Zagadnienia do egzaminu:

   1.Fenomen piłki

Piłkę można analizować jako partnera człowieka, który pośredniczy w relacjach międzyludzkich, w interakcjach, ukazuje kryterium sprawności i przydatności społecznej. Gra piłą pozwala stworzyć widowisko, które ludzie chcą oglądać i w które się angażują. Gra piłką może być odniesiona do potrzeb walki, rywalizacji, a zdobycie bramki dostarcza zawodnikom i publiczności ogromnej radości, euforii.

 

       2. Wartości zespołowych gier sportowych w rozwoju człowieka i społeczeństw

        Naglak

Gra jest sposobem rozwiązywania konfliktu przez odebranie jednej ze stron możliwość dowolnego wpływu na działania drugiej. Sportowiec działając podczas gry zachowuje się  celowo i świadomie. Oznacza to, że przystępując do niej nie tylko z całą energią psychiczną i  fizyczną dąży do osiągnięcia wyznaczonego celu, nie tylko jest tego świadomy, ale przed grą świadomie podjął decyzję, że uczyni wszystko, by pożądany cel osiągnąć. Tak rozumiane działanie sportowców kreuje grę, ponieważ zawodnik nieustannie zabiega o potwierdzenie rozwoju własnych możliwości i porównuje je z mistrzostwem innych graczy. Jest to niezwykle ważne funkcja gry, gdyż tylko porównanie możliwość zawodników podczas jej trwania dostarcza graczowi i trenerowi obiektywnych informacji o indywidualnych dyspozycjach graczy oraz możliwościach współpracy. Tak więc działania zawodników podczas gry są efektem ciągłego uczenia się, czyli systematycznego odbioru, przetwarzania i wytwarzania informacji.

Gra traktowana przez zawodników, trenerów, sędziów, poważnie  jest wspaniałą formąkontaktu społecznego, uczy i wychowuje, gdyż jest wycinkiem rzeczywistość zbliżonych do  gry z naturą..

Gra przez swoje zorganizowanie umożliwia  poznanie dyspozycji umysłowych i fizycznych człowieka podczas działania oraz stanowi dobra podstawę do interpretacji wyników współpracujących ze sobą graczy.

Uważa się, że  zespołowe formy walki sportowej najlepiej zaspokajają potrzeby łączenia się ludzi, ponieważ dzięki społecznie bezinteresownej aktywności mogą stwarzać relacje, w których najistotniejsza jest zbieżność dążenia ku  wspólnemu celowi.

Gra sportowa pozbawiona intencji nieprzyjaznych wyzwala u graczy inwencję, wysiłek i dążenie do doskonałość przydatne nie tylko podczas gry, ale przede wszystkim we wszelkiego rodzaju działaniach społecznych. Gra oraz proces treningowy przygotowujący sportowca do udziału we współzawodnictwie winny pomagać człowiekowi w jego pozytywnym rozwoju.

Reguły gry można traktować jako element działań wychowawczych. Gracz musi być tak wychowany aby traktował przeciwnika tylko jako konkurenta, który im lepiej przeciwstawia mu się w osiąganiu celu, tym bardziej służy wzrostowi jego doskonałość zawodniczej. Nie jest to przeciwnik , którego należy wyeliminować  z gry, ale konkurent,,, którego doskonałość wzywa do porównania sportowych możliwości tym samym umożliwia własne doskonalenie gracza.

Gra sportowa pozwala na rozwój zdolności zróżnicowania ruchów warunkująca ich doskonałość, równowagi umożliwiającej utrzymanie pozycji ciała i odzyskanie tego stanu oraz rozwój szybkiej reakcji – ocena oraz wybór czynności ruchowej. Gra sportowa jest najbardziej złożona psychomotoryczną aktywnością człowieka, w  związku z czym czynności motoryczne winny być przez sportowca tak opanowane, by automatyzm ruchów umożliwiał wykorzystanie świadomości do celów nie związanych bezpośredni z wykonywaniem ruchów, ale do celów związanych z dostosowywaniem się gracza do zmian sytuacji.

