MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Paweł Kołacz
Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika rolniczego
321[05].Z1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr in\
. Halina Garbowska
mgr in\
. Daniel Grzesiak
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Paweł Kołacz
Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[05].Z1.01,
 Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika rolniczego , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik rolnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 10
5.1. Ogólna budowa i podział ciągników rolniczych 10
5.1.1. Ćwiczenia 10
5.2. Budowa, zasady działania i obsługi układów silników spalinowych
z zapłonem samoczynnym 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Mechanizmy jezdne, napędowe i hamowania ciągników 15
4.3.3. Ćwiczenia 15
5.4. Układy zawieszenia narzędzi, maszyn i przyczep 18
5.4.1. Ćwiczenia 18
5.5. Instalacja elektryczna i oświetleniowa 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
5.6. Przepisy i zasady ruchu drogowego 22
5.6.1. Ćwiczenia 22
5.7. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym z przyczepą 25
5.7.1. Ćwiczenia 25
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 28
7. Literatura 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik rolnik.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ju\
ukształtowane,
-
-
-
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
-
-
-
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
-
-
-
- ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
-
-
-
nauczania uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
-
-
-
- wykaz literatury.
-
-
-
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- inscenizacji,
- tekstu przewodniego,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. W celu przeprowadzenia sprawdzianu
wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel mo\
e posłu\
yć się zamieszczonymi w rozdziale
6 zestawami zadań testowych. W tym rozdziale zamieszczono równie\
:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcję dla nauczyciela,
- instrukcję dla ucznia,
- kartę odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
321[05].Z1
Mechanizacja
w gospodarstwie rolnym
321[05].Z1.01
Obsługiwanie i prowadzenie
ciągnika rolniczego
321[05].Z1.02 321[05].Z1.03
U\
ytkowanie maszyn i urządzeń Gospodarowanie sprzętem rolniczym
stosowanych w produkcji rolniczej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- odczytywać i sporządzać rysunki techniczne,
- posługiwać się dokumentacją techniczno-technologiczną,
- charakteryzować części maszyn oraz określać ich zastosowanie,
- określać metody i środki zapobiegania szkodliwym czynnikom środowiska pracy,
- interpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska,
- obsługiwać komputery i urządzenia towarzyszące,
- współpracować w zespole.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
 sklasyfikować pojazdy stosowane w rolnictwie,
 wyjaśnić budowę i zasady działania podstawowych układów silników spalinowych,
 scharakteryzować mechanizmy napędowe i jezdne oraz hamulce ciągników rolniczych,
 scharakteryzować budowę, zasadę działania i czynności obsługowe podwozi ciągników
rolniczych,
 określić ró\
nice dotyczące budowy i zasad działania mechanizmów napędowych,
jezdnych oraz hamulców,
 wyjaśnić budowę, zasady działania i obsługi instalacji pneumatycznej, instalacji
hydraulicznej, podnośników hydraulicznych i zaczepów oraz instalacji elektrycznej,
 scharakteryzować czynniki wpływające na sprawność, siłę uciągu i moc ciągnika oraz
eksploatacyjne metody poprawy tych parametrów,
 określić zasady obsługi okresowej, konserwacji oraz przechowywania ciągników
rolniczych,
 określić prawa i obowiązki uczestnika ruchu drogowego,
 określić kształt i znaczenie znaków drogowych,
 rozpoznać znaki drogowe,
 określić sposób korzystania z dróg,
 wyjaśnić zasady dotyczące pierwszeństwa przejazdu,
 scharakteryzować zasady wykonywania manewrów drogowych,
 określić zasady przewozu osób i ładunków,
 określić uprawnienia policji w zakresie kontroli ruchu drogowego,
 wykonać codzienną obsługę ciągnika rolniczego,
 obsłu\
yć przyrządy kontrolno-pomiarowe oraz przyrządy do sterowania ciągnikiem
rolniczym,
 scharakteryzować warunki jazdy w mieście i poza miastem,
 określić podstawowe czynności kontrolne i obsługowe urządzeń wpływających na
bezpieczeństwo jazdy,
 określić obowiązki kierującego ciągnikiem rolniczym w sytuacji wypadku drogowego,
 wykorzystać programy komputerowe dotyczące egzaminów na prawo jazdy,
 obsłu\
yć i prowadzić ciągnik rolniczy w zakresie niezbędnym do uzyskania prawa jazdy
kategorii T,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska,
 zastosować przepisy o ruchu drogowym,
 udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik rolnik 321[05]
Moduł: Mechanizacja w gospodarstwie rolnym 321[05].Z1
Jednostka modułowa: Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika rolniczego.
321[05].Z1.01
Temat: Budowa, zasada działania i obsługa zasilania ciągników rolniczych z zapłonem
samoczynnym, odpowietrzanie układu zasilania.
