zaniepokoi"y te objawy tak, Że zg"osi"a si� do
neurologa. Mia"a teraz wykonane badanie eeg,
Epitafia
w którym wyst�powa"y liczne uogólnione wy"a-
dowania fal theta i fal ostrych. Wykonane
Wielkim lekarzom i wiel-
badanie tomografii komputerowej g"owy by"o
prawid"owe.
kim chorym przesz"oĘci.
1/ Jakie rozpoznanie moŻna w tym
John Hughlings-
John Hughlings-
wypadku postawi� ?
2/ Czy konieczne jest w"ączenie
-Jackson (1835-1911)
-Jackson (1835-1911)
leczenia farmakologicznego ?
i Elizabeth Dade-
i Elizabeth Dade-
-Jackson (1835-1876)
-Jackson (1835-1876)
Odwró� gazet�!
Odwró� gazet�!
John Hughlings-Jackson to
ojciec wspó"czesnej epileptolo-
gii. Jego definicja napadu
padaczkowego jest jedną lat póęniej otrzyma� tytu" doktora medycyny.
z niewielu chyba dziewi�tna- Podczas pracy w National Hospital w Londy-
stowiecznych definicji w neuro- nie by" asystentem m.in. Charlesa Brown-Se-
logii, a moŻe ca"ej medycynie, quarda. JuŻ wtedy zaczą" publikowa�
które zachowa"y do dziĘ swą aktualnoĘ�. pierwsze prace naukowe, początkowo o na-
KaŻdy z nas przecieŻ w swoim myĘleniu padach cz�Ęciowych (stanach pomrocznych
o padaczce na w"asny uŻytek pos"uguje si� padaczkowych), a potem o innych formach
okreĘleniem Jacksona, Że napad jest to padaczki. JednoczeĘnie zajmowa" si� okuli-
nag"e, szybkie i szerzące si� wy"adowanie styką, a zw"aszcza badaniem dna oka, by" na-
w substancji szarej mózgu. Dla kaŻdego leka- wet przewodniczącym stowarzyszenia oftal-
rza zajmującego si� padaczką okreĘlenie mologicznego. Jako pierwszy opisa" nie tylko
napady jacksonowskie jest tak codzienne, napady cz�Ęciowe proste ruchowe, nazwane
Że nieraz zapominamy, Że wywodzi si� dzisiaj jego imieniem, ale takŻe stworzy" w"a-
ono od nazwiska wielkiego londył
skiego sną teori� i klasyfikacj� napadów padaczko-
neurologa. wych, traktującą je jako form� zaburzonej
Mimo Że swoją karier� zawodową związa" równowagi funkcjonalnej, co prowadzi do
z angielską stolicą, Jackson urodzi" si� na  eksplozji wy"adowania.
prowincji, w hrabstwie Yorkshire, a w mieĘcie Mimo wielkiej klasy naukowej i precyzji
York ukoł
czy" szko"� medyczną. Jako 20-la- myĘlenia, s"aboĘcią Jacksona by" brak
tek zaczą" dalsze studia w Londynie, by pi�� uzdolnieł
literackich - pisa" niejasno, z trud-
noĘcią, by" raczej s"abym mówcą. W pierw-
szych latach kariery medycznej i naukowej
wielką pomocą by"a dla niego w tej materii
jego Żona, Elizabeth Dade Jackson. By"a
ona nie tylko autorką opowiadał
dla dzieci,
ale teŻ sekretarką m�Ża, przepisywa"a i po-
prawia"a jego prace, przygotowywa"a wyk"a-
dy. To szcz�Ęliwe ma"Żeł
stwo zakoł
czy"o
si� po jedenastu latach. Elizabeth zmar"a po
krótkiej chorobie, w czasie której dosz"o
prawdopodobnie do zakrzepowego zapale-
nia zatok Żylnych. Podczas swojej choroby
mia"a napady padaczkowe, o charakterze
napadów cz�Ęciowych ruchowych, dok"adnie
takie, jakie bada" i opisywa" jej mąŻ. Dzisiaj
nazywamy je drgawkami jacksonowskimi
- na czeĘ� jego, a moŻe ich obojga?
Zagadka z epikryzą
Do poradni neurolo- istnie po kilku godzinach. Ataki te nie by"y cz�-
gicznej zg"osi"a si� 32-let- ste, wyst�powa"y Ęrednio raz na kilka miesi�cy.
nia kobieta, u której od Pacjentka nie przyjmowa"a z tego powodu na
wczesnej m"odoĘci wyst�- sta"e Żadnych leków. Kiedy w wieku 29 lat za-
powa"y ataki bólów g"owy. sz"a w ciąŻ�, ataki ustąpi"y i nie pojawi"y si�
Rozpoczyna"y si� one za- przez ca"y okres ciąŻy. W kilka miesi�cy po uro-
wsze zaburzeniami widzenia trwającymi oko"o dzeniu dziecka zacz�"y wyst�powa� napady
kwadransa. Przed oczami pojawia" si� jej zwy- wyglądające nieco inaczej niŻ poprzednie. Na
kle migoczący, zygakowaty kszta"t. Gdy wraŻe- początku pojawia"o si� wraŻenie mrowienia lub
nia wzrokowe ust�powa"y, zaczyna" si� ból g"o- dr�twienia lewej po"owy ust i lewych koł
czyn,
wy obejmujący prawy oczodó" i po"ow� g"owy trwające kilka minut, po tym nast�powa"o krót-
po tej stronie. By" on pulsujący, bardzo silny kotrwa"e uczucie os"abienia koł
czyny górnej
i narastający. Towarzyszy"y temu nudnoĘci i dolnej po lewej stronie. W kilka minut po ustą-
i ogólne z"e samopoczucie, utrudniające wyko- pieniu tych dolegliwoĘci znów pojawia" si� do-
nywanie pracy. Wszystko to ust�powa"o samo- kuczliwy, d"ugotrwa"y ból g"owy. Pacjentk�
Wydawca: Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
Redakcja: Redaguje zespó"
Adres redakcji: Gazeta o padaczce, Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
02-672 W-wa, ul. Domaniewska 41, tel. [phone], fax [phone]
www.padaczka.net
stwierdza si� zmian. Badanie EEG
nie
badaniach obrazowych
neurologicznej i
ocenie
w
nych niepokojących objawów, a
Chorzy mi�dzy napadami nie mają Żad-
migrenowy.
