biuletyn zdrowia numer 49 maj 2018

POST

LECZNICZY

Jedna z najlepszych

metod na zdrowie w

XXI wieku. Instrukcje

jak robić – oparte na

nauce!

Numer 49 • maj 2018

Łukasz D. King

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-2-

Przedstawiane treści mają charakter

informacyjno-edukacyjny

Wszelkie informacje na tematy przedstawiane w niniejszym biu-
letynie odzwierciedlają wiedzę i poglądy autora, a więc NIE sta-
nowią fachowej porady lekarskiej lub innego stosownego
specjalisty.

Mimo dołożenia wszelkich starań, aby informacje były wiary-

godne i sprawdzalne, nie ma gwarancji, że zadziałają tak samo u
każdej osoby. Efekty mogą się różnić.

Autor publikacji nie bierze odpowiedzialności, pośredniej ani

bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania za-
wartych tu informacji.

Za podjęcie jakichkolwiek działań i skutków z tego wynikają-

cych odpowiedzialna jest wyłącznie osoba je podejmująca.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-3-

BIULETYN

ZDROWIA

Lekcje o tym

jak być zdrowym

i wieść lepsze życie

pod redakcją

Łukasza D. Kinga

« lukasz.king@mapazdrowia.pl »

Drogi Czytelniku!

ostanowiłem dziś poruszyć między innymi temat, o
który wiele razy mnie pytano drogą mejlową: bierne pa-
lenie papierosów. Że czynne szkodzi dość mocno, to

każdy wie. Ale co w sytuacji, gdy na przykład ojciec pali w obec-
ności dorosłego syna – czy dla syna wpływ dymu tytoniowego
wydychanego przez ojca jest dużo mniej szkodliwy?

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-4-

Zacznijmy od początku…

Czym jest bierne palenie? Dym tytoniowy znajdujący się w

otoczeniu (ang. environmental tobacco smoke – ETS) to połączenie
dwóch rodzajów dymu powstającego w wyniku spalania tyto-
niu. Pierwszy z nich, tak zwany dym bocznego strumienia, po-
chodzi z palącego się końca papierosa, cygara lub fajki i stanowi
około połowę ETS. Drugi rodzaj to dym głównego strumienia,
czyli wydychany przez palacza. Rodzaj związków chemicznych
zawartych w dymie tytoniowym znajdującym się w otoczeniu
zależy od wielu czynników, między innymi od gatunku tytoniu,
dodatków stosowanych przez producentów, bibułki papierosa i
sposobu palenia.

Dotychczas zidentyfikowano ponad 4000 substancji znajdu-

jących się w dymie głównego strumienia, jednak w rzeczywisto-
ści może ich być nawet około 100 000. Co najmniej 60 z tych
związków to czynniki rakotwórcze, takie jak formaldehyd.
Wiele z nich to substancje rakotwórcze, które wnikają w płucach
do krwi, a stamtąd do wszystkich narządów oraz tkanek. Nie-
które z nich wraz ze śliną mogą trafić do przewodu pokarmo-
wego.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-5-

Ponadto dym papierosowy posiada wiele substancji draż-

niących, takich jak: amoniak, cyjanowodór i inne. Substancje te
pobudzają gruczoły oskrzelowe do produkcji śluzu i zmniejszają
aktywność rzęsek

Prowadzi to do uszkodzenia pierwszej linii obrony, którą

jest nabłonek dróg oddechowych odpowiadający za ochronę
przed wnikaniem do organizmu drobnoustrojów

Jego osłabienie wpływa na zwiększenie liczby infekcji dróg

oddechowych. Stan zapalny może również powodować nagro-
madzenie się bakterii w śluzie w oskrzelach

„Dym z drugiej ręki” jest jeszcze bardziej niebezpieczny niż

ten wdychany przez osobę palącą

Lee PN (1986) Passive smoking. Br J Cancer 54:1019–1021.

Lee PN, Chamberlain J, Alderson MR (1986) Relationship of passive smoking to risk of lung cancer

and other smoking-associated diseases. Br J Cancer 54:97–105.

Vutuc C (1984) Quantitative aspects of passive smoking and lung cancer. Prev Med 13:698–704.

Remmer H (1987) Passively inhaled tobacco smoke: a challenge to toxicology and preventive medicine.

Arch Toxicol 61:89–104.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-6-

Bierni palacze są narażeni na większe stężenie substancji

szkodliwych. Dym z bocznego strumienia zawiera od 5 do 15
razy więcej dwutlenku węgla oraz od 2 do 20 razy więcej niko-
tyny. Szacuje się, że co roku z powodu biernego palenia przed-
wcześnie umiera ok. 600 tysięcy osób, z czego sporą część
stanowią dzieci. Okazuje się że pod względem palenia papiero-
sów ekspozycja biernego palacza może być równoważna do
maksymalnie 1 papierosa dziennie.

Strumień dymu bocznego jest bardziej toksyczny niż wdy-

chany główny strumień dymu i odpowiedź układu sercowo-na-
czyniowego na wdychanie dymu jest większa u biernych
palaczy niż u aktywnych palaczy

Czym grozi palenie bierne?

Nawet krótkotrwałe przebywanie w pomieszczeniu z osobą

palącą może spowodować objawy podobne do tych przy alergii:

Schwartz J (2001) Air pollution and blood markers of cardiovascular risk. Environ Health Perspect

109(Suppl 3):405–409.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-7-

zatkany lub cieknący nos, łzawiące oczy, ataki kaszlu oraz dusz-
ności

Dym papierosowy bardzo często powoduje również bóle

głowy, nudności i senność. Najbardziej zagrożone są dzieci,
szczególnie w pierwszych miesiącach i latach życia

Osoby niepalące są narażone na ryzyko w swoich domach,

w miejscu pracy, na spotkaniach towarzyskich i na terenie bu-
dynków publicznych. Długotrwałe narażenie na dym papiero-
sowy, nawet taki z drugiej ręki, może z kolei doprowadzić do
bardzo poważnych problemów zdrowotnych. Bierni palacze
podlegają większemu ryzyku zachorowania na raka płuc, cho-
roby serca oraz choroby układu oddechowego (infekcje, zapale-
nia)

Collins MH, Moessinger AC, Kleinerman J, Bassi J, Rosso P, Collins AM, et al (1985) Fetal lung hypo-

plasia associated with maternal smoking: a morphometric analysis. Pediatr Res 19(4): 408–412.