Cel ogólny: wyró\
nienie elementów układu zasilania, określenie zasad ich pracy i obsługi,
usuwanie usterek.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- opisać budowę układu zasilania ciągników rolniczych,
- wskazać poszczególne elementy układu zasilania,
- omówić zasady pracy pompy zasilającej i pompy wtryskowej,
- zorganizować stanowisko do odpowietrzania układu zasilania,
- odpowietrzyć układ zasilania silnika,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Metody nauczania uczenia się:
- wykład,
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- grupowa.
Czas: 2 jedn. dydaktyczne.
Uczestnicy: uczniowie technikum rolniczego.
Środki dydaktyczne:
- foliogramy lub plansze z układem zasilania ciągnikiem,
- rzeczywiste elementy układu zasilania,
- instrukcje obsługi ciągników rolniczych,
- przekrój pompy wtryskowej i zasilającej,
- ciągnik rolniczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne.
2. Wprowadzenie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:
Uczniowie:
a) przygotowują skrzynkę narzędziową,
b) przygotowują ciągnik do przeprowadzenia ćwiczenia,
c) uzupełniają stan oleju napędowego w zbiorniku paliwa,
d) sprawdzają czystość elementów układu zasilania,
e) sprawdzają szczelność układu zasilania,
f) odpowietrzają układu zasilania,
g) uruchamiają silnika ciągnika,
h) po wykonaniu wszystkich ćwiczeń uczniowie dokonują analizy wykonanego ćwiczenia,
i) określają swoje mocne i słabe strony.
5. Zakończenie zajęć:
Nauczyciel analizuje wykonanie ćwiczenia, dokonuje oceny jakości wykonania ćwiczeń
Przez poszczególnych uczniów.
Praca domowa:
Na podstawie przeprowadzonego ćwiczenia, wypisz przyczyny zapowietrzania układu
zasilania silnika ciągnika rolniczego.
Przeprowadzenie ankiety ewaluacyjnej dotyczącej sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik rolnik 321[05]
Moduł: Mechanizacja w gospodarstwie rolnym 321[05].Z1.
Jednostka modułowa: Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika rolniczego.
321[05].Z1.01
Temat: Zasady wymijania, omijania, wyprzedzania w dzień, w nocy i w warunkach
ograniczonej widoczności.
Cel ogólny: określenie zasad wymijania, omijania i wyprzedzania w dzień, w nocy
i w warunkach ograniczonej widoczności.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozró\
niać podstawowe manewry na drogach,
- omówić zasady prawidłowego wykonywania wymijania, omijania i wyprzedzania
w ró\
nych warunkach drogowych,
- prawidłowo określić niebezpieczeństwa podczas,
- zademonstrować manewry na makiecie /planszy/ ruchu drogowego,
Metody nauczania uczenia się:
- tekstu przewodniego,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- grupowa.
Środki dydaktyczne:
- plansza do demonstracji manewrów,
- plansze ze znakami drogowymi,
- foliogramy,
- programy komputerowe z przepisów ruchu drogowego,
- podręcznik do nauki przedmiotu,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
Czas: 1 godzina dydaktyczna.
Uczestnicy: uczniowie technikum rolniczego.
I. Faza wprowadzająca.
1. Uświadomienie uczniom celu zajęć.
2. Zapisanie tematu zajęć   Zapoznanie z zasadami wymijania, omijania, wyprzedzania
w dzień i w nocy i w warunkach ograniczonej widoczności.
3. Podział uczniów na 3 grupy.
4. Przypomnienie zasad pracy w grupie i poinformowanie o zasadach oceny pracy grupowej,
przydział zadań poszczególnym grupom:
- grupa I  zasady wymijania,
- grupa II  zasady wyprzedzania,
- grupa III  zasady omijania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
II. Faza realizacyjna
1. Zgromadzenie z
ródeł informacji.
2. Określenie zagadnień związanych z zadaniem.
3. Opis zasad wykonywania manewru.
4. Opis niebezpieczeństw podczas wykonywania manewru.
5. Prezentacja pracy grupy.
III. Faza podsumowująca
1. Podsumowanie.
Ka\
dy z kierowników (liderów) przedstawia efekty pracy grupy. Pozostali uczniowie
mogą zadawać pytania. Odpowiedzi udziela referujący. W przypadku trudności
nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe zagadnienia.
