał

do którego należy dążyć.

do którego należy dążyć.

Trzeba ją

Trzeba ją

stale pielęgnować, ulepszać i dostosowywać

stale pielęgnować, ulepszać i dostosowywać

do zmian w

do zmian w

środowisku społecznym i gospodarczym,

środowisku społecznym i gospodarczym,

w technologii oraz

w technologii oraz

w systemach politycznych, krajowych i międzynarodowych.

w systemach politycznych, krajowych i międzynarodowych.

3.

3.

Spójność społeczna polega nie tylko na zwalczaniu

Spójność społeczna polega nie tylko na zwalczaniu

wykluczenia społecznego i ubóstwa. Chodzi tu również o

wykluczenia społecznego i ubóstwa. Chodzi tu również o

tworzenie

solidarności

w

społeczeństwie,

tak

by

tworzenie

solidarności

w

społeczeństwie,

tak

by

zminimalizować wykluczenie, zwalczać wykluczenie za

zminimalizować wykluczenie, zwalczać wykluczenie za

pomocą prewencji, jak i „leczenia”.

pomocą prewencji, jak i „leczenia”.

4.

4.

W dwudziestym wieku państwa Europy Zachodniej przyjęły

W dwudziestym wieku państwa Europy Zachodniej przyjęły

obowiązek osiągnięcia stanu równowagi między wzrostem

obowiązek osiągnięcia stanu równowagi między wzrostem

gospodarczym a sprawiedliwością społeczną. Postawa

gospodarczym a sprawiedliwością społeczną. Postawa

przyjęta przez Europę na tyle różni się od postawy innych

przyjęta przez Europę na tyle różni się od postawy innych

regionów świata, i

regionów świata, i

ż

ż

określa się ją mianem „europejskiego

określa się ją mianem „europejskiego

modelu społecznego". Stąd jest to

modelu społecznego". Stąd jest to

wyzwanie rzucone

wyzwanie rzucone

Europie dwudziestego pierwszego wieku.

Europie dwudziestego pierwszego wieku.

5.

5.

Potencjalne zagrożenia dla spójności społecznej, to np.

Potencjalne zagrożenia dla spójności społecznej, to np.

zmieniające się formy zatrudnienia, zagrożenia dla trwałości

zmieniające się formy zatrudnienia, zagrożenia dla trwałości

systemów zabezpieczeń społecznych, podupadłe dzielnice

systemów zabezpieczeń społecznych, podupadłe dzielnice

miast, przestępczość, które sprawiaj, że spada wśród ludzi

miast, przestępczość, które sprawiaj, że spada wśród ludzi

poczucie bezpieczeństwa życia codziennego, wzmocnione

poczucie bezpieczeństwa życia codziennego, wzmocnione

przez nowe zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem, takie jak

przez nowe zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem, takie jak

niewystarczający

dostęp

do

nowych

technologii

niewystarczający

dostęp

do

nowych

technologii

informatycznych

i

komunikacyjnych

lub

do

informatycznych

i

komunikacyjnych

lub

do

sprywatyzowanych przedsiębiorstw użyteczności publicznej,

sprywatyzowanych przedsiębiorstw użyteczności publicznej,

np. wodociągowych czy dostarczających elektryczność itp.

np. wodociągowych czy dostarczających elektryczność itp.

6.

6.

Te ryzyka dla utrzymania spójności społecznej sprawiły, że

Te ryzyka dla utrzymania spójności społecznej sprawiły, że

państwa

członkowskie

Rady

Europy

traktują

państwa

członkowskie

Rady

Europy

traktują

spójność społeczną priorytetowo.

spójność społeczną priorytetowo.

W trakcie spotkania w Strasburgu w październiku 1997 r.

W trakcie spotkania w Strasburgu w październiku 1997 r.

przedstawiciele państw i szefowie rządów państw

przedstawiciele państw i szefowie rządów państw

członkowskich Organizacji wskazali na spójność społeczn

członkowskich Organizacji wskazali na spójność społeczn

ą

ą

jako na „jedną z zasadniczych potrzeb poszerzonej Europy

jako na „jedną z zasadniczych potrzeb poszerzonej Europy

(...) istotne dopełnienie dzieła krzewienia praw i godności

(...) istotne dopełnienie dzieła krzewienia praw i godności

człowieka"

człowieka"

(

(

Deklaracja końcowa).

Deklaracja końcowa).

Zważywszy, że dzisiaj jej czterdziestu pięciu członków to

Zważywszy, że dzisiaj jej czterdziestu pięciu członków to

niemal cały geograficzny obszar Europy, Radzie Europy

niemal cały geograficzny obszar Europy, Radzie Europy

przypadła w udziale szczególnie widoczna rola krzewienia

przypadła w udziale szczególnie widoczna rola krzewienia

spójności społecznej w skali całego kontynentu.

spójności społecznej w skali całego kontynentu.