Misra DP, Nguyen RH (1999) Environmental tobacco smoke and low birth weight: a hazard in the

workplace? Environ Health Perspect 107(Suppl 6):897–904.

Hoidal JR, Niewoehner DE (1982) Lung phagocyte recruitment and metabolic alterations induced by

cigarette smoke in humans and in hamsters. Am Rev Respir Dis 126:548–552.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-8-

Długotrwałe przebywanie wśród osób palących może spo-

wodować również astmę. Bierne palenie wpływa też na efektyw-
ność działania osób na nie narażonych. Bierni palacze szybciej
się męczą i trudniej jest im się skoncentrować. Najpoważniejsze
skutki spowodowane biernym paleniem występują u dzieci

Matki, które nie przestały palić podczas ciąży, zwiększają ry-

zyko wystąpienia u dziecka wad wrodzonych, a nawet narażają
się na poronienie

U niemowląt urodzonych przez palaczki obserwuje się niż-

szą niż standardowo masę urodzeniową, problemy oddechowe,

Feleszko W, Zawadzka-Krajewska A, Matysiak K, Lewandowska D, Peradzyńska J, Dinh QT, Hamel-

mann E, Groneberg DA, Kulus M (2006) Parental tobacco smoking is associated with augmented IL-13
secretion in children with allergic asthma. J Allergy Clin Immunol 117(1): 97–102.

Hanke W, Sobala W, Kalinka J (2004) Environmental tobacco smoke exposure among pregnant wo-

men: impact on fetal biometry at 20–24 weeks of gestation and newborn child’s birth weight. Int Arch
Occup Environ Health 77(1):47–52.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-9-

różnego rodzaju infekcje (płuc, ucha) oraz zwiększone ryzyko
śmierci łóżeczkowej

Zauważono również, że u dzieci palaczy bardzo często wy-

stępują powikłania psychiczne – depresja, niepokój, rozdrażnie-
nie i niedojrzałe zachowanie. Co więcej, nawet jeśli w dorosłym
życiu osoba, która wychowywała się w domu palaczy nie będzie
już palić, nadal narażona jest na choroby spowodowane dymem
papierosowym

W Stanach Zjednoczonych na raka płuc spowodowanego

biernym paleniem umiera rocznie około 3000 osób.

Coraz częściej wskazuje się też na związek wdychania dymu

tytoniowego obecnego w otoczeniu z występowaniem nowo-
tworów zatok nosowych, szyjki macicy, piersi i pęcherza moczo-
wego.

Rylander E, Pershagen G, Eriksson M, Nordvall L (1993) Parental smoking and other risk factors for

wheezing bronchitis in children. Eur J Epidemiol 9:517–526.

Schulte-Hobein B, Schwartz-Bickenbach D, Abt S, Plum C, Nau H (1992) Cigarette smoke exposure

and development of infants throughout the first year of life: influence of passive smoking and nursing
on cotinine levels in breast milk and infant’s urine. Acta Paediatr 81(6–7): 550–557.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-10-

Bierne palenie może też być przyczyną:

• przewlekłego kaszlu, zalegania plwociny i świszczą-

cego oddechu,

• uczucia dyskomfortu w klatce piersiowej,

• pogorszenia sprawności płuc,

• ciężkich zapaleń płuc i oskrzeli u dzieci,

• nasilenia objawów astmy i zwiększenia ryzyka roz-

woju astmy u dzieci,

• podrażnień błony śluzowej nosa i łzawienia oczu,

• ciężkich i przewlekłych chorób serca,

• zapaleń ucha środkowego u dzieci,

• zespołu nagłej śmierci niemowląt (tzw. śmierć łó-

żeczkowa),

• małej masy urodzeniowej dzieci matek narażonych

na bierne palenie w czasie ciąży.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-11-

Najbardziej przerażające są jednak dane dotyczące zachoro-

wań na śmiertelne schorzenia, w tym raka płuc u biernych pala-
czy

Okazuje się, że ryzyko rozwoju astmy, chorób oskrzeli i

płuc oraz nowotworów u osób mieszkających z palaczami
wzrasta aż o około 30 procent, zaś u osób, które pracują z pala-
czami, w zadymionych pomieszczeniach - aż o około 19 pro-
cent

Warto podkreślić, że wiele badań naukowych wykazało,

że bierne palenie jest szczególnie groźne dla noworodków i nie-
mowląt. Stanowi ono znaczący czynnik ryzyka śmierci łóżecz-
kowej

Co więc robić aby tego uniknąć?

Kreuzer M, Krauss M, Kreienbrock L, Jockel KH, Wichmann HE (2000) Environmental tobacco smoke

and lung cancer: a case-control study in Germany. Am J Epidemiol 151(1): 241–250.

Nyberg F, Hou SM, Hemminki K, Lambert B, Pershagen G (1998) Glutathione S-transferase mu1 and

N-acetyltransferase 2 genetic polymorphisms and exposure to tobacco smoke in nonsmoking and smo-
king lung cancer patients and population controls. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 7:875–883.

