00:00:25:"Będąc wyposażonym w swoje pięć zmysłów,
00:00:28:"człowiek odkrywa otaczający go Wszechświat,
00:00:31:"i nazywa tę niezwykłą przygodę, nauką" -|Edwin.P.Hubble, astronom.
00:01:35:OtaczajÄ…ce nas rzeczy, nie zawsze |sÄ… takie, jakimi siÄ™ wydajÄ….
00:01:54:W życiu codziennym, jako prostej skali, |używamy samych siebie...
00:01:59:...by móc ocenić, co jest małe, a co duże.
00:02:12:Co jednak, ze światami leżącymi daleko stąd?
00:02:17:Co tak naprawdę jest duże, a co małe?
00:02:29:Móc odkrywać,|obserwować,...
00:02:33:...zrozumieć to, co nazywamy Wszechświatem,
00:02:38:to jedna z największych przygód, |jakie nas spotkały.
00:02:56:Patrząc na odległy horyzont, |zadajemy sobie pytanie...
00:03:01:...jakie jest nasze miejsce we Wszechświecie?
00:03:08:Wszyscy jesteśmy podróżnikami...
00:03:10:...w niekończącej się wyprawie badawczej.
00:03:16:KOSMICZNA PODRÓŻ
00:03:53:Przeszło 25 stuleci temu,|pośród wysp Greckich...
00:03:57:...tętniącego życiem skrzyżowania|łączącego Afrykę, Azję i Europę,...
00:04:02:...filozofowie snuli domysły |na temat otaczającego ich świata.
00:04:10:Niesamowite, spienione fale natury, |jak mawiali...
00:04:13:...mogły być zrozumiane.
00:04:46:Jeden z Greckich filozofów sugerował, |że to Ziemia, porusza się wokół Słońca.
00:04:54:Inny z kolei uważał, że |wszelkie dzieła człowieka i natury...
00:04:58:...składają się z cząstek tak małych, |że nie można ich ujrzeć.
00:05:07:Pozostali snuli domysły na temat |rozmiarów Ziemi i Księżyca...
00:05:10:...oraz odległości między nimi,|wiedząc, że...
00:05:13:...oba te obiekty sÄ… sferami.
00:05:18:Minęło wiele stuleci, zanim |otrzymaliśmy narzędzia, dzięki którym mogliśmy...
00:05:22:...potwierdzić mądrość i |wiedzę tych wczesnych myślicieli.
00:05:27:W międzyczasie...
00:05:29:...ludzie z całego świata |wpatrywali się w gwiazdy, nadając im nazwy.
00:05:34:Większość z nich, zakładała, że Ziemia stanowi |centrum niezmieniającego się Wszechświata.
00:06:13:Musiały minąć dwa tysiące lat...
00:06:15:...zanim przełomowego odkrycia |dokonał pewien nauczyciel matematyki,...
00:06:19:...mieszkaniec starożytnej republiki Wenecji.
00:06:23:W roku 1609, Galileo Galilei...
00:06:27:...zademonstrował działanie instrumentu, |który wkrótce potem zaczęto nazywać lunetą.
00:06:35:Z najwyższych wież dzwonniczych...
00:06:37:...jego urządzenie mogło pomóc |wypatrzeć zbliżające się okręty...
00:06:40:...całe godziny wcześniej, zanim ich żagle |było widać gołym okiem.
00:06:45:Nieco później, kiedy Galileo skierował |swoją lunetę w stronę nocnego nieba...
00:06:48:...odkrył, że Księżyc |jest światem pełnym gór,
00:06:53:Jupiter ma swoje własne księżyce...
00:06:55:...a Droga Mleczna jest |pasmem niezliczonej ilości gwiazd.
00:07:03:Nasza kosmiczna podróż |rozpoczyna się właśnie tu...
00:07:06:...w sercu Wenecji, jaką znał Galileo, |na placu Świętego Marka.
00:07:16:Ponieważ Wszechświat to spora przestrzeń, |łatwo moglibyśmy się zgubić.
