Kpc 23 listopada 2011

PODMIOTY POSTĘPOWANIA

Podmioty postępowania cywilnego – podmioty uprawnione do dokonywania czynności postępowania we własnym imieniu. Odróżniamy je od innych podmiotów pojawiających się w postępowaniu, bo niektóre albo nie dokonują czynności postępowania (np. świadkowie) bądź dokonują ich, ale nie we własnym imieniu (np. pełnomocnicy i przedstawiciele ustawowi). Te inne podmioty mogą być traktowane jak podmioty postępowania w postępowaniach wpadkowych lub uczonych dotyczących ich wyłącznie (np. sąd może skazać świadka za grzywnę).

Sąd przy wyrokowaniu i nadawaniu klauzuli wykonalności występuje nie we własnym imieniu, lecz w imieniu RP. Poza tym sąd jest podmiotem postępowania.

Podmioty postępowania cywilnego:

1. organy procesowe i egzekucyjne;

2. uczestnicy postępowania.

Organy procesowe i egzekucyjne:

1. organy stałe – w każdym postępowaniu:
   
   a) procesowe:
   
   - przewodniczący
   - sąd
   - sędzia
   - referendarz sądowy
   
   b) egzekucyjne:
   
   - komornik sądowy
   - sąd rejonowy
   – zarządca przymusowy w egzekucji przez zarząd przymusowy
   
   

2. organy powoływane w razie potrzeby:
   
   a) procesowe:
   
   - nadzorca sądowy (postępowanie naprawcze)

Uczestnicy postępowania:

1. proces:
   
   a) strony procesowe – powód i pozwany
   b) interwenient uboczny
   c) prokurator
   d) RPO
   e) ZMIANA! Nowelizacją z września – zlikwidowała pojęcie organizacji społecznych w postępowaniu cywilnym i zamiast nich jest mowa o organizacjach pozarządowych; odmienna jet też definicja i lista tych organizacji
   f) przewodniczący komisji nadzoru finansowego – na takich zasadach, jak prokurator
   g) podobnie rzecznicy konsumentów
   h) inspektorzy pracy
   
   Oni mogą być uczestnikami postępowaniu, wytaczać powództwa i dołączać do postępowania – modelowym przykładem jest prokurator, który może wytoczyć powództwo praktycznie w każdej sprawie – jedynie w prawie rodzinnym tylko tam, gdzie ustawa tak stanowi. Wyjątkiem jest sprawa rozwodowa; wątpliwe co z przysposobieniem.

   
   
   

2. postępowanie nieprocesowe:
   
   a) uczestnicy – pojęcie jednolite i nie ma stron
   
   

3. postępowanie egzekucyjne:
   
   a) strony – wierzyciel i dłużnik

ZOSTAŃ UCZESTNIKIEM POSTĘPOWANIA – ZRÓB TO SAM:

1. Mocą własnej czynności – np. powód na skutek wytoczenia powództwa albo osoba, która wstępuje do procesu wytoczonego przez prokuratora (taka osoba będzie powodem w sensie formalnym; a materialnym ta, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo). Również wskutek wzięcia udziału w procesie – [art. 195/6 kpc].

2. Z mocy czynności innego uczestnika postępowania – zawsze jest to pozwany, bo tsaje się pozwanym na skutek tego, że powód wskazał go w pozwie jako pozwanego („Nikt nie pyta pozwanego, czy chce być pozwanym” :)). Analogicznie jest z dłużnikiem w postępowaniu egzekucyjnym – wskazuje go wierzyciel we wniosku egzekucyjnym.

3. Z mocy postanowienia sądu o wezwaniu do wzięcia udziału w sprawie – [art. 194 kpc]. Jeżeli pozwane nie tę osobę, to jeśli sądowi poda się prawidłową osobę, sąd wezwie ją do udziału w sprawie. (Uwaga: pozwanego wzywa, ale gdyby był zły powód, to „dobrego” tylko się zawiadamia i czeka, czy wstąpi do postępowania, bo „powód musi chcieć być powodem”).

4. Z mocy samego prawa – jeden wypadek w postępowaniu nieprocesowym – [art. 546 kpc], który wymienia uczestników postępowania o ubezwłasnowolnienie.