Hakansson A (1989) Health complaints and drug consumption during the first 18 months of life. Fam

Pract 6:210–216.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-12-

1. Jeśli jesteś narażony na dym tytoniowy w swoim

miejscu pracy, masz prawo domagać się stworzenia
Ci warunków pracy w których będziesz czuł się kom-
fortowo.

2. Pracodawca ma obowiązek zadbać o Twoje zdrowie!

3. Jeśli to inni domownicy palą, możesz spróbować mo-

tywować ich do rzucenia palenia lub poprosić, by pa-
lili tylko w jednym pomieszczeniu, a najlepiej poza
domem.

4. W innych przypadkach też nie musisz pokornie wdy-

chać szkodliwego dla Ciebie dymu! W Polsce obowią-
zuje ustawa zabraniająca palenia w miejscach
publicznych!

Wiele krajów wprowadziło całkowity zakaz palenia
w miejscach publicznych.

W Polsce sprawy te reguluje Ustawa o ochronie zdro-
wia przed następstwami używania tytoniu i wyro-
bów tytoniowych z 9 listopada 1995 roku.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-13-

Zakaz palenia papierosów poza wyraźnie wyodręb-
nionymi miejscami obowiązuje w zakładach opieki
zdrowotnej, szkołach i placówkach oświatowo-wy-
chowawczych oraz w pomieszczeniach zamkniętych
zakładów pracy i innych obiektów użyteczności pu-
blicznej.

W niektórych miastach obowiązuje również zakaz
palenia na przystankach autobusowych i tramwajo-
wych.

Prawodawstwo Unii Europejskiej coraz bardziej
ogranicza swobodę palaczy, kładąc nacisk na ochronę
zdrowia osób niepalących.

5. Kobiety palące, planujące ciążę lub które zaszły w

ciąże niespodziewanie powinny podjąć wszelkie wy-
siłki, aby rzucić palenie albo przed ciążą, albo w ciągu
pierwszego tygodnia ciąży.

Powinny także powstrzymać się od palenia w ciągu
pierwszych lat po narodzinach dziecka.

To samo dotyczy ojców mieszkających w tym samym
gospodarstwie domowym.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-14-

6. Unikaj zadymionych miejsc. Nie ufaj fikcyjnym roz-

wiązaniom - restauracja podzielona na część dla pa-
lących i niepalących jest jedną wielką palarnią.

7. Upewniaj się, czy twoje dziecko nie będzie narażone

na wdychanie dymu w codziennych sytuacjach.

8. Kiedy idziecie do kogoś z wizytą, poproś, by w wa-

szej obecności nie palono, a jeśli nie możesz tego zro-
bić, unikaj domów palaczy.

9. Protestuj przeciwko paleniu w windzie, na klatce

schodowej lub na balkonie, z którego dym leci do
twojego mieszkania. Spróbuj przekonać sąsiadów i
poszukać wspólnie jakiegoś rozwiązania. Ostatecz-
nością jest złożenie skargi w administracji.

Jeśli sami palimy, powinniśmy zacząć szanować prawo in-

nych ludzi, a zwłaszcza dzieci, do zdrowia. A jeśli inni palą i tego
prawa nie szanują, być może warto podsunąć im ten numer
„Biuletynu Zdrowia” do ręki, aby zmienili swoje zachowanie –
prawdopodobnie, tak jak większość, nie są świadomi szkody,
jaką wyrządzają innym.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-15-

Post leczniczy: Jedna z najlepszych metod

na zdrowie w XXI wieku. Instrukcje, jak

robić – oparte na nauce!

Ludzie, w odróżnieniu od szympansów, mają możliwość

przetrwania na samej tylko wodzie przez dłuższy okres czasu

Co się dzieje, jak ciało funkcjonuje, gdy nie jemy? Skąd bierze
energię? Odpowiedź na te pytania określa tak zwaną główną ad-
aptację do nowych warunków. Ową główną adaptacją są ciała
ketonowe. Organizm ma zdolność utylizacji ciał ketonowych z
przemiany (metabolizmu) tkanki tłuszczowej. Ciała ketonowe,
w skrócie ketony, pochodzące z tkanki tłuszczowej stanowią
wtedy alternatywne źródło dla układu nerwowego, a więc mię-
dzy innymi mózgu

Piękno tej adaptacji organizmu do postu polega na tym, że

organizm nadaje priorytet katabolizmowi tłuszczu w naszym
ciele – największego źródła energii kalorycznej, a tym samym

Pollard KS. What makes us human? Sci Am. 2009;300:44-49.

Wilson JD, Braunwald E, Isselbacher KJ, et al. Harrison’s Principles of Internal Medicine. 12th ed.

New York: McGraw- Hill; 1991.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-16-

chroni przed katabolizmem części ważniejszych naszego ciała,
czyli nerwów, mięśni, narządów i tak dalej. Dzieje się tak, aż za-
pasy tłuszczowe zostaną poważnie wyczerpane. Ale… wyczer-
pać zapasy tłuszczowe u większości ludzi nie jest wcale tak
łatwo, bo wymagałoby to tygodni, a u niektórych (bardziej oty-
łych) miesięcy postu. Wtedy raczej nie byłby to już post, tylko
głodówka. Podczas postu organizm korzysta bowiem z zapasów
tłuszczowych głównie. Podczas głodówki zaczyna się katabo-
lizm ważniejszych tkanek, zwłaszcza tkanki mięśniowej, co pro-
wadzi do pogorszenia stanu zdrowia i ostatecznie śmierci

Zapamiętajmy: post jest dobrowolny i zamierzony, głodówka –
przymusowa i niezamierzona.