00:07:20:Potrzebujemy więc punktu orientacyjnego, |aby móc zrozumieć jego rozmiar.
00:07:27:Obręcz Hula-Hop ma |średnicę jednego metra.
00:07:33:Ludzie stojący w kręgu |tworzą obręcz 10 razy większą.
00:07:37:Wartość zwiększona o jeden, |do potęgi dziesiątej.
00:07:44:Z każdym krokiem, każdą obręczą...
00:07:47:...będziemy oddalać się |od Wenecji o 10 razy,...
00:07:51:...podczas gdy nasze pole widzenia Wszechświata |także będzie powiększać się 10 razy.
00:07:57:Plac Świętego Marka, to |obręcz o średnicy 100 metrów.
00:08:01:Obręcz o średnicy 1000m, |to centrum miasta.
00:08:07:Wraz ze wzrostem naszej prędkości, |cztery nasze kroki - 10 do potęgi czwartej...
00:08:11:...ukazują nam całą Wenecję, |Adriatyk i całe północne Włochy.
00:08:24:Sześć kroków, ukazuje nam Europę, |od Niemiec aż po Bałkany.
00:08:33:Wkrótce potem, widzimy już całą Ziemię.
00:08:36:Nasz dom we Wszechświecie.
00:08:50:Osiem kroków w naszym |niezwykłym spacerze -...
00:08:52:...10 do potęgi ósmej, |wynosi nas poza najdalsze granice |dotychczasowych wypraw człowieka.
00:08:58:Księżyc.
00:09:25:Jeśli zobrazujemy orbity, |po których krąży wszystkie dziewięć planet...
00:09:28:...na swojej drodze wokół Słońca,...
00:09:32:...przy trzynastym kroku od centrum |placu Świętego Marka...
00:09:35:...ujrzymy cały nasz układ słoneczny.
00:09:48:Po niecałych piętnastu krokach -|10 do potęgi piętnastej -...
00:09:52:...zobaczymy, że nasze Słońce, |to tylko kolejna gwiazda.
00:09:57:Od tej chwili, podczas naszej podróży |odległość będziemy mierzyć w latach świetlnych.
00:10:01:Rok świetlny, to odległość, |którą światło przemierza w ciągu 1 roku.
00:10:06:W tej chwili mijamy najbliższe |naszemu układowi słonecznemu gwiazdy,...
00:10:11:...oddalone od nas zaledwie o |pięć lat świetlnych.
00:10:15:Podróż, którą właśnie odbywamy, |przy użyciu dzisiejszej technologii,...
00:10:18:...zajęłaby nam 100,000 lat.
00:10:29:Podróż poprzez wieczny mrok,...
00:10:31:...pozwala nam wydostać się z |sąsiedztwa naszego Słońca,...
00:10:35:...znajdujacego siÄ™ na skraju galaktyki.
00:11:01:Droga Mleczna, to w istocie |galaktyka typu spiralnego,...
00:11:04:...a nasze Słońce jest jednym ze |100 bilionów znajdujących się w nim |układów słonecznych.
00:11:10:Przy tak ogromnej skali - |10 do potęgi dwudziestej trzeciej...
00:11:14:...każda plamka światła, |którą widzimy nie jest już gwiazdą...
00:11:17:...lecz całą galaktyką, |wypełnioną niezliczoną ilością gwiazd.
00:11:23:Astronomowie odkryli, że galaktyki |nieustannie się od siebie oddalają.
00:11:28:Wszechświat zwiększa swoje rozmiary.
00:11:32:Nasza galaktyka, |wraz ze wszystkimi innymi...
00:11:35:...tworzą skupiska i grupy |niewyobrażalnych wręcz rozmiarów...
00:11:39:...o średnicach setek |milionów lat świetlnych.
00:11:45:Tutaj, około 15 bilionów lat świetlnych |od Wenecji...
00:11:50:...zbliżamy się do najdalszych |widocznych granic Wszechświata.