2. Ocena pracy uczniów.
3. Praca domowa   Proszę określić zasady wykonywania zawracania i cofania pojazdami
na jezdniach jedno i dwukierunkowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. ĆWICZENIA
5.1. Ogólna budowa i podział ciągników rolniczych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj typy pojazdów rolniczych stosowanych w wybranym gospodarstwie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji oraz. zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić wielkość gospodarstwa,
2) wypisać pojazdy znajdujące się w gospodarstwie,
3) sklasyfikować pojazdy,
4) określić ró\
nice między poszczególnymi pojazdami ró\
nice.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- wykład,
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- wybrane gospodarstwo rolne,
- pojazdy rolnicze,
- katalog pojazdów rolniczych,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj klasy ciągników rolniczych w wybranym gospodarstwie rolnym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić wielkość gospodarstwa,
2) wypisać ciągniki rolnicze znajdujące się w gospodarstwie,
3) przyporządkować ciągniki określonej klasie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 wybrane gospodarstwo rolne,
 materiały do pisania,
 tabela z klasami ciągników,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Opracuj zestawienie klasyfikujące ciągniki znajdujące się w wybranym gospodarstwie
rolnym, w zale\
ności od siły uciągu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozró\
niać ciągnik rolnicze,
2) wybrać du\
e gospodarstwo rolne,
3) dokonać spisu ciągników rolniczych,
4) wykonać zestawienie tabelaryczne korzystającej z arkusza kalkulacyjnego.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- metoda tekstu przewodniego,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 wybrane gospodarstwo rolne.
 przybory do pisania,
 stanowisko komputerowe,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Korzystając z ciągnika rolniczego znajdującego się w szkole lub gospodarstwie
szkolnym, wska\
i określ cele głównych zespołów ciągnika oraz sposób przeniesienia napędu
na koła.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić ogólną budowę ciągnika rolniczego,
2) wskazać rozmieszczenie głównych zespołów ciągnika,
3) wskazać i omówić sposób przeniesienia napędu na koła.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- metoda przewodniego tekstu,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Budowa, zasady działania i obsługi układów silników
spalinowych z zapłonem samoczynnym
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyreguluj luz zaworowy korzystając z modelu silnika spalinowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić kolejność pracy poszczególnych cylindrów,
2) dobrać wielkość kluczy do śrób regulacyjnych zaworów ssących i wydechowych,
3) u\
yć do regulacji szczelinomierza o określonej grubości,
4) wykorzystać tylko sprawne klucze i narzędzia,
5) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 model silnika spalinowego,
 przyrządy pomiarowe i narzędzia,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Wymień olej w silniku spalinowym zgodnie z instrukcją obsługi ciągnika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić technikę wykonywania wymiany oleju w silniku,
2) u\
yć sprawnych narzędzi,
3) przelać zu\
yty olej do pojemników z olejem,
4) wymienić filtr oleju,
5) przestrzegać przepisów bhp i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 olej silnikowy,
 instrukcja obsługi ciągnika,
 przestrzegać przepisów bhp i ochrony środowiska,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Wykonaj codzienny przegląd techniczny silnika ciągnika rolniczego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać instrukcję obsługi silnika ciągnika,
2) dokonać przeglądu układów mających wpływ na bezpieczeństwo jazdy,
3) usunąć zauwa\
one usterki,
4) przestrzegać przepisów bhp i ochrony środowiska.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 skrzynka narzędziowa,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Mechanizmy jezdne, napędowe i hamowania ciągników
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wska\
i nazwij widoczne elementy silnika i układy wybranego ciągnika rolniczego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać i nazwać widoczne elementy silnika,
2) wskazać układy wybranego ciągnika rolniczego,
3) nazwać układy i określić ich zadania,
4) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ciągnik rolniczy,
- instrukcja obsługi ciągnika,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Dokonaj regulacji rozstawu kół przednich ciągnika na wymiar 1 250 mm.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić sposoby regulacji rozstawu kół w danym ciągniku,
2) dokonać regulacji rozstawienia kół przednich ciągnika,
3) sprawdzić stan połączeń śrubowych i ich zabezpieczeń,
4) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 podnośnik hydrauliczny,
 skrzynka narzędziowa,
 ciśnieniomierz,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Ćwiczenie 3
Dokonaj wymiany uszkodzonego koła przedniego ciągnika i ustal przyczynę braku
ciśnienia w kole.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zdemontować koło z ciągnika,
2) wyjąć dętkę z opony i określić miejsce uszkodzenia,
3) naprawić uszkodzoną dętkę i dokonać monta\
u w odwrotnej kolejności do demonta\
u,
4) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z omówieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 podnośnik hydrauliczny,
 skrzynka narzędziowa,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Dokonaj odpowietrzenia hydraulicznego układu hamulcowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić przyczynę i miejsce nieszczelności w układzie hydraulicznym,