godziny, rozpoznajemy wówczas stan
72
g"owy. JeĘli napad przed"uŻa si� ponad
psychiczna czy nawet migrena bez bólu
przedsionkowa, siatkówkowa, brzuszna,
nich np. migrena okoporaęna, podstawna,
okreĘlane jako warianty migreny. NaleŻy do
róŻnia si� takŻe rzadkie formy napadów,
Oprócz typowych ataków migreny, wy-
poprzedza aura inna niŻ wzrokowa.
jak równieŻ skojarzoną, gdyŻ ból g"owy
dawniej nazwalibyĘmy po"owiczoporaęną,
Taką posta� migreny
dow"adu po"owiczego.
nostronnych parestezji oraz przejĘciowego nie-
stosowanie kwasu walproinowego.
postaci jed-
ciąŻy atakach pojawia si� aura w
której podstawowym elementem moŻe by�
wyst�pujących od zakoł
czenia
charakter. W
czenia przewlek"ej terapii zapobiegawczej,
czasem zmieni"y swój
której napady z
cjentki, u
siącu, naleŻa"oby rozwaŻy� moŻliwoĘ� w"ą-
pa-
inną jej odmianą mamy do czynienia u
z
mie-
stoĘ� napadów zwi�kszy"a si� do 2-3 w
w"aĘnie
jednak kilka innych rodzajów aury i
omawianej pacjentki cz�-
Gdyby jednak u
nudnoĘciami. Istnieje
stronny, po"ączony z
(istnieje obecnie kilka takich preparatów).
charakterze pulsującym, zwykle jedno-
wy, o
grupy tryptanów
wykazują obecnie leki z
st�puje charakterystyczny d"ugotrwa"y ból g"o-
mego napadu najskuteczniejsze dzia"anie
zosta"a klasyczna aura wzrokowa, po której na-
doraęnym leczeniu sa-
profilaktycznego. W
Opisana tu
wiem ataków migreny bez aury.
st�pujące rzadko nie wymagają leczenia
szoĘ� przypadków, ok. 80%, dotyczy bo-
chorych, uwaŻa si�, Że napady migreny wy-
aurą. Wi�k-
mających napady migreny z
cz�sto dolegliwoĘcią bardzo przykrą dla
osoba naleŻy do mniejszej cz�Ęci chorych
ChociaŻ migrenowe bóle g"owy są
2/
przewag� nad m�Żczyznami. Ta konkretna
padaczką.
chorych z
spotykamy u
ym wzgl�dzie mniej wi�cej trzykrotną
w
t
zapisie, cz�sto podobne do tych, jakie
w
. Mają
migrenowe bóle g"owy
cierpią na
wykazuje zmiany
jest nieprawid"owe i
cent,
reprezentuje t� grup� m"odych kobiet, które
0 pro-
3
d"ug niektórych danych nawet u
oĘ� typowy sposób
d
opisanej sytuacji, w
w
nacznej cz�Ęci pacjentów, we-
z
natomiast u
którą spotykamy si�
Pacjentka, z
1/
www.padaczka.net
ISSN 1509 - 4782
G A Z E T A
Rozwiązywanie problemów w codziennej praktyce
Nr 8
o padaczce
marzec / kwiecieł
2001
Szanowni Pał
stwo!
Pami�tając o tym, Że wi�kszoĘ� padaczek zaczyna si� w dziecił
stwie, a pacjenci dotkni�ci mioklonicznej, a trzeci poĘwi�cony b�dzie specyficznym problemom leczenia padaczki w tej grupie
padaczkami wieku dzieci�cego zajmują niema"o miejsca w praktyce epileptologa, Redakcja wiekowej. Mamy nadziej�, Że cykl ten spotka si� z uznaniem naszych czytelników.
postanowi"a wyjĘ� naprzeciw oczekiwaniom Pał
stwa i trzy kolejne artyku"y g"ówne Gazety
o padaczce poĘwi�ci� temu zagadnieniu. Zaproszeni przez nas wybitni specjaliĘci z zakresu ZbliŻają si� �wi�ta Wielkanocne. Z tej okazji chcielibyĘmy z"oŻy�
neurologii dzieci�cej zgodzili si� podzieli� swoją wiedzą. Pierwszy artyku" z tej serii dotyczy "agodnej Pał
stwu Życzenia zdrowych i radosnych �wiąt.
padaczki z iglicami w okolicy centralno-skroniowej, kolejny zaĘ, m"odzieł
czej padaczki Redakcja
w czuwaniu, jak i we Ęnie, najcz�Ęciej pod-
Padaczki idiopatyczne to padaczki
EL�BIETA SZCZEPANIK czas zasypiania lub wybudzania.
o przewaŻającej etiologii genetycznej.
Najbardziej typowy obraz tej padaczki to
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy przyj- napady wyst�pujące u 5-10 letniego dziec-
muje si�, Że tylko 1-2% padaczek dziedziczy ka, które przychodzi do rodziców, nie moŻe
�agodna padaczka
si� w sposób monogenowy (zgodnie z prawem mówi�, ma wykrzywioną twarz, wskazuje na
Mendla). Padaczki idiopatyczne dziedziczące usta, z których wycieka Ęlina. Po ustąpieniu
si� w sposób monogenowy to: napadu trwającego od kilku sekund do 1-2
rolandyczna
"agodne rodzinne drgawki noworodkowe, minut pacjent zwykle jest w stanie opisa�
"
Padaczki stanowią heterogenną pod związane z uszkodzeniem, mają niekorzystne padaczka uogólniona z drgawkami gorącz- swoje odczucia (np. uczucie d"awienia
"
wzgl�dem etiologii grup� zaburzeł
. Jeszcze rokowanie co do moŻliwoĘci ustąpienia napa- kowymi plus, w gardle czy pulsowania policzka, dziąse").
