MINISTERSTWO
EDUKACJI NARODOWEJ
Aleksandra Czernic
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu
\
ucia 322[03].O1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
lek. dent. Alicja Jędrzejczyk
lek. med. Paweł Szymczyk
Opracowanie redakcyjne:
lek. stom. Aleksandra Czernic
Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[03].O1.03
 Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu \
ucia , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu higienistka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Analizowanie funkcji poszczególnych tkanek, narządów i układów
organizmu człowieka 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Analizowanie wybranych chorób i zaburzeń metabolicznych organizmu
człowieka 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Analizowanie budowy i funkcji układu stomatognatycznego 15
5.3.1. Ćwiczenia 15
5.4. Analizowanie chorób i zaburzeń anatomiczno-czynnościowych narządu
\
ucia 17
5.4.1. Ćwiczenia 17
6. Sprawdzian osiągnięć 19
7. Literatura 33
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie higienistka stomatologiczna.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, umiejętności jakie powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem
do realizacji programu jednostki modułowej,
 cele kształcenia, umiejętności jakie uczeń opanuje podczas realizacji programu jednostki
modułowej,
 przykładowe scenariusze zajęć,
 ćwiczenia zawierające wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania uczenia się
oraz środki dydaktyczne,
 ewaluacje osiągnięć, po zrealizowaniu programu jednostki modułowej pozwoli ocenić
poziom nabytych umiejętności,
 wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem następujących metod nauczania: wykładu, ćwiczeń
praktycznych, dyskusji dydaktycznej, metody analizy przypadków.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, od samodzielnej do
zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
322[03].O1
Podstawy zawodu
322[03].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej,
ochrony środowiska
322[03].O1.02
Nawiązywanie i utrzymywanie
kontaktów międzyludzkich
322[03].O1.03 322[03].O1.04
Analizowanie budowy, fizjologii Udzielanie pierwszej pomocy
i patofizjologii narządu \
ucia
322[03].O1.05
Stosowanie przepisów prawa i zasad
ekonomiki w ochronie zdrowia
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
- korzystać z komputera,
- posługiwać się podstawową terminologią stomatologiczną
- posługiwać się podstawową terminologią medyczną,
- pracować w grupie,
- wykorzystywać ró\
ne z
ródła informacji,
- komunikować się z innymi przedstawicielami środowiska medycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
- rozró\
nić tkanki ustroju,
- scharakteryzować budowę i czynności układu kostno-stawowego oraz narządu \
ucia,
- scharakteryzować budowę i czynności układu pokarmowego,
- scharakteryzować budowę górnych i dolnych dróg oddechowych,
- określić funkcję przepony,
- określić znaczenie narządów krwiotwórczych dla ustroju,
- scharakteryzować budowę anatomiczną serca i układu naczyniowego,
- określić wpływ hormonów na organizm,
- scharakteryzować budowę i czynności narządów zmysłów,
- scharakteryzować budowę i wyjaśnić rolę ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego,
- scharakteryzować topografię i fizjologię nerwów czaszkowych,
- scharakteryzować zmiany chorobowe organizmu człowieka,
- wyjaśnić pojęcie dziedziczności i scharakteryzować choroby uwarunkowane genetycznie,
- scharakteryzować mechanizm odporności wrodzonej i nabytej,
- scharakteryzować podstawowe zaburzenia przemiany materii,
- scharakteryzować budowę układu stomatognatycznego,
- określić funkcje jamy ustnej,
- scharakteryzować budowę dziąsła brze\
nego i właściwego,
- wyjaśnić budowę i funkcje ozębnej,
- scharakteryzować budowę i funkcje języka,
- dokonać podziału gruczołów ślinowych i scharakteryzować ich topografię,
- określić skład i funkcje śliny,
- scharakteryzować makroskopową i mikroskopową budowę zębów,
- określić ró\
nice w uzębieniu mlecznym i stałym,
- scharakteryzować dwupokoleniowość zębów,