 

Działania grupowe zawodników będących na boisku są oparte na ścisłej współpracy, która polega na skoordynowanym wykonywaniu zadań cząstkowych, przewidzianych do realizacji w określonych częściach gry. Koordynacja w wykonywaniu zadań to nieustanne wzajemne pomaganie sobie, co powoduje, ze gracze działając wspólnie osiągają więcej niż każdy z nich z osobna. Jest to efekt synergiczny, który  wzmaga skuteczności działanie gracza i często powoduje zamienianie sytuacji trudnych na łatwe.

 

Grupowe działania graczy o różnych zdolnościach, wykonujących różne funkcje i zadania doskonalą również skłonność zawodnika do współpracy. Gracz obserwując partnerów udzielających sobie pomocy, biorąc z nich przykład, wzmaga skuteczność własnego działania. Działanie w grupie przyczynia się również do rozwoju tzw. „pozycyjnego” gracza. Niemożliwe do wykonania zadanie przestaje być problemem  w momencie udzielania pomocy przez partnera. Podczas współpracy następuje również weryfikacja umiejętności technicznych. Gracz dowiaduje się od partnera o swoich błędach, otrzymuje pomocne rady przez co wzrasta dyspozycja gracza, gdyż eliminuje on działania i środki zakłócające jego doskonalenie się oraz zabierające mu energię i czas.

Kształtujące dla gracza są przede wszystkim działania oparte na taktyce dynamicznej, której istotą jest ciągłe, twórcze przystosowanie sportowca do powstałej sytuacji. Gracze samodzielnie poszukują skutecznych sposobów postępowania. Gra jest oparta na konwencji, która ściśle określa działania w różnych sytuacjach. Pozostawienie graczom swobody w wyborze działania przy jednoznacznej, celowościowej (utylitarnej) ich ocenie nie tylko nie ogranicza współpracy, będącej warunkiem koniecznym sukcesu zespołu jako całości, ale stwarza marginesie dla powstania rywalizacji wewnątrz grupy w celu najlepszego wykonania zadania.

 

Zdebska

Gry zespołowe w wychowaniu fizycznym i rekreacji stanowią środek do realizacji celów związanych z rozwojem biologicznym, psychospołecznym, ale szczególnie przydatne są w kreowaniu i utrwalaniu postaw afirmujących dbałość o sprawność ruchową traktowaną jako element kultury człowieka. Gra- jako jeden z celów- ma sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi zdolności i sprawności psychofizycznej, a stymulowanie rozwoju indywidualnego odbywa się poprzez pewne uśrednienie środków oddziaływania.

 

W wychowaniu fizycznym i rekreacji uczestnik gry dostosowuje własne zaangażowanie do indywidualnych możliwości i potrzeb. Wg Rzepy, gry z piłką ze względu na bogactwo występujących form ruchu i różnorodność generowanych sytuacji są przede wszystkim źródłem radości oraz aktywizują do uczestnictwa. Zaspokajają potrzebę ruchu, współzawodnictwa, pozwalają poznać własne możliwości i ograniczenia. Uczestnictwo w grze ujawnia właściwości osobowościowe (np. dominację lub podporządkowanie, aktywność lub bierność). Obowiązek przestrzegania reguł umożliwia kształtowanie pożądanych cech osobowości. Gracz może poznać własną wartość dzięki roli, jaką odgrywa w dążeniu do wspólnego celu i umiejętności współpracy z innymi.

 

Z kolei Naglak podkreśla, iż szczególną wartością gry jest doskonalenie umiejętności trafnej i szybkiej decyzji. Racjonalne decyzje i skuteczna ich realizacja z jednej strony kształtują pewność siebie i inicjatywę, a z drugiej- ograniczają brak zdecydowania lub samodzielności. Podnoszenie sprawności decyzyjnej uczniów uważa za najważniejszą wartość utylitarną wynikająca z uczestnictwa w grze.

 

Poza szybkością i trafnością podejmowania decyzji stanowiących niewątpliwie jeden z najważniejszych walorów zespołowych gier sportowych, na uwagę zasługuje fakt, że zadania realizowane w zespole pozwalają rozwijać empatię i asertywność, wyrażać w sposób bezpośredni własne stany emocjonalne, wymagając respektowania uczuć i postaw współuczestników. Sprostanie zróżnicowanym sytuacjom zdaniowym pozytywnie wpływa na poczucie własnej wartości. Wysiłek fizyczny niezbędny do sprostania wymaganiom gry stymuluje rozwój motoryczności podnosi wydolność organizmu.