do lat 60. XX wieku wyst�powanie napadów dów. autosomalnie dominująca nocna padaczka Napady takŻe mogą obejmowa� wy"ącznie
"
padaczkowych, zw"aszcza o zlokalizowanym Obecnie wiadomo, Że w etiologii aŻ czo"owa, mi�Ęnie mimiczne po"owy twarzy, koł
czyny
początku, wiązano z organicznym uszkodze- 40-60% padaczek i zespo"ów padaczkowych padaczka cz�Ęciowa z objawami s"uchowy- górnej bądę teŻ dolnej i mogą by� zmienne co
"
niem mózgu. Wiąza"o si� z tym jednoczeĘnie czynnik genetyczny ma znaczenie dominują- mi oraz do strony cia"a. Oko"o 20-30% napadów to
przekonanie, Że padaczki ogniskowe jako ce. Nazywamy je padaczkami idiopatycznymi. "agodne rodzinne drgawki niemowl�ce. napady toniczno-kloniczne lub kloniczne
"
U pod"oŻa pozosta"ych padaczek idiopa- wyst�pujące zwykle przysennie. Ta róŻnorod-
tycznych leŻy z"oŻony typ dziedziczenia (poli- noĘ� w obrazie klinicznym wynika z charakte-
genowy lub wieloczynnikowy). Ten typ dziedzi- rystycznej dla padaczek idiopatycznych
czenia dotyczy mi�dzy innymi "agodnej zmiennoĘci w lokalizacji ogniska padaczkowe-
cz�Ęciowej padaczki dzieci�cej z iglicami go, jego zasi�gu oraz jedno- lub obustronno-
w okolicy centralno-skroniowej, czyli tzw. pa- Ęci. Czynnikiem determinującym obraz kliniczny
daczki rolandycznej. Jest to zespó" padaczko- jest takŻe wiek dziecka. U dzieci starszych
wy, który wyst�puje jedynie u dzieci i naleŻy do cz�Ęciej wyst�pują napady bardziej zlokalizo-
najcz�stszych zespo"ów spotykanych wĘród wane, a u m"odszych mniej zlokalizowane
pacjentów tej grupy wiekowej. W zaleŻnoĘci od (np. po"owicze).
przedzia"u wiekowego danej grupy, padaczka W piĘmiennictwie moŻna znaleę� opisy
rolandyczna stanowi 11-25% wszystkich pada- chorych z padaczką rolandyczną, u których po-
czek. Wyst�puje ona zwykle u dzieci z prawi- za klasycznymi napadami cz�Ęciowymi i wtór-
d"owym rozwojem umys"owym i bez nie uogólnionymi wyst�powa"y typowe napady
wyraęnych deficytów w badaniu neurologicz- nieĘwiadomoĘci. Napadom padaczkowym cza-
nym, z początkiem zachorowania pomi�dzy sami towarzyszą objawy wegetatywne, takie jak
18. miesiącem a 13. rokiem Życia. Napady naj- Ęlinotok, bladoĘ�, wymioty czy bóle g"owy. Naj-
cz�Ęciej jednak ujawniają si� mi�dzy 5. a 10. cz�Ęciej jednak po napadzie nast�puje szybki
rokiem Życia. powrót do dobrego samopoczucia. Niekiedy po
napadzie stwierdza si� niedow"ad typu Todda
�agodna cz�Ęciowa padaczka z iglicami
ust�pujący w ciągu kilku, kilkunastu minut.
w okolicy centralno-skroniowej (rolan-
U przewaŻającej liczby dzieci, zw"aszcza
dyczna) to jedna z cz�stszych padaczek
takich, u których choroba rozpoczyna si�
wieku dzieci�cego.
w wieku szkolnym, liczba napadów jest nie-
Morfologia napadów w padaczce rolan- wielka. U oko"o 70% dzieci z padaczką rolan-
dycznej jest odzwierciedleniem lokalizacji dyczną liczba wszystkich napadów w Życiu
ogniska padaczkowego w obr�bie tzw. pola nie przekracza pi�ciu. Tylko kilka procent
rolandycznego obejmującego kor� ruchową chorych ma kilkanaĘcie do kilkudziesi�ciu na-
i czuciową zakr�tu przedĘrodkowego i za- padów. Wi�cej napadów obserwuje si� u dzie-
Ęrodkowego wokó" bruzdy Rolanda (stąd na- ci, które zachorowa"y w wieku przedszkolnym.
zwa zespo"u), nad szczeliną Sylwiusza.
Ognisko padaczkowe najcz�Ęciej jest zlokali-
zowane w dolnej okolicy rolandycznej, gdzie
W tym
znajduje si� reprezentacja korowa twarzy,
ust, gard"a i j�zyka. Dlatego napady pocho-
numerze:
dzące z tej okolicy nazywane są ustnogard"o-
wymi (orofaryngealnymi). Obraz kliniczny
Padaczka rolandyczna
takich napadów obejmuje zaburzenia mowy
(dyzartria, anartria), uczucie d"awienia w gar-
Czynniki prowokujące
dle, dr�twienie, pulsowanie policzka i j�zyka
napady
po jednej stronie, a takŻe dęwi�ki gard"owe
zwracające uwag� rodziców na napady nocne
Pał
stwo Jacksonowie
opisywane przez nich jako  krztuszenie lub
 rz�Żenie . Napady te wyst�pują zarówno
"
Podstawowym badaniem laboratoryj- wszyscy pacjenci z padaczką rolandyczną
nym potwierdzającym rozpoznanie padaczki wymagają farmakoterapii.
