ogólne stwierdzenia, przekonujÄ… autorzy arty- poczÄ…tek w tylnych cz´Ä˜ciach mózgu w okolicy KOJŃCY SEN kajÄ… po cz´Ä˜ci takÅ»e z wp"ywu na sen przyjmo-
ku"u w tak cz´sto przeglÄ…danym przez nas potylicznej, czego wyrazem by"y wy"adowania Si´gajÄ…c do piĘmien- wanych leków.
piĘmie [Epilepsia 2001; 42 (8): 986-990]. Mia- w zapisie EEG w tej okolicy w czasie napadu, nictwa sprzed roku natrafi- Amerykał
scy autorzy dokonali szerokiego
nowicie: (1) stwierdzane u osób doros"ych za- zmniejsza"a si´ wraz z wiekiem, a iloĘç napa- my na artyku" poĘwi´cony przeglÄ…du piĘmiennictwa odszukujÄ…c angiel-
chowania w czasie napadu, które mogÄ… dów zaczynajÄ…cych si´ w przednich okolicach, zagadnieniu nie mniej ciekawemu i nadal aktu- skoj´zyczne pozycje na ten temat z lat 1996-
wskazywaç na jego ogniskowy charakter, np. czo"owych, obserwowana by"a coraz cz´- alnemu [Epilepsy and Behaviour 2000; 1: 378- -2000 i próbujÄ…c w oparciu o nie okreĘliç od-
u niemowlÄ…t w ogóle nie wyst´pujÄ… oraz Ęciej u dzieci starszych. -383]. Rzecz dotyczy wp"ywu leków przeciw- dzia"ywanie na sen poszczególnych leków
(2) niektóre objawy w tej najm"odszej grupie Wszystkie te dynamiczne zmiany dokonu- padaczkowych na prawid"owÄ… architektur´ snu przeciwpadaczkowych. PodsumowujÄ…c zebra-
pacjentów mogÄ… byç obecne równie cz´sto jÄ…ce si´ w obrazie klinicznym napadów cz´-  problemu nie do koÅ‚
ca wyjaĘnionego nauko- ne wyniki stwierdzili oni, Że stosowane
w napadach cz´Ä˜ciowych, jak i pierwotnie Ęciowych u dzieci wraz z wiekiem kszta"tujÄ… si´ wo. A przecieÅ» nie moÅ»na wykluczyç, Å»e ja- powszechnie w terapii padaczki leki wywierajÄ…
uogólnionych, nie rozstrzygajÄ… wi´c o morfolo- w kierunku bardziej z"oÅ»onych i specyficznych koĘç Å»ycia chorego z padaczkÄ…, zg"aszane niezaprzeczalny wp"yw na architektur´ snu
gii. Aby przeanalizowaç klinicznÄ… manifestacj´ wzorców zachowaÅ‚
. Odzwierciedla to natural- cz´sto skargi na uczucie zm´czenia nie wyni- i jego jakoĘç. Obserwacje dotyczy"y tradycyj-
napadów cz´Ä˜ciowych u niemowlÄ…t i ma"ych ne zmiany w rozwijajÄ…cym si´ dopiero uk"adzie
dzieci oraz ich ewentualnÄ… ewolucj´ zaleÅ»nÄ… nerwowym ma"ego cz"owieka: procesy mielini-
LekWp"yw na sen
od wieku, wspomniani autorzy zgromadzili du- zacji, zmiany w obr´bie rozga"´zieÅ‚
dendry-
fenytoina skraca czas zasypiania
Żą grup´ dzieci kierowanych do specjalistycz- tycznych, rozwój nowych synaps, dojrzewanie
skraca faz´ 3 i 4 snu NREM
nego szpitala z opornymi na leczenie napada- uk"adów neurotransmiterów. Napady cz´Ä˜cio-
mi padaczkowymi. we w tej grupie wiekowej mogÄ… byç ubogie
karbamazepina skraca czas zasypiania
SpoĘród nich wyodr´bnili nast´pnie 123 pa- w charakterystyczne cechy umoÅ»liwiajÄ…ce
skraca sen REM
cjentów, u których w czasie badania wideo-EEG identyfikacj´ ich ogniskowego charakteru. Ist-
skraca faz´ 3 i 4 snu NREM
zarejestrowano przynajmniej jeden napad cz´- niejÄ… dwa zasadnicze powody, dla których
Ęciowy. Analiza przebiega"a nast´pnie w trzech warto przyjrzeç si´ bliÅ»ej morfologii napadów
fenobarbital skraca czas zasypiania
grupach wiekowych: najliczniejszą stanowi"y padaczkowych u pacjentów w pierwszych
skraca sen REM
dzieci, które ukoł
czy"y 6. rok Å»ycia, mniej licznÄ… latach Å»ycia. Zwi´kszenie wiedzy o napadach
tworzy"y niemowl´ta poniÅ»ej 2. roku Å»ycia, cz´Ä˜ciowych u ma"ych dzieci przyczyni"oby si´
lamotrygina zwi´ksza odsetek faz snu REM
a trzeciÄ… dzieci w wieku od 2 do 6 lat. U 46% bez wÄ…tpienia do jednego, a mianowicie do
klobazam skraca sen REM
wszystkich pacjentów przyczyna napadów by"a poprawy efektów leczenia, zarówno farmako-
wyd"uÅ»a faz´ 3 i 4 snu NREM
znana, dwie najcz´stsze to: nieprawid"owoĘci logicznego, gdyÅ» "atwiejszy sta"by si´ dobór
rozwojowe w obr´bie kory mózgowej i zaburze- w"aĘciwego leku w zaleÅ»noĘci od typu napadu,
gabapentyna zwi´ksza odsetek faz snu REM
nia naczyniowe o etiologii niedotlenieniowo- jak i chirurgicznego, do którego kwalifikacja
-niedokrwiennej. U pozosta"ej cz´Ä˜ci rozpozna- nie jest moÅ»liwa bez identyfikacji ogniska
no padaczk´ idiopatycznÄ… lub kryptogennÄ…. padaczkorodnego. Leczenie operacyjne przy- kwas walproinowy nie ma wp"ywu na architektur´ snu
WyróŻniono cechy napadów, których cz´- noszÄ…c dobry efekt znacznie poprawi"oby
stoĘç wyst´powania wzrasta z wiekiem dziec- moÅ»liwoĘci dalszego prawid"owego rozwoju
etosuksymid nie ma wp"ywu na architektur´ snu
ka lub maleje. ma"ego, uwolnionego od napadów dziecka.