 

3. Ćwiczenia, zabawy i gry z piłką w fizycznej edukacji dzieci i młodzieży.

Ćwiczenia, zabawy i gry z piłką traktowane są jako taki środek w kulturze fizycznej, którego umiejętne wykorzystanie może stać się istotnym instrumentem we wszechstronnym przygotowaniu człowieka nie tylko do aktywności ruchowej, ale również do szeroko rozumianego życia w społeczeństwie, gdyż angażowana jest cała sfera psychiczna (emocje, motywacje itd.) i sprawność fizyczna i ruchowa ujawniania w utylitarnych formach ruchu (bieg, chód, rzut).

Atrakcyjność zajęć z piłką wynika z ich ogólnej dostępności, pojmowanej jako obszar aktywności umysłowej i ruchowej podejmowanej przez osoby w różnym wieku, o różnym p poziomie sprawności fizycznej i ruchowej, wreszcie o różnym poziomie sprawności intelektualnej – każdy może je wykonywać, wybierając takie w których jest w stanie uczestniczyć lub dostosować do własnych potrzeb.

Zatem ćwiczenia, zabawy i gry z piłką powinny w szkolnym wychowaniu fizycznym być zorientowane na indywidualny rozwój  każdej jednostki, u której prócz wartości fizycznych można również kształtować: umiejętności decyzyjne, empatii asertywności, poprawić poczucie własnej wartości przez dobór takich treści do lekcji wych. fiz., aby dominowały wartości hedonistyczne, które mogą istotnie rozładować niekorzystne stany emocjonalne.

Ćwiczenia, zabawy i gry z piłką mogą zatem stanowić pewien obszar diagnozujący poziom samodzielności, być środkiem wykorzystywanym do jej kształtowania przez umiejętny dobór i konstruowanie środków ruchowych z piłką z elementami samodzielnej aktywności, samodzielnego działania, samodzielnego rozwiązywania sytuacji podczas zabaw i gier, wzbogacającym tym samym osobowość człowieka.

Ćwiczenia, zabawy i gry z piłka stanowią więc dla dzieci i młodzieży jedna z najatrakcyjniejszych  form ruchowych  w szkolnym wychowaniu fizycznym i poza nim. Bogactwo form ruchowych, zmienność i niepowtarzalność sytuacji, które są źródłem radości, przyjemności i satysfakcji, stanowią istotny element motywacji dla podejmowania aktywności ruchowej. Przyjemność wynikająca z zabawy lub gry uwalnia młodzież od napięć psychicznych i umożliwia jej wykonywanie ulubionych czynności. Podczas tych czynności młodzież poznaje własne możliwości i rozładowuje stłumione potrzeby.

Istotną wartością zajęć z piłką jest możliwość organizowania współpracy uczniów o różnych możliwościach, tak aby ich dyspozycje tworzyły sumarycznie wartość wyższą od wartości każdego z nich oddzielnie. Zaspokaja to potrzebę łączenia się ludzi, ponieważ dzięki społecznie bezinteresownej aktywności mogą stwarzać relacje, w których najistotniejsza jest zbieżność dążenia ku ogólnemu celowi – zwycięstwu. Uczestnicząc w grze uczeń ujawniania pewne swoje właściwości osobowościowe, jak np. dominację, inicjatywę i bierność względnie podporządkowanie. Wprowadzenie do zabawy lub gry odpowiednich reguł postępowania pozwala nie tylko ograniczać te niedostatki, ale, co więcej, kształtować u jej uczestników inne wartości, np. empatię. Natomiast rozwijanie poczucia  dążenia do wspólnego celu przez podkreślenie udziału walorów gracza w jego realizacji, roli współpracy z innymi, wreszcie dawanie możliwości wyrażania własnych poglądów stwarza warunki do kształtowania umiejętności asertywnych uczestników gry.

Szczególną wartością gry jest doskonalenie umiejętności podejmowania trafnej, szybkiej decyzji i jej zrealizowania.

 

    3.1. Zajęcia ruchowe z piłką w kształceniu zintegrowanym.

Przy nauczaniu zintegrowanym najważniejsza jest całość. Zajęcia kształcą zdolności osobowościowe ucznia. Poprzez współzawodnictwo i współpracę przy grze z piłką dzieci nabywają umiejętności potrzebne do życia w społeczeństwie: zorganizowane działanie, kształcenie odwagi, zdecydowania, odwagi, eliminowania gwiazdorstwa, egoizmu.