Epicentrum wiadomoĘci
rolandycznej jest zapis elektroencefa- Przy podejmowaniu decyzji odnoĘnie
lograficzny (EEG). W typowym zapisie mi�- wskazał
do leczenia moŻna kierowa� si� na-
dzynapadowym w czasie czuwania, na tle st�pującymi kryteriami opracowanymi na pod-
prawid"owej czynnoĘci podstawowej stwierdza stawie dotychczasowych badał
i obserwacji. O PROWOKACJI oczekiwa� wystąpienia napadu pod wp"ywem
si� jedno- lub obustronne wyst�powanie Leczenie nie jest konieczne, gdy napady nie S�ÓW KILKA zm�czenia. Uwzgl�dniając zróŻnicowanie
zespo"ów iglica  fala wolna (tzw. iglic rolan- wp"ywają na jakoĘ� Życia dziecka, gdy l�k wiekowe pacjentów w badanej grupie, autorzy
dycznych) w okolicy centralno-skroniowej rodziców i dziecka moŻna uĘmierzy� wyjaĘnie- stwierdzili, Że wp"yw stresu i braku snu by"
Ęrodkowej, cho� inna lokalizacja nie jest wcale niem charakteru choroby, jej przebiegu i roko- Co moŻe sprowokowa� napad bardziej widoczny u chorych w starszym wie-
rzadka (okolica czo"owa, ciemieniowa, poty- wania. Z kolei naleŻy zastanowi� si� nad padaczkowy? ku, a napady we Ęnie by"y bardziej typowe dla
liczna). MoŻliwa jest zmienna lokalizacja ogni- rozpocz�ciem leczenia, gdy napady wyst�pu- RóŻne czynniki, zarówno o naturze chorych m"odszych. WĘród kobiet w wieku
ska w kolejnych badaniach u danego chorego jące w dzieł
zaburzają Życie dziecka, stają si� endogennej, jak i te zewn�trzne, które po- powyŻej 12 lat analizowano takŻe wp"yw
(tzw.  migracja ognisk ). Zmiany ogniskowe dla niego ęród"em powaŻnego stresu, budzą chodzą z otoczenia. Bardzo dobrze znany miesiączek na wywo"ywanie napadów, czyn-
w zapisie EEG nie są wraŻliwe na fotostymula- l�k, gdy napady są liczne lub bardzo ci�Żkie jest prowokujący wp"yw stresu na napady, nik ten znalaz" si� w tej szczególnej grupie na
cj� i hiperwentylacj�, ulegają natomiast akty- oraz kiedy napady wtórnie uogólniają si� do o którym mówi znaczna cz�Ę� chorych na trzecim miejscu po stresie i deprywacji snu.
wacji w sennoĘci i Ęnie. U oko"o 30% dzieci tonicznych lub toniczno-klonicznych (Tabela). padaczk�. Wiemy równieŻ o tym, Że w pa-
z padaczką rolandyczną charakterystyczne W oparciu o taki schemat omawia si� z rodzi- daczce czo"owej napady wyst�pują g"ów- Czy moŻna wyjaĘni� mecha-
iglice wyst�pują jedynie w zapisie snu. W kry- cami wskazania do ewentualnego leczenia. nie w czasie snu nocnego, a mioklonie nizm dzia"ania wymienionych
teriach rozpoznawania padaczek cz�Ęciowych To oni, poinformowani o istocie schorzenia, w m"odzieł
czej padaczce mioklonicznej, czynników prowokujących?
idiopatycznych dopuszcza si� takŻe wyst�po- przebiegu i rokowaniu, korzyĘciach i moŻli- najcz�Ęciej po przebudzeniu. Autorzy artyku"u zauwaŻyli, Że niektóre
wanie krótkich uogólnionych wy"adował
wych zagroŻeniach wiąŻących si� z leczeniem Naukowcy z Wirginii (Epilepsia, 41(12): czynniki o odmiennej naturze mają podobne
zespo"ów iglica-fala, nie nasilających si� farmakologicznym, podejmują ostateczną 1534-1539, 2000) zebrali grup� 400 chorych znaczenie u tych samych chorych, co mog"o-
w czasie snu wolnofalowego NREM (na ogó" decyzj�. mających róŻne rodzaje napadów, których by wskazywa� na ich zbliŻony mechanizm
bez towarzyszących im objawów klinicznych). Ze wzgl�du na "agodny charakter padacz- pytali o znaczenie takich czynników, jak: prowokowania napadów padaczkowych. Naj-
Normalizacja zapisu nast�puje zwykle póę- ki rolandycznej zaleca si� unikanie stosowa- alkohol, kofeina, bycie na czczo, zm�czenie, silniejszą korelacj� wykazywa"y: stres, zm�-
niej niŻ ustąpienie napadów, na ogó" do 16.-20 nia zarówno zbyt duŻych dawek leków, jak gorączka lub choroba, b"yskające Ęwiat"a, czenie i brak snu i cz�Ęciej wyst�powa"y
roku Życia. Warto tu podkreĘli�, Że ogniska iglic i politerapii. Leczenie prowadzi si� zwykle sto- wysoka temperatura otoczenia lub wilgot- u chorych z objawowymi padaczkami ogni-
rolandycznych, cho� tak charakterystyczne dla sując klasyczne leki przeciwpadaczkowe, noĘ�, cykl miesi�czny, sen, pozbawienie skowymi. Ze zm�czeniem korelowa" teŻ, cho�
omawianego zespo"u padaczkowego, nie są takie jak preparaty karbamazepiny lub kwasu snu, stres emocjonalny oraz inne. Ponad w mniejszym stopniu, wp"yw gorączki. Nato-
jednak patognomoniczne. Stwierdzenie ich walproinowego. Ten ostatni powinien by� sto- po"owa ca"ej grupy (62%) (cz�Ęciej kobiety) miast wyst�powanie napadów w czasie snu
w zapisie EEG nie musi bowiem oznacza�, Że sowany zw"aszcza wtedy, gdy w zapisie EEG zg"osi"a istnienie przynajmniej jednego negatywnie korelowa"o z innymi czynnikami.
dziecko ma padaczk� rolandyczną. Iglice ro- wyst�pują uogólnione wy"adowania zespo"ów czynnika prowokującego. WĘród najcz�Ęciej Wyniki te potwierdzają istnienie sytuacji,
landyczne wyst�pują u 1-2% zdrowych dzieci, iglica  fala wolna. Odstawienie leczenia, wymienianych by" stres (30% chorych) i brak w których chorzy na padaczk� mogą si� czu�
u dzieci z róŻnymi zespo"ami padaczkowymi, zgodnie z aktualnymi poglądami, zaleca si�, snu (18%), nast�pnie sen oraz wystąpienie bardziej zagroŻeni moŻliwoĘcią wystąpienia
a takŻe u chorych z bólami g"owy, sennow"ódz- inaczej niŻ w wi�kszoĘci padaczek, po jedynie dodatkowej choroby lub gorączki (14%), napadu. Zanim chorzy sami nauczą si� rozpo-
twem, l�kami nocnymi. rocznym lub dwuletnim okresie bez napadów. a najrzadziej zg"aszanymi: kofeina, g"odze- znawa� w"aĘciwe dla siebie czynniki prowoku-
Warto tu wspomnie�, Że u oko"o 20-40% nie i alkohol. U pojedynczych osób napad jące, mogą skorzysta� z porady neurologa.