2) odpowietrzyć układu,
3) uzupełnić brakujący płyn w układzie hydraulicznym,
4) przestrzegać bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne,
- pokaz z demonstracją.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 skrzynka narzędziowa,
 przyrządy do odpowietrzania,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 5
Sprawdz
działanie i skuteczność pracy hamulca pomocniczego ciągnika kołowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładne
wykonanie ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skontrolować działanie hamulca pomocniczego,
2) wykonać regulację zgodnie z instrukcją obsługi,
3) przeprowadzić próbę skuteczności pracy hamulca pomocniczego,
4) przestrzegać bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 skrzynka z narzędziami,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 6
Wykonaj regulację sprzęgła dwustopniowego w ciągniku kołowym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić budowę sprzęgła dwustopniowego,
2) wykonać regulację pierwszego stopnia i przeprowadzić próbę,
3) wykonać regulację drugiego stopnia i przeprowadzić próbę,
4) przestrzegać bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z demonstracją,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 skrzynka narzędziowa,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Układy zawieszenia narzędzi, maszyn i przyczep
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj zawieszenia pługu na trzypunktowym układzie ciągnika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić technikę podłączenia pługa do ciągnika,
2) zabezpieczyć cięgło dolne,
3) sprawdzić działanie podnośnika hydraulicznego,
4) przestrzegać bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 pług 1 2 skibowy,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Przygotuj ciągnik z pługiem do pracy na głębokości 20cm z wykorzystaniem regulacji
kopiującej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) połączyć ciągnik z pługiem,
2) zabezpieczyć cięgła dolne ciągnika,
3) wyregulować koło kopiujące na 20 cm głębokości pracy pługa,
4) wykonać przejazd kontrolny na polu,
5) przestrzegać warunków bezpieczeństwa i higieny pracy .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 pług zawieszany,
 skrzynka narzędziowa,
 przyrządy pomiarowe,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Podłącz do ciągnika ładowarkę chwytakową i dokonaj próby pracy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) połączyć ładowarkę chwytakową z ciągnikiem,
2) przygotować i połączyć przewody hydrauliczne,
3) wykonać próbę pracy zestawem,
4) przestrzegać bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 ładowarka chwytakowa,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Instalacja elektryczna i oświetleniowa
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj podłączenie akumulatorów w ciągniku rolniczym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić zasady łączenia akumulatorów,
2) sprawdzić sprawność akumulatorów aerometrem,
3) sprawdzić sprawność akumulatorów woltomierzem,
4) przestrzegać warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z demonstracją,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 aerometr,
 woltomierz,
 skrzynka narzędziowa,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Wykonaj kontrolę pracy alternatora.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładne
wykonanie ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić sposoby regulacji napięcia paska klinowego,
2) zmierzyć wartość napięcia wytwarzanego przez alternator,
3) skontrolować działanie urządzeń sygnalizacyjnych w kabinie operatora,
4) przestrzegać warunki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 woltomierz,
 skrzynka narzędziowa,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Wymień uszkodzony rozrusznik w ciągniku rolniczym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozłączyć przewody elektryczne z rozrusznika,
2) zdemontować i zamontować rozrusznik,
3) określić ogólnie przyczyny uszkodzenia,
4) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 rozrusznik ciągnika,
 skrzynka narzędziowa,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.6. Przepisy i zasady ruchu drogowego
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj przedstawione znaki. Omów jak powinien zachować się kierujący widząc te
znaki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ustalić, do jakiej kategorii zaliczamy te znaki,
2) określić, jakie kształty i barwy odpowiadają poszczególnym kategoriom znaków,
3) wyjaśnić, co oznaczają poszczególne znaki,
4) określić sposób zachowania się kierującego na drodze, przy której ustawione są te znaki.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- plansze,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym .
Ćwiczenie 2
Korzystając z planszy, scharakteryzuj znaki ostrzegawcze.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładne
wykonanie ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować znaki drogowe pionowe ostrzegawcze,
2) omówić sposób ich ustawienia,
3) określić kolorystykę, kształt i symbole znaków ostrzegawczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 plansza ze znakami drogowymi ostrzegawczymi,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Korzystając z planszy ze znakami zakazu pionowymi, scharakteryzuj je.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładne
wykonanie ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) scharakteryzować znaki drogowe pionowe zakazu,
2) określić kształt, kolorystykę i symbole znaków zakazu,
3) omówić zakres obowiązywania znaków.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- wykład,
- pokaz z omówieniem.