Do cz´Ä˜ciej wyst´pujÄ…cych w czasie napa- nych leków przeciwpadaczkowych, a ich dzia-
du objawów u dzieci starszych naleŻą: "anie oceniano na podstawie zapisów EEG
" aura, wykonywanych w czasie snu. Jak wynika
" automatyzmy, z podsumowania, preparaty fenytoiny, karba-
" klonie jednej koł
czyny, mazepiny i fenobarbitalu skracajÄ… czas zasy-
" postawa dystoniczna, piania, podczas gdy np. lamotrygina nie ma
" brak reakcji na bodęce z otoczenia, na to wp"ywu. Skrócenie snu REM nastąpi za
" wtórne uogólnienie. sprawą karbamazepiny, klobazamu lub feno-
barbitalu, jego wyd"uŻenie pod wp"ywem
W najm"odszej grupie wiekowej cz´Ä˜ciej stosowania gabapentyny lub lamotryginy.
obserwowane bywajÄ…: Ponadto fenytoina i karbamazepina, w przeci-
" zmiany w uk"adzie autonomicznym, wieł
stwie do klobazamu, skracajÄ… fazy
" zahamowanie ruchowe, 3. i 4. snu NREM. Lekami nie wywierajÄ…cymi
" asymetryczne uogólnione drgawki wp"ywu na sen okaza"y si´ kwas walproinowy
kloniczne, oraz etosuksymid. Leki najnowszej generacji
" zwrot ga"ek ocznych, nie by"y pod tym wzgl´dem oceniane.
" postawa toniczna. PomijajÄ…c pewne ograniczenia dotyczÄ…ce
wielu z analizowanych badał
, np. krótki czas
ZauwaÅ»ono, Å»e postawa dystoniczna w wi´k- stosowania danego leku czy niejednorodnÄ…
szoĘci przypadków dotyczy"a prawej po"owy grup´ pacjentów majÄ…cych róŻne zespo"y pa-
cia"a, podobnie zwrot ga"ek ocznych nast´po- daczkowe, moÅ»na wysnuç kilka przydatnych
wa" w stron´ prawÄ… u 71% pacjentów, u któ- w praktyce klinicznej wniosków odnoĘnie far-
rych wyst´powa". Automatyzmy obserwowane makoterapii. Preparaty, które  jak wykazano
u dzieci powyÅ»ej 6. roku Å»ycia z wiekiem stawa-  skracajÄ… czas zasypiania, mogÄ… stanowiç
"y si´ coraz bardziej z"oÅ»one, zmieniajÄ…c si´ od dobry wybór dla pacjentów skarŻących si´ na
prostych ruchów w bliÅ»szych odcinkach bezsennoĘç, gdy tymczasem z lamotryginy
koł
czyn lub automatyzmów postawy do bar- wi´kszÄ… korzyĘç odniosÄ… chorzy majÄ…cy pro-
dziej precyzyjnych ruchów w obr´bie palców blemy z nadmiernÄ… sennoĘciÄ… w ciÄ…gu dnia.
rÄ…k. OceniajÄ…c zapisy EEG pacjentów, stwier- Wydaje si´ takÅ»e, Å»e leki, których dzia"anie
dzono pewnÄ… prawid"owoĘç, tzn. Å»e cz´stotli- powoduje wyd"uÅ»enie faz 1. i 2. snu NREM
woĘç napadów cz´Ä˜ciowych biorÄ…cych swój kosztem g"´bszych faz 3. i 4. oraz skrócenie
snu REM, mogÄ… wp"ywaç niekorzystnie na
funkcje poznawcze stosujÄ…cych je przez d"uÅ»-
szy czas chorych.
Wi´cej danych, niewÄ…tpliwie bardzo po-
trzebnych, mog"yby przynieĘç przysz"e badania
nad wp"ywem leków przeciwpadaczkowych na
struktur´ snu.
Wydawca: Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
Redakcja: Redaguje zespó"
Adres redakcji: Gazeta o padaczce, Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
02-672 W-wa, ul. Domaniewska 41, tel. [phone], fax [phone]
www.padaczka.net
Szanowni Pał
stwo!
JesteĘmy juŻ z Pał
stwem dwa lata. CieszÄ… nas informacje, Å»e Gazeta o padaczce jest lubia- ZbliÅ»ajÄ… si´ Âwi´ta BoÅ»ego Narodzenia i Nowy Rok  okres podsumowaÅ‚
i planów. Chcemy
na i czytana. Mamy nadziej´, Å»e z Å»yczliwoĘciÄ… przyjmiecie PaÅ‚
stwo nasz pomys" poszerzenia z"oÅ»yç najlepsze Å»yczenia wszystkim naszym czytelnikom i tym, którzy sp´dzÄ… Wigili´ wĘród
zakresu poruszanych przez pismo tematów. Chcemy zajmowaç si´ takÅ»e zastosowaniem leków rodziny i najbliÅ»szych, i tym, którzy po"amiÄ… si´ op"atkiem z innymi dyÅ»urujÄ…cymi tego dnia.
przeciwpadaczkowych w innych schorzeniach; dziĘ pierwszy artyku" z tej serii. Úyczymy PaÅ‚
stwu wiele zdrowia, szcz´Ä˜cia, si" i cierpliwoĘci w pomaganiu innym.