Terapeutyczny post polega na tym, że eliminujemy

wszystko prócz wody. Wpływ takiego postu na zdrowie, oczy-
wiście korzystny wpływ, bierze się stąd, iż potencjał metabo-
liczny przechodzi, mówiąc niefachowo, reset, dzięki któremu
układy komórkowe zaczynają lepiej zarządzać wewnętrznymi
zasobami w postaci energii i nie tylko. W efekcie organizm może

Keys A, Brozek J, Henschel A, et al. The biology of human starvation, vols. 1 and 2. Minneapolis:

University of Minnesota Press; 1950.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-17-

odnowić, zregenerować swoje struktury i liczne funkcje w spo-
sób analogiczny do zresetowania komputera, który przestał
działać. Lecz w odróżnieniu od maszyny, organizm może się dy-
namicznie zaadaptować do wewnętrznego środowiska, pozwa-
lając ciału na to, co umie robić najlepiej: dojść do homeostazy,
czyli uleczyć się z dolegających przypadłości i chorób.

Fizjologiczne spojrzenie na post

Badania dowiodły, że przeciętny 70-kilogramowy człowiek

ma w sobie zapasy tłuszczowe, wystarczające do utrzymania

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-18-

podstawowej podaży kalorycznej na 2-3 miesiące

Czyli tyle mniej więcej przeciętny, nieotyły, ani niewychudzony
człowiek może przetrwać bez jedzenia bez uszczerbku na zdro-
wiu z powodu wygłodzenia. Po tym okresie dochodzimy do pu-
łapu, w którym organizm nie może już skutecznie wydzielać
energii z tłuszczu w naszym ciele, przestaje potrafić mobilizować
kwasy tłuszczowe. Wtedy rozpoczyna się silny katabolizm bia-
łek

Lehninger A. Biochemistry: the molecular basis of cell structure and function. New York: Worth Pu-

blishing; 1964:841-845.

Benedict FG. A study of prolonged fasting. Publication #203. Washington, DC: Carnegie Institute;

1915.

Saudek CD, Felig P. The metabolic events of starvation. Am J Med. 1976;60:117-126.

2222

Cahill Jr GF, Owen OE, Morgan AP. The consumption of fuels during prolonged starvation. Adv

Enzyme Regul. 1968;6:143-150.

Cahill Jr GF, Owen OE. Starvation and survival. Trans Am Clin Climatol Assoc. 1968;79:13-20.

Montgomery R, Dryer RL, Conway TW, et al. Biochemistry: a case-oriented approach. 6th ed. St Louis:

CV Mosby; 1996.

Lehninger A. Biochemistry: the molecular basis of cell structure and function. New York: Worth Pu-

blishing; 1964:841-845.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-19-

Jak, myślę, wiadomo: podczas postu nie ma dostatecznej po-

daży tego, z czego organizm w dużej mierze czerpie energię,
czyli glukozy. W związku z tym trójglicerydy stają się głównym
paliwem podczas postu. Gdy dostawa glukozy z węglowoda-
nów zostaje przerwana, obniżony poziom glukozy przełącza or-
ganizm w tryb pozyskiwania (hydrolizy) trójglicerydów z
adipocytów, czyli komórek tłuszczowych. Kwasy tłuszczowe są
wtedy transportowane do wątroby, mięśni i innych tkanek,
gdzie są spalane na energię. Spalanie (utlenianie) tychże kwasów
tłuszczowych (wcześniej istniejących w tkance tłuszczowej pod
postacią trójglicerydów) powoduje wzrost stężenia omawianych
na początku ciał ketonowych. Wiele tkanek organizmu lubi ke-
tony! :-) Na przykład serce i mózg je bardzo lubią wykorzysty-
wać do podtrzymania swoich funkcji.

A teraz, z punktu widzenia fizjologii człowieka, napiszę o

czymś, co warto zapamiętać, stosując post. Mało entuzjastów po-
stu terapeutycznego o tym wie, a co gorsze – mało o tym wie
także tych osób, które… zachęcają do postu. Mianowicie: każdy
wzmożony wysiłek fizyczny czy po prostu ćwiczenia powoduje
przyrostowy wzrost zapotrzebowania na glukozę przez serce i
mięśnie. Dlatego podczas postu, gdy tej dostawy glukozy nie

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-20-

ma, a jest zamierzony wysiłek fizyczny (trening, ćwiczenia),
wówczas organizm jest zmuszony do kanibalizmu białek wła-
snych. Im większy wysiłek fizyczny podczas postu, tym większy
katabolizm (kanibalizm…) białek. Aby tego uniknąć, na czas po-
stu unikamy wzmożonego wysiłku fizycznego, nie wykonujemy
żadnych ćwiczeń. Proszę to zapamiętać.

Z rzeczy, które jeszcze warto wiedzieć odnośnie do fizjolo-

gicznego aspektu postu terapeutycznego: oczywiście wspoma-
gamy w ten sposób odchudzanie z tkanki tłuszczowej, obniża się
tętno

i ciśnienie krwi

. Zwalnia także tempo metabolizmu

Keys A, Brozek J, Henschel A, et al. The biology of human starvation, vols. 1 and 2. Minneapolis:

University of Minnesota Press; 1950.

Benedict FG. A study of prolonged fasting. Publication #203. Washington, DC: Carnegie Institute;

1915.

Theorell T, Kjellberg J, Palmblad J. Electrocardiographic changes during total energy deprivation

(fasting). Acta Med Scand. 1978;203:13-19.

Morgulis S. Fasting and undernutrition; a biological and sociological study of inanition. New York:

EP Dutton & Company; 1923.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-21-

mniej więcej o 1% na dzień, aż do 75% bazowego tempa, czyli
takiego, jakie mamy na co dzień, gdy nie przechodzimy postu

Badania naukowe nad postem terapeutycznym

Pierwsze badania naukowe nad postem datuje się na rok

1880, a pierwsze wzmianki o poście w kontekście terapeutycz-
nym, czyli w kontekście korzystnego wpływu na zdrowie, poja-
wiły się w literaturze w roku 1910, a więc dość dawno temu. Tak
wczesne badania były głównie obserwacyjne.