Środki dydaktyczne:
 plansze ze znakami drogowymi zakazu,
 wskaz
nik świetlny,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.7. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym z przyczepą
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj przegląd techniczny ciągnika przed rozpoczęciem jazdy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić układy ciągnika rolniczego,
2) sprawdzić płyn hamulcowy,
3) włączyć i sprawdzić obowiązujące światła,
4) ocenić stan ogumienia i sprawdzić ciśnienie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 instrukcja obsługi,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Połącz ciągnik rolniczy z przyczepą.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) podjechać pod zaczep przyczepy i dokonać podłączenia przyczepy,
2) podłączyć instalację elektryczną przy pomocy przewodu elektrycznego,
3) podłączyć instalację pneumatyczną przyczepy i załączyć sprę\
arkę,
4) sprawdzić działanie hamulców i obowiązkowych świateł.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 3
Określ i uzasadnij pierwszeństwo przejazdu w określonych na rysunkach sytuacjach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować sytuacje przedstawione na rysunkach,
2) określić, kto i kiedy ma pierwszeństwo przejazdu,
3) określić kolejność przejazdu pojazdów,
4) uzasadnić swoją decyzję.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym ,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Określ przypadki, w których kierujący ciągnikiem rolniczym jest włączającym się do
ruchu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić na czym polega wykonanie manewru włączania się do ruchu,
2) określić środki ostro\
ności, jakie powinien zachować kierujący przy wykonywaniu
manewru włączania się do ruchu,
3) dokonać analizy bezpiecznego wykonania manewru włączania się do ruchu,
4) określić, w jakich przypadkach kierujący jest włączającym się do ruchu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusze szarego papieru, pisaki,
- plansze ze znakami drogowymi,
- komputer z dostępem do sieci Internet,
- ustawa  Prawo o ruchu drogowym ,
- literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 5
Dokonaj podjazdu na wzniesieniu ciągnikiem z przyczepą rolniczą.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na dokładność
wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić technikę ruszania na wzniesieniu,
2) zatrzymać zespół pojazdu na wzniesieniu,
3) załączyć hamulec awaryjny,
4) pamiętać, \
e nie mo\
esz cofnąć się z zestawem więcej ni\
20 cm.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
 ciągnik rolniczy,
 podjazd na placu manewrowym,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Obsługiwanie i prowadzenie
ciągnika rolniczego
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 6, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
- zadania 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za nieprawidłową odpowiedz

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. a, 4. b, 5. d, 6. b, 7. d, 8. d, 9. b, 10. d, 11. c,
12. d, 13. c, 14. b, 15. b, 16. c, 17. a, 18. b, 19. a, 20. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zadania (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Rozró\
nić silniki spalinowe A P b
2. Określić proces turbodoładowania
B P a
3. Rozró\
nić elementy korbowodu
A P a
4. Określić zadania układu rozrządu
B P b
5. Rozró\
nić elementy układu zasilania
A P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Wyjaśnić drogę przepływu paliwa w silniku
6. B P b
ciągnika
7. Odpowietrzyć układ zasilania D PP d
8. Określić zadania układu smarowania B PP d
9. Scharakteryzować funkcje sprzęgła C PP b
Scharakteryzować funkcje skrzyni
10. C PP d
przekładniowej
11. Wyjaśnić działanie hamulca roboczego B P c
Wyjaśnić przeznaczenie podnośnika
12. C P d
hydraulicznego
13. Ustalić sposób regulacji pracy narzędzi C PP c
14. Określić z
ródła prądu w ciągniku B P b
Wyjaśnić zasady uruchomiania silnika
15. B P b
w okresie zimowym
16. Wyjaśnić zasady podłączenia przyczepy A P c
17. Określić czynności obsługi codziennej B P a
18. Określić zasady nabywania prawa jazdy B P b
Określić, z jakimi pojazdami mo\
e jez
dzić
19. B P a
kierowca z prawem jazdy kat. T
Określić, kto odpowiada za bezpieczeństwo,
20. B P c
kieruje i kontroluje ruch drogowy
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. W ciągniku rolniczym stosuje się silniki
a) z zapłonem iskrowym.
b) z zapłonem samoczynnym.
c) z wtryskiem mieszanki paliwo-powietrznej.
d) tylko z bezpośrednim wtryskiem powietrza pod ciśnieniem.
2. Proces turbodoładowania silnika wysokoprę\
nego polega na
a) wykorzystaniu energii wypływających spalin i napędzaniu wirnika turbiny.
b) napędzaniu turbiny sprę\
arki paskiem klinowym.
c) wykorzystaniu napędu wałka rozrządu przy pomocy kół zębatych.
d) napędzaniu turbiny silnikiem hydraulicznym.
3. Korbowód silnika wysokoprę\
nego składa się z
a) pokrywy, stopy, półpanewek, trzonu, główki, tulejki i śrub korbowodowych.
b) czopów korbowodowych, stopy, trzonu korbowodu, główki, tulejki.
c) trzonu korbowodu, stopy, półpanewek, przeciwcię\
aru, śrub korbowodowych.
d) stopy korbowodu, trzonu, główki korbowodu, śrub korbowodu i panewek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4. Układ rozrządu w silniku z zapłonem samoczynnym umo\
liwia
a) napełnienie cylindrów mieszanką paliwowo-powietrzną.
b) steruje dopływem powietrza i wydaleniem spalin z cylindra.
c) napełnianie cylindrów olejem napędowym i odprowadzanie spalin.
d) steruje tylko wydalaniem gazów po spalaniu paliwa w cylindrze.
5. W skład aparatury paliwowo-powietrznej silnika wysokoprę\
nego zaliczamy
a) pompę zębatą, wtryskiwacze, przewody wysokiego ciśnienia, filtr paliwa.
b) wtryskiwacze, filtr paliwa, zbiornik paliwa, pompę zasilającą.
c) zbiornik paliwa, filtr paliwa, pompę wtryskową, filtr paliwowy.
d) pompę zasilającą i wtryskową, wtryskiwacze, przewody wysokiego ciśnienia.
6. Olej napędowy w silniku wysokoprę\
nym płynie ze zbiornika bezpośrednio do
a) pompy wtryskowej.
b) pompy zasilającej.
c) wtryskiwaczy.
d) filtrów paliwowych.