Redakcja
R
e
d
a
k
c
j
a
przeciwbólowych znacznÄ… popraw´ odczuwa i doĘwiadczeniu klinicznym lekarza. Leczenie
ADAM STóPIEĄ
niewielki odsetek chorych, zaĘ brak poprawy profilaktyczne jest takŻe mniej rozpowszech-
prezes Polskiego Towarzystwa Bólów G"owy
zg"asza aÅ» po"owa cierpiÄ…cych1. Nie naleÅ»y nione niÅ» leczenie doraÄ™ne. EfektywnoĘç takiej
przy tym zapominaç, Å»e blisko po"owa pacjen- terapii jest ograniczona, gdyÅ» tylko u po"owy
ZASTOSOWANIE KWASU WALPROINOWEGO
tów zg"aszajÄ…cych bóle g"owy nigdy nie by"a chorych udaje si´ zredukowaç cz´stoĘç napa-
W LECZENIU PRZEWLEK¸YCH SAMOISTNYCH
przez lekarzy z tego powodu diagnozowana dów bólu o 50%. Sprawa ta wymaga omówie-
BÓLÓW G¸OWY
i leczona, i na w"asnÄ… r´k´ stosuje dost´pne nia takÅ»e z uwagi na cz´ste niezr´cznoĘci
problem zdrowotny wp"ywajÄ…cy na Å»ycie ro- bez recepty leki przeciwbólowe. terapeutyczne, z jakimi spotykamy si´ w co-
Bóle g"owy jako problem nie tylko me- dzinne i Ęrodowisko zawodowe pacjenta, upo- dziennej praktyce, wynikające z mylenia
dyczny Ęledzający jego funkcjonowanie. Wiedza o tym Tylko 28% pacjentów z bólami g"owy jest dwóch zupe"nie odmiennych trybów leczenia 
Wspó"czeĘnie bóle g"owy sta"y si´ proble- spowodowa"a wzrost zainteresowania lecze- zadowolonych z zaproponowanego im doraÄ™nego w napadzie bólu i przewlek"ego
mem nie tylko medycznym, ale takŻe ogólno niem bólów g"owy wĘród lekarzy wielu specjal- leczenia. (profilaktycznego). Pacjentom naleŻy dok"ad-
-spo"ecznym, sÄ… one bowiem jednÄ… z najcz´st- noĘci, zw"aszcza neurologów. Chorzy nie sÄ… nie wyjaĘniç ten dwoisty tryb leczenia, choçby
szych przyczyn wizyty pacjenta u lekarza. jednak zadowoleni z udzielanych im porad W ostatnich latach podnoszona jest takŻe dlatego, Że leki stosowane w leczeniu napadu
Bóle g"owy wyst´pujÄ… we wszystkich grupach  jedynie 28% jest usatysfakcjonowanych doĘç powszechnie sprawa jakoĘci Å»ycia bólu g"owy sÄ… najcz´Ä˜ciej nieskuteczne w le-
spo"ecznych i wiekowych, w tym takŻe u dzieci zaproponowanym im leczeniem. Bo teŻ sku- chorych z bólami g"owy. Udowodniono, Że czeniu zapobiegawczym i odwrotnie. Dlatego
i m"odzieÅ»y. Ból g"owy to nie tylko cierpienie tecznoĘç zalecanego leczenia nie jest zado- jest ona znacznie obniÅ»ona w stosunku do stosujÄ…c leczenie przewlek"e, zawsze naleÅ»y
chorego z powodu dolegliwoĘci, ale takÅ»e walajÄ…ca. Po zastosowaniu zwyk"ych leków pozosta"ej populacji. Straty finansowe, jakie zabezpieczyç chorego takÅ»e na wypadek na-
ponoszą spo"eczeł
stwa z powodu wyst´po- padu bólu. Leczenie profilaktyczne jest wielo-
wania samoistnych bólów g"owy, szacowane kierunkowe i obejmuje zarówno farmakotera-
sÄ… na wiele milionów dolarów rocznie. SÄ… to pi´, jak i psychoterapi´, fizykoterapi´ oraz
koszty leczenia, diagnozowania, ale g"ównie leczenie uzdrowiskowe. Jego celem jest
nieobecnoĘci w pracy bÄ…dÄ™ gorszej wydajno- zarówno zmniejszenie cz´stotliwoĘci napadów
Ęci osób dotkni´tych tÄ… dolegliwoĘciÄ…. W Pol- bólu i jego nasilenia, jak i czasu trwania.
sce nie dysponujemy danymi statystycznymi
dotyczącymi kosztów diagnozowania, leczenia Przewlek"e codzienne bóle g"owy
i kosztów poĘrednich wynikajÄ…cych z wyst´po- Badania epidemiologiczne szacujÄ…, Å»e
wania bólów g"owy. MoÅ»na jednak przypusz- CBG wyst´pujÄ… u 4 5% populacji ogólnej
czaç, Å»e sÄ… one porównywalne z ponoszonymi i u ok. 20% wszystkich chorych leczonych
przez spo"eczeł
stwa krajów zachodnich. z powodu bólów g"owy. Pomimo niejasnych
Wszystkie te problemy spowodowa"y, Że kryteriów diagnostycznych do grupy tej zali-
w ubieg"ym roku w USA powo"ano specjalnÄ… czamy chorych, u których ból g"owy wyst´pu-
komisj´, w sk"ad której weszli specjaliĘci z licz- je codziennie lub prawie codziennie (ponad
nych dziedzin medycyny. Maja oni opracowaç 15 dni w miesiÄ…cu) i nie leczony trwa ponad
podstawowe kanony post´powania dotyczÄ…- 4 godziny dziennie. Codzienne bóle g"owy
ce diagnostyki, profilaktyki i leczenia chorych stanowiÄ… niejednorodnÄ… etiologicznie grup´
cierpiących na bóle g"owy. zaburzeł
, w której najcz´Ä˜ciej wyst´puje
migrena transformowana, postaç przewlek"a
napi´ciowego bólu g"owy i polekowe bóle
SpoĘród wielu postaci samoistnych
g"owy2. Codzienne bóle g"owy w praktyce
bólów g"owy powszechnych jest tylko
klinicznej obejmują takŻe chorych z objawo-
kilka rodzajów. Zalicza si´ do nich:
wymi bólami g"owy, co determinuje przepro-
migren´,
"
wadzenie wnikliwej diagnostyki.
napi´ciowy ból g"owy oraz
"
Przyczyna transformacji migreny w co-
przewlek"e codzienne bóle g"owy (CBG).
"
dzienne bóle g"owy nie jest poznana, choç
u jej pod"oÅ»a upatruje si´ naduÅ»ywania leków
Przewlek"e codzienne bóle g"owy (ang. przeciwbólowych, zaburzeł
emocjonalnych,
chronic daily headache) same przez si´ sta-
nowią dla klinicysty powaŻne wyzwanie dia-
gnostyczne i terapeutyczne.