W roku 1923 klasyczna książka Fasting and Undernutrition

autorstwa profesora Morgulisa z Uniwersytetu w Nebrasce opi-
sywała głęboką analizę zmian w ludzkiej fizjologii podczas po-
stu. Później, w roku 1950, Ancel Keys z Uniwersytetu w
Minnesocie skompletował dwa tomy zatytułowane The Biology of
Human Starvation. Keys poczynił dokładny opis z obserwacji 32
ochotników, którzy pościli do 8 miesięcy, porównując ich do nie-
doboru jedzenia podczas II Wojny Światowej. Ocenia się, że naj-
ważniejszym wnioskiem z obserwacji Keysa jest to, iż post nie

Consolazio CF, Nelson RA, Johnson HL, et al. Metabolic aspects of acute starvation in normal humans:

performance and cardiovascular evaluation. Am J Clin Nutr. 1967;20:684-693.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-22-

powoduje objawów niedoboru witamin i soli mineralnych! Po-
wiązane z pracą Keysa badania wykazały, że osoby, które stosują
prawidłowy post, czyli zero jedzenia, sama woda, żyją dłużej od
tych, którzy jedzą regularnie, ale mało i których dieta jest uboga
w białko

W kolejnych dekadach opublikowano badania kliniczne nad

terapeutycznym postem. Wykazały one, że post taki korzystnie
wpływa na prawie wszystkie układy narządowe! Jelita, wątrobę,
trzustkę, żołądek, serce, nerwy i inne. Teraz opiszę choroby i
schorzenia, w których post okazuje się skuteczny.

Na co pomaga post?

1. Zapalenie wyrostka robaczkowego. W 2011 opublikowano

raport, opisujący pacjenta, który odmówił mainstreamowego le-
czenia zapalenia wyrostka robaczkowego, które to leczenie po-
legać miało na operacji, po to, aby spróbować postu pod kontrolą
specjalisty. Przed rozpoczęciem postu potwierdzono metodą ul-

Young VR, Scrimshaw NS. The physiology of starvation. Sci Am. 1971;225:14-21.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-23-

tradźwięków stan zapalny wyrostka. Po zakończeniu postu po-
nownie pacjenta zbadano. Wyrostek był zdrowy. Po dwóch la-
tach sprawdzono, jak się pacjent miewa. Wyrostek w dalszym
ciągu zdrowy

2. Zatrucie chemiczne. Kolejne zachęcające wyniki badań

nad postem opisano w czasopiśmie „American Journal of Indu-
strial Medicine” w roku 1984. W badaniu udział wzięli pacjenci,
którzy zatruli się polichlorowanymi bifenylami po spożyciu
oleju ryżowego. U wszystkich pacjentów stwierdzono wyraźną
poprawę, a u niektórych ogromną ulgę po 7-10 dniach postu

Badanie to potwierdziło wyniki kilku wcześniejszych badań, w
których wykazano efekt oczyszczający postów terapeutycznych.

3. Układ krążenia. Badania nad wpływem postu na zdrowie

serca i całego układu krążenia zaczęły się w latach ’60. Duncan i

Gershfeld N, Goldhamer A, Sultana P. A case of non-pharmacological conservative management of

suspected uncomplicated sub-acute appendicitis in an adult male. J Alt Comp Med. 2011;17:1-3.

Imamura M, Tung T. A trial of fasting cure for PCB poisoned patients in Taiwan. Am J Ind Med.

1984;137:147-153.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-24-

współpracownicy

zauważyli poprawę w przypadku ciśnienia i

przewlekłej choroby serca. Inni naukowcy również potwierdzili,
że post jest korzystny dla serca: Gresham

, Lawlor

, Imamura

i Vessby

. Wśród parametrów, które uległy poprawie, jest po-

ziom trójglicerydów, ciśnienie tętnicze krwi, jakość naczyń
krwionośnych, wzrost HDL w stosunku do LDL.

W czerwcu 2001 czasopismo „Journal of Manipulative and

Physiological Therapeutics” opisało badanie

, w którym pacjen-

tom leczono nadciśnienie poprzez post pod nadzorem. Pacjen-
tów było 174. Wszystkim ciśnienie uległo poprawie na tyle, aby

Duncan GG, Jenson WK, Cristofori FC, et al. Intermittent fasts in the correction and control of intracta-

ble obesity. Am J Med Sci. 1963;245:515-520.

Gresham GA. Is atheroma a reversible lesion? Atherosclerosis. 1976;23:379- 391.

Lawlor T, Wells DG. Metabolic hazards of fasting. Am J Clin Nutr. 1969;22:1142- 1149.

Imamura M, Tung T. A trial of fasting cure for PCB poisoned patients in Taiwan. Am J Ind Med.

1984;137:147-153.

Vessby B, Boberg M, Karlstrom B, et al. Improved metabolic control after supplemented fasting in

overweight type 2 diabetic patients. Acta Med Scand. 1984;216:67-74.

Goldhamer AC, Lisle DJ, Parpia B, et al. Medically supervised water-only fasting in the treatment of

hypertension. J Manipulative Physiol Ther. 2001;24: 335-339.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-25-

można było odstawić leki! U pacjentów z nadciśnieniem III stop-
nia, redukcja wynosiła 60 punktów!

4. Cukrzyca. Naukowiec Guelpa doniósł o korzystnym wpły-

wie postu wśród pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz dną mocza-
nową

. Przez ostatnie 27 lat całe rzesze chorych na cukrzycę

typu 2 skutecznie wyleczyło się z choroby lub zminimalizowało
potrzebę zażywania leków dzięki postom.