7. Odpowietrzanie układu zasilania silnika z zapłonem samoczynnym polega na
a) usunięciu powietrza z wtryskiwaczy.
b) odprowadzeniu powietrza z przewodów wysokiego ciśnienia.
c) odprowadzeniu powietrza tylko z filtra wstępnego oczyszczania.
d) usunięciu powietrza z instalacji paliwowej.
8. Układ smarowania w silniku wysokoprę\
nym zapewnia
a) smarowanie tylko części obrotowych wału korbowego i rozrządu.
b) rozprowadzeniu oleju silnikowego tylko na układ skokowo-korbowy.
c) smaruje tylko wał korbowy.
d) dostarczenie oleju w celu smarowania do wszystkich elementów silnika
współpracujących ze sobą.
9. Sprzęgło w ciągniku rolniczym słu\
y do
a) tylko do uruchamiania silnika.
b) rozłączenia i załączania strumienia energii oraz umo\
liwią łagodne ruszanie.
c) słu\
y tylko do napędu maszyn rolniczych.
d) ruszania i zatrzymywania ciągnika.
10. Skrzynia przekładniowa umo\
liwia operatorowi ciągnika
a) tylko załączania i rozłączania napędu maszyn.
b) jazdę ciągnikiem do przodu i do tyłu z taka samą prędkością ciągnika.
c) umo\
liwia tylko jazdę w transporcie drogowym z du\
ą prędkością.
d) uzyskanie ró\
nych prędkości ciągnika przy tych samych obrotach silnika do jazdy
w przód i tył oraz rozłączanie napędu.
11. Mo\
liwość rozdzielenia hamulca roboczego zapewnia
a) lepsze hamowanie ciągnika rolniczego.
b) odpowietrzanie układu hamulcowego.
c) większą zwrotność agregatu na polu przy wykonywaniu skrętu.
d) mo\
liwość hamowania z dodatkowym u\
yciem hamulca awaryjnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
12. Podnośnik hydrauliczny w ciągniku rolniczym słu\
y
a) do napędu elementów roboczych maszyn rolniczych.
b) tylko do regulacji narzędzi i maszyn zawieszanych.
c) do hydraulicznego napędu elementów roboczych maszyn.
d) do zawieszenia na ciągniku maszyn i narzędzi rolniczych oraz zmiany ich poło\
enia.
13. Regulacja kopiująca podnośnika hydraulicznego polega na
a) zastosowaniu tylko na równych polach.
b) utrzymaniu głębokości pracy narzędzia na podstawie oporów występujących
w glebie.
c) ustalaniu głębokości roboczej narzędzia, maszyny przy pomocy koła kopiującego.
d) połączeniu systemu regulacji siłowej i pozycyjnej.
14. Do z
ródeł wytwarzających prąd elektryczny w ciągniku zaliczamy
a) akumulator.
b) alternator.
c) silnik ciągnika.
d) rozrusznik elektryczny.
15. W okresie zimowym uruchomienie silnika wysokoprę\
nego ułatwiają
a) układ paliwowy.
b) świece \
arowe i sprawny akumulator.
c) alternator.
d) rozrusznik.
16. Podczas sprzęgania ciągnika z przyczepą rolniczą podłączamy
a) zaczep transportowy i przewód hamulcowy.
b) instalację oświetleniową i zaczep transportowy.
c) instalację oświetleniową, pneumatyczna hamulców i zaczep transportowy.
d) instalację hydrauliczną i zaczep transportowy.
17. Przed wyjazdem ciągnikiem na drogę operator ciągnika powinien
a) sprawdzić wielkość płynów eksploatacyjnych ciągnika i działanie obowiązkowych
świateł i sygnału dz
więkowego.
b) sprawdzić tylko poziom elektrolitu w akumulatorze i działanie świateł.
c) dokonać tylko oględzin zewnętrznych ciągnika i uzupełnić ciśnienie w ogumieniu.
d) podjąć jazdę ciągnikiem bez sprawdzania poniewa\
wczoraj zakończył pracę póz
nym
wieczorem.
18. Aby uzyskać prawo jazdy kat. T musisz spełnić warunki
a) ukończyć szkołę rolniczą.
b) odbyć szkolenie przewidziane programem nauczania na kat. T w szkole lub ośrodku
szkoleniowym.
c) mieć ukończone 16 lat i gimnazjum.
d) posiadać prawo jazdy kat. B mo\
esz prowadzić ciągnik z dwuosiową przyczepą
transportową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
19. Prawo jazdy kat. T uprawnia do
a) prowadzenia ciągnika rolniczego w połączeniu z przyczepą dwuosiową.
b) poruszania się zestawem z przyczepą tylko na polach.
c) prowadzenia pojazdów samochodowych do 750 kg.
d) uprawnia tylko do prowadzenia pojazdów samobie\
nych.