- scharakteryzować funkcje poszczególnych grup zębowych,
- rozró\
nić choroby twardych tkanek zęba,
- określić zaburzenia liczby i kształtów zębów,
- scharakteryzować budowę morfologiczną i topografię przyzębia,
- wyjaśnić przyczyny chorób przyzębia,
- scharakteryzować pulpopatie,
- scharakteryzować zgorzel i martwicę miazgi,
- sklasyfikować zapalenia tkanek okołowierzchołkowych,
- sklasyfikować ogniska zaka\
enia w obrębie narządu \
ucia,
- scharakteryzować nie\
ytowe zapalenia błony śluzowej jamy ustnej,
- dokonać morfologiczno-czynnościowego podziału wad zgryzu,
- scharakteryzować wady zgryzu w odniesieniu do trzech płaszczyzn przestrzennych
Simona,
- scharakteryzować zgryz urazowy,
- wyjaśnić etiologię stanów przedrakowych jamy ustnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Higienistka stomatologiczna 322[03]
Moduł: Podstawy zawodu 322[03].O1
Jednostka modułowa: Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
narządu \
ucia 322[03].O1.03
Temat: Funkcje tkanek, narządów i układów organizmu człowieka.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się terminologią z zakresu anatomii,
fizjologii i patologii człowieka.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- scharakteryzować tkanki ustroju, budowę, czynność oraz zaburzenia w ich funkcjonowaniu,
- rozró\
nić stany patologiczne ustroju.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- praca w zespole,
- ocena stopnia wykonania zadania.
Metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- pogadanka dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupie.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- filmy dydaktyczne,
- magnetowid/odtwarzacz DVD,
- telewizor,
- Poradnik dla ucznia,
- atlasy i tablice poglądowe przedstawiające układy anatomiczne organizmu człowieka,
- modele i przekroje: narządów, szczęki i \
uchwy,
- modele przekroju głowy i tułowia człowieka,
- przezrocza ilustrujące budowę komórek i tkanek narządów,
- materiały dydaktyczne, poradniki, foldery dotyczące budowy i funkcji układów organizmu
człowieka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przygotowanie stanowisk pracy.
2. Podanie tematu zajęć.
3. Wyjaśnienie uczniom celu ogólnego i celów szczegółowych zajęć.
4. Wyjaśnienie zasad pracy indywidualnej i pracy w grupie.
Faza właściwa
Faza I. Informacje
1. Nauczyciel omawia poszczególne rodzaje tkanek organizmu człowieka.
2. Nauczyciel omawia budowę i funkcje poszczególnych układów człowieka.
3. Nauczyciel daje uczniom mo\
liwość zadawania pytań.
4. Nauczyciel prezentuje budowę poszczególnych narządów.
Faza II. Ćwiczenia (w grupach)
1. Grupy podchodzą do przekroju pośrodkowego człowieka.
2. Omówienie budowy oraz funkcji poszczególnych narządów widocznych na przekroju.
3. Uczniowie przechodzą do mikroskopów i analizują budowę tkanek człowieka.
4. Zmiana przy fantomie powinna się odbywać co 15 minut.
Faza III.
1. Ka\
da grupa dzieli się swoimi spostrze\
eniami.
2. Na zajęciach ka\
dy uczeń samodzielnie prezentuje topografię poszczególnych narządów.
Faza IV. Ocena postępów.
1. Nauczyciel ocenia znajomość budowy i funkcji poszczególnych narządów.
2. Nauczyciel ocenia zaanga\
owanie uczniów w wykonywaniu ćwiczeń.
Faza V. Podsumowanie
1. Uczniowie w ramach utrwalania wiedzy analizują wyniki badań lekarskich.
2. Uczniowie omawiają trudności, jakie napotkali w trakcie ćwiczeń.
Praca domowa
Scharakteryzuj nieprawidłowość w funkcjonowaniu układu \
ycia.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Higienistka stomatologiczna 322[03]
Moduł: Podstawy zawodu 322[03].O1
Jednostka modułowa: Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
narządu \
ucia 322[03].O1.03
Temat: Funkcje elementów narządu \
ucia.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności analizowania funkcji poszczególnych elementów
narządu \
ucia.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- scharakteryzować budowę narządu \
ucia,
- określić zmiany anatomiczno-czynnościowe narządu \
ucia,
- rozró\
nić narząd \
ucia.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- praca w zespole,
- ocena stopnia wykonania zadania.
Metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- pogadanka dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupach.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- filmy dydaktyczne,
- magnetowid/odtwarzacz DVD,
- telewizor,
- Poradnik dla ucznia,
- atlasy i tablice poglądowe,
- modele i przekroje szczęki i \
uchwy,
- modele przekroju głowy,
- przez
rocza ilustrujące budowę narządu \
ucia.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przygotowanie stanowisk pracy.
2. Podanie tematu zajęć.
3. Wyjaśnienie uczniom celu ogólnego i celów szczegółowych zajęć.
4. Wyjaśnienie zasad pracy indywidualnej i pracy w grupach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Faza właściwa
Faza I. Informacje
1. Nauczyciel omawia budowę układu stomatognatycznego.
2. Nauczyciel omawia szczegółowo poszczególne elementy narządu \
ucia.
3. Nauczyciel daje uczniom mo\
liwość zadawania pytań.
4. Nauczyciel prezentuje tablice poglądowe przedstawiające narząd \
ucia.
Faza II. Ćwiczenia (w grupach)
1. Grupy podchodzą, ka\
da do swojego fantomu.
2. Dyskusja w grupach nad fizjologią narządu \
ucia
3. Uczniowie pracują samodzielnie, ka\
dy przeprowadzając symulowane badanie zębów.
4. Zmiana przy fantomie powinna się odbywać co 5 minut.
5. Osoby aktualnie nie ćwiczące na fantomach powinny obserwować pracę innych uczniów
zwracając uwagę na prawidłowy przebieg badania.
Faza III.
1. Ka\
da grupa dzieli się swoimi spostrze\
eniami.
2. Ka\
dy uczeń demonstruje prawidłowe wykonanie badania jamy ustnej
Faza IV. Ocena postępów.
1. Nauczyciel ocenia postępy i skuteczność przeprowadzenia badania jamy ustnej.
2. Nauczyciel ocenia uczniów uwzględniając zaanga\
owanie w wykonanie ćwiczenia.
Faza V. Podsumowanie
1. Uczniowie uzasadniają potrzebę znajomości fizjologii i anatomii jamy ustnej.
2. Uczniowie omawiają trudności, jakie napotkali w trakcie ćwiczeń.
Praca domowa
Przećwicz rozpisywanie kolejnych zębów w diagramach, według odpowiednich
schematów.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Analizowanie funkcji poszczególnych tkanek, narządów
i układów organizmu człowieka
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj podane zdania i oceń czy są prawdziwe czy fałszywe.
Tabela do ćwiczenia 1
Zdanie Prawda Fałsz
Tkanka nabłonkowa powstaje ze wszystkich listków zarodkowych.
W skład komórki nerwowej wchodzą: perikarion, dendryt i liczne aksony.
Kości to bierny narząd ruchu, w których produkowane są elementy morfotyczne
krwi.
Mięśnie \
ucia, mimiczne oraz gruczoły ślinowe nie wchodzą w skład narządu
\
ycia.
Komórki okładzinowe \
ołądka mają istotny udział w gospodarce witaminą B12.
Krtań w rzucie na kręgosłup rozciąga się od IV do VII kręgu szyjnego.
Przedsionek prawy serca zbiera krew z całego organizmu oprócz płuc.
ACTH to hormon przysadki mózgowej, który pobudza korę nadnerczy do
wydzielania kortyzolu.
Impulsy nerwowe z kubków smakowych są przewodzone do mózgowia przez
następujące nerwy czaszkowe: VII, VIII, IX, X.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący funkcji tkanek, narządów i układów,
2) zaznaczyć znakiem X w tabeli prawdę lub fałsz,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj hormon do funkcji, jaką spełnia w organizmie człowieka.