W kpc rzadko używa się określeń, że podmioty postępowania mają jakieś „prawa lub obowiązki”. Powinno się mówić o „możnościach i powinnościach” uczestników i tak zawsze rozumiemy słowa kodeksu. Nie ma obowiązków w sensie cywilistycznym, bo nie można ich egzekwować. Art. 415 – najlepszy przykład. Można przeprowadzić egzekucję na sprawcy szkody. Ale jeśli kpc mówi, że strona „powinna” coś zrobić, to nie da się tego wymusić w drodze egzekucji. Powinności procesowe to ciężary procesowe. Jest to powinność, której strona powinna się podporządkować, jeśli chce uzyskać pozytywny skutek procesowy bądź uniknąć negatywnego. Procesowy skutek procesowy polega na tym, ze jeżeli będziemy mówić prawdę, to sąd da nam wiarę (obowiązek mówienia prawdy – [art. 3 kpc]). Skutek negatywny – odwrotnie.

Ciężary procesowe stron:

• ciężar mówienia prawdy

• ciężar przytoczenia okoliczności faktycznych

• ciężar stawienia się osobiście na rozprawę osobiście – jeżeli pozwany się nie stawi, sąd może wydać wyrok zaoczny, a jeżeli powód – sąd może zawiesić postępowanie

• ciężar udowodnienia – typowy ciężar procesowy – [art. 6 kpc] – na osobie, która z danego faktu wywodzi dla siebie skutki prawne

• ciężar wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej

ORGANY PROCESOWE

A. PRZEWODNICZĄCY:

Występuje w procesie w dwojakiej roli:

• jako przewodniczący w znaczeniu ustrojowym, czyli jako przewodniczący danego wydziału sądu

• jako przewodniczący posiedzenia

Rola przewodniczącego w danym wypadku zależy od kontekstu przepisu. Np. [art. 130 kpc] mówi, że każde pismo procesowe, a zwłaszcza pierwsze, trafia do przewodniczącego wydziału. On zapoznaje się z pismem, bada, czy spełnia ono wszystkie warunki formalne spełnione dla pisma, czy jest opłacone i gdy stwierdzi, że ma braki uniemożliwiające nadanie mu biegu, wzywa wnoszącego do uzupełnienia/poprawienia pisma w terminie (najczęściej siedmiodniowym). Jeżeli brak nie zostanie uzupełniony w terminie, przewodniczące wyda zarządzenie o zwrocie pozwu, który w związku z tym nie wywoła on żadnych skutków prawnych.

Po przyjęciu sprawy wyznacza się sędziego z wydziału, który będzie przewodniczącym w rozumieniu prowadzącego tę sprawę – od tej pory on przyjmuje pisma.

Drugie rozumienia to [art. 226 kpc] – od zarządzeń przewodniczącego wydanych w toku rozprawy strony mogą odwołać się do sądu. Ten, który prowadzi sprawę.

Najważniejsze funkcje przewodniczącego:

1. Zaznajamianie się z wpływającymi do sądu pismami i wydawanie zarządzeń co do nich.

2. Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana i czy podlega postępowaniu odrębnemu [art. 202]. Czyli procesowy czy nieprocesowy, a potem czy postępowanie odrębne.

3. Badanie wartości przedmiotu sporu – w każdej sprawie majątkowej istnieje WPS. Z tym, że w sprawach o roszczenia pieniężne WPS to kwota dochodzona przez powoda. W sprawach o roszczenia niepieniężne trzeba tę wartość określić. WPS jest istotna, bo decyduje o właściwości rzeczowej sądu, a także o wysokości opłaty sądowej (5% WPS).

4. Otwieranie, prowadzenie i zamykanie posiedzeń.

5. Ogłaszanie orzeczeń.

6. Wydawanie zarządzeń poza rozprawą, a w szczególności zarządzeń, które mają na celu przygotowanie rozprawy. NOWELIZACJA z września rozszerza uprawnienie przewodniczącego – może on wzywać strony do składania pis przygotowawczych, które mają na celu lepsze przygotowanie rozprawy (i udzielanie terminów na to) – czyli np. odpowiedzi na pozew.

