Centrum Edukacyjno - Szkoleniowe
HUMAN
ul. Zaporoska 29m27

53-519

Wrocław

[phone]

www.human.edu.pl

Historia malarstwa

Historia malarstwa europejskiego daje się dość jednoznacznie podzielić na poszczególne epoki od
czasów prehistorycznych po koniec XIX wieku, który przyniósł niezwykłą różnorodność stylów i
kierunków malarskich.

Historia dwudziestowiecznego malarstwa to już kilkadziesiąt niezależnych opowieści, łączących
się jedynie w niektórych punktach.
Epoki malarskie w sposób oczywisty przechodziły w siebie płynnie i nachodziły na siebie.
Poniższe przedziały służą celom orientacyjnym, a po bardziej precyzyjne omówienie periodyzacji
należy się odnieść do konkretnych artykułów.

Prehistoria
Malarstwo prehistoryczne zostało odkryte właściwie dopiero w XIX wieku (np. Altamira),a
najbardzie istotne odkrycia pochodzą z XX wieku - np. jaskinia Lascaux (1940). Najczęstszym
tematem malowideł prehistorycznych są zwierzęta i postaci ludzkie, składające się m.in. w sceny
polowań.

Starożytność

Antyk (400 p.n.e. - 400 n.e.) przyniósł udoskonalenie technik malarskich. Pojawiły się też małe
szczoteczki z włosia służące do nanoszenia farby, czyli pędzle. Jednak niewiele z ówczesnych
dzieł pozostało do naszych czasów.

Średniowiecze

Średniowiecze (400-1350) to czas gwałtownego rozwoju technik malarskich, głównie na desce:
tempery, później oleju, a także fresku. Powszechna była tematyka religijna, na wschodzie Europy
powstawały doskonałe ikony. Charakterystyczne dla średniowiecza jest hierarchiczne i
idealistyczne przedstawianie postaci.

Renesans

Renesans (1350-1510) był epoką, która przyniosła malarstwu olbrzymią ilość innowacji. Należy
wśród nich wymienić przede wszystkim zeświecczenie sztuki, które pozwoliło na udoskonalenie
portretu, pejzażu oraz pogłębienie psychologii i symboliki dzieł poza sferę religii. Renesans
wprowadził swobodniejszą kolorystykę, ożywił drugi plan na obrazie i zamiłowanie do szczegółu.
W tej epoce powstało również malarstwo olejne (przypisuje się je czasem, nie do końca słusznie,
Janowi van Eyck) i upowszechniło się płótno, które to wynalazki umożliwiły delikatniejszy
światłocień i pogłębiony modelunek. Niezwykle istotne jest również wprowadzenie perspektywy
- pierwsze doświadczenia należały do Paolo Uccello, a perspektywę zbieżną wprowadził na
obrazy Piero della Francesca.

Manieryzm i barok

Surowa estetyka renesansu przekształciła się stopniowo w bardziej swobodny manieryzm (1510-
1590), aż wreszcie w barok (1590-1680). Malarstwo barokowe jest malarstwem wielkich form
(płótna są często wielometrowej długości) o bogatej ornamentyce i potężnej, pełnej rozmachu
aranżacji scen religijnych. Charakterystyczne dla baroku są świetliste przestrzenie i wielkie grupy
dynamicznych postaci (El Greco).

Rokoko

Rokoko (1680-1750) jest często nazywane "lżejszą wersją baroku". Zachowuje bowiem barokowe
bogactwo stylu, ale zajmuje się błahą tematyką. Typowe dzieło rokokowe to jasna, delikatnie
namalowana scena z życia dworu królewskiego.

Klasycyzm

Kontrą dla rokokowego rozpasania był klasycyzm (1750-1800). Chętnie sięgano do
sprawdzonych w renesansie motywów antycznych. Przedstawiane wnętrza były surowe,
obowiązywała ścisła perspektywa, a postaciami byli często wodzowie i bohaterowie państwowi i
mitologiczni. W epoce klasycyzmu unikano swobodnego światłocienia i rozmycia na rzecz
wyraźnego kontrastu barwnego (Jacques-Louis David).

Romantyzm

Rewolucyjne wydarzenia na świecie zmieniły sztukę we wszystkich jej przejawach. Nadeszły
czasy romantyzmu (1800-1840). W malarstwie wyraził się on w zamaszystych pociągnięciach
pędzla, burzliwej i dramatycznej tematyce oraz zaakcentowaniu osobowości artysty.

Realizm

Niektórzy malarze, zmęczeni gwałtownością i idealizmem romantycznego malarstwa,
zapoczątkowali kierunek zwany realizmem (1840-1860), a w niektórych swoich odmianach
naturalizmem. Realiści przedstawiali zwykłych ludzi, pogrążonych w codziennej, męczącej pracy,
a więc żniwiarzy, kamieniarzy czy robotników. Pierwsza fala symbolizmu miała miejsce w latach
1850-1870.

Impresjonizm

W tych samych latach grupa francuskich malarzy rozwinęła impresjonizm, którego naczelną ideą
była obserwacja otaczającej rzeczywistości pod kątem światła i koloru. Impresjoniści rozbijali
obraz na plamy światła, malowali szybkimi pociągnięciami pędzla, zapisując ich chwilowe
wrażenie - impresję - którego doznali w danym miejscu przy konkretnym stanie atmosfery.

Ekspresjonizm, fowizm i postimpresjonizm

Pod koniec XIX wieku wielu malarzy skierowało się również w stronę własnej psychiki,
obrazując mroczne strony ludzkiej duszy. Tak narodził się ekspresjonizm, akcentujący osobowość
artysty i wyrazisty sposób przelania jej na płótno. Charakterystyczne dla tego kierunku są żywe,
zniekształcone formy, liczne przedstawienia śmierci i cierpienia oraz samotności twórcy.

Kubizm i abstrakcjonizm

Impresjonistyczne zainteresowanie problemem postrzegania doprowadziło niektórych artystów do
chęci doskonalszego pokazania na obrazie trójwymiarowości obiektu. Zbiegło się to z odkryciem
prymitywnej sztuki afrykańskiej, która zelektryzowała artystów, na czele z Picassem. To właśnie
ze zderzenia tych tendencji narodził się kubizm, pierwszy silnie zgeometryzowany kierunek
malarski.

Surrealizm i dadaizm

Z podobnych poszukiwań powstał surrealizm, jeden z najważniejszych kierunków
dwudziestowiecznej sztuki. Surrealiści również uznali, że świat widzialny jest niewystarczający
dla bogatych możliwości arysty, i skupili się na świecie rzeczy nieistniejących.