Tabela do ćwiczenia 2
Hormon Funkcja
1. Prolaktyna A. funkcjonowanie komórek śródmią\
szowych
jąder
2. Hormon luteinizujący B. regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej
3. Oksytocyna C. wywołanie laktacji
4. Melatonina D. regulacja gospodarki wapniowej
5. Parathormon E. obkurczanie macicy po porodzie
6. Mineralokortykosteroidy F. synchronizacja cyklu dobowego i zegara
biologicznego
1& & 2& & 3& & 4& & 5& & 6& &
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący działania hormonów,
2) przeczytać pojęcia i opisy zawarte w tabeli,
3) przyporządkować opis do nazwy hormonu,
4) porównać wyniki w grupie,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Analizowanie wybranych chorób i zaburzeń metabolicznych
organizmu człowieka
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj zdania w tabeli i oceń czy są prawdziwe czy fałszywe.
Tabela do ćwiczenia 1
Zdanie Prawda Fałsz
Rzeczywistą utratę masy ciała definiuje się jako zmniejszenie typowej masy ciała
chorego o co najmniej 10% w ciągu roku czasu.
Niewydolność lewej komory serca nie mo\
e być przyczyną krwioplucia.
Biegunka ostra to stan chorobowy trwający do 10 dni.
Mukowiscydoza nale\
y do chorób dziedziczonych w sposób autosomalny
recesywny.
Zespół Downa określany jest w genetyce jako trisomia 21.
Hiperurykemię rozpoznasz, gdy stę\
enie kwasu moczowego u mę\
czyzny wynosi
powy\
ej 6,8 mg/dl.
W drugiej godzinie testu doustnego obcią\
enia glukozą, stę\
enie glukozy u osoby
zdrowej powinno wynosić do 7,8 mmol/l.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący wybranych chorób i zaburzeń metabolicznych,
2) zaznaczyć znakiem X w tabeli prawdę lub fałsz,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja dydaktyczna
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj wartości liczbowe poziomu glikemii odpowiednim określeniom
dotyczącym gospodarki węglowodorowej.
Tabela do ćwiczenia 2
Wartości liczbowe poziomu glikemii na czczo Określenie gospodarki węglowodanowej
1. 100 125 mg/dl A. cukrzyca
2. w 2 h testu obcią\
enia glukozy 140 199 mg/dl B. normoglikemia
3. 60 99 mg/dl C. nieprawidłowa tolerancja glukozy
4. w 2 h testu obcią\
enia glukozy > 200 mg/dl D. nieprawidłowa glikemia na czczo
5. > 126 mg/dl E. cukrzyca
1& & 2& & 3& & 4& & 5& &
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący gospodarki węglowodorowej,
2) przeanalizować wartości i opisy zawarte w tabeli,
3) przyporządkować odpowiednią wartość liczbową poziomu glikemii określeniu
gospodarki węglowodanowej,
4) porównać wyniki w grupie,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja dydaktyczna
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Analizowanie budowy i funkcji układu stomatognatycznego
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz w diagram (schemat międzynarodowy) wymienione zęby:
- 2-gi przedtrzonowiec stały lewy górny,
- 1-szy trzonowiec stały lewy dolny,
- 1-szy siekacz stały prawy górny,
- siekacz przyśrodkowy mleczny lewy górny,
- 1-szy trzonowiec mleczny lewy dolny.
P L
Rysunek do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący układu stomatognatycznego,
2) wpisać wymienione zęby w odpowiedni kwadrant diagramu,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie praktyczne,
- pokaz z objaśnieniem.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Wpisz do tabeli poszczególne zęby (rysując odpowiednią część krzy\
a). Do ka\
dego
z wymienionych zębów u\
yj schematu według Zsigmoniego.