W tym
Zasady leczenia przewlek"ych bólów numerze:
g"owy
Zalecenia terapeutyczne dotyczÄ…ce post´- Leczenie... bólów g"owy
powania w napadzie migreny sÄ… znane. Wpro-
Wnuczka Hemingwaya
wadzenie przed laty tryptanów do arsena"u
leków przeciwmigrenowych wyraęnie poprawi-
Napady u niemowlÄ…t
"o wyniki leczenia. Inaczej przedstawia si´ pro-
Wp"yw leków
blem leczenia profilaktycznego migreny i prze-
przeciwpadaczkowych
wlek"ych codziennych bólów g"owy (CBG),
na sen
które to leczenie nadal oparte jest w g"ów-
nej mierze na nawykach terapeutycznych
"
stresu, urazu g"owy lub wyst´pujÄ…cych w okresie, gdy bóle g"owy ulegnÄ… reduk- prowadzono badania, nie odnotowano po- cza u chorych ze schorzeniami uk"adu
u kobiet zaburzeł
hormonalnych3. Zapewne cji i są dobrze kontrolowane. NaleŻy waŻniejszych objawów niepoŻądanych12. krąŻenia, w napadzie migreny podstawnej
w powstawanie schorzenia zaangaÅ»owany wówczas ograniczyç si´ do leczenia Wyniki te sÄ… zgodne z obserwacjami poczy- oraz w migrenie poraÅ»ennej, czyli u tych,
jest uk"ad serotoninergiczny, bowiem u osób doraÄ™nego. nionymi wczeĘniej przez innych autorów13,14. którym nie moÅ»na podaç dihydroergotaminy
naduÅ»ywajÄ…cych leków przeciwbólowych 8. W przypadku braku poprawy po oko"o Dotychczas przeprowadzono pi´ç badaÅ‚
ran- i tryptanów.
odnotowano zmniejszenie st´Å»enia serotoniny 6-miesi´cznej terapii profilaktycznej na- domizowanych, z uÅ»yciem podwójnie Ęlepej
w p"ytkach krwi oraz zwi´kszenie w ich leÅ»y ponownie rozwaÅ»yç rozpoznanie próby w celu oceny skutecznoĘci kwasu wal-
Preparaty kwasu walproinowego sÄ…
obr´bie st´Å»enia receptorów 5HT2A. Zmiany migreny. proinowego w bólach g"owy. Wszystkie po-
uŻyteczne zarówno w profilaktycznym
te ulegajÄ… normalizacji po zaprzestaniu twierdzi"y jego efektywnoĘç. Obecnie przyj-
leczeniu migreny, jak i doraęnym
przyjmowania leków4. Badania neuroobra- W leczeniu profilaktycznym migreny i CBG muje si´, Å»e jego skutecznoĘç jest o 40%
przerywaniu stanu migrenowego. W tym
zujące u chorych cierpiących na CBG wyka- stosowana jest szeroka gama leków, jednak wyŻsza niŻ placebo, a u 45% chorych uzy-
ostatnim przypadku stosuje si´ form´
zujÄ… aktywacj´ struktur pnia mózgu, okolic tylko nieliczne z nich opar"y si´ próbie czasu. skuje si´ redukcj´ napadów migreny o po"o-
doŻylną leku.
zwiÄ…zanych z ruchem (jÄ…dro czerwienne, sub- Zalecane sÄ… leki przeciwdepresyjne (trójcy- w´. Opublikowane w ubieg"ym roku zalecenia
stancja czarna) oraz związanych z percepcją kliczne, inhibitory wychwytu zwrotnego sero- terapeutyczne Amerykał
skiej Akademii Neu-
bólu (substancja szara oko"owodociągowa, toniny, inhibitory MAO), leki przeciwpadacz- rologii dotyczące leczenia bólów g"owy zali- PiĘmiennictwo:
1 FITZPATRICK R.M. Illness behaviour and headache and the
jądra szwu). Aktywacja struktur związanych kowe (kwas walproinowy, gabapentyna, czy"y kwas walproinowy do grupy leków A,
sociology of consultations for headache, 1988.
z bólem wynika prawdopodobnie z wielo- topiramat, lamotrygina) oraz leki zmniejsza- czyli tych, które mają udokumentowaną naj-
2 CASTILLO J., MUNOZ P., GUITERA V. i wsp.: Headache 1999,
letnich napadów migreny, gdyÅ» podobne jÄ…ce napi´cie mi´Ä˜ni (toksyna botulinowa, wyÅ»szÄ… skutecznoĘç klinicznÄ…. 39, 190-196.
3 MATHEW N.T., REUVENI U., PEREZ F. Headache 1987, 27,
zmiany odnotowuje si´ takÅ»e w czasie tizanidyna)8. Dawkowanie kwasu walproinowego w le-
102-106.
pojedynczego napadu. Dotychczasowe obserwacje (zarówno czeniu bólów g"owy zmieni"o si´ pod wp"y-
4 SRIKIATKHACHORN A., PUANGNIYOM S., GOVITRAPONG P.:
Cz´Ä˜ciej niÅ» u ludzi zdrowych w grupie w"asne, jak i innych autorów) nie potwierdza- wem doĘwiadczeÅ‚
klinicznych. PoczÄ…tkowo Headache 1998, 38, 534-539.
5 JUANG K.-D., WANG S.-J., FUH J.-L.: Headache 2000,
chorych z CBG odnotowuje si´ zaburzenia l´- jÄ… wyÅ»szej skutecznoĘci inhibitorów wychwytu zalecano dawkowanie takie, jakie stosuje si´
818-823.
kowe (typu nerwicowego), napady l´ku pa- zwrotnego serotoniny w porównaniu z trady- w leczeniu padaczki. Z czasem jednak oka-
6 PRINGSHEIM T., HOWES D.: Can. J. Neurol. Sci. 1998, 25,
nicznego i depresj´5. Nieznany mechanizm cyjnymi, trójcyklicznymi lekami przeciwdepre- za"o si´, Å»e dawki mniejsze sÄ… równie sku- 146-150.
7 LU S.-H., FUH J.-L., JUANG K.-D. i wsp.: Headache 2000, 40,
powstawania CBG oraz cz´ste naduÅ»ywanie syjnymi. teczne, przy zdecydowanie lepszej tolerancji
724-729.
leków w tej grupie chorych niekorzystnie rzutu- Stosowanie leków przeciwpadaczkowych klinicznej i mniejszej iloĘci dzia"ał
niepoŻą-
8 REDILLAS C., SOLOMON S.: Headache 2000, 40, 83-102.
je na wyniki prowadzonego leczenia. w leczeniu bólów g"owy ma swoją d"ugą danych. OsobiĘcie zalecam początkowo 9 ROTHROCK J.F., KELLY N.M., BRODY M.L. i wsp.: Cephalalgia
1994, 14, 214-244.
Post´powaniem z wyboru u chorych histori´. PoczÄ…tkowo leki z tej grupy stoso- 300 mg w jednej dawce wieczornej i stopnio-
10 CUTRER F.M., MOSKOWITZ M.A.: Headache 1996, 36, 265.
naduÅ»ywajÄ…cych leków przeciwbólowych jest wano w leczeniu profilaktycznym migreny. wo zwi´kszam dawkowanie do 500 lub 800
11 CUTRER F.M., LIMMROTH V., MOSKOWITZ M.A. i wsp.:
natychmiastowe ich odstawienie. Powoduje to Idea takiego leczenia związana jest z napa- mg dziennie (w jednej lub w dwóch dawkach). Cephalalgia 1997, 17, 93-100.