20. Nad bezpieczeństwem, porządkiem, kontrolowaniem i kierowaniem ruchu czuwa
a) starosta powiatu.
b) wydział komunikacji.
c) policja.
d) słu\
ba drogowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika rolniczego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Obsługiwanie i prowadzenie
ciągnika rolniczego
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1, 4, 5, 6, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
- zadania 2, 3, 7, 8, 11, 15, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za nieprawidłową odpowiedz

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2 .b, 3. a, 4. d, 5. c, 6. d, 7. c, 8. b, 9. d, 10. d, 11. d,
12. d, 13. b, 14. c, 15. b, 16. d, 17. b, 18. d, 19. c, 20. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zadania (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Wyjaśnić zasady eksploatacji sprzęgła B P a
Ustalić warunki blokowania mechanizmu
2. C PP b
ró\
nicowego
Wyjaśnić zasady jazdy ciągnikiem
3. B P a
w trudnym terenie
4. Wyjaśnić działanie sprzęgła w ciągniku B P d
Określić zakres kontroli codziennej
5. B P c
ogumienia
Określić zagro\
enia środowiska podczas
6. B P d
eksploatacji ciągnika
Ustalić zasady odpowietrzania układu
7. C PP c
zasilania silnika
8. Ustalić sposób zwiększenia siły w ciągniku C PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Określić czynności przed uruchomieniem
9. B P d
silnika
Wyjaśnić cel załączenia pedałów hamulca
10. B P d
roboczego
Określić zasady regulacji maszyn
11. B P d
napędzanych WOM
12. Określić zasady ekonomicznej jazdy B P d
13. Określić dopuszczalne prędkości jazdy B P b
14. Scharakteryzować usterki układu zasilania C P c
15. Podłączyć instalację przyczepy do ciągnika C PP b
16. Określić zasady wyprzedzania A P d
Ustalić zasady zatrzymania ciągnika na
17. C PP b
drogach
18. Ustalić zasady eksploatacji ciągnika C PP d
19. Określić zasady obsługi ciągnika B P c
20. Określić przyczyny wypadku drogowego B P c
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podczas jazdy ciągnikiem zaleca się
a) unikać częściowego wciskania sprzęgła.
b) wybierać taki bieg, aby silnik pracował na 99% mocy maksymalnej.
c) przełączać reduktor bez rozłączania sprzęgła.
d) przełączać biegi bez wyłączania sprzęgła.
2. W ciągniku rolniczym blokadę mechanizmu ró\
nicowego zaleca się włączać
a) tylko podczas prac polowych.
b) w początkowej fazie poślizgu.
c) gdy jedno z kół jest w du\
ym poślizgu.
d) tylko w ruchu ulicznym.
3. Kierując ciągnikiem rolniczym na stoku nale\
y
a) unikać zawracania w kierunku spadku.
b) mieć minimum pół zbiornika paliwa.
c) unikać jazdy w kierunku wzniesienia.
d) unikać jazdy w kierunku spadku.
4. Podczas jazdy ciągnikiem całkowite wciśnięcie pedału sprzęgła umo\
liwia
a) wyłączenie silnika.
b) włączenie tylko biegu wstecznego.
c) włączenie tylko biegów do pracy w polu.
d) odłączenie wału odbioru mocy i napędu list jezdnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
5. Kontrola ogumienia ciągnika rolniczego polega na sprawdzeniu
a) tylko ciśnienia w kołach przednich ciągnika.
b) tylko ciśnienia powietrza w kołach tylnych ciągnika.
c) zu\
ycia bie\
nika opon i ciśnienia we wszystkich kołach.
d) tylko zewnętrzne obejrzenia ciągnika.
6. Ciągnik rolniczy zostanie uznany jako nadmiernie ucią\
liwy dla środowiska, je\
eli
a) ma uszkodzone światła zewnętrzne.
b) nie wywołuje nadmiernego hałasu.
c) koła ciągnika są nadmiernie zabłocone.
d) wyciekają z ciągnika ró\
ne płyny.
7. Aby odpowietrzyć układ zasilania silnika o zapłonie samoczynnym nale\
y
a) uzupełnić paliwo do pełnego zbiornika.
b) odpowietrzyć przewody hamulcowe.
c) odpowietrzyć filtry paliwa.
d) wymienić filtr powietrza.
8. Montowanie dodatkowych obcią\
ników w ciągniku rolniczym słu\
y
a) poprawieniu prędkości jazdy na najwy\
szym biegu.
b) zwiększaniu przyczepność kół.
c) poprawieniu sterowność w pracach polowych.
d) nie zwiększaniu nacisku jednostkowego na podło\
e.
9. Przed uruchomieniem silnika ciągnika rolniczego nale\
y
a) nie sprawdzać poło\
enia dz
wigni biegów.
b) włączyć pierwszy bieg.
c) sprawdzić połączenie z przyczepą rolniczą.
d) dz
wignię wałka odbioru mocy ustawić w poło\
eniu neutralnym,
10. Rozłączenia pedałów hamulca roboczego w ciągniku rolniczym mo\
emy dokonywać
a) jadąc po drodze z przyczepą.
b) po włączeniu najwy\
szego biegu.
c) na drodze twardej.
d) przed zawracaniem w trudnym terenie.