Budowanie spójności społecznej w oparciu o prawa

Budowanie spójności społecznej w oparciu o prawa

człowieka oraz ułatwianie im postępu ekonomicznego i

człowieka oraz ułatwianie im postępu ekonomicznego i

społecznego. (Artykuł la Statutu Rady Europy) +

społecznego. (Artykuł la Statutu Rady Europy) +

Europejska Konwencja Praw Człowieka i Zrewidowana

Europejska Konwencja Praw Człowieka i Zrewidowana

Europejska Karta Społeczna.

Europejska Karta Społeczna.

7.

7.

Zgodnie z powyższym, spójność społeczna to również:

Zgodnie z powyższym, spójność społeczna to również:

•

godność każdej osoby oraz uznanie jej własnych

godność każdej osoby oraz uznanie jej własnych

możliwości i udziału w

możliwości i udziału w

społeczeństwie przy pełnym

społeczeństwie przy pełnym

poszanowaniu różnorodności kultur, opinii i przekonań

poszanowaniu różnorodności kultur, opinii i przekonań

religijnych

religijnych

•

w

w

oln

oln

ość

ość

dążenia każdej jednostki do osobistego rozwoju

dążenia każdej jednostki do osobistego rozwoju

w ciągu jej życia

w ciągu jej życia

•

możliwość czynnego i pełnego uczestnictwa każdej

możliwość czynnego i pełnego uczestnictwa każdej

jednostki w społeczeństwi

jednostki w społeczeństwi

e

e

rzeczywisty dostęp do

rzeczywisty dostęp do

swych praw

swych praw

•

jest równość kobiet i mężczyzn

jest równość kobiet i mężczyzn

•

zaangażowanie w realizację praw oraz potrzeb tych

zaangażowanie w realizację praw oraz potrzeb tych

jednostek i grup społecznych, które w sposób

jednostek i grup społecznych, które w sposób

szczególny są narażone na zagrożenia. Do grup tych

szczególny są narażone na zagrożenia. Do grup tych

należą: dzieci, młodzi ludzie - dobrobyt przyszłych

należą: dzieci, młodzi ludzie - dobrobyt przyszłych

pokoleń, rodziny w bardzo trudnej sytuacji życiowej,

pokoleń, rodziny w bardzo trudnej sytuacji życiowej,

rodzice samotnie wychowujący dzieci, imigranci i

rodzice samotnie wychowujący dzieci, imigranci i

mniejszości etniczne, ludzie niepełnosprawni, ludzie

mniejszości etniczne, ludzie niepełnosprawni, ludzie

starsi, zwłaszcza ci, którzy mieszkają sami, lub którzy

starsi, zwłaszcza ci, którzy mieszkają sami, lub którzy

nie mogą już liczyć na pomoc rodziny.

nie mogą już liczyć na pomoc rodziny.

8.

8.

Zasady Rady Europy dostępu do praw społecznych:

Zasady Rady Europy dostępu do praw społecznych:

•

równość praw dla wszystkich, bez żadnej

równość praw dla wszystkich, bez żadnej

dyskryminacji;

dyskryminacji;

•

dostęp do usług wysokiej jakości i po przystępnych

dostęp do usług wysokiej jakości i po przystępnych

cenach dla wszystkich;

cenach dla wszystkich;

•

zwracanie specjalnej uwagi na potrzeby podatnych

zwracanie specjalnej uwagi na potrzeby podatnych

na zagrożenia członków społeczeństwa;

na zagrożenia członków społeczeństwa;

•

unikanie piętnowania osób mających specjalne

unikanie piętnowania osób mających specjalne

potrzeby;

potrzeby;

•

prowadzenie sprawiedliwej i stabilnej polityki

prowadzenie sprawiedliwej i stabilnej polityki

fiskalnej;

fiskalnej;

•

uczestnictwo użytkowników.

uczestnictwo użytkowników.

•

korzystania w sposób odpowiedzialny z ochrony

korzystania w sposób odpowiedzialny z ochrony

społecznej i świadczeń socjalnych.

społecznej i świadczeń socjalnych.

Spójność społeczna

Spójność społeczna

obowiązkiem

obowiązkiem

wszystkich

wszystkich

9.

9.

Zdolność zapewnienia dobrobytu

Zdolność zapewnienia dobrobytu

każdemu powinna być postrzegana

każdemu powinna być postrzegana

jako obowiązek wszystkich grup

jako obowiązek wszystkich grup

społecznych

i

musi

stać

się

społecznych

i

musi

stać

się

wspólnym celem każdego z aktorów

wspólnym celem każdego z aktorów

społecznych państwa, biznesu i

społecznych państwa, biznesu i

jednostki

(„społeczeństwo

jednostki

(„społeczeństwo

dobrobytu")oraz

określenie

i

dobrobytu")oraz

określenie

i

utrzymanie zasadniczej roli państwa

utrzymanie zasadniczej roli państwa

oraz innych instytucji publicznych

oraz innych instytucji publicznych

.

A. określenie i utrzymanie zasadniczej roli

państwa

oraz innych instytucji publicznych

10. Zasadnicze obowiązki rządu w obszarze polityki społecznej:

a) państwo jest gwarantem praw człowieka i demokracji

realizowanej poprzez uczestnictwo.

b) państwo

przywraca

w

wystarczającym

stopniu

sprawiedliwość

podziału

zasobów

dzięki

takim

mechanizmom

solidarności,

jak

redystrybucyjne

opodatkowanie i opieka społeczna- systemy opieki
społecznej

to

jedna

z

najpotężniejszych

form

instytucjonalnych, poprzez które wyraża się solidarność
społeczna. Stąd celem strategii jest wzmocnienie
stabilnych systemów zabezpieczenia społecznego, ich
rozwój i finansowanie.

c) państwo działa tak, by chronić słabe, nie posiadające

żadnych zabezpieczeń grupy, którym grozi wykluczenie
społeczne.

11. Rządy coraz bardziej przekonują się, że najlepszym sposobem

ułatwienia dostępu do praw socjalnych jest działanie w
warunkach partnerstwa ze społeczeństwem obywatelskim na
rzecz osiągania spójności społecznej. przekazywania obowiązku
zapewnienia świadczeń socjalnych władzom regionalnym i
lokalnym (świadczenia socjalne bliżej obywatela), partnerstwo
rządu i organizacji pozarządowych.

B. integracja wymiaru społecznego

z życiem gospodarczym

12. Wzrost

gospodarczy

ułatwia

osiągnięcie

spójności

społecznej. Jednakże rozwój ekonomiczny musi być
postrzegany jako środek służący osiągnięciu bardziej
podstawowego celu. jakim jest rozwój człowieka. W tym
właśnie duchu społeczność międzynarodowa zaangażowała
się

w

sprawę

eliminacji

ubóstwa

i

osiągnięcia

zrównoważonego rozwoju.

Zwłaszcza od czasu Szczytu w Johannesburgu uznaje się
w coraz większym stopniu zależność zrównoważonego
rozwoju gospodarczego od zrównoważonego rozwoju
społecznego, jak też od zrównoważonego rozwoju
środowiska. Chodzi o to, aby rozbieżności społeczno-
ekonomiczne nie zagrażały spójności społecznej aby kraje
nie poddawał się procesom globalizacji i naciskom by
dokonywać cięć w ochronie społecznej. Wydatki na cele
społeczne są mądrą inwestycją w przyszły zrównoważony
rozwój gospodarczy, a nie jedynie brzemieniem finansowym.

Co dobre dla spójności

społecznej, jest również

dobre dla biznesu

13.Prawo do pracy jest podstawowym prawem

człowieka

i

kluczowy

m

elementem

uczestnictwa w społeczeństwie. Powszechny
dostęp

do

zatrudnienia

i

promowanie

zatrudnienia godziwego - oto ważne czynniki
zwalczania ubóstwa i wykluczenia. Od biernego
uzależnienia

od

pomocy

społecznej,

do

czynnego

uczestnictwa

w

gospodarce.

Inwestowanie w zasoby ludzkie to jeden z
najbardziej decydujących obszarów inwestycji w
przyszły wzrost gospodarczy.

14.Odpowiedzialność

za

społeczeństwo

podmiotów gospodarczych to kwestia o
znaczeniu przełomowym dla społeczeństw
postindustrialnych. Rośnie zainteresowanie
sprawą obowiązków społecznych biznesu, a
obecnie powstają liczne instrumenty służące
ich realizacji.

C.

stworzenie nowej

etyki odpowiedzialności społecznej

15.Społeczeństwo jest spójne wtedy, gdy

ludzie biorą wzajemną odpowiedzialność
za siebie. Nie zawsze prowadzą do tego
wartości,

jakie

wyznaje

dzisiejsze

społeczeństwo europejskie.
Prawa jednostki są najlepiej chronione
w społeczeństwach, w których ludzie
mają poczucie współodpowiedzialności
za prawa i dobrobyt ogółu

.

Każdy ma rolę do odegrania

Organizacje społeczeństwa

obywatelskiego,

system edukacji oraz rodzice

muszą stworzyć i wdrożyć

nowe formy czynnego obywatelstwa

.

D. wspieranie rodziny i sprzyjanie

solidarności rodzinnej

Człowiek znajduje spełnienie nade wszystko w
relacjach z innym. Dlatego też wykonawcy
strategii spójności społecznej powinni dążyć do
wspierania rodzin i innych form stosunków
międzyludzkich, które łączą jednostki w szersze
kręgi solidarności. Poprzez rodzinę i jej wzorce,
wartości, których jest nośnikiem, specjalna troskę
o prawa i godność dzieci czy ludzi starszych
potrzebujących opieki. Tradycyjne instytucie
opiekuńcze odgrywają tu coraz mniejszą rolę i
ważnym staje się stworzenie - tam gdzie to
możliwe - alternatywnych form opieki,

E. zachęcanie do uczestnictwa w

społeczeństwie obywatelskim

Tworzenia

tkanki

społecznej

przez

stowarzyszenia charytatywne, sportowe i
kulturalne, razem z organizacjami dzieci i
młodzieży, pożyteczne społecznie formy
wolontariatu. Rządy powinny tworzyć
warunki sprzyjające takim gremiom i tego
typu działalności, które często skutecznie
uzupełniają sponsorowane przez rząd
programy budowy spójności społecznej.