00:11:54:Co leży poza nimi, |nie jesteśmy już w stanie zobaczyć...
00:12:00:...i tego nie wiemy.
00:12:18:Podczas gdy luneta zabrała nas |w podróż do najdalszych zakątków Wszechświata...
00:12:22:...inny wynalazek, wymyślony w |Holenderskim mieście Delft...
00:12:26:...zabierze nas w podróż |w przeciwnym kierunku.
00:12:40:Trzy stulecia temu...
00:12:42:...Anton van Leeiwenhoek|zbudował pierwszy model mikroskopu,...
00:12:45:...i za jego pomocÄ… rozpoczÄ…Å‚ obserwacjÄ™ |kropel wody, pochodzÄ…cych z okolicznych rzek.
00:13:07:Chodźcie, tutaj!
00:13:13:Dzisiejsi uczniowe dokonują odkryć samemu.
00:13:15:Wyobraźcie sobie jednak chwilę, |w której van Leeiwenhoek...
00:13:18:...spojrzał przez swój wynalazek...
00:13:20:...i odkrył całe królestwo, |mieszczące sie w jednej kropli wody.
00:13:33:Ten ruchliwy świat należący do |jednokomórkowej paramecii...
00:13:36:...ma zaledwie jeden milimetr średnicy.
00:13:39:Metr, minus 10 do potęgi trzeciej.
00:13:46:Dzięki mikroskopowi, możemy kontynuować |naszą podróż do tego maleńkiego świata.
00:13:52:Jeśli przeniesiemy się do jądra |tego jednokomórkowego organizmu...
00:13:55:...każda kolejna obręcz, |odkryje pred nami świat...
00:13:58:...o dziesięć razy mniejszej średnicy, |niż poprzedni.
00:14:05:Głęboko w jądrze...
00:14:07:...mamy okazję zobaczyć |doprawdy zdumiewające konstrukcje.
00:14:11:Długie, spiralne molekuły DNA.
00:14:17:DNA przechowuje chemiczny kod...
00:14:19:...pozwalający na reprodukcję każdego |żywego organizmu na naszej planecie.
00:14:23:Bez względu na to, czy jest to bakteria, |człowiek lub kwiatek.
00:14:34:Podróżując dalej, zobaczymy, |że molekuły...
00:14:37:...złożone są z jeszcze mniejszych części, |zwanych atomami.
00:14:46:Maleńki świat pojedynczego atomu węgla, |to doprawdy dziwne miejsce.
00:14:50:Jego sześć elektronów wydaje się poruszać |we wszystkich kierunkach na raz.
00:14:58:Nasza podróż po raz kolejny |prowadzi poprzez próżnię...
00:15:00:...która wydaje się być tak samo rozległa, |jak przestrzeń pomiędzy gwiazdami.
00:15:05:Dotarliśmy do nukleonu pojedynczego atomu.
00:15:08:Tak zdumiewająco małego,...
00:15:10:...że gdyby atom był wielkości |budynku mieszczącego teatr...
00:15:13:...jego nukleon, miałby rozmiar pyłka kurzu.
00:15:18:Nukleony posiadają prawie całą masę |danego atomu...
00:15:22:...zawartÄ… w drobinach zwanych protonami...
00:15:25:...i neutronami.
00:15:28:Te z kolei, są złożone z jeszcze mniejszych i |bardziej tajemniczych cząstek, zwanych kwarkami.
00:15:37:Próbując przemierzyć granice...
00:15:38:...wewnętrznych stron naszego Wszechświata...
00:15:40:...fizycy zastanawiają się, |czy kwarki także są zbudowane...
00:15:43:...z jeszcze mniejszych czÄ…stek materii.
00:15:53:Naukowcy badajÄ… tÄ™ tajemnicÄ™ w |podziemnym laboratorium Fermilab, |niedaleko Chicago,...
00:15:59:...które jest domem ogromnego |akceleratora cząsteczek,...
00:16:03:...zdolnego odtworzyć warunki, które panowały |tuż po narodzeniu się Wszechświata.