12 SILBERSTEIN S. i wsp.: Headache 1999, 39, 633-643.
jednak wyst´powanie dyskomfortu i objawów dowym wyst´powaniem migreny i obecnoĘciÄ… Dawk´ t´ moÅ»na zwi´kszyç do 1500 mg
13 SILBERSTEIN S.D.: Headache 1996, 36, 547-555.
abstynencyjnych. Polecane jest w takich zmian w zapisie elektroencefalograficznym dziennie.
14 PACKARD R.C.: Headache 2000, 40, 736-739.
przypadkach zastosowanie doÅ»ylnie dihydro- u cz´Ä˜ci chorych. Ocenie klinicznej poddano Kwas walproinowy stosowany doÅ»ylnie 15 MATHEW N., KAILASAM J., MEADORS L.: Headache 2000,
40, 720-723.
ergotaminy (DHE)6 lub teÅ» neuroleptyków fenytoin´, karbamazepin´, hydantoinal, mizo- cechuje si´ wysokÄ… skutecznoĘciÄ… w lecze-
(np. prochlorpromazyny)7. din i inne. Do terapii migreny wprowadzono niu doraęnym napadu migreny i stanu migre-
Doc. dr hab. n. med. Adam St´pieÅ‚
, prezes
takŻe leki z"oŻone, w których jednym ze nowego15. Wraz z ustąpieniem bólu redukcji
Polskiego Towarzystwa Bólów G"owy jest
Leczenie profilaktyczne migreny sk"adników jest lek przeciwpadaczkowy (np. ulegają objawy towarzyszące migrenie, takie
neurologiem, autorem licznych publikacji
Jak wspomniano, leczenie profilaktyczne Hydacorn). Wyniki kliniczne nie by"y jednak jak nudnoĘci i wymioty. Chorym podawano poĘwi´conych medycynie lotniczej, elektro-
fizjologii, farmakoterapii chorób uk"adu nerwo-
migreny po wprowadzeniu tryptanów jest rza- zadowalające. Z tego powodu wciąŻ poszu- doŻylnie 1 g walproinianu w 250 ml 0,9%
wego. Jest kierownikiem Kliniki Neurologii
dziej stosowane. Strategi´ leczenia naleÅ»y kuje si´ nowych, skuteczniejszych i bezpiecz- NaCl w ciÄ…gu godziny. Dawk´ t´ moÅ»na po-
Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej
omówiç z chorym, gdyÅ» jedynie dobra wspó"- niejszych zwiÄ…zków. wtórzyç w ciÄ…gu doby. Leczenie kwasem
w Warszawie.
praca pomi´dzy lekarzem a pacjentem gwa- W leczeniu profilaktycznym migreny, a tak- walproinowym moÅ»e byç stosowane zw"asz-
rantuje sukces terapeutyczny. Że klasterowego bólu g"owy, przewlek"ego co-
dziennego bólu g"owy oraz przewlek"ych po-
Wskazania do stosowania leczenia
urazowych bólów g"owy zas"uŻenie wysoką
profilaktycznego w migrenie
pozycj´ zdoby" w ostatnich latach kwas wal-
proinowy. UwaŻany jest on obecnie przez
1. Cz´ste napady migreny
cz´Ä˜ç autorów za lek pierwszego rzutu o sku- podróŻowa"a po Ęwiecie. Nawraca"y proble-
(6 razy w miesiÄ…cu)
tecznoĘci porównywalnej do amitryptyliny, my z alkoholem. Wtedy w"aĘnie, jako bodaj
Epitafia
a w niektórych jednostkach uwaŻany jest pierwsza osoba ze Ęwiata filmu i mody,
Wielkim lekarzom i wiel-
2. Napady migreny o ci´Å»kim przebiegu,
obecnie za lek z wyboru. przyzna"a, Å»e choruje na padaczk´, wystÄ…pi"a
niejednokrotnie wielodniowym
w telewizji w programie zorganizowanym
kim chorym przesz"oĘci
Korzystne dzia"anie kwasu walproino- przez American Epilepsy Foundation, mówiąc
3. Napady migreny nie poddajÄ…ce si´
wego w migrenie wiązane jest: Margaux Hemingway o swojej chorobie trwającej od dziecił
stwa,
Margaux Hemingway
doraęnym metodom leczenia.
z jego
" oddzia"ywaniem na receptory o napadach prowokowanych przez picie,
(1955-1996)
(1955-1996)
GABA zlokalizowane w jÄ…drach szwu o lekach. Po kolejnym leczeniu odwykowym
NiezaleÅ»nie od wyboru leku stosowanego i nast´powym zmniejszeniem pobu- Nosi"a s"awne nazwisko, wydawaç si´ mog"o, Å»e odnajduje spokój.
w leczeniu profilaktycznym migreny warto dzenia znajdujÄ…cych si´ tam komórek by"a jednÄ… z najpi´kniejszych W wieku 35 lat pozwoli"a si´ sfotografowaç
przestrzegaç pewnych podstawowych zasad. serotoninergicznych9, kobiet swego czasu, lecz nago dla Playboya  dla pieni´dzy, ale takÅ»e
Wydaje si´, Å»e cz´sto zapominanie o moÅ»liwo- hamowaniem aktywnoĘci pobudzonego trudno nazwaç jej Å»ycie by dodaç odwagi kobietom po trzydziestce.