 

3.1.1. Wykorzystanie piłek edukacyjnych „edubal” w kształceniu zintegrowanym 
Zajęcia z piłką należą do najbardziej lubianych przez uczniów. Uczestnicząc w atrakcyjnych dla siebie zajęciach ruchowych z piłkami doskonalą oni podania i chwyty, kozłowania i rzuty, odbicia i przyjęcia oraz strzały do bramki i wiele innych umiejętności ruchowych. Zajęcia ruchowe z piłkami determinują również rozwój zdolności motorycznych dzieci. Oprócz tego (wg. Rzepy) uczniowie bawiąc się piłkami kształtują właściwości osobowościowe (asertywność, empatię, poczucie własnej wartości). Te atuty wykorzystali twórcy piłek „edubal”, umieszczając dodatkowo na piłkach literki, znaki matematyczne oraz interpunkcyjne. Zastosowanie takich piłek w kształceniu zintegrowanym uaktywnia sferę poznawczą, emocjonalną i fizyczną dziecka, przyczyniając się do integracji treści przedmiotowych. Dziecko podczas zajęć ruchowych z piłkami edukacyjnymi poznają bowiem litery, ortografię, kolory, cyfry oraz mnóstwo zasad z nimi związanych, a także kształtują zdolności motoryczne i doskonalą umiejętności ruchowe. Wykorzystując na zajęciach ruchowych piłki edukacyjne, łączy się formy aktywności dziecka zgodnie z układem dynamicznych przekształceń oraz działa zgodnie z modelem multidyscyplinarnym kształcenia zintegrowanego. Bawiąc się z dziećmi piłkami edukacyjnymi i rozwiązując zadania językowe, stosuje się strategie uczenia się przez działanie. Integracja zajęć ruchowych z piłkami edukacyjnymi „edubal” z treściami przedmiotowymi odbywa się na płaszczyźnie tematyczno- sytuacyjnej. Stosowanie podczas lekcji wychowania fizycznego formy aktywności ruchowej z piłką są atrakcyjne dla dzieci, rozwijają umiejętności współpracy, twórczego myślenia, motywują do aktywności fizycznej, dając dzieciom mniej sprawnym ruchowo szansę wykazania się walorami intelektualnymi, a dzieciom o niższej sprawności intelektualnej- walorami ruchowymi. Umiejętny dobór ćwiczeń, zabaw i gier z piłką, stosowanie różnorodnych zadań zarówno indywidualnych, jak i grupowych, pozwala na zwiększenie u jednych uczniów sprawności intelektualnej, u innych ruchowej, przez prowokowanie na każdej lekcji sytuacji, w których dziecko jest potrzebne grupie, a grupa potrzebna dziecku. Zależność taka poprawia relacje integracyjne grupy, a także wzmacnia poczucie wartości własnej dziecka.

 

        4. Odmiany zespołowych gier sportowych jako środek wspomagający psychomotoryczny rozwój dzieci i młodzieży.

Zespołowe gry sportowe można zaliczyć do najbardziej różnorodnych (25 gier zespołowych uprawianych w Europie)  i najpopularniejszych dyscyplin sportu. Różnorodność form gry zespołowej powoduje, że interesują one ludzi nie tylko jako dyscypliny sportu. Ze względu na swoje walory stanowią główny środek w wychowaniu fizycznym dzieci i młodzieży oraz są podstawowym środkiem rekreacji fizycznej osób dorosłych.

Odmiany to m.in.: piłka nożna(na boisku otwartym, futsal-halowa, plażowa), piłka ręczna ( mini piłka ręczna, plażowa), siatkówka( halowa, plażowa, mini siatkówka, park volley), koszykówka (streetball, minikoszykówka, korfball), baseball (softball, minibaseball), hokej(na lodzie, na trawie); inne:, krykiet, rugby, golf, ringo,

odmiany ZGS:

1)koszykówka -minikoszykówka -streetball

2)piłka nożna: -na boisku otwartym- 11osobowa -halowa -nożna-plażowa

3)piłka ręczna: -minipiłka ręczna -plażowa

4)piłka siatkowa: -siatkówka halowa -siatkowka plazowa -minisiatkówka

POWSTAŁY ABY DZIECI OD NAJMLODSZYCH LAT MOGLY GRAC W SPOSOB DLA NICH CIEKAWY, PRZYSTEPNY I INTERESUJACY.POWSTALY W CELU WYPELNIENIA LUKI, PRZYGOTOWANIE DO DOCELOWEJ GRY.

 

    4.1. Metodyka nauczania wybranych czynności  zespołowych gier sportowych

Najpierw wprowadzamy ćwiczenia przygotowujące, które są zbliżone przebiegiem ruchu i warunkami czasoprzestrzennymi do techniki właściwej, powinny być łatwiejsze od samej techniki, stosujemy zasadę stopniowania trudności. Te czynności kształcą nawyki ruchowe. Bardzo ważne jest właściwe ustawianie ciała do piłki i przewidywanie następnego ruchu. Później wprowadzamy gry uproszczone, w których ułatwiamy grę, wykluczamy niektóre przepisy, jest więcej „dopuszczeń i tolerancji”. Następnie wprowadzamy ćwiczenia nauczające i doskonalące. Ważny w nich jest ruch, żeby nie stać w miejscu i nie ćwiczyć monotonnie jednej czynności.

 

5. Funkcja współzawodnictwa w zespołowych grach sportowych.

Współzawodnictwo w zespołowych grach sportowych spełnia bardzo różne funkcje w poszczególnych obszarach kultury fizycznej. Racjonalnie stosowane, może być środkiem poosiągania różnorodnych celów zarówno w wychowaniu fizycznym, jak i sporcie, rekreacji czy też rehabilitacji ludzi niepełnosprawnych.

Na uwagę zasługuje podkreślenie istotnych z prakseologicznego punktu widzenia wartości  zjawiska sportowego. Naglak wyróżnia nadrzędną wartość współzawodnictwa – kooperację pozytywną, rozumianą jako współdziałanie sportowców w dążeniu do osiągnięcia zamierzonego celu, oraz wartość podrzędną – kooperacje negatywną, polegająca na współdziałaniu stron walczących warunek konieczny do zaistnienia widowiska( przy przeciwstawnych celach uczestników gry.

Rozpatrując szeroko wpływ współzawodnictwa sportowego na bezpośrednich i pośrednich jego uczestników można wyróżnić wiele funkcji, jakie spełniają w życiu społecznym.

Naglak podkreśla także element wszechstronnego rozwoju własnych możliwości sportowców we współzawodnictwie – dążenie  do pokonania własnych słabości, do bycia lepszym. Sportowiec staje się wzorem do naśladowania w kształtowani  własnej osobowości.

Sytuacje wychowawcze występujące we współzawodnictwie i kooperacji sportowej w czasie zawodów i turniejów, przeżycia zawodnika i kibica, zwycięzcy i pokonanego to sytuacje niespotykane w innych działach wychowania. Prowadzenie współzawodnictwa daje uczniom możliwość przyswojenia i stosowania zasad współżycia w grupie, walki sportowej i kultury odbioru widowiska sportowego. Poprzez umiejętne kierowanie procesem współzawodnictwa w sportowych grach zespołowych można kształcić u uczniów pozytywne cechy charakteru oraz umiejętności potrzebne do życia w społeczeństwie (umiejętności prowadzenia zorganizowanego działania, kształcenie odwagi, zdecydowania, eliminowanie źle pojętego mistrzostwa sportowego, gwiazdorstwa, egoizmu itp.).

   