5. Padaczka. Leczenie padaczki poprzez post zaczęło się na

początku XX wieku we Francji, zapoczątkowali je Guelpa i Ma-
rie. Potem w 1924 roku kolejni naukowcy, Hoeffel i Moriarty,
opisali korzystne działanie postu na padaczkę. W roku 1928 Len-
nox i współpracownicy potwierdzili, że indukcja ketozy poprzez
post zmniejszyła czas trwania, ciężkość i częstotliwość ataków.

6. Układ odpornościowy i choroby zapalne. Korzystny

wpływ postu na niektóre choroby autoimmunologiczne (pod-
łoże zapalne) opisano po raz pierwszy w roku 1958 w prestiżo-
wym czasopiśmie „Lancet”. Naukowcy dowiedli, iż post skrócił

Guelpa G. Starvation and purgation in the relief of diabetes. BMJ. 1910;2:1050-1051.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-26-

wczesne stadia ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek, popra-
wiając w ten sposób prognozę lekarską. Naukowcy wywniosko-
wali, że „wszyscy pacjenci z ostrym zapaleniem nerek powinni
pościć”. Inne choroby autoimmunologiczne, w których post po-
maga, to trądzik różowaty, toczeń rumieniowaty, przewlekła po-
krzywka i zapalenie okrężnicy.

Inna choroba o podłożu zapalnych, wobec której w literatu-

rze naukowej opisano sporo badań nad działaniem postu, to ar-
tretyzm. Naukowcy dowiedli, że post w przypadku pacjentów z
tą chorobą działa przeciwzapalnie, zmniejsza ESR, ból, sztyw-
ność i potrzebę zażywania lekarstw. Podobne wyniki wykazano
w 1984 roku wśród 43 pacjentów: po 7-dniowym poście odnoto-
wano u nich znaczącą poprawę w sile ścisku, zmniejszeniu bólu
i opuchnięć.

7. Otyłość i nadwaga. No, to chyba powinno być oczywiste.

Gdy przestajemy jeść – pościmy – naturalną koleją rzeczy jest
schudnięcie, bo organizm korzysta wtedy właśnie z energii zgro-
madzonej w tkance tłuszczowej. Zresztą, ewolucyjnie jedną z
funkcji tkanki tłuszczowej jest zapewnienie przeżycia w stanach
niedoboru jedzenia. We współczesnym świecie jednak jedzenia

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-27-

nie brakuje, a ludzie jedzą, jakby gromadzili zapasy :-) na wypa-
dek jakiejś wojny lub nie wiadomo czego. Już w roku 1915 nau-
kowcy stwierdzili, że post jest bezpiecznym i skutecznym
sposobem na utratę nadmiaru tłuszczu. Od tamtej pory pojawiło
się w literaturze naukowej multum badań, potwierdzających tę
tezę.

Ocenia się, że początkowa utrata wagi podczas postu wynosi

około 0,3% aktualnej wagi dziennie. Wartość ta stopniowo ma-
leje do około 0,1% po 30 dniach. Należy tu jednak powiedzieć, że
samo poszczenie nie załatwi sprawy. Trzeba w ogóle zmienić
tryb życia i nawyki żywieniowe w okresach poza postem. Oczy-
wiście dieta ubogowęglowodanowa, bogatsza w białko i natu-
ralne tłuszcze, plus do tego regularny wysiłek fizyczny, zarówno
siłowy, jak i aerobowy. Ale o tym wszystkim już dokładnie pisa-
łem w innych numerach.

8. Zapalenie trzustki. W randomizowanym badaniu z 1984

wykazano, że post skutecznie leczy ostre zapalenie trzustki. Na-
ukowcy wywnioskowali: „post sam w sobie jest prostszą i bar-
dziej

ekonomiczną

terapią”

–

porównaniu

medykamentów.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-28-

Post leczniczy w praktyce

Post leczniczy najlepiej wykonywać pod prowadzeniem spe-

cjalisty, który się na tym zna. Wtedy mamy gwarancję, że dobrze
zakończymy głodówkę, z odpowiednim powrotem do jedzenia,
ponadto mamy możliwość monitorowania wartości laboratoryj-
nych, czy post przebiega prawidłowo. W Stanach są specjalne
placówki i specjaliści, którzy zajmują się tylko tym, w dodatku
jest to specjalizacja regulowana przez International Association
of Healthcare Practitioners.

Ale nie oznacza to, że samemu nie możemy robić postu.

Trzeba się tylko wyposażyć w rzetelną wiedzę, a zatem…

Przyjęło się, że lecznicza głodówka ma trzy fazy. Faza 1,

zwana również wczesnym lub burzliwym postem, trwa 7 dni.
Organizm się wtedy adaptuje do fizjologii postu, co zwykle ma
standardowe skutki w postaci: oczyszczenia z nadmiernych od-
padów komórkowych, pogorszonego samopoczucia, bóli głowy
i mięśni. Wszystkie objawy są przejściowe, ale mogą niestety
zniechęcać osoby praktykujące post. Tylko osoby, które bardzo
o siebie dbają, o swoje zdrowie, przechodzą przez tę fazę kom-
fortowo – a więc nieliczni :-) Przyznam, że i ja miałem kilka ob-
jawów, co świadczyło, że mój organizm tego potrzebował, aby

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-29-

zmobilizować się do wzmożonego oczyszczania – oczywiście
ogólnie mówiąc.