Tabela do ćwiczenia 1
2-gi przedtrzonowiec stały górny lewy
1-szy trzonowiec stały lewy dolny
1-szy siekacz stały prawy górny
siekacz przyśrodkowy mleczny lewy górny
1-szy trzonowiec mleczny lewy dolny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący układu stomatognatycznego,
2) wpisać do tabeli wymienione zęby, oznaczając je w odpowiedni sposób,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie praktyczne,
- dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.4. Analizowanie chorób i zaburzeń anatomiczno-czynnościowych
narządu \
ucia
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj nieprawidłowości zębowe do opisu.
Tabela do ćwiczenia 1
Nieprawidłowości zębowe Opis
1. zęby bliz
niacze a) brak szkliwa na powierzchni wargowej
2. ząb wgłębiony b) zawiązki ulegają zrośnięciu poprzez cement
3. rhizomegalia c) zawiązki zębów połączone w obrębie szkliwa i zębiny
4. guzek szpotawy d) rozwidlenie korzeni przesunięte w kierunku wierzchołków
5. zęby zlane e) pionowa bruzda na szerokiej koronie zęba
6. taurodontyzm f) wtłoczenia szkliwa i zębiny do komory zęba
7. zęby rybie g) nadmiernie rozwinięty guzek na powierzchni podniebiennej
8. zęby zrośnięte h) wydłu\
enie korzeni zębów
1 .... 2 .... 3 .... 4 .... 5 .... 6 .... 7 .... 8 ....
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący zaburzeń anatomiczno-czynnościowych
narządu \
ucia,
2) przeanalizować uwa\
nie nieprawidłowości zębowe i opisy,
3) przyporządkować opis do nazwy, wstawiając odpowiednią literę obok cyfry pod tabelą,
4) zaprezentować wynik ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj zdania w tabeli i oceń czy są prawdziwe czy fałszywe.
Tabela do ćwiczenia 2
Zdania Prawda Fałsz
Rhizomegalia to wydłu\
enie korzeni zębów w stosunku do korony prawidłowych
rozmiarów
Zęby zrośnięte powstają na skutek rozszczepienia zawiązka zęba
Zgorzel miazgi (gangrena pulpae) jest następstwem gnilnego rozkładu martwiczo
zmienionej miazgi
Jasno-bursztynowy opalizujący płyn jest charakterystyczny dla zapaleń przewlekłych
włóknistych
Zgryz rzekomy polega na głębokim zachodzeniu siekaczy górnych na dolne z powodu
utraty zębów w odcinku bocznym
Klepsydrowaty kształt spowodowany poszerzoną ozębną jest charakterystyczny dla
torbieli
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować
zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać z
ródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący zaburzeń anatomiczno-czynnościowych
narządu \
ucia,
2) przeanalizować zdania zawarte w tabeli,
3) zaznaczyć znakiem X prawdę lub fałsz,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Analizowanie budowy,
fizjologii i patofizjologii narządu \
ucia
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 18, 19 są z poziomu podstawowego,
- zadania 3, 4, 8, 12, 14, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. d, 4. a, 5. b, 6. b, 7. d, 8. c, 9. c, 10. a, 11. d,
12. d, 13. c, 14. d, 15. c, 16. b, 17. b, 18. a, 19. d, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Nazwać podstawowy element tkanki nerwowej A P c
2 Nazwać podstawowy element klatki piersiowej B P b
3 Określić funkcje przewodu pokarmowego C PP d
4 Określić rolę hormonów C PP a
5 Określić rolę hormonów A P b
Scharakteryzować budowę nerwów
6 B P b
czaszkowych
7 Rozró\
nić warstwy gałki ocznej B P d
8 Rozró\
nić choroby uwarunkowane genetycznie C PP c
Zinterpretować wyniki podstawowych badań
9 B P c
krwi
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
10 Określić budowę układu kostnego B P a
Zidentyfikować podstawowe choroby
11 A P d
uwarunkowane genetycznie
12 Określić nieprawidłowości zębowe C PP d
13 Wskazać cechy utraty twardych tkanek zęba B P c
14 Określić funkcje miazgi C PP d
15 Zidentyfikować zapalenia miazgi A P c
16 Zidentyfikować wady zgryzu A P b
17 Wskazać budowę zębiny C PP b
18 Zidentyfikować zapalenia miazgi B P a
19 Scharakteryzować budowę szkliwa B P d
20 Określić funkcje śliny C PP a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ającym się czasie
zakończenia udzielenia odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
rozwiązanie
zdania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Komórka nerwowa to inaczej
a) dendryt.
b) akson.
c) neuron.
d) perikarion.