00:16:12:Miliony protonów i antyprotonów...
00:16:15:...pędzą przez te rury w przeciwnych kierunkach...
00:16:18:...z prędkością bliską prędkości światła.|Coś na kształt atomowej jazdy pod prąd.
00:16:51:Nasza kosmiczna podróż |wkracza w nowy wymiar.
00:16:56:Wymiar czasu,...
00:16:59:...na temat którego nasza wiedza |jest dużo bardziej niepewna.
00:17:02:Analizując drogę przebytą przez kwarki |podczas zderzeń...
00:17:05:...fizycy starają się zrozumieć sposób,|w jaki powstał nasz Wszechświat...
00:17:09:...po eksplozji, zwanej Wielkim Wybuchem.
00:17:15:Jeden z nich, ma swoją własną teorię.
00:17:18:Witajcie w Fermilab.
00:17:20:Dziś, astronomowie widzą |rozszerzający się Wszechświat.
00:17:23:Wyobraźcie sobie jednak, |coś dokładnie przeciwnego.
00:17:26:Miliardy lat temu...
00:17:27:...wszystko musiało być ściśnięte |z ogromną gęstością.
00:17:31:Może się to wydawać niewiarygodne,...
00:17:32:...ale uważamy, że materia, |z której...
00:17:34:...zbudowany jest cały Wszechświat:...
00:17:37:...budynki, drzewa, ludzie, całe planety,...
00:17:42:...gwiazdy i nawet najbardziej |odległe galaktyki...
00:17:45:...były kiedyś ściśnięte w obiekcie |mniejszym niż to.
00:17:50:I wtedy....
00:18:07:Kosmos nagle eksplodował, |wytwarzając koliste smugi energii.
00:18:13:W tych pierwszych kilku chwilach...
00:18:16:...nowo narodzony Wszechświat |zaczął się rozszerzać i stygnąć.
00:18:21:Kwarki połączyły się w protony i neutrony,...
00:18:24:...następnie przyciągnęły elektrony |i utworzyły z nimi atomy.
00:18:29:Wszystko przykryła wieczna mgła.
00:18:46:Czterysta milionów lat później...
00:18:48:...siły grawitacji z wolna zaczęły przyciągać |materię, tworząc gigantyczną pajęczynę.
00:18:53:Szkielet kosmosu.
00:19:02:Po kolejnych dwóch miliardach lat...
00:19:05:...chmury gazu i pyłu, |skondensowanego w postaci kropli...
00:19:09:...wzdłuż kosmicznych nici, |utworzyły galaktyki.
00:19:25:Tam, gdzie krzyżowały się granice materii...
00:19:27:...galaktyki zebrały się w skupiska.
00:19:55:Niektóre z nich, ewoluowały, |tworząc gigantyczne dyski...
00:19:58:...i spirale gwiazd, gazu i pyłu.
00:20:03:Sąsiadujące ze sobą galaktyki, |uwięzione w swoich własnych grawitacjach...
00:20:06:...zderzały się ze sobą |w fantastycznych kolizjach.
00:20:10:Mierząc naszym czasem, |proces ten trwałby miliard lat.
00:20:52:Siły przyciągania rozciągnęły |długie warkocze gazu i gwiazd...
00:20:56:...tworzÄ…c nowÄ…, ogromnÄ… galaktykÄ™.
00:21:01:Gwiazdy tej galaktyki |nie zderzały się ze sobą...
00:21:04:...tworząc między sobą odległości |ciężkie do wyobrażenia.
00:21:17:Prawdopodobnie, |po dziesięciu miliardach lat...
00:21:20:...pojawiła się w ten sposób |nasza własna galaktyka:
00:21:22:Droga Mleczna.
00:21:25:Wewnątrz niej, powstawały nowe gwiazdy...
00:21:28:...i umierały stare.
00:21:35:Gwiazdy przypominajÄ… nuklearne piece.
00:21:37:Płoną, póki starczy im paliwa.
00:21:40:Wypalone gwiazdy, eksplodujÄ….