    5.1. Wartości kulturowe widowiska sportowego.

Widowiska sportowe nabierają w kulturze masowej coraz wyższej rangi, co wiąże się z rolą sportu w życiu postindustrialnych społeczności. Sport, choć ciągle zdeterminowany treściami rywalizacji, stanowi w kulturze człowieka przełomu wieków również rodzaj fenomenu paraartystycznego. Zdarzenia wykreowane w niszy stadionu posiadają dramaturgię, pozwalającą aktywnie uczestniczyć w widowisku bez specjalnego przygotowania (w odróżnieniu np. od teatru, gdzie zmiana biegu wydarzeń poprzedzona jest dialogami, budowaniem nastroju- przygotowującym widza do tego, co stanie się za chwilę). Współczesny sport to przede wszystkim dobre (ciekawe) widowisko, a dokonania herosów stadionowych oceniane są właśnie w kontekście ich przydatności dla tworzenia sportowego spektaklu. Do najbardziej widowiskowych dyscyplin sportu w kręgu kultury europejskiej należą zespołowe gry sportowe (a szczególnie piłka nożna). Sprzyja temu ich popularność oraz specyfika walki sportowej, w której częste zmiany tempa akcji, zaskakujące zwroty sytuacji na boisku, nieprzewidywalny efekt rywalizacji, przyciągają uwagę i wyzwalają emocje spajające widownię w jedną, ograniczoną całość. Mogłoby się wydawać, że oprawa każdego meczu, dzięki której nabiera on cech widowiska, jest kwestią drugorzędną. Gdyby jednak ograniczyć się wyłącznie do opisu ilościowego tego zdarzenia (np. liczby strzelonych bramek, liczby żółtych kartek, składów zespołów grających), z pewnością znacznie ograniczyłoby to poznanie jego specyfiki. Istnieje bowiem poza warstwą ilościową również warstwa jakościowa tego zdarzenia, dotyczące klimatu walki sportowej, przeżyć widowni, dramaturgii zmagań zawodników itp.). Podobnie jak w sztuce (muzyka, opera, balet teatr)- widowisko sportowe posiada pewne cechy wspólne dla wszystkich widowisk, jak też cechy odrębne, wynikające ze specyfiki stadionu sportowego. Stadion piłkarski może stanowić scenę, na której odbywa się sportowy spektakl, posiadający pewną dramaturgię. Obserwowany jest przez widzów- publiczność stadionową, którą trudno zwieść „udawaniem gry”. Jeżeli zawodnik strzela bramkę, to musi to zrobić naprawdę. Inaczej reaguje też publiczność  (bardziej żywiołowo, spontanicznie) niż w przypadku teatru. Następstwem rozpowszechniania sportu w skali światowej jest synkretyzm obyczajowy (czyli mechaniczne połączenie ze sobą obyczajów wywodzących się z odmiennych kultur). Zwyczaje fiesty sportowej charakterystycznej dla Ameryki Południowej (np. rzucanie wstążek papieru, czy tzw. meksykańska fala) stały się powszechne w Europie. Wspomniany synkretyzm ułatwia i sprzyja porozumieniu różnych nacji grup kulturowych, dzięki czemu spektakle sportowe wzbogacone zostały o nowe treści wspólne, będące też symulatorem określonych przeżyć emocjonalnych. Porozumieniu międzykulturowemu sprzyja również przyjęty ceremoniał sportowy, stanowiący kod komunikacyjny ponad barierami językowymi. Najbardziej znaną jego konkretyzacją jest ceremoniał olimpijski, określający precyzyjnie kolejność poszczególnych etapów (otwarcie, zakończenie, sposób ogłaszania i honorowania zwycięzców)

 

          5.2. Wychowawcze walory przepisów i reguł gier oraz udziału w rywalizacji sportowej

Widowisko sportowe składa się z następujących elementów: gracze (aktywni), sędziowie (moralni, kompetentni i bezstronni), widzowie (zorganizowani i pozytywnie nastawieni) oraz gra (posiadająca reguły i jej środowisko). Udział w nim jest dążeniem do pokonywania własnych ograniczeń, bycie lepszym. Widowisko kształtuje postawy prospołeczne też u jego sympatyków, np. polscy kibice siatkówki, tańczą, śpiewają, kupują stroje, a gdy drużyna przegra to śpiewają we are the champions. Dzięki współzawodnictwu realizują się cele kształcenia i wychowania, podczas gry i zawodnik i widz przeżywa sytuację wygranej i porażki. Uczniowie poznają zasady współżycia w grupie, wspólnej gry i odbioru widowiska sportowego. To kształci cechy charakteru. UWAGA - Nastawienie się na wyniki i wyczyn w szkole powoduje wzrost agresji u młodzieży i przenosi się na życie codzienne!

Istotą udziału w grze jest podporządkowanie się regułom i wykorzystywaniem ich, są aktem prawnym na boisku, określają prawa graczy i konsekwencje za ich naruszenie. Stwarzają one grającym jednakowe możliwości w osiągnięciu celu. Reguły powinny być znane i rozumiane aby stały się zasadami sprzyjającymi współpracy i współzawodnictwu. To wszystko przenosi się na życie codzienne, na pracę, znajomych, system prawny i sytuacje życiowe.