Stwierdzenie u dziecka zmian w zapisie
dzieci napady utrzymują si� pomimo leczenia. mog"y wywo"a� inne czynniki, np. ból, wysi- Kobiet� chorującą na padaczk� p"ata skronio-
EEG o typie iglic rolandycznych, bez
Przegląd piĘmiennictwa wykazuje jednak, "ek fizyczny, przebudzenie, zmiany oĘwietle- wego moŻe on poinformowa� o prowokującej
typowych napadów klinicznych, nie
Że rokowanie co do pe"nego ustąpienia napa- nia, specyficzny zapach, Ęmiech, g"oĘne roli nadmiernych emocji, zm�czenia i braku
upowaŻnia do postawienia rozpoznania
dów, a takŻe odnoĘnie sytuacji spo"ecznej dęwi�ki lub niektóre pokarmy. Jedna trzecia snu, ale uspokoi�, Że napady raczej nie b�dą
"agodnej padaczki z iglicami w okolicy
i póęniejszej zawodowej tych dzieci jest do- chorych zg"osi"a tylko jeden czynnik, pozo- zdarza� si� w nocy. O ryzyku nocnych napa-
centralno-skroniowej.
bre, niezaleŻnie od tego, czy by"y one leczo- sta"a cz�Ę� stwierdzi"a obecnoĘ� kilku, dów warto zaĘ powiadomi� chorego z rozpo-
ne lub nie leczone, czy napady ustąpi"y po a jedna osoba nawet dziewi�ciu czynników znaniem napadów z uk"adu pozalimbicznego,
Obraz kliniczno-elektroencefalograficzny zastosowaniu leków, czy teŻ pomimo leczenia prowokujących napady. np. padaczki czo"owej. Choremu z padaczką
padaczki rolandycznej jest tak dobrze okreĘlo- utrzyma"y si� dalej. Natomiast istotnym czyn- idiopatyczną, np. m"odzieł
czą padaczką mio-
ny i charakterystyczny, Że rozpoznanie zespo- nikiem determinującym sytuacj� Życiową Czy prowokowanie napadów kloniczną, z pewnoĘcią warto by"oby doradza�
"u nie powinno przedstawia� trudnoĘci. UwaŻa dziecka jest fakt, czy "agodna padaczka rolan- przez niektóre czynniki ma zwią- odpowiednią iloĘ� snu.
si�, Że u dzieci z typowym przebiegiem choro- dyczna by"a rozpoznawana w"aĘciwie - wtedy zek z rodzajem zespo"u padaczko- Dodatkową wartoĘ� tych spostrzeŻeł
do-
by nie ma koniecznoĘci wykonywania badał
rokowanie co do funkcjonowania pacjenta jest wego? cenimy w czasie diagnostyki w kierunku
metodami neuroobrazowania (TK, MR). dobre, czy teŻ potraktowano ją mylnie To w"aĘnie by"o przedmiotem badania. padaczki, kiedy dla wywo"ania róŻnego rodza-
Liczne d"ugofalowe badania chorych z pa- jako padaczk� objawową ze wszystkimi U 309 chorych moŻliwe by"o postawienie ju napadów przydatne b�dzie zastosowanie
daczką rolandyczną wykazują, Że przebieg konsekwencjami poinformowania rodziców rozpoznania konkretnego zespo"u padaczko- odpowiedniej prowokacji.
choroby jest na ogó" "agodny i Że rokuje ona i dziecka o powaŻnej chorobie wymagającej wego. Uwzgl�dniając podzia" padaczek na
pomyĘlnie co do ustąpienia napadów (najpóę- d"ugotrwa"ego leczenia. idiopatyczne, objawowe i kryptogenne oraz
niej do okresu dojrzewania), i to niezaleŻnie cz�Ęciowe i pierwotnie uogólnione, chorych po- ZAPISANE
od tego, czy dziecko by"o leczone czy nie. Dr n. med. ElŻbieta Szczepanik jest neurolo- dzielono na 8 grup. Z analizy wykluczono przy- W KRZYWEJ
giem dzieci�cym, autorem licznych prac po-
Z powyŻszych wzgl�dów, a takŻe ze wzgl�du padki pacjentów z drgawkami gorączkowymi EEG
Ęwi�conych padaczce wieku dzieci�cego. Pe"ni
na krótkotrwa"oĘ� napadów, por� ich obecnie obowiązki kierownika Kliniki Neurologii oraz izolowanymi napadami indukowanymi.
Dzieci i M"odzieŻy w Instytucie Matki i Dziecka
wyst�powania (przewaŻnie przysennie), od lat Chorzy z padaczką cz�Ęciową kryptogenną To, co kryje si� w zapisie EEG, tym reje-
w Warszawie.
80. przewaŻa pogląd, Że zdecydowanie nie oraz padaczką p"ata skroniowego byli tymi, któ- strowanym elektrodami powierzchniowymi,
rzy najcz�Ęciej zg"aszali moŻliwoĘ� sprowoko- szczególnie w czasie napadu padaczkowego,
Tabela. Decyzja o wdroŻeniu leczenia farmakologicznego w padaczce rolandycznej.
wania napadu, natomiast najmniej takich cho- stanowi na ogó" bardzo cenną wskazówk� co
rych by"o w grupie z uogólnioną padaczką do lokalizacji ogniska padaczkowego, z które-
kryptogenną. W grupie padaczek skroniowych go wychodzą pobudzenia. Ale czy zawsze tak
NIE powinno si� wdraŻa� leczenia, gdy:
najbardziej wyróŻnia" si� wp"yw stresu i emocji, si� dzieje? OczywiĘcie od kaŻdej zasady znaj-
1. napady są rzadkie i nieliczne,
a najrzadziej napady mog"y by� prowokowane dziemy wyjątki.