"
Ęci interwencji innych niÅ» farmakologiczne, uk"adu trójdzielno-naczyniowego10, szcz´Ä˜liwym. Margaux, wnu- Udzia" w telewizyjnej serii programów
jak choçby eliminowanie czynników prowoku- wzrostem poziomu GABA w mózgu oraz czka Ernesta Hemingwaya, poĘwi´conych zwierz´tom pozwoli" jej
"
jÄ…cych napady czy ograniczenie spoÅ»ycia hamowaniem enzymów rozk"adajÄ…cych wychowa"a si´ na Kubie, wykorzystaç wiedz´ i zainteresowanie
"
Ęrodków przeciwbólowych moÅ»e prowadziç do GABA11. potem na farmie swojego ojca w Idaho wyniesione z dzieciÅ‚
stwa sp´dzonego na
niepowodzeł
terapeutycznych, nawet przy (USA). Mia"a ledwie skoł
czonÄ… szko"´ farmie. W lipcu 1996 roku znaleziono jÄ…
najlepiej dobranym leczeniu. Opublikowane przed dwoma laty wielo- podstawowÄ…, gdy zacz´"a karier´ modelki. martwÄ… we w"asnym domu w Santa Monica
oĘrodkowe i wielomiesi´czne badania oce- Na pewno pomog"o jej s"awne nazwisko, ale w Kalifornii, we krwi mia"a toksyczne
Przed rozpocz´ciem leczenia profilakty- niajÄ…ce skutecznoĘç i bezpieczeÅ‚
stwo stoso- liczy"a si´ przede wszystkim uroda. Wysoka st´Å»enie fenobarbitalu, którym od lat jÄ…
cznego migreny zalecane jest: wania kwasu walproinowego w leczeniu blondynka ze zmys"owymi czerwonymi leczono. Nigdy nie odpowiedziano w pe"ni na
1. Wyeliminowanie czynników mogących profilaktycznym migreny potwierdzi"y wcze- ustami ucieleĘnia"a idea" amerykał
skiej pytanie, czy by"o to samobójstwo czy
prowokowaç napad migreny. Ęniejsze obserwacje o jego korzystnym wp"y- zdrowej i dorodnej dziewczyny, jej twarz przedawkowanie leku.
2. Prowadzenie dzienniczka napadów. wie na przebieg choroby. Odnotowano bo- ukazywa"a si´ na licznych zdj´ciach Trudno powiedzieç, czy Margaux
3. Rozpoczynanie terapii od niskiej dawki wiem zmniejszenie cz´stotliwoĘci napadów reklamujÄ…cych perfumy, papierosy, samo- Hemingway to osoba wielkiego formatu
leku i stopniowe jej zwi´kszanie. o po"ow´ u 49% badanych w okresie do chody; zarabia"a krocie. Zagra"a w kilku  zawsze jednak korzystajÄ…c z moÅ»liwoĘci,
4. Dokonywanie odpowiednich prób z lekami trzech miesi´cy od rozpocz´cia leczenia filmach, które zebra"y bardzo z"e recenzje. jakie daje s"awa, angaÅ»owa"a si´ w s"uszne
(jednak nie cz´Ä˜ciej niÅ» co 2-3 miesiÄ…ce). i u 70% leczonych od roku do trzech lat. Mimo tego jej nazwisko nie schodzi"o sprawy, uchylajÄ…c zmow´ milczenia wokó"
5. Uprzedzenie chorego, aby wyeliminowa" U ponad 60% badanych, którzy z róŻnych z pierwszych stron gazet, wi´cej pisano alkoholizmu, uzaleÅ»nieÅ‚
lekowych, padaczki.
lub ograniczy" przyjmowanie leków powodów przerwali badanie przed jego jednak nie o jej karierze, lecz o problemach Modelka, której twarz widnia"a na tysiącach
mogÄ…cych wywo"aç bóle g"owy, takich ukoÅ‚
czeniem, poprawa utrzymywa"a si´ do z alkoholem i lekami uspokajajÄ…cymi. ok"adek, która uchodzi"a za symbol prawdzi-
jak pochodne nitrogliceryny i estrogeny. trzech lat od zakoł
czenia leczenia. Poza Gwiazda mówi"a publicznie o uzaleŻnieniu, wej amerykał
skiej pi´knoĘci, mia"a odwag´
6. Zaprzestanie przyjmowania doustnych zmniejszeniem cz´stotliwoĘci napadów o leczeniu odwykowym. W latach osiemdzie- publicznie przyznaç si´, Å»e jest chora, bierze
leków antykoncepcyjnych. odnotowano takÅ»e popraw´ jakoĘci Å»ycia siÄ…tych gra"a dekoracyjne role w nienaj- leki i Å»e to nie padaczka, lecz alkohol
7. Zakoł
czenie leczenia profilaktycznego chorych. Przez okres trzech lat, w jakim lepszych filmach, pracowa"a jako modelka, zniszczy" jej Życie.
"
Zagadka z epikryzÄ…
Do poradni neurolo-
gicznej zg"osili si´ rodzice
razem z 8-letnim synem.
By"a to kolejna z licznych
wizyt, jakie sk"adali szu-
kajÄ…c pomocy dla swoje-
go dziecka zarówno u psychiatrów, jak i neu-
rologów. Od prawie dwóch lat u ch"opca
wyst´powa"y zachowania, które wszystkich
wokó" bardzo niepokoi"y. Zawsze wygląda"y
one jednakowo i trwa"y krótko, oko"o 2-3 minut.
Ch"opiec nagle zaczyna" krzyczeç i najcz´Ä˜ciej
przywiera" wtedy do osoby b´dÄ…cej najbliÅ»ej
niego, wydawa"o si´, Å»e bardzo si´ czegoĘ boi,
ale na zadawane mu pytania o to, co si´ sta"o,
nie odpowiada". JednoczeĘnie moŻna by"o za-
uwaÅ»yç, Å»e wykonuje ruchy Å»ucia i po"ykania,
takÅ»e Ęlini si´. Wszystko to koÅ‚
czy"o si´ nagle,
ale ch"opiec nie umia" opowiedzieç, co go tak
przestraszy"o. Cz´sto po takim incydencie by"
zm´czony i chcia"o mu si´ spaç. Tego rodzaju
napady wyst´powa"y poczÄ…tkowo rzadko, ale
ostatnio ich iloĘç zwi´kszy"a si´ do kilku w ciÄ…-
gu dnia. Zdarza"y si´ takÅ»e w nocy, kiedy to Kiedy klasyczny lek  bloker kana"u sodowego zawodzi,
moÅ»e warto dodaç lek o zupe"nie innym mechanizmie dzia"ania.
ch"opiec budzi" si´ z krzykiem. Z wywiadu wy-
Gabitril jest wybiórczym inhibitorem wychwytu GABA,
nika"o, Å»e w wieku kilku miesi´cy mia" on kilka dzia"a zatem w inny sposób niÅ» blokery kana"u sodowego.