Gdy upłynie pierwszy tydzień i zakończy się pierwsza faza,

potem obsesję na punkcie jedzenia ma już bardziej umysł niż
ciało. Faza 2, zwana także postem zrównoważonym, jest najważ-
niejszą fazą postu, ponieważ następuje przebudowa tkanek,
która sprzyja leczeniu. Faza ta już nie jest tak ustalona czasowo
jak pierwsza, bo może trwać tygodniami, a nawet miesiącami –
zależnie od stanu zdrowia człowieka. Jeśli dochodzi do czegoś,
co się zwie „kryzysem ozdrowieńczym”, to dochodzi do niego
właśnie w fazie 2. Faza 3 postu, zwana również fazą wyczerpania
lub po prostu fazą głodowania, polega na tym, że organizm już
przestaje skutecznie pozyskiwać energię z tkanki zapasów tłusz-
czowych. Kiedyś promowano post do momentu, aż wyczerpią
się zapasy składników odżywczych w organizmie, ale obecnie
nie zaleca się tak ostrego postu. Po pierwsze utrzymywanie or-
ganizmu w tej fazie może być szkodliwe, a po drugie – całkowi-
cie bezcelowe, bo to, na czym nam zależy, czyli przebudowa
tkanek i uzdrowienie, nastąpiło w fazie 2.

Gdy pościmy, odtwarzamy naturalne warunki, zdarzenia

naszych przodków, kiedy to „późna wiosna” oznaczała często

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-30-

uszczuplone zapasy jedzenia. Potem w okresie zimowym o je-
dzenie bywało bardzo trudno. Dziś zamierzony post leczniczy
daje organizmowi możliwość robienia tego, do czego przez mi-
liony lat ewolucji przywykł. Dzięki postowi pozwalamy organi-
zmowi uruchomić strukturalne i funkcjonalne zdolności
adaptacyjne, które – jak wykazuje nauka – są korzystne dla zdro-
wia.

Post można przyrównać do obierania warstw cebuli. Będąc

na poście, jak gdyby zdzieramy z komórek i narządów starą, nie-
potrzebną warstwę i pozwalamy powstać w ich miejsce zupełnie
nowym, zdrowym warstwom – na których buduje się zdrowie.
Ta metafora nam uzmysławia, że po przebytym poście zdrowa
dieta i ogólnie zdrowy tryb życia są potrzebne, aby utrzymać
stan zdrowia uzyskany podczas postu. Dzięki temu z każdym
kolejnym postem możemy skracać jego czas, bo z czasem –
dzięki regularnym postom – organizm na dłużej zachowuje wi-
talność.

Niestety określenie optymalnego czasu postu jest trudne.

Zależy to bowiem od wielu czynników, między innymi od tego,
ile zapasu energii zgromadziliśmy w tkance tłuszczowej, jaki jest
indywidualny metabolizm, jaki jest aktualny stan zdrowia, jaki

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-31-

jest wiek, a nawet płeć ma tu znaczenie. Każda decyzja o długo-
ści postu jest indywidualna.

ZASADY OGÓLNE. Ustalono, że przed rozpoczęciem postu i

po jego zakończeniu najlepiej mieć dietę ubogą w sól i sód, ubogą
w białko, wegańską, o wysokiej zawartości błonnika, o niskiej
zawartości cukrów prostych. Dzięki takiej diecie unikniemy
komplikacji, post przebiegnie prawidłowo. Przy okazji dieta taka
pobudza pracę jelit – ruchy są częstsze, łatwiejsze, mniej proble-
matyczne. Ustalono, że dobrze jest, aby kilka dni przed rozpo-
częciem postu potrzebę nr 2 załatwiaj co najmniej raz dziennie –
stąd potrzeba takiej diety. Co więcej, na około tydzień przed roz-
poczęciem postu dieta powinna być ubogokaloryczna – powin-
niśmy jeść mniej, niż wynosi nasze dzienne zapotrzebowanie.
Jednak pamiętajmy, że post w porównaniu do nawet mocno
ograniczonej diety (na przykład 500 kcal dziennie) i tak jest
znacznie lepszy, ponieważ: 1) podczas postu głód znika prak-
tycznie całkowicie, 2) korzystna ketoza występuje szybciej i
działa skuteczniej, 3) nie występują obrzęki wywołane głodem,
4) diureza sodu jest silniejsza, 5) utrata nadmiaru tkanki tłusz-
czowej jest większa, 6) procesy naprawcze przebiegają skutecz-
niej.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-32-

Poziom komfortu – lub dyskomfortu – w pierwszym tygo-

dniu postu zależy od dwóch czynników: od jakości diety oraz
trybu życia. Jeśli ktoś przez lata odżywiał się zdrowo i regularnie
ćwiczył, unikał używek i innych szkodliwych nawyków, to dla
niego post będzie łagodniejszy, bardziej komfortowy, lżejszy. A
na odwrót w przypadku kogoś, kto o siebie po prostu nie dbał.
Należy mieć to na uwadze.

Odpoczynek podczas postu jest bardzo ważny. Tak jak

wcześniej napisałem, nie należy się zbytnio wysilać. Wszelkie
treningi sportowe są wykluczone. Podczas postu musimy dbać
o „dostępność paliwa”, czyli nie uszczuplać jeszcze bardziej źró-
dła energii – dla zapewnienia maksymalnego poziomu samole-
czenia. Unikając sportu unikamy zbędnej i niewskazanej
podczas postu glukoneogenezy. Z aktywności w grę wchodzą
głównie spacery. Spacery i inna tego typu nieintensywna aktyw-
ność ruchowa nie zajmuje procesów odbudowy i oczyszczania.
Aktywność intensywna – hamuje. Pamiętajmy o tym, bo nawet
umiarkowana intensywność może podwoić utylizację kalo-
ryczną.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-33-

Osoba podczas postu może mieć częściej ochotę na drzemkę

w ciągu dnia. Gdy taka ochota się pojawi, nie należy się jej opie-
rać, tylko się zdrzemnąć. W efekcie tego – zwiększonego odpo-
czynku w ciągu dnia – naturalnie może się zmniejszyć potrzeba
snu w ciągu nocy, o tym też pamiętajmy.