2. napady nie wp"ywają w istotny sposób na Życie dziecka (np. wyst�pują stanem snu. Ten ostatni z kolei czynnik by" Dane z literatury mówią o moŻliwoĘci do-
cz�sty wĘród chorych z padaczką uogólnioną k"adnego okreĘlenia ogniska padaczkorodne-
wy"ącznie we Ęnie), a dzieci oraz rodzice akceptują, po wyjaĘnieniu
kryptogenną i objawową, w grupie cz�Ęcio- go na podstawie badania EEG w 57-61%
rokowania, obecnoĘ� napadów,
wych padaczek kryptogennych oraz wyst�po- przypadków napadów cz�Ęciowych z"oŻonych
3. początek choroby ma miejsce w wieku szkolnym (czas trwania choroby
wa" u 2 spoĘród 3 chorych z idiopatyczną pa- z p"ata skroniowego i tylko w 12-21% napa-
jest wtedy krótszy). daczką cz�Ęciową. Chorzy z kryptogenną dów czo"owych. TrudnoĘ� w ustaleniu precy-
padaczką uogólnioną najrzadziej potwierdzali zyjnej lokalizacji pojawia si� wówczas, gdy
to, Że stres lub deprywacja snu moŻe wywo"a� g"�boko umiejscowione ognisko korowe jest
NaleŻy rozwaŻy� wdroŻenie leczenia, gdy:
u nich napad. Tymczasem brak snu okaza" si� niedost�pne dla powierzchniowych elektrod,
1. napady są ęród"em stresu dla dzieci bądę teŻ rodziców (np. napady
waŻnym czynnikiem prowokującym napady a aktywnoĘ� neuronalna w czasie napadu
w szkole), u chorych z padaczkami idiopatycznymi i do- nie jest przez te elektrody rejestrowana.
datkowo w tej grupie pacjenci mający napady Takim obszarem moŻe by� np. okolica oczo-
2. napady są liczne i ci�Żkie (ale nie wczeĘniej niŻ po trzecim napadzie),
cz�Ęciowe byli bardziej wraŻliwi na wp"yw in- do"owo-czo"owa. Inną przyczyną moŻe by�
3. początek choroby ma miejsce w wieku przedszkolnym (przewidywany d"uŻ-
fekcji lub gorączki niŻ chorzy z napadami gwa"towne rozprzestrzenianie si� pobudzenia,
szy czas choroby).
uogólnionymi. Chorzy w róŻnych grupach duŻy obszar mózgu obj�ty tym pobudzeniem,
z napadami cz�Ęciowymi cz�Ęciej takŻe mogli czy krótki czas trwania napadu. GdzieĘ na
"
ostatnim miejscu znajdą si� jeszcze utrudnia- g"ównie urojenia i omamy, wydają si� wcale Istnieje ca"y nie tylko jako zmniejszenie cz�stoĘci napa-
jące ocen� zapisu artefakty, wynikające np. nierzadkim zjawiskiem towarzyszącym szereg czynni- dów, ale w miar� normalne Życie chorego
z gwa"townych ruchów chorego w czasie napadom padaczkowym. Wed"ug niektórych ków wp"ywają-  ukoł
czenie przez niego szko"y, podj�cie
napadu. danych, roczna cz�sto� psychoz mi�dzy- cych na przebieg pracy zawodowej, uprawianie satysfakcjonu-
W artykule opublikowanym takŻe w mie- napadowych u doros"ych chorych z padacz- choroby, ale tak- jącego hobby.
si�czniku Epilepsia (41 (11): 1450-1455,2000) ką wynosi ok. 0,3%. Że na to, jak  le- Okazuje si�, Że wi�kszoĘ� gwa"townych
autorzy spróbowali dokona� oceny uŻytecz- Prowadzący obecne badanie japoł
skie czy si� pacjent pogorszeł
w przebiegu padaczki związa-
noĘci powierzchniowego EEG Ęródnapa- przyjrzeli si� 246 chorym z rozpoznaniem chory na padacz- nych z nag"ym odstawieniem leków bądę
dowego w padaczkach cz�Ęciowych ze padaczki, u których wyst�powa"y objawy k�. Cz�Ę� z nich ich nieregularnym przyjmowaniem, wynika
Epi
Ekspert
stwierdzonym ogniskiem w obr�bie nowej ko- psychotyczne mi�dzy napadami, rozpozna- to czynniki o cha- z obaw pacjentów. Cz�sto podejmują oni
ry. Badaną grup� stanowi"o 86 doros"ych cho- ne w oparciu o kryteria ICD-10. Mia"y one rakterze czysto decyzj� o przerwaniu leczenia nieĘwiadomi
rych, którzy w latach 1995-97 przeszli zabieg charakter epizodów trwających ponad 24 biologicznym, takie jak rodzaj padaczki, konsekwencji odstawienia leku, l�kając si�
operacyjnego usuni�cia ogniska padaczko- godziny, nie poprzedzonych bezpoĘrednio cz�stoĘ� napadów i ich forma, obecnoĘ� do- dzia"ał
niepoŻądanych, uszkodzenia wątro-
rodnego zlokalizowanego w nowej korze. jawnym napadem padaczkowym i wyst�pu- datkowych kalectw. Inne czynniki związane by, uzaleŻnienia. Czym wi�ksza ich wiedza
U wszystkich rozpoznano jeden z czterech jących w stanie pe"nej ĘwiadomoĘci chorego. są z sytuacją rodzinną oraz zdolnoĘcią o mechanizmach powstawania napadów,
typów padaczki: padaczk� p"ata czo"owego, Stany psychozy ponapadowej i objawów pacjenta i jego najbliŻszych do radzenia so- dzia"aniach niepoŻądanych leków, tym "a-
p"ata ciemieniowego, p"ata potylicznego lub psychotycznych w czasie napadu nie by"y bie z chorobą przewlek"ą i niepe"nosprawno- twiejsze podejmowanie przez chorych Ęwia-
padaczk� p"ata skroniowego bocznego. wzi�te pod uwag�. Pacjenci przed począt- Ęcią. Jako lekarze nie mamy tak naprawd� domych, odpowiedzialnych decyzji.