2. Tzw. \
ebra wolne to \
ebra
a) X XII.
b) XI XII.
c) VII X.
d) IX XII.
3. Witamina B12 wchłania się w
a) \
ołądku.
b) dwunastnicy.
c) jelicie grubym.
d) jelicie krętym.
4. Wazopresyna wydzielana jest przez
a) podwzgórze.
b) przysadkę mózgową.
c) tarczycę.
d) jądra.
5. Wydzielanie tyroksyny pobudzane jest przez
a) FSH.
b) TSH.
c) ACTH.
d) LH.
6. VI nerw czaszkowy zawiera włókna
a) czuciowe.
b) ruchowe.
c) przywspółczulne.
d) czuciowo-ruchowe.
7. Błona wewnętrzna gałki ocznej określana jest jako
a) naczyniówka.
b) rogówka.
c) tęczówka.
d) siatkówka.
8. Trisomia chromosomu 18 to
a) zespół Downa.
b) zespół Turnera.
c) zespół Edwarda.
d) mutacja chromosonowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
9. Prawidłowa glikemia na czczo wynosi
a) 160 199 mg/dl.
b) 13,4 15,5 mmol/l.
c) 60 99 mg/dl.
d) 6 9 mmol/l.
10. Połączenia ruchome kości określamy jako
a) stawy.
b) więzozrosty.
c) kościozrosty.
d) chrząstkozrosty.
11. Do chorób dziedziczonych wieloczynnikowo zaliczamy
a) nadciśnienie tętnicze, niedociśnienie tętnicze.
b) mia\
d\
ycę, cukrzycę zaburzenia zołądkowo-jelitowe.
c) łuszczycę, wady zgryzu, choroby płuc.
d) nadciśnienie tętnicze, mia\
d\
ycę, łusczycę.
12. Ząb wgłębiony powstaje na skutek
a) braku szkliwa na powierzchni wargowej.
b) nadmiernego rozwinięcia guzka na powierzchni podniebiennej.
c) skrócenia długości korzenia.
d) wtłoczenia szkliwa i zębiny do komory zęba.
13. Do ubytków pochodzenia niepróchnicowego nie zalicza się
a) atrycji.
b) abrazji.
c) adhezji.
d) abfrakcji.
14. Funkcje miazgi to
a) od\
ywianie zęba, funkcja czuciowa, tworzenie zębiny.
b) od\
ywianie zęba, funkcja czuciowa, funkcja naprawcza.
c) od\
ywianie zęba, tworzenie zębiny, funkcja naprawcza.
d) od\
ywianie zęba, funkcja czuciowa, tworzenie zębiny, funkcja obronna, funkcja
naprawcza.
15. Zapalenie ostre surowicze na zdjęciu rtg widoczne jest jako
a) rozrzedzenie struktury kostnej.
b) resorpcja korzenia.
c) poszerzenie szpary ozębnej.
d) brak poszerzenia szpary ozębnej.
16. W zgryzie krzy\
owym
a) powierzchnie policzkowe zębów dolnych stykają się z powierzchniami
podniebiennymi zębów górnych.
b) zęby dolne zachodzą na zęby górne.
c) prawidłowo zbudowana \
uchwa wysunięta jest w stosunku do szczęki.
d) brak jest kontaktu między zębami dolnymi i górnymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
17. Włókna Tomesa to wypustki
a) nerwowe.
b) odontoblastów.
c) czuciowe.
d) neronów.