11. Przed regulacją narzędzi napędzanych wałkiem przekaz
nika mocy nale\
y
a) dokonać regulacji przy małych obrotach silnika.
b) unieść narzędzie na podnośniku i dokonać regulacji.
c) wyłączyć napęd wałka odbioru mocy.
d) wyłączyć silnik ciągnika.
12. Ekonomiczna jazda ciągnikiem
a) jazda na najwy\
szym biegu przy pełnym obcią\
eniu.
b) wyłączanie biegu przy jez
dzie z góry.
c) częste hamowanie i przyspieszanie prędkości jazdy.
d) jazda na najwy\
szym biegu bez przecią\
ania silnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
13. Dopuszczalna prędkość ciągnika rolniczego w terenie niezabudowanym z przyczepą
jednoosiową wynosi
a) 25 km/h.
b) 30 km/h.
c) 20 km/h.
d) nie ma ograniczeń prędkości.
14. Przyczyną utrudniającą rozruch zimnego silnika jest
a) zapowietrzony zbiornik paliwa.
b) słaby dopływ powietrza do cylindrów.
c) rozładowany akumulator.
d) złe podłączenie instalacji pneumatycznej z przyczepą.
15. Przed rozpoczęciem jazdy ciągnikiem z przyczepą transportową kierujący nie musi
sprawdzać
a) podłączenie instalacji elektrycznej.
b) ciśnienie w kole zapasowym ciągnika.
c) napięcie paska alternatora.
d) połączenia z przyczepą, je\
eli wczoraj jez
dziliśmy.
16. Aby umo\
liwić wyprzedzanie, kierujący ciągnikiem powinien
a) zwiększać szybkość ciągnika.
b) zjechać tylko na prawą stronę.
c) zwolnić tylko prędkość.
d) zwolnić prędkość, a w razie potrzeby zatrzymać się.
17. Kierowca mo\
e zatrzymać ciągnik rolniczy na
a) na chodniku pozostawiając mni.1,5 metra dla pieszych.
b) na jezdni równolegle do krawędzi jezdni.
c) na jezdni skośnie do krawędzi.
d) na jezdni prostopadle do osi jezdni.
18. Terminowe dokonywanie przeglądów ciągnika rolniczego ułatwia
a) jazdę na najwy\
szym biegu w terenie zabudowanym.
b) utrzymanie szyb w czystości.
c) wygodne siedzenie operatora w kabinie.
d) prawidłowe zu\
ycie paliwa i nie zanieczyszczanie środowiska.
19. Określane w instrukcji obsługi przez producentów zalecenia stosujemy
a) tylko w okresie gwarancji.
b) w tracie u\
ywania ciągnika tylko w pracach polowych.
c) wa\
ne w całym okresie eksploatacji ciągnika.
d) nie mają większego znaczenia.
20. Przyczyną wypadku drogowego mo\
e być
a) nadmierna dbałość o czystość ciągnika.
b) wypoczęty kierujący ciągnikiem.
c) znaczne zanieczyszczenie drogi po wyjez
dzie ciągnika z zabłoconymi kołami z pola.
d) przestrzeganie warunków gwarancji ciągnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika rolniczego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Numer
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
7. LITERATURA
1. Dąbrowski S., Kozłowska D.: Mechanizacja rolnictwa. Państwowe Wydawnictwo
Rolnicze i Leśne. Warszawa 1990
2. Kurczyński A., Nowak J.: Podręcznik kierowcy. Wydawnictwo Kram Warszawa. 2006
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposa\
enia.
4. Rozporządzenie Ministra Komunikacji i Spraw Wewnętrznych z dnia 13 paz
dziernika
1983 r. w sprawie kierowców pojazdów silnikowych, z póz
niejszymi zmianami.
5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2002 r.
w sprawie kontroli ruchu drogowego.
6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2002 r.
w sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego.
7. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych.
8. Skrobacki A. Chochowski A. Mechanizacja rolnictwa. Wydawnictwo SGGW Warszawa 1993
9. Skrobacki A.: Pojazdy rolnicze. Wydawnictwa Szkolne Pedagogiczne, Warszawa, 1996
10. Skrobacki A. Ekielski A. Pojazdy i ciągniki rolnicze Wydawnictwo  Wieś Jutra 2003
11. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r.  Prawo o ruchu drogowym z póz
niejszymi zmianami.
12. www.ariadna.cd,
13. www.enigma.home.pl,
14. www.elmot.pl./kodex/.
15. www.grupaimage.com.pl
Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994
2. Niemierko B.: Między oceną szkolną a dydaktyką. WSiP, Warszawa 1997
3. Niemiecko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, FW, Warszawa 1997
4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41