W sumie w ca"ej grupie w czasie badania kiem padaczki nie mieli nigdy stwierdzonej wielkiego wp"ywu na czynniki biologiczne, Wielu lekarzy ma nieraz problemy z prze-
wideometrycznego zarejestrowano 394 napa- psychozy, jak równieŻ nie wykazywali cech do których przywiązujemy cz�sto wielką wa- kazywaniem chorym informacji medycznych
dy, z których kaŻdy by" oceniany przez dwóch ot�pienia starczego, naduŻywania substancji g�, natomiast zdarza si� nam lekcewaŻy� w sposób dla nich zrozumia"y, a jed-
niezaleŻnych ekspertów. Analizowano obec- czy obecnoĘci post�pującej zmiany orga- czynniki psychologiczne, które w znacznej noczeĘnie nie budzący l�ku. Zgodnie
noĘ� rytmicznej czynnoĘci w zapisie w czasie nicznej w OUN. mierze zaleŻne są takŻe od post�powania z oczekiwaniami zarówno Ęrodowiska
pierwszych 30 sekund napadu. SpoĘród kilku Autorzy, przyznając si� do pewnych nie- lekarzy. medycznego, jak i pacjentów, firma Sanofi-
wyróŻnionych wzorców zapisu Ęródnapado- doskona"oĘci badania, np. tego, Że w anali- W czasie zorganizowanego przy udziale -Synthelabo w ramach programu EpiEkspert
wego, dwa uznano za pozwalające na lokali- zie nie uwzgl�dniono takich zmiennych, jak firmy Sanofi-Synthelabo w wielu krajach przygotowa"a materia"y szkoleniowe (np. ze-
zacj� ogniska. Pierwszy, gdy początkowa cz�stoĘ� napadów, czy zmiany w zapisach Europy badania o nazwie SPOKE, dotyczą- stawy przeęroczy), u"atwiające lekarzom
rytmiczna czynnoĘ� rejestrowana w czasie EEG, czy teŻ nie ujednolicono rodzaju badał
cego wiedzy pacjentów chorych na padacz- zorganizowanie spotkania informacyjnego
napadu w obr�bie jednej elektrody mia"a obrazowych, jakie chorzy mieli wykonywane, k� o ich chorobie, ustalono, Że czym wi�cej dla chorych na padaczk� i ich bliskich.
amplitud� przekraczającą o 200% amplitud� wyróŻnili kilka czynników, które ich zdaniem chory wie, tym lepiej radzi sobie z chorobą, WiadomoĘci zawarte na przeęroczach odpo-
w pozosta"ych odprowadzeniach oraz drugi pozwalają przewidywa� wystąpienie psycho- tym dok"adniej przestrzega zaleceł
lekarza. wiadają na najcz�stsze pytania, które zadają
gdy początkowa rytmiczna czynnoĘ� by"a zy u chorego z padaczką. Osoby nie mające podstawowych informacji sobie i lekarzowi pacjenci. Czasami są to
ograniczona do jednego p"ata lub dotyczy"a o napadach padaczkowych postrzega"y informacje pozornie oczywiste, jak np. to, Że
dwóch sąsiednich elektrod. Wyst�powanie psychoz w wy- siebie jako najbardziej chore i napi�tnowane padaczka nie jest chorobą zakaęną, ale teŻ
"
W badanej grupie u 53 pacjentów (62%) wiadzie rodzinnym przez epilepsj�. Wynika z tego, Że lekarz, zawierają one istotne wskazówki dotyczące
uda"o si� zarejestrowa� przynajmniej jeden Czynnik ten wydaje si� szczególnie waŻny. zwi�kszając wiedz� pacjenta, u"atwia sobie leczenia, np. jak post�powa� w przypadku,
napad z zapisem EEG, umoŻliwiającym oce- Taki pozytywny wywiad rodzinny zwi�ksza" prac�. Zwi�ksza takŻe szanse na osiągni�- gdy zostanie przez zapomnienie pomini�ta
n� lokalizacji ogniska, tzn. spe"niającym wy- prawie 40-krotnie ryzyko wystąpienia psy- cie sukcesu terapeutycznego, rozumianego jedna dawka stosowanego leku.
mienione wyŻej warunki (w sumie 167 takich chozy u chorego z padaczką. W tworzeniu
napadów). Statystycznie znacznie cz�Ęciej ta- tej indywidualnej podatnoĘci na zaburzenia
kie zapisy EEG wyst�powa"y u chorych z pa- psychiczne prawdopodobny jest udzia"
daczką skroniową lub z p"ata potylicznego, niŻ czynnika genetycznego.
w przypadkach napadów czo"owych i ciemie-
niowych. Stwierdzono teŻ mniejszą wartoĘ� Wczesny początek padaczki
"
lokalizacyjną zapisów EEG w przypadkach PoniewaŻ początek napadów we wczesnym
napadów cz�Ęciowych prostych. Jak wykaza- dziecił
stwie zwi�ksza ryzyko niekorzystne-
"a analiza, najcz�stszym rodzajem czynnoĘci go ich wp"ywu na rozwój intelektualny
bioelektrycznej o zlokalizowanym początku pacjenta, moŻna przypisywa� zjawiskom
by" rytm fal theta, dominujący w czasie napa- psychotycznym pojawiającym si� u takich
dów skroniowych oraz niskonapi�ciowy rytm chorych znaczenie pewnych podstaw biolo-
beta, cz�Ęciej związany z wy"adowaniami gicznych podobnych do tych, jakie wynikają
z p"ata potylicznego. Rytm ten rejestrowano z wczesnego uszkodzenia mózgu.
