Komentowany przepis
Prawo upadłościowe i
naprawcze. Komentarz
2006
dr Dorota Zienkiewicz, Jędrzej Minkus, Arkadiusz
Świderek
Prawo upadłościowe i
naprawcze Zimmerman
10.2007
Pr.upadłościowe i
naprawcze
red.Zienkiewicz08.2006
Prawo upadłościowe i
naprawcze Gurgul
05.2005
dla stanu prawnego na 2006-08-05
1
1. Celem art. 12 PrUpadNapr jest ochrona dłużnika w sytuacji, kiedy niewykonanie
przez niego zobowiązań ma charakter przejściowy i krótkotrwały. Stąd też, jeżeli od
terminu wymagalności zobowiązań dłużnika nie upłynął okres trzech miesięcy, a suma
niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa
dłużnika, sąd może wniosek o ogłoszenie upadłości oddalić. Oddalenie wniosku na
mocy art. 12 jest możliwe w przypadku łącznego spełnienia obydwu przesłanek, o
których mowa w ust. 1.
2
2. Z literalnego brzmienia przepisów art. 11 i 12 PrUpadNapr wynika, iż istnienie
przesłanek wskazanych w art. 12 ust. 1 PrUpadNapr jest podstawą ogłoszenia upadłości.
Spełnienie tych przesłanek obliguje dłużnika do złożenia wniosku o ogłoszenie
upadłości. Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań ma miejsce wówczas, gdy dłużnik nie
spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagalne. Data wymagalności
roszczenia stanowi jednocześnie datę, od której dłużnik się opóźnia ze spełnieniem
świadczenia. Nie można mówić o opóźnieniu, jeżeli wierzyciel wyraził zgodę na zmianę
terminu spełnienia świadczenia. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony
ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione
niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 KC). W takim przypadku
stan opóźnienia należy łączyć z wezwaniem do zapłaty.
3
3. Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań odnosi się zarówno do zobowiązań
pieniężnych, jak i zobowiązań niepieniężnych.
Zgodnie z wyrokiem SN z 17.5.2000 r., I CKN 302/00, niepubl., dłużnik popada w
opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się
ono wymagalne, także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia.
Tylko z nieprzedawnionym roszczeniem można wiązać następstwo w postaci
opóźnienia w spełnieniu świadczenia (wyrok SN z 12.12.2002 r., V CKN 1573/00,
Gazeta Prawna 2002, Nr 248, s. 22).
4
4. W praktyce termin odnoszący się do "sumy niewykonanych zobowiązań" może
wywołać kontrowersje. Z literalnej wykładni wynika bowiem, że każde zobowiązanie –
od momentu jego powstania, aż do czasu zaspokojenia – należy do zobowiązań, które
nie są jeszcze wykonane, a zatem jest składnikiem sumy niewykonanych zobowiązań.
Biorąc pod uwagę, iż ustawodawca "sumę niewykonanych zobowiązań" odnosi do tych
zobowiązań, co do których opóźnienie w wykonaniu nie przekracza trzech miesięcy,
należy sądzić, iż suma niewykonanych zobowiązań to łączna wartość wszystkich
zobowiązań, co do których upłynął termin spełnienia świadczenia. "Suma
niewykonanych zobowiązań" jest odpowiednikiem sumy wartości zobowiązań
wymagalnych.
Page 1 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
Należy w tym miejscu wnieść uwagę de lege ferenda, by sformułowanie "suma
niewykonanych zobowiązań" zostało zastąpione sformułowaniem "suma zobowiązań
wymagalnych".
5
5. Pojęcie wartości bilansowej nie jest ustawowo zdefiniowane. Odwołując się do zasad
rachunkowości, należy przyjąć, że wartość bilansowa przedsiębiorstwa jest sumą
bilansową występującą czy to po stronie aktywów, czy to po stronie pasywów.
Odzwierciedla ona stan majątku danego podmiotu. Aktywa przedstawiają majątek,
natomiast pasywa wskazują na źródła finansowania tego majątku. Z uwagi na zasadę
równowagi bilansowej wartość po stronie aktywów i pasywów musi być tożsama.