7. Rozstrzyga wnioski o sprostowanie lub uzupełnienie protokołu posiedzenia. Strony mogą złożyć taki wniosek na następnym posiedzeniu.

8. Jeżeli sąd wyznaczył termin sądowy (czyli on wyznaczył termin do dokonania jakiejś czynności, a nie określa go ustawa) przewodniczący ma prawo przedłużać lub skracać te terminy.

9. Przyznaje biegłym zaliczki na poczet wydatków przy sporządzaniu opinii biegłego. Może zobowiązać do tego stronę, gdy wnosi ona o dowód z biegłego.

Swoje czynności decyzyjne przewodniczący podejmuje w postaci zarządzeń – PRZEWODNICZĄCY NIE WYDAJE ORZECZEŃ, robi to tylko sąd! Sąd z kolei nie wydaje zarządzeń. Jeśli nawet przepis mówi, że sąd coś „zarządza”, to zarządza to mocą postanowienia.

Zarządzenia przewodniczącego:

1. Zaskarżalne zażaleniem do sądu II instancji, gdy przewiduje to ustawa. Np. [art. 394 kpc]. Czy np. za zarządzenie o zwrocie skargi o wznowienie postępowania.

2. Pozostałe – służy odwołanie do sądu. Do tego składu, któremu przewodniczy przewodniczące. [Art. 226 kpc]. Jest to szczególny środek zaskarżenia.

B. SĄD:

Termin występuje w wielu znaczeniach, co zależy od kontekstu przepisu:

1. Sąd w znaczeniu ustrojowym – tam, gdzie przepisy mówią „sąd okręgowy”, apelacyjny, rejonowy, rodzinny itp., ale nie określając, który konkretnie.

2. Sąd w znaczeniu instytucjonalnym - w znaczeniu jednostki organizacyjnej. Np. sąd, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania”, bo chodzi o konkretny sąd.

3. Sąd w znaczeniu składu sądzącego – sąd orzekający.

4. Sąd w znaczeniu funkcjonalno-proceduralnym - np. sąd opiekuńczy, rejestrowy, spadku. Zależnie od funkcji, jaką pełni sad.

5. Sąd w znaczeniu sądu polubownego – księga V kpc.

Przepisy, które dotyczą właściwości rzeczowej, używają pierwszego znaczenia terminu „sad”. [Art. 16] i [art. 17 kpc] mówiące o właściwości rzeczowej, czyli o rozdziale spraw między sądy rejonowe i okręgowe w I instancji, mówią o „sadzie” w znaczeniu ustrojowym.

Znaczenie instytucjonalne – nim się posługują przepisy mówiące o właściwości miejscowej – np. który sąd okręgowy jest właściwy w sprawie o rozwód.

Sądy w znaczeniu ustrojowym to są sądy czterech rzędów i dwóch instancji.

Rzędy: sądy rejonowe, okręgowe, apelacyjne i SN.

Instancje: I instancja (sądy rejonowe i okręgowe) i II instancja (sądy okręgowe i apelacyjne, wyjątkowo SN – [art. 390 kpc] – i wtedy będzie od jego wyroku przysługiwać ksrga kasacyjna do SN).

SN – rozpoznawanie środków nadzwyczajnych, czyli skarga kasacyjna i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, a od niedawna także zażalenia od postanowień sądu II instancji w wypadkach wskazanych w ustawie (UWAGA! Rozszerzony podczas wrześniowej nowelizacji).

W kpc cżesto używa się określenia „sąd przełożony”, np. w przepisach o wyłączeniu sędziego, gdy jest wniosek o wyłączenie kilku sędziów danego sądu i nie można stworzyć w związku z tym składu 3 sędziów, którzy mogli by rozstrzygnąć te wnioski. Chodzi o sąd przełożony w toku instancji.

Od 1996 do 2005 roku były trzy instancje, bo kasacja była środkiem odwoławczym, który przenosił sprawę do III instancji. Jednak w 1997 roku Konstytucja powiedziała, że wymiar sprawiedliwości jest „co najmniej dwuinstancyjny” i nasz gorliwy ustawodawca zredukował liczbę instancji.

5