18. Pulpopatie odwracalne charakteryzują się samoistnymi objawami bólowymi występującymi
a) nie dłu\
ej ni\
2 3 dni, intermisje są wydłu\
one.
b) dłu\
ej ni\
2 3 dni intermisje są wydłu\
one.
c) nie dłu\
ej ni\
2 3 dni, intermisji brak.
d) dłu\
ej ni\
2 3 dni, intermisji brak.
19. W skład szkliwa wchodzi
a) fluoroapatyt i fenytoina.
b) chlorheksydyna i zawierający wapń hydroksyapatyt.
c) fenytoina.
d) fluoroapatyt i hydroksyapatyt.
20. Rola śliny polega na
a) opłukiwaniu zębów z resztek pokarmu.
b) rozkładaniu tłuszczy.
c) buforowaniu powstających zasad.
d) rozkładaniu białek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu \
ucia
Zakreśl prawidłową odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Analizowanie budowy,
fizjologii i patofizjologii narządu \
ucia
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 11, 14, 16, 17, 19 są z poziomu podstawowego,
- zadania 6, 10, 12, 13, 15, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. a, 4. a, 5. d, 6. b, 7. a, 8. d, 9. a, 10. a, 11. a,
12. b, 13. b, 14. b, 15. c, 16. b, 17. d, 18. b, 19. d, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Określić pochodzenie tkanek A P d
2 Scharakteryzować budowę układu kostnego B P c
3 Scharakteryzować budowę przewodu pokarmowego B P a
4 Wyjaśnić mechanizm oddychania A P a
5 Scharakteryzować mechanizmy hematopoezy B P d
6 Określić rolę hormonów w organizmie C PP b
7 Scharakteryzować gospodarkę węglowodanową B P a
8 Określić unerwienie narządów zmysłu B P d
9 Określić rolę nerwów czaszkowych B P a
10 Wyjaśnić mechanizmy dziedziczności C PP a
11 Scharakteryzować choroby uwarunkowane genetycznie B P a
12 Scharakteryzować budowę zęba C PP b
13 Wyjaśnić znaczenie pola biometrycznego C PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
14 Zidentyfikować zaburzenia zębowe B P b
15 Scharakteryzować budowę przyzębia C PP c
16 Wskazać składniki śliny B P b
17 Rozró\
nić składowe elementy ozębnej B P d
18 Zidentyfikować zapalenia miazgi B P b
19 Zidentyfikować wady zgryzu B P d
20 Rozró\
nić składniki zębiny A P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ającym się czasie
zakończenia udzielenia odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Śródbłonek naczyń krwionośnych powstaje z
a) mezodermy.
b) ektodermy.
c) endodermy.
d) mezenchymy.
2. Kość miedniczna składa się z kości
a) biodrowej i kulszowej.
b) kulszowej i łonowej.
c) biodrowej, kulszowej i łonowej.
d) biodrowej i łonowej.
3. Wyrostek robaczkowy jest częścią
a) jelita grubego.
b) jelita cienkiego.
c) odbytnicy.
d) dwunastnicy.
4. Powierzchnia oddechowa płuc wynosi około
a) 70 120 m2.
b) 50 70 m2.
c) 100 150 m2.
d) 10 60 m2.
5. U człowieka dorosłego szpik kostny czerwony zawierają głównie
a) kości biodrowe, kości udowe, kręgi.
b) kręgi, kości ramienne, piszczelowe.
c) mostek, obojczyk, rzepka.
d) kości biodrowe, kręgi, mostek.
6. ACTH pobudza wydzielanie głównie
a) adrenaliny.
b) kortyzolu.
c) prolaktyny.
d) wazopresyny.
7. Hormonem działającym antagonistycznie do insuliny jest
a) glukagon.
b) parahormon.
c) kalcytonina.
d) prolaktyna.
8. Mięśnie okoruchowe unerwione są przez nerwy czaszkowe
a) III, IV, V.
b) III, IV, VII.
c) IV, VI, VIII.
d) III, IV, VI.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
9. VII nerw czaszkowy to nerw
a) twarzowy.
b) odwodzący.
c) przedsionkowo-ślimakowy.
d) językowo-gardłowy.