przez ok. 10-12 sekund w tych przypadkach
i krócej, bo przez 4-5 sekund w napadach Rodzaj napadów padaczko-
"
czo"owych i ciemieniowych. wych
Wystąpienie mi�dzynapadowej psychozy
JeĘli widzimy u chorego cz�- u chorego pozwala w znacznej mierze
Ęciowy napad padaczkowy, któ- przewidzie� obecnoĘ� u niego pewnego
rego morfologia wskazywa"aby typu napadów, mianowicie napadów cz�-
na lokalizacj� w p"acie skronio- Ęciowych z"oŻonych. Ryzyko wzrasta wte-
wym lub potylicznym, to istnieje dy dwukrotnie. RóŻni autorzy podają,
wi�ksze prawdopodobieł
stwo, Że w proces powstawania incydentów psy-
Że znajdziemy odzwierciedlenie chotycznych cz�sto bywają zamieszane
tego w zapisie eeg, niŻ w przy- p"aty skroniowe. Zdaniem niektórych, wi�k-
padkach napadów, które zaczy- sze znaczenie niŻ lokalizacja ogniska pa-
nają si� w p"acie czo"owym lub daczkorodnego, odgrywa fakt związanych
ciemieniowym. Problem tego ro- z napadami zaburzeł
ĘwiadomoĘci.
dzaju, niezaleŻnie od lokalizacji Drugim czynnikiem zwiastującym moŻli- Kiedy klasyczny lek  bloker kana"u sodowego zawodzi,
moŻe warto doda� lek o zupe"nie innym mechanizmie dzia"ania.
ogniska, cz�Ęciej sprawią takŻe woĘ� psychozy są napady uogólnione
Gabitril jest wybiórczym inhibitorem wychwytu GABA,
napady cz�Ęciowe proste. toniczno-kloniczne, cz�sto wiąŻące si� dzia"a zatem w inny sposób niŻ blokery kana"u sodowego.
Badania udowodni"y wysoką skutecznoĘ� Gabitrilu w terapii dodanej.
z uszkodzeniem mózgu.
Nast�pnym razem, gdy pacjent potrzebuje terapii dodanej,
warto doda� coĘ rzeczywiĘcie innego.
OCZAMI Poziom inteligencji
Jest wiele leków przeciwpadaczkowych&
"
& jeden selektywny inhibitor wychwytu GABA
PSYCHIATRY Prawdopodobnie chorzy z pewnym stop-
niem upoĘledzenia funkcjonowania intelek-
Sk"ad: Tabletki powlekane zawierają substancj� czynną: odpowiednio 5 mg, 10 mg lub 15 mg tiagabiny (w postaci chlorowodorku). Wskazania: Leczenie skojarzone z innymi lekami
przeciwpadaczkowymi napadów cz�Ęciowych lub cz�Ęciowych wtórnie uogólnionych, które nie poddawa"y si� leczeniu po zastosowaniu innych leków przeciwpadaczkowych.
Autorzy kolejnego tualnego np. typu borderline, cz�Ęciej
Przeciwwskazania: Nie stosowa� w nadwraŻliwoĘci na tiagabin�, ci�Żkiej niewydolnoĘci wątroby, w napadach uogólnionych, szczególnie w padaczce idiopatycznej z napadami typu
absence, w zespo"ach specyficznych np. Lennoxa-Gastauta, u dzieci do lat 12. �rodki ostroŻnoĘci: Przy odstawianiu leku zalecane jest stopniowe zmniejszanie dawki w ciągu
2-3 tygodni. OstroŻnoĘ� nakazuje nie stosowa� tiagabiny w okresie ciąŻy i karmienia piersią. Tiagabina moŻe wp"yną� na zdolnoĘ� prowadzenia pojazdów i obs"ugiwania urządzeł

artyku"u (Neurology 2000; 55: 1310-1314), miewają objawy psychotyczne. MoŻna przy-
mechanicznych. Interakcje: Fenytoina, karbamazepina, fenobarbital i prymidon, indukując enzymy wątrobowe, przyspieszają metabolizm tiagabiny. Dawkowanie: Podawa� doustnie,
razem z posi"kami, trzy razy dziennie. Zazwyczaj dawka początkowa wynosi 7,5-15 mg/dob�, zwi�kszana co tydzieł
o 5-15 mg/dob�. Dawka podtrzymująca wynosi zwykle
powo"ując si� takŻe na doniesienia innych puszcza�, Że osoby te posiadając moŻli- 30-50 mg/dob� u chorych przyjmujących leki indukujące enzymy wątrobowe. Dawki do 70 mg/dob� są dobrze tolerowane. U chorych nie przyjmujących leków indukujących enzymy
wątrobowe dawk� podtrzymującą naleŻy wst�pnie zmniejszy� do 15-30 mg/dob�. W przypadku upoĘledzenia czynnoĘci wątroby, dawk� naleŻy zmniejszy�. Przedawkowanie:
Zaleca si� leczenie objawowe. Dzia"ania niepoŻądane: Są "agodne lub umiarkowanie nasilone. Wi�kszoĘ� dzia"ał
niepoŻądanych pojawia si� w okresie leczenia początkowego
badaczy, publikują w"asne spostrzeŻenia na woĘ� licznych konfrontacji z otoczeniem,
i zwykle przemija. Najcz�Ęciej obserwowanymi dzia"aniami niepoŻądanymi są: zawroty g"owy, uczucie zm�czenia i nadmierna sennoĘ�. Rzadziej wyst�pują: niepokój, drŻenia,
zaburzenia koncentracji, biegunka, obniŻenie nastroju i labilnoĘ� emocjonalna oraz wybroczyny. Opakowanie: 1 opakowanie zawiera 100 tabletek po 5 mg, 10 mg lub 15 mg
temat roli róŻnych czynników w powstawaniu mają ograniczoną zdolnoĘ� radzenia sobie tiagabiny. Tabletki preparatu Gabitril są podzielne. Informacji udziela: Sanofi~Synthelabo Sp. z o.o.; ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa; tel. [phone], fax [phone].
epizodów psychotycznych u chorych na w sytuacjach spo"ecznych i rozwiązywania
padaczk�, w okresach mi�dzy napadami. problemów, dlatego wyst�puje u nich wi�k-
Mi�dzynapadowe objawy psychotyczne, sza podatno� na zaburzenia psychiczne.