6
6. Przepisu ust. 1 art. 12 PrUpadNapr nie można stosować, jeżeli zachodzi jedna z
dwóch przesłanek: trwałość niewykonalności zobowiązań lub pokrzywdzenie
wierzycieli. Celem tego przepisu jest, aby oddalenie wniosku na podstawie ust. 1 nie
spowodowało pokrzywdzenia wierzycieli. Dzieje się tak w szczególności, gdy suma
zobowiązań dłużnika ma tendencję wzrostową lub dłużnik utracił możliwości uzyskania
dochodu. O pokrzywdzeniu wierzycieli można mówić również wtedy, jeżeli np. suma
zobowiązań dłużnika nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa
dłużnika, a niewykonalność zobowiązań nie ma charakteru trwałego, ale występuje
umyślne, uporczywe działanie dłużnika zmierzające do celowego niewykonywania
zobowiązań. Przejawem takiego działania może być również ukrywanie majątku
dłużnika lub jego obciążanie poprzez uprzywilejowanie nielicznych. Sąd nie może
również oddalić wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 12 ust. 1
PrUpadNapr, jeżeli niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały.
Niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały, jeżeli zaprzestanie płacenia długów jest
nieodwracalne.
7
7. Pokrzywdzenie wierzycieli polega przeważnie na fizycznym pomniejszaniu majątku i
ma miejsce wówczas, gdy wzrasta stopień niewypłacalności dłużnika. Pokrzywdzenie
wierzycieli powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który
powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzycieli (tak
wyrok SN z 28.11.2001 r., IV CKN 525/00, BSN 2002, Nr 5, s. 11). Podstawą do
oceny, czy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli, jest stan
rzeczy istniejący w chwili orzekania (art. 316 KPC).
Uwagi de lege ferenda
8
1. W praktyce termin odnoszący się do "sumy niewykonanych zobowiązań" może
wywołać kontrowersje. Z literalnej wykładni wynika bowiem, że każde zobowiązanie
od momentu jego powstania aż do czasu zaspokojenia należy do zobowiązań, które nie
są jeszcze wykonane, a zatem jest składnikiem sumy niewykonanych zobowiązań.
Biorąc pod uwagę, iż ustawodawca "sumę niewykonanych zobowiązań" odnosi do tych
zobowiązań, w stosunku do których opóźnienie w wykonaniu nie przekracza trzech
miesięcy, należy sądzić, że suma niewykonanych zobowiązań to łączna wartość
wszystkich zobowiązań, co do których upłynął termin spełnienia świadczenia. "Suma
niewykonanych zobowiązań" jest odpowiednikiem sumy wartość zobowiązań
wymagalnych.
Należałoby zatem określenie "suma niewykonanych zobowiązań" zastąpić
sformułowaniem "suma zobowiązań wymagalnych".
9
2. Z literalnego brzmienia przepisów art. 11 i 12 PrUpadNapr wynika, iż istnienie
Page 2 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
Zienkiewicz
przesłanek wskazanych w art. 12 ust. 1 PrUpadNapr jest podstawą ogłoszenia upadłości.
Spełnienie tych przesłanek obliguje dłużnika do złożenia wniosku o ogłoszenie
upadłości. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych
zobowiązań.
Uregulowanie to jest niekorzystne dla przedsiębiorcy, a ścisłe stosowanie się do
przepisu doprowadziłoby do upadłości całego sektora gospodarczego i ogólnej recesji
gospodarczej. Sytuacja, o której mowa w przepisie, odnosi się do większości
przedsiębiorców działających na rynku, którzy z uwagi na przejściowe zatory płatnicze
opóźniają się w wykonaniu swych zobowiązań. Samo złożenie wniosku przez dłużnika
ujemnie wpływa na jego reputację, wywołuje niepokój na rynku gospodarczym i
niejednokrotnie pogłębia recesję dłużnika.
Dłużnik stoi przed trudnym wyborem. Co ma więc zrobić? Złożyć wniosek o ogłoszenie
upadłości, by uwolnić się od przyszłych sankcji polegających na pozbawieniu prawa
prowadzenia działalności gospodarczej? Czy też podjąć kroki zmierzające do usunięcia
przejściowych trudności gospodarczych, nie informując swoich wierzycieli dla dobra
dalszej współpracy? Uregulowanie Prawa upadłościowego i naprawczego podsuwa
drugie rozwiązanie, gdyż zgodnie z art. 377 PrUpadNapr sąd nie może orzec zakazu
prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli od dnia, w którym dłużnik obowiązany
był taki wniosek złożyć, upłynął okres jednego roku.
Page 3 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html