Badania udowodni"y wysokÄ… skutecznoĘç Gabitrilu w terapii dodanej.
razy drgawki w czasie wysokiej gorÄ…czki. Do-
Nast´pnym razem, gdy pacjent potrzebuje terapii dodanej,
datni okaza" si´ wywiad rodzinny  na padacz-
warto dodaç coĘ rzeczywiĘcie innego.
k´ chorowa" dziadek pacjenta. OĘmiolatek by"
Jest wiele leków przeciwpadaczkowych&
& jeden selektywny inhibitor wychwytu GABA
prawid"owo rozwini´tym dzieckiem. Mia" wyko-
nywaną TK g"owy, która by"a prawid"owa. Nie-
Sk"ad: Tabletki powlekane zawierajÄ… substancj´ czynnÄ…: odpowiednio 5 mg, 10 mg lub 15 mg tiagabiny (w postaci chlorowodorku). Wskazania: Leczenie skojarzone z innymi lekami
przeciwpadaczkowymi napadów cz´Ä˜ciowych lub cz´Ä˜ciowych wtórnie uogólnionych, które nie poddawa"y si´ leczeniu po zastosowaniu innych leków przeciwpadaczkowych.
prawid"owy by" natomiast jego zapis EEG,
Przeciwwskazania: Nie stosowaç w nadwraÅ»liwoĘci na tiagabin´, ci´Å»kiej niewydolnoĘci wÄ…troby, w napadach uogólnionych, szczególnie w padaczce idiopatycznej z napadami typu
absence, w zespo"ach specyficznych np. Lennoxa-Gastauta, u dzieci do lat 12. Ârodki ostroÅ»noĘci: Przy odstawianiu leku zalecane jest stopniowe zmniejszanie dawki w ciÄ…gu
2-3 tygodni. OstroÅ»noĘç nakazuje nie stosowaç tiagabiny w okresie ciÄ…Å»y i karmienia piersiÄ…. Tiagabina moÅ»e wp"ynÄ…ç na zdolnoĘç prowadzenia pojazdów i obs"ugiwania urzÄ…dzeÅ‚

gdzie stwierdzono obecnoĘç zespo"ów fali
mechanicznych. Interakcje: Fenytoina, karbamazepina, fenobarbital i prymidon, indukujÄ…c enzymy wÄ…trobowe, przyspieszajÄ… metabolizm tiagabiny. Dawkowanie: Podawaç doustnie,
razem z posi"kami, trzy razy dziennie. Zazwyczaj dawka poczÄ…tkowa wynosi 7,5-15 mg/dob´, zwi´kszana co tydzieÅ‚
o 5-15 mg/dob´. Dawka podtrzymujÄ…ca wynosi zwykle
ostrej z falÄ… wolnÄ… w okolicy czo"owo-skronio- 30-50 mg/dob´ u chorych przyjmujÄ…cych leki indukujÄ…ce enzymy wÄ…trobowe. Dawki do 70 mg/dob´ sÄ… dobrze tolerowane. U chorych nie przyjmujÄ…cych leków indukujÄ…cych enzymy
wÄ…trobowe dawk´ podtrzymujÄ…cÄ… naleÅ»y wst´pnie zmniejszyç do 15-30 mg/dob´. W przypadku upoĘledzenia czynnoĘci wÄ…troby, dawk´ naleÅ»y zmniejszyç. Przedawkowanie:
Zaleca si´ leczenie objawowe. Dzia"ania niepoŻądane: SÄ… "agodne lub umiarkowanie nasilone. Wi´kszoĘç dzia"aÅ‚
niepoŻądanych pojawia si´ w okresie leczenia poczÄ…tkowego
wej obu pó"kul; zmiany stwierdzane w zapisie
i zwykle przemija. Najcz´Ä˜ciej obserwowanymi dzia"aniami niepoŻądanymi sÄ…: zawroty g"owy, uczucie zm´czenia i nadmierna sennoĘç. Rzadziej wyst´pujÄ…: niepokój, drÅ»enia,
zaburzenia koncentracji, biegunka, obniÅ»enie nastroju i labilnoĘç emocjonalna oraz wybroczyny. Opakowanie: 1 opakowanie zawiera 100 tabletek po 5 mg, 10 mg lub 15 mg
w czasie czuwania obecne by"y takŻe, a nawet tiagabiny. Tabletki preparatu Gabitril są podzielne. Informacji udziela: Sanofi~Synthelabo Sp. z o.o.; ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa; tel. [phone], fax [phone].
narasta"y w zapisie snu. Ch"opiec od oko"o
roku by" pod opieką psychologów, jednak ich
terapia nie przynosi"a oczekiwanej poprawy.
1/ Z jakim rodzajem padaczki mamy do
czynienia w opisanym przypadku? Epicentrum wiadomoĘci
2/ Jakie jest najcz´stsze rokowanie?
CHOROBA kowego napadów mioklonicznych. Dopiero
Odwróç gazet´! W PRZEBRANIU wykonanie badania wideometrycznego po-
Odwróç gazet´!
Autorzy artyku"u w mie- zwoli"o stwierdziç, Å»e w zapisie EEG w czasie
si´czniku Seizure [2001; napadu nie rejestrowa"y si´ jakiekolwiek wy"a-
10: 208-211] wprowadzajÄ… troch´ zamieszania dowania. W obu przypadkach postawiono roz-
do powszechnie znanej wiedzy o napadach poznanie napadów rzekomopadaczkowych
psychogennych rzekomopadaczkowych. Przy psychogennych i odstawiono leki przeciwpa-
ca"ej róŻnorodnoĘci morfologii napadów psy- daczkowe.
chogennych najcz´Ä˜ciej kojarzÄ… nam si´ z ni- Dalsza diagnostyka psychiatryczna ujaw-
mi te polegajÄ…ce na upadkach, róŻnego typu ni"a "agodnÄ… depresj´ u chorej oraz zaburzenie
drgawkach z brakiem reakcji na bodęce z oto- dysocjacyjne u m"odego pacjenta. Odpowied-
czenia. Tymczasem we wspomnianym artyku- nie leczenie tych zaburzeł
przynios"o popraw´
le zaprezentowane zosta"y przypadki dwojga w zakresie zmniejszenia liczby napadów.