10. Do chorób dziedziczących się w sposób autosomalny dominujący nie nale\
y
a) mukowiscydoza.
b) pląsawica Huntingtona.
c) zespół Marfana.
d) achondroplazja.
11. Charakterystyczna cecha zespołu Turnera to
a) kariotyp 46XO.
b) choroba nie związana jest ze zmianą liczby chromosomów płciowych.
c) choroba związana jest z trisomią 21.
d) kariotyp 46 XXY.
12. Zębina zębów mlecznych jest
a) bardziej zmineralizowana ni\
w zębach stałych.
b) słabiej zmineralizowana ni\
w zębach stałych.
c) tak samo zmineralizowana jak w zębach stałych.
d) bardzo dobrze zmineralizowana.
13. Płaszczyzna oczodołowa Simona przechodzi przez punkt
a) glabella.
b) orbitale.
c) pogonion.
d) tragion.
14. Cynodontia to
a) wydłu\
enie korzeni zębów w stosunku do korony prawidłowych rozmiarów.
b) rozwidlenie korzeni na wysokości korony zęba.
c) skrócenie długości korzenia.
d) wydłu\
enie długości korzenia.
15. Kieszonka fizjologiczna w prawidłowych warunkach wynosi
a) 0,3 0,5 mm.
b) 0,3 0,5 nm.
c) 0,5 1,5 mm.
d) 0,5 1,5 nm.
16. Ślina zawiera
a) peroksydazę i lizozym.
b) mucynę i ptialinę.
c) fenytoinę.
d) maltozę i chlorhexydynę
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
17. Ozębna
a) od\
ywia ząb, utrzymuje ząb w zębodole.
b) od\
ywia ząb
c) pośredniczy przy odczuwaniu dotyku, ucisku i bólu.
d) od\
ywia ząb, utrzymuje ząb w zębodole, pośredniczy przy odczuwaniu dotyku,
ucisku i bólu.
18. Objaw wysadzania zęba z zębodołu jest charakterystyczny dla
a) torbieli korzeniowej.
b) ropnia okołowierzchołkowego.
c) ropnia podokostnowego.
d) ropnia podśluzówkowego.
19. Tyłozgryz rzekomy polega na
a) cofnięciu dolnego lub wysunięciu górnego łuku zębowego.
b) zahamowaniu doprzedniego wzrostu dolnego łuku zębowego.
c) zahamowaniu wzrostu doprzedniego górnego łuku zębowego.
d) wysunięciem lub wychyleniem siekaczy górnych.
20. Włókna Sharpey'a występują w
a) miazdze.
b) zębinie.
c) ozębnej.
d) układzie nerwowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu \
ucia
Zakreśl prawidłową odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
7. LITERATURA
1. Arabska-Przedpełska B.: Endodoncja. Med. Tour Press International Wydawnictwo
Medyczne
2. Bal J.: Biologia molekularna w medycynie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2001
3. Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Ośrodek Doradztwa i Szkolenia
 TUR , A
ódz
1997
4. Hellwig L.: Propedeutyka stomatologii zachowawczej i protetyki. Urban & Partner 1994
5. Jańczuk Z.: Choroby przyzębia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004
6. Jańczuk Z.: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 2004
7. Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
1999
8. Jańczuk Z., Banach J.: Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia. Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2004
9. Knychalska-Karawan Z.: Podstawy Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998
10. A
aciński W.: Anatomia głowy dla stomatologów. Państwowy Zakład Wydawnictw
Lekarkich, Warszawa 1993
11. Potoczek S.: Paradontologia. Urban & Partner 2004
12. Sawicki W.: Histologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997
13. Szczeklik A.: Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
14. Szpringer-Nodzak M., Wochna-Sobańska M.: Stomatologia wieku rozwojowego.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003
Literatura metodyczna
1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.
Wydawnictwo ITeE, Radom 2001
2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie  śak ,
Warszawa 2003
4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
5. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Cz. I i II.
Wydawnictwo ITeE, Radom 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33