00:21:58:Te eksplodujÄ…ce gwiazdy, supernowe...
00:22:01:...rozrzucają po Wszechświecie zarodki życia:
00:22:04:Tlen, którym oddychamy, węgiel |z którego jesteśmy zbudowani,...
00:22:07:...żelazo, które mamy we krwi.
00:22:10:Chmura kosmicznego gazu,...
00:22:13:...zroszona tymi elementami, zacieśnia się |w żelaznym uścisku grawitacji.
00:22:22:Nowa gwiazda, nasze Słońce,|zaczyna płonąć.
00:22:29:Wokół niego, utworzyły się planety.
00:22:34:Na samym poczÄ…tku, |ponad cztery miliardy lat temu...
00:22:38:...Ziemia i Księżyc |bezustannie były bombardowane...
00:22:41:...kosmicznym pyłem, asteroidami...
00:22:44:...i kometami.
00:23:41:Nieustannie bombardowana, |pełna wulkanicznych gazów,...
00:23:45:...kwaśnego deszczu i potężnego |promieniowania ultrfioletowego ze słońca,...
00:23:50:...młoda Ziemia była bardzo |nieprzyjaznym miejscem.
00:23:56:Mimo to, pierwsze zalążki życia, |czekały już na wykorzystanie.
00:24:07:Woda...
00:24:09:...węgiel...
00:24:11:...i energia.
00:24:15:Cząsteczki, które znalazły schronienie w |morzach, w jakiś sposób połączyły się...
00:24:20:...rozmnożyły i dały początek życiu.
00:24:23:Przez miliony lat, jedynymi organizmami |zamieszkującymi Ziemię, były maleńkie bakterie.
00:24:29:Niektóre, zwane "niebiesko-zielonymi"...
00:24:32:...wytwarzały maleńkie |bąbelki powietrza...
00:24:36:...zmieniając w ten sposób |skład całej atmosfery.
00:24:42:Ponad chmurami, część tego samego tlenu |uformowała ciekną powłokę ozonu,...
00:24:47:...która zaczęłą blokować |śmiercionośne promieniowanie.
00:24:56:W tak zmienionym środowisku...
00:24:59:...nowe organizmy wypełniły wkrótce |wody całej Ziemi.
00:25:03:Kolonie zielonych alg, |wytwarzały coraz więcej tlenu.
00:25:15:Następnie, organizmy zaczęły ewoluować |w zdumiewającą różnorodność form.
00:25:21:Niektóre wytworzyły skorupy i |szkielety dla ochrony i wsparcia.
00:25:35:Inne, przeszły bardzo złożone |cykle ewolucji, jak ten drobny cristacean.
00:25:41:Płytkie wody mórz, wypełniły się |najprzeróżniejszymi rodzajami form życia.
00:26:00:Kolejnym wyzwaniem, rzuconym życiu, |było zapełnienie suchego lądu.
00:26:08:Pierwsze, dotarły tam bakterie.|Tuż za nimi podążyły algi, rośliny i zwierzęta.
00:26:38:Żywiące się roślinami i zwierzętami |kręgowce...
00:26:44:...dawały początek coraz to nowym formom życia.
00:26:52:Niektóre z nich, wzbiły się w powietrze...
00:26:55:...inne, opanowały bezkresne równiny.
00:27:19:Nasza kosmiczna podróż, |od Wielkiego Wybuchu, |do chwili pojawienia się człowieka...
00:27:23:...zajęła nam ponad 15 miliardów lat.
00:27:28:Od samego początku, |jesteśmy odkrywcami...
00:27:31:...wynalazcami i budowniczymi.
00:27:43:Za kilka tysięcy lat, chwilę, |z punktu widzenia kosmosu...
00:27:48:...ciekawość i technologia |zaprowadzi nas do gwiazd.
00:28:23:Od chwili wystrzelenia na orbitÄ™...
00:28:25:...teleskop Hubble'a wykonał zdjęcia...
00:28:28:...ukazujące jeszcze piękniejsze...
