RADZENIE SOBIE ZE
STRESEM A RELACJA
CZASOWA DO STRESORA

Czy można radzić sobie ze stresem, który się
jeszcze nie wydarzył?

Radzenie sobie ze stresem ujęte w aspekcie
temporalnym (Beehr, McGrath, 1996)



prewencyjne



antycypacyjne



dynamiczne



reaktywne



rezydualne

S

P

A

D

R

R
z

Proaktywne radzenie
sobie ze stresem
(Schwarzer, 1998)



polega na przygotowywaniu się na
nieznane i nietypowe problemy i
zagrożenia, poprzez odpowiednią
organizację działania, przewidywanie,
rozsądne gospodarowanie zasobami,
kontrolowanie emocji i zapobieganie
problemom

Składniki proaktywnego radzenia
sobie ze stresem (1)



proaktywna ocena sytuacji stresowej

-

właściwa identyfikacja problemów i
możliwości poradzenia sobie z nimi,
unikanie problemów, których nie można
pokonać, koncentracja na problemach
możliwych do rozwiązania,
przewidywanie trudności i wcześniejsze
przygotowywanie się do nich

Składniki proaktywnego
radzenia sobie ze stresem (2)



proaktywne przemyśliwanie

-

wyobrażanie sobie przebiegu wypadków,
możliwych problemów i sposobów ich
przezwyciężania, wizualizacja sukcesów w
ich przezwyciężaniu, antycypowanie
stresu i przemyśliwanie sposobów
zapobiegania, wyobrażeniowe próbowanie
różnych sposobów działania i odrzucanie
nieskutecznych

Składniki proaktywnego
radzenia sobie ze stresem (3)



proaktywne zarządzanie zasobami

-

dobra i wcześniejsza orientacja w
możliwościach uzyskania wsparcia i
pomocy od innych, umiejętność ich
wykorzystania, odpowiednie
wykorzystanie zasobów takich jak czas,
energia, pieniądze i zdrowie w radzeniu
sobie z trudnościami

Składniki proaktywnego
radzenia sobie ze stresem (4, 5)



proaktywne kontrolowanie emocji

-

dystansowanie się od chronicznych
stresorów i dystraktorów, umiejętność
oderwania się od problemów, stworzenie
czasowego i fizycznego dystansu



proaktywne celowe działania

- aktywne

zapobieganie problemom i rozwiązywanie
już istniejących, inicjowanie działania,
przejmowanie odpowiedzialności,
przezwyciężanie trudności, wytrwałość

Oddziaływanie
proaktywnego radzenia
sobie ze stresem

Stresor

Proces

stresu

Następstwa

Działania

zaradcze

Proaktywne

radzenie

sobie ze

stresem

Stres, który sobie sami
ściągamy na głowę.

Lista naszych „stresów głównych”



Kariera



Władza



Zemsta



Perfekcjonizm



Bogactwo



Hedonizm

PODEJŚCIE KLINICZNE

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne
– klasyfikacja Z. Freuda



Wyparcie



Projekcja



Izolacja



Regresja



Anulowanie



Zaprzeczanie



Reakcja upozorowana



Sublimacja

Pięć poziomów procesów regulacyjnych
(Menniger, 1963)



procesy radzenia sobie

(samokontrola,

humor, płacz, przeklinanie, wygadanie się,
przemyśliwanie)



symptomy

(depersonalizacja, amnezja,

przeniesienie agresji, kompulsje, narkotyki)



epizodyczne wybuchy agresywnej energii

(agresja, konwulsje, panika)



dezorganizacja zachowania



totalna dezintegracja „ego”

Cechy nieświadomych mechanizmów obronnych ego,
odróżniające je od świadomego radzenia sobie
(Vaillant, 1977)



są względnie nieświadome



są tworzywem, z którego powstają
zaburzenia zachowania, albo na ich
podstawie powstają zaburzenia, albo
przekształcają się one w zaburzenia



często oddziałują na procesy myślenia,
upośledzając kreatywną syntezę



wypierają, zaprzeczają lub zniekształcają
zewnętrzną lub wewnętrzną rzeczywistość, i
z tego powodu wydają się dziwne lub
irracjonalne obserwatorom zewnętrznym

Cechy mechanizmów
obronnych c.d.



w pewnych warunkach mogą stać się
świadome



może się tak zdarzyć, że mechanizmy
obronne będą przystosowawcze, a
radzenie sobie - nie przystosowawcze
(„defences cope and coping
defends”)

Funkcje nieświadomych mechanizmów
obronnych (Vaillant, 1977)



utrzymywanie silnych emocji w rozsądnych
granicach



odzyskanie równowagi wewnętrznej



zyskanie na czasie (stworzenie możliwości
reintegracji, opanowania zmian w obrazie
siebie pod wpływem urazu czy innego
przełomu)



uporanie się z niezrozwiązywalnym
konfliktem z osobami znaczącymi, z którymi
nie można się „rozstać” (żyjącymi lub nie)

Hierarchia mechanizmów
obronnych ego (Vaillant, 1977)



poziom I -

psychotyczne



poziom II -

niedojrzałe



poziom III -

neurotyczne



poziom IV -

dojrzałe

Mechanizmy
psychotyczne:



złudzeniowa
projekcja



psychotyczne
zaprzeczanie



zniekształcenie

Mechanizmy
niedojrzałe:



projekcja



fantazjowanie schizoidalne



hipochondria



bierna agresja



odreagowanie



dysocjacja

Mechanizmy
neurotyczne:



racjonalizacja



wyparcie



przemieszczenie



formowanie reakcji

Mechanizmy dojrzałe:



altruizm



humor



tłumienie



antycypacja



sublimacja

brak obrony - nienawidzę mojego ojca



poziom psychotyczny



zaprzeczenie: urodziłem się bez
ojca

brak obrony - nienawidzę mojego ojca



poziom niedojrzały



projekcja: mój ojciec mnie
nienawidzi



pasywna agresja: nienawidzę się



odreagowanie : bez zastanowienia
pobiłem 12 policjantów



fantazjowanie: marzę o zabijaniu
olbrzymów

brak obrony - nienawidzę mojego ojca



poziom neurotyczny



dysocjacja: opowiadam mojemu
ojcu dowcipy



przemieszczenie: nienawidzę psa
mojego ojca



racjonalizacja: nie pochwalam
działań mojego ojca w pracy



represja: nie wiem dlaczego czuję
się pobudzony i poruszony



formowanie reakcji: kocham mojego
ojca

brak obrony - nienawidzę mojego ojca



poziom dojrzały



tłumienie : jestem zły na mojego
ojca, ale mu o tym nie powiem



sublimacja: ogrywam mojego ojca w
ping-ponga



altruizm: dodaję otuchy tym, którzy
nienawidzą mojego ojca

Teoria procesów ego
N. Haan (1977)



opiera się na pojęciu stałych organizacji
procesów organizujących aktywność
człowieka, regulowania i koordynacji
różnych aspektów własnej osoby:
struktur poznawczych, emocji i
motywów -

procesów ego

Procesy ego



procesy integrujące i koordynujące
przebieg procesów związanych z
różnymi aspektami osoby - strukturami
poznawczymi, moralnymi, emocjami i
motywami



osobowość jest organizacją, strukturą
procesów ego

Trzy poziomy procesów
ego:



radzenie sobie



obrona



fragmentacja

Właściwości poziomów

procesów ego (1)



radzenie sobie - zawiera w sobie wybór,
jest w związku z tym elastycznym,
celowym zachowaniem



obrona - odrzuca wybór, jest sztywna i
ograniczona



fragmentacja - jest powtarzająca się,
rytualistyczna, automatyczna

Właściwości poziomów
procesów ego (2)



radzenie sobie - jest skierowane na
przyszłość i uwzględnia potrzeby
teraźniejszości



obrona - wynika z przeszłości



fragmentacja - działa w oparciu o ukryte
założenia

Właściwości poziomów
procesów ego (3)



radzenie sobie - jest zorientowane na
wymogi aktualnej sytuacji



obrona - zniekształca wymogi aktualnej
sytuacji



fragmentacja - zamyka system i nie
odpowiada wymogom aktualnej sytuacji

Właściwości poziomów
procesów ego (4)



radzenie sobie - angażuje zróżnicowany
proces myślenia, który integruje
świadome i podświadome elementy



obrona - angażuje niezróżnicowane
myślenie i zawiera elementy, które nie
wydają się być częścią sytuacji



fragmentacja - myślenie jest pierwotne,
niemodyfikowalne, określone potrzebami
afektywnymi

Właściwości poziomów
procesów ego (5)



radzenie sobie - funkcjonuje z
uwzględnieniem konieczności
kontrolowania zakłócających uczuć



obrona - funkcjonuje z założeniem, że
możliwe jest magiczne pozbycie się
zakłócających uczuć



fragmentacja - „zatapia” osobę afektem

Właściwości poziomów
procesów ego (6)



radzenie sobie - umożliwia różne formy
wyładowania uczuć w sposób otwarty,
uporządkowany i umiarkowany



obrona - umożliwia wyładowanie uczuć
przez „wybieg”



fragmentacja - umożliwia
niekontrolowane wyładowanie
niektórych impulsów

Taksonomia procesów ego –
przykład 1



proces ogólny - sensytywność



radzenie sobie - empatia



obrona - projekcja



fragmentacja - deluzje

Taksonomia procesów ego –
przykład 2



proces ogólny - opanowywanie



radzenie sobie - tłumienie



obrona - represja



fragmentacja - depersonalizacja,
amnezja