Światło słoneczne podczas postu jest ważne ogólnie dla

zdrowia. Należy co najmniej 10-20 minut dziennie przebywać na
słońcu. Tu fajny trik: wzrost tętna o 10-15 uderzeń na minutę jest
sygnałem, że ekspozycja na słońce jest już zbyt duża i należy ją
przerwać. A zatem warto sobie mierzyć tętno przed kąpielą sło-
neczną, a podejrzewając, że nasze ciało ma dość – zmierzyć tętno
i sprawdzić, czy rzeczywiście. Jeśli będzie o 10-15 uderzeń więk-
sze, to znaczy, że podejrzenia się sprawdziły :-)

Jak wspomniałem wcześniej, podczas postu pijemy tylko

wodę, nic poza tym. Naukowcy badający post u osób z nadwagą
zalecają 3 litry wody dziennie. Zbadano, że nawet dwukrotność
tego nie powoduje przewodnienia (zmiana poziomu sodu we
krwi). Zasadniczo jednak, aby uniknąć usuwania nadmiernej ilo-
ści elektrolitów, zaleca się trzymać około trzech litrów wody
dziennie.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-34-

Podczas postu zaleca się co tydzień robić morfologię krwi.

Po zakończeniu postu i rozpoczęciu odżywiania się, nastę-

puje nagły wyrzut insuliny. Ciało z maszynki do spalania tłusz-
czu przeobraża się w metabolizm z powrotem oparty na
glukozie pochodzącej z węglowodanów. Gdy wzrasta poziom
insuliny po powrocie do odżywiania, potas, fosfor i magnez są
ukierunkowane międzykomórkowo, a sód pozakomórkowo.
Dlatego – jak wcześniej wspomniałem – dieta przez pierwszy ty-
dzień po poście powinna być uboga w sód.

Można się spotkać z zaleceniami, że podczas postu należy

uzupełniać witaminy i minerały. Nie należy jednak tego robić.
Utrata minerałów lub witamin podczas postu prawie w ogóle nie
stanowi problemu, niedobory tego typu występują skrajnie
rzadko, zwłaszcza, jeśli poza postem dbamy o dietę pełnowarto-
ściową. Co więcej, to właśnie przez suplementy post może nie
przebiegać prawidłowo. Na przykład, dobrze wiadomo, że kwas
nikotynowy (witamina B3) hamuje uwalnianie kwasów tłusz-
czowych z komórek tłuszczowych.

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-35-

Niektórzy podczas postu zalecają lewatywy. Krótko: lewa-

tywy prawie nigdy nie zapewniają dodatkowych korzyści pod-
czas postu.

PRZECIWWSKAZANIA. Anemia, porfiria, poważne choroby

z niedożywiania oraz osoby z niedoborem enzymu o nazwie de-
hydrogenaza acylo-CoA. W tych przypadkach należy unikać po-
stu. Kobiety w ciąży pościć oczywiście nie powinny. Kobiety
podczas laktacji także nie powinny pościć. Dzieci – tu sprawa jest
kontrowersyjna. Na pewno dziecko powinno pościć w stanie
choroby, gdy samo z siebie nie chce nic jeść – chyba, że lekarz
zaleci inaczej, bo opieka lekarska powinna być obecna.

Jak można przeczytać w wielu książkach naukowych, po-

szczenie jest ogólnie biorąc uznawane za skuteczne i bezpieczne.

Wniosek: chociaż badania nad postem rozpoczęły się już z

początkiem roku 1900, w istocie nauka ma jeszcze wiele do zba-
dania. Innymi słowy, potencjał postu nie jest do końca zbadany.
Ale to, co już wiemy, i tak zachęca do tego, by wykonywać post
– nawet tygodniowy, pięciodniowy, trzydniowy czy 48-go-
dzinny. Nie ma jednej prawidłowej długości postu. Nasi przod-
kowie pościli przez 50 godzin, ale bywało, że pościli przez

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-36-

tydzień, dwa tygodnie i dłużej. W każdym wypadku – odbywało
się to z korzyścią dla osoby poszczącej. To już wszystko w tym
numerze

Numer 50 można zamówić już teraz. W przypadku edycji

drukowanej, numer wyślę na adres domowy w pierwszym tygo-
dniu czerwca 2018. W przypadku edycji elektronicznej (do czy-
tania na komputerze), numer wyślę także w pierwszym
tygodniu czerwca, lecz na skrzynkę pocztową e-mail.

Aby zamówić, wykręć poniższy numer. Odbierze któraś z

moich koleżanek z obsługi klienta, która akurat urzęduje w biu-
rze.

Zamawianie przez telefon pod numerem:

(22) 123 99 55

Jeśli wszystkie telefony w biurze będą zajęte, odczekaj

chwilę i zadzwoń ponownie. Dzwoni już tyle osób, że czasem
trzeba wykręcić numer kilka razy. Jeśli nie chcesz dzwonić i wo-
lisz zamówić przez Internet, nie ma sprawy. Po prostu wejdź na
poniższą stronę, wypełnij formularz i gotowe:

www.BiuletynZdrowia.pl

• Wszystkie prawa zastrzeżone

____________________________________________________________________________

-37-

Zamawianie przez Internet na:

www.BiuletynZdrowia.pl/nowy

Ze względu na to, że co miesiąc drukuję ograniczoną ilość

numerów, to następny numer zachęcam zamówić jak najprędzej.
Tym sposobem rezerwujesz swoją kopię, którą wyślę Ci w
pierwszym tygodniu następnego miesiąca. Jeśli nie czytasz sys-
tematycznie wszystkich numerów „Biuletynu Zdrowia”, zajrzyj
do archiwum i uzupełnij kolekcję o braki:

www.BiuletynZdrowia.pl/spis

To wszystko na teraz. Jak zawsze, czekam na telefon od Cie-

bie lub na zamówienie złożone przez Internet (patrz powyższy
adres).

Dla Ciebie i Twojej rodziny – dużo ciepła i radości!