pacjentów: 23-letniego m´Å»czyzny i 26-letniej
kobiety, których napady do z"udzenia przypo-
mina"y mioklonie i u których rozpoznawano MA¸E JEST TRUDNE
m"odzieł
czÄ… padaczk´ mioklonicznÄ…. Obser- Pierwsze dwa lata Å»y-
wowane napady mia"y postaç gwa"townych cia to dla rosnÄ…cego ma"e-
ruchów obu ramion, trwających sekundy go cz"owieka czas szyb-
i przebiegających bez towarzyszących zabu- kich zmian, ale takŻe okres
rzeł
ĘwiadomoĘci. Wyst´powa"y one bardzo cz´stego wyst´powania napadów padaczko-
licznie w seriach lub teÅ» nie pojawia"y si´ wych. I jeĘli niektórzy badacze twierdzÄ…, Å»e ro-
w ogóle przez d"ugi czas. Nie moŻna by"o jed- kowanie co do prawid"owej kontroli napadów
nak wiÄ…zaç ich wyst´powania z porÄ… dnia za- jest niepomyĘlne w tej w"aĘnie grupie wieko-
raz po przebudzeniu, tak charakterystyczną wej, to wynika to prawdopodobnie w duŻej
dla m"odzieł
czej padaczki mioklonicznej. mierze z niepewnoĘci dotyczącej rodzaju na-
Zarówno w badaniu neurologicznym u tych padów i zespo"ów padaczkowych obserwowa-
pacjentów, jak i w badaniach dodatkowych, nych u niemowląt.
w tomografii komputerowej i standardowym Nic dziwnego, skoro nawet klasyfikacj´
badaniu EEG, nie stwierdzano zmian. Stoso- Mi´dzynarodowej Ligi Przeciwpadaczkowej
wana monoterapia, w jednym przypadku lamo- trudno by"oby zastosowaç w odniesieniu do
tryginą, a w drugim kwasem walproinowym, tych szczególnych przypadków. Odpowiedzial-
w"aĘciwie nie mia"a wp"ywu na cz´stotliwoĘç ne sÄ… za to zasadnicze róŻnice w symptoma-
napadów. Chorzy ci zostali przyj´ci do szpita- tologii napadów padaczkowych u ma"ych dzie-
la z powodu rozpoznawanego stanu padacz- ci i u doros"ych. MoÅ»na pokusiç si´ o dwa
charak-
"agodny
jej
na
wskazuje
choruchowej
sy-
p
adaczki
p
przebieg
Obserwowany
2/
centralno-skroniowej.
okolicy
w
iglicami
z
padaczki
"agodnej
wariant
rzadki
stanowi
zespó"
omawiany
Że
nawet,
Żają
uwa-
autorzy
Niektórzy
porównania.
podobne
nasuwajÄ…
leki
na
odpowiedÄ™
dobra
i
dów
napa-
trwania
czas
rótki
k
rewnych,
k
u
kowe
padacz-
wywiady
choroby,
wystÄ…pienia
iek
w

analogia
jedyna
zresztÄ…
to
jest
Nie
dycznej.
rolan-
padaczki

zespo"u
innego
do
bieł
stwo
podo-
sugerujÄ…
obustronnie,
lub
jedno-
wej,
ciemieniowo-skronio-
lub
czo"owo-skroniowej
okolicy
w
si´
lokalizujÄ…ce
wolnÄ…,
z
ostrej
fali
zespo"ów
lub
ostrych
fal
postaci
w
EEG
pisach
a-
z
w
zmiany
Charakterystyczne
prawid"owe.
zazwyczaj
sÄ…
neuroobrazujÄ…ce
Badania
padaczki.
kierunku
w
ny
rodzin-
wywiad
jest
dodatni
cz´sto
Równie
we.
gorÄ…czko-
drgawki
wyst´powa"y
rzesz"oĘci
p
w
zespo"em
opisywanym
z
pacjentów
u
rzadko
Nie-
nocnego.
l´ku
napadami
np.
daczkowymi,
niepa-
napadami
z
róŻnicowania
koniecznoĘç
na
wzgl´du
ze
"atwe
jest
nie
cz´sto
ruchowej
psycho-
padaczki
"agodnej
rozpoznania
wienie
Posta-
zespo"owi.
temu
odpowiada"yby
napady
ch"opca
-letniego
8
u
Opisane
liczne.
sÄ…
Cz´sto
zasypiania.
okresie
w
ogó"
na
nocy,
w
i
jak
dnia,
ciÄ…gu
w
zarówno
wyst´pujÄ…
morfologii
sta"ej
o
napady
przypadków
wi´kszoĘci
W
minuty.
1-2
ogó"
na
trwajÄ…
Napady
zaburzona.
cz´Ä˜ciowo
jest
czasie
tym
w
ÂwiadomoĘç
cha.
brzu-
ból
pocenie,
bladoĘç,
np.
wegetatywne,
objawy
takŻe
niekiedy
Ęlinienie,
poj´kiwanie,
mowy,
zahamowanie
Ęmiech,
prze"ykania,
lub
Żucia
czynnoĘç
jak:
takie
objawy,
dodatkowe
temu
towarzyszÄ…
Cz´sto
miejsce.
ustronne
w
ucieczka
lub
okolicy
w
b´dÄ…cej
osoby
Ęci
blisko-
szukanie
np.
jak
zachowaniami,
takimi
oraz
rodziców
wo"aniem
czy
krzykiem
Ęciej
najcz´-
dziecko
przez
wyraŻane
przeraŻenia,
lub
strachu
uczucie
si´
pojawiajÄ…ce
nagle
jest
przypadkach
literaturze
w
opisywanych
kich
wszyst-
we
zespole
tym
w
napadów
cechÄ…
nÄ…
Wspól-
ycia.
Å»
rokiem
.
9
i
6.
mi´dzy
raz
o
.
5
a
2.
mi´dzy
zachorowania:
szczyty
dwa
IstniejÄ…
zespole.
rzedstawianym
p
w
wyst´pujÄ…
chy
idiopatycznej.
padaczki
rodzajem
b´dÄ…cy
,
wej
ce-
w"aĘnie
te
A
rokowanie.
dobre
na
wskazujÄ…
psychorucho-
padaczki
"agodnej
lub
nymi
napadów
przyczyny
uchwytnej
brak
oraz
nie
afektyw-
objawami
z
cz´Ä˜ciowej
padaczki
rodzi-
w
padaczka
afektywnych,
objawów
noĘç
"agodnej
nazwÄ…
okreĘlany
zespó"
si´
mieĘci
obec-
poczÄ…tek,
ich
wczesny
napadów,
dzaju
grupie
tej
W
skroniowym.
p"acie
w
ogniskiem
z
ro-
jednego
tylko
chorego
u
wyst´powanie
jak:
zazwyczaj
wiÄ…zanych
z"oŻonych,
cz´Ä˜ciowych
cechy,
takie
Że
wykazywa"y,
skroniowych
wych
napadów
do
naleŻą
afektywnymi
objawami
cz´Ä˜cio-
napadów
dotyczÄ…ce
wacje
Obser
r.
e
t
dominujÄ…cymi
z
padaczkowe
Napady
1/