00:28:30:...i bardziej tajemnicze zakątki Wszechświata,|w których umierają gwiazdy.
00:28:39:WewnÄ…trz Eagle Nebula...
00:28:41:...dziwne wieże świecącego gazu,|dają życie nowym gwiazdom.
00:28:47:W wielkiej Orion Nebula...
00:28:49:...dyski kosmicznego pyłu, zmieniają się |w galaktykę, podobną do naszej.
00:28:58:Nasza przygoda w odkrywaniu kosmosu, |gwałtownie przyspiesza...
00:29:03:...zabierając nas w miejsca, które dotąd |oglądaliśmy jedynie w filmach science-fiction...
00:29:07:...miejsca, takie jak czarna dziura.
00:29:16:Właśnie tu, wielka, czerwona gwiazda, |jest powoli pożerana,...
00:29:20:...a jej gazy, uchodzą w nieznane |głębiny czarnej dziury.
00:29:28:Niektóre z czarnych dziur są prawdopodobnie|jądrami dużych, wypalonych gwiazd...
00:29:33:...i posiadają grawitację tak wielką, |że wciąga nawet światło.
00:29:38:Można je jednak zlokalizować, |kiedy połykają sąsiadujące z nią gwiazdy.
00:29:52:Po raz pierwszy w dziejach,...
00:29:54:...mamy mocne dowody na to, że |wokół innych gwiazd także orbitują planety.
00:30:01:Naukowcy uważają, że tylko w naszej galaktyce |mogą istnieć miliony planet podobnych do Ziemi.
00:30:09:Jeśli to prawda, to czy |na którejś z nich istnieje życie?
00:30:17:Niektóre teleskopy radiowe wyszukują sygnałów,...
00:30:20:...które mogłoby ujawnić |istnienie innych cywilizacji.
00:30:25:To bardzo żmudna praca.
00:30:27:Lecz, jeśli któregoś dnia odbierzemy sygnał...
00:30:30:...na zawsze zmieni on sposób, |w jaki patrzymy na samych siebie...
00:30:34:...i Wszechświat.
00:31:01:Teleskopy, takie jak ten, |w obserwatorium Keck'a na Hawajach...
00:31:05:...są niczym wehikuły czasu,|wyłapujące gasnące światło...
00:31:08:...które podróżowało w naszą stronę |poprzez całą historię kosmosu.
00:31:13:Im głębiej astronomowie przyglądają się kosmosowi, |tym głębiej spoglądają w przeszłość.
00:31:34:Im więcej dowiadujemy się o Wszechświecie,...
00:31:37:...tym więcej nowych, tajemniczych pytań |powstaje na jego temat.
00:31:40:Pytań, na które odpowiedzi szukać będą musiały |kolejne pokolenia kosmicznych odkrywców.
00:31:49:Czy Wszechświat będzie |rozszerzał się bez końca?
00:31:53:W jaki sposób powstało życie?
00:31:56:Czy poza zasięgiem naszego widzenia |istnieją inne Wszechświaty?
00:32:01:Czy gdzieś, tam we Wszechświecie, |jest jeszcze ktoś...
00:32:04:...zadajÄ…cy te same pytania?
00:32:07:Samo zadawanie tych pytań, |jest czymś ambitnym.
00:32:11:Lecz spójrzcie, jak daleko udało nam się |zajść, odkąd nasi przodkowie...
00:32:14:...postawili swój pierwszy krok, |w tej kosmicznej podróży.
00:33:55:"Człowiek musi zrozumieć Wszechświat, |by móc zrozumieć swe przeznaczenie.
00:34:01:"Kto wie, jakie tajemnice |uda nam się rozwiązać |za naszego życia...
00:34:05:"...i jakie zagadki, staną się wyzwaniem |dla kolejnych pokoleń?" -|Neil A.Armstrong - Astronauta
00:34:21:Tekst polski: -=Shadow=-™ |GG: 1118601
00:34:26:Odwiedź www.NAPiSY.info
00:00:00: