PRAWO KANONICZNE
prof. dr hab. Juliusz Sztychmiler, prof. zw.
WYKA
AD I; 15.10.2013
1. Prawo kanoniczne:
a.  Prawo wyznacza jak uczciwie żyć, nie szkodzić drugiemu, oddać każdemu to co mu się nakazy
- Ulpian
b.  Prawo to sztuka stosowania tego, co dobre i słuszne
- Celsus
2. Prawo w ujęciu podmiotowym to uprawnienia a w ujęciu przedmiotowym to przepisy prawne
3. Podział prawa kanonicznego:
a. Boże,
b. Naturalne (czerpane z natury ludzkiej),
c. Objawione:
·ð W religii chrzeÅ›cijaÅ„skiej (Stary i Nowy Testament),
·ð W innych religiach:
o Ludzkie:
Øð Stanowione,
Øð KoÅ›cielne,
Øð Prawo Å›wieckie (prawo krajowe, Europy, ogólnoÅ›wiatowe) i koÅ›cielne
(prawo kanoniczne).
4. Prawo kanoniczne zawiera:
a. Prawo konstytucyjne,
b. Prawo cywilne,
c. Prawo o nauczaniu,
d. Prawo majÄ…tkowe,
e. Prawo karne,
f. Prawo procesowe
5. Moc wiążąca prawa kanonicznego dotyczy tego, kogo obowiązuje to prawo. Prawo kanoniczne zawiera
przepisy pochodzÄ…ce z trzech z
ródeł:
a. Normy zawierające prawo Boże - obejmują one wszystkich ludzi na świecie,
b. Normy czysto kanoniczne - wydane przez władzę kościelną, nie wynikają z prawa naturalnego,
c. Normy pochodzące z prawa świeckiego.
6. Prawo kanoniczne to zbiór ustaw wydawanych przez kompetentną władzę kościoła katolickiego,
wspomagających Kościół i poszczególnych wiernych w realizacji ich celów, stojąc na straży praw wiernych,
porządku i jedności Kościoła.
7. Normom kościelnym, ale tylko ludzkim podlegają katolicy, tzn. ochrzczeni w kościele katolickim lub do
niego przyjęci; którzy ukończyli 7 rok życia, jeśli ustawa nie postanawia inaczej.
8. Normy wydawane przez władze świeckie, najczęściej państwowe (obowiązują wszystkich) a przyjęte przez
prawodawcę kościelnego do prawa katolickiego.
9. Kanonistyka  uporządkowany i odpowiednio uzasadniony system wiedzy, który pozawala poznać
rzeczywistą stronę prawną Kościoła, rozumieć i stosować prawo kościelne.
10. Czasopisma:
a. Prawo kanoniczne  UKSW,
b. Ius matrimoniale - KUL od 1993 UKSW,
c. Rocznik Nauk Prawnych  KUL,
d. Studia Prawnicze - KUL od zasad Kościół i Prawo.
WYKA
AD II; 29.10.2013
1. Prawo konstytucyjne Kościoła:
a. Prawa wiernych,
b. Struktury Kościoła.
2. Prawa wiernych:
a. Przynależność do Kościoła,
b. Prawa wszystkich wiernych,
c. Prawa świeckich,
d. Prawa duchownych,
e. Prawo o stowarzyszeniach.
3. Przynależność do Kościoła  warunki:
a. Trzeba być człowiekiem (osobą),
b. Trzeba przyjąć chrzest, którego nie można w żaden sposób cofnąć, nie można wypisać się z
Kościoła.
4. Rodzaje przynależności:
a. Przynależność pełna  ktoś, kto ją posiada, spełnia wszystkie warunki (potrójne powiązanie z
Kościołem):
·ð Wyznawanie caÅ‚ej wspólnej wiary,
·ð Przyjmowanie sakramentów (spowiedz
i komunia),
·ð Uznawanie zwierzchnictwa koÅ›cielnego.
b. Przynależność niepełna (częściowa).
5. Stopień przynależności ma charakter dynamiczny.
6. Formy przynależności:
a. Według teologów:
·ð Osoba duchowna,
·ð Osoba Å›wiecka,
·ð Osoba zakonna.
b. Według prawników:
·ð Osoba Å›wiecka: każda osoba ochrzczona.
·ð Osoba duchowna:
Øð Diakonat  czasowi i stali,
Øð KapÅ‚aÅ„stwo  Å›wiÄ™cenia,
Øð Biskupstwo.
CIEKAWOSTKA: kryterium to przyjęcie święceń.
Zakonnice  osoby świeckie.
Zakonnicy  osoby świeckie bądz
osoby duchowne.
7. Prawa wszystkich wiernych:
a. ObowiÄ…zki,
b. Uprawnienia:
·ð Zasady korzystania z uprawnieÅ„.
8. ObowiÄ…zki:
a. Wobec Kościoła,
b. Wobec świata.
9. Obowiązki wobec Kościoła:
a. Obowiązek stałego utrzymania wspólnoty z Kościołem (kanon 209 ż1),
b. Obowiązek starannego wykonywania zadań w Kościele 9kanon 209 ż2):
·ð Lokalnym,
·ð Powszechnym.
c. Obowiązek prowadzenia świętego życia oraz troski o uświęcenie Kościoła (kanon 210).
d. Obowiązek współpracy w budowaniu Kościoła (kanon 208):
·ð Wzrost iloÅ›ciowy,
·ð Wzrost jakoÅ›ciowy.
e. Obowiązek posłuszeństwa duszpasterzom, gdy coś głoszą w sprawach wiary lub jako rządcy
Kościołów (kanon 212 ż1).
f. Obowiązek zaradzania potrzebom Kościoła (wspólne utrzymanie Kościoła:
·ð Na sprawowanie kultu Bożego,
·ð Na dzieÅ‚a ewangelizacyjne KoÅ›cioÅ‚a,
·ð Na dziaÅ‚ania charytatywne,
·ð Na utrzymanie duchownych.
10. Obowiązki wobec świata:
a. Obowiązek realizowania sprawiedliwości społecznej (kanon 222 ż2)  każdy człowiek ma
obowiązek do przyczyniania się do większej sprawiedliwości w świecie.
b. Obowiązek reprezentowania Kościoła przez codzienne życie według zasad wiary (kanon 217).
c. Obowiązek współdziałania w ewangelizowaniu świata (kanon 211):
·ð Każdy czÅ‚owiek ma gÅ‚osić naukÄ™ KoÅ›cioÅ‚a,
·ð Każdy czÅ‚owiek ma ukazywać przykÅ‚ad życia chrzeÅ›cijaÅ„skiego.
11. Uprawnienia wiernych:
a. Uprawnienie ułatwiające własny rozwój osobisty:
·ð Prawo do wychowania chrzeÅ›cijaÅ„skiego, zmierzajÄ…cego do dojrzaÅ‚oÅ›ci osoby, a m.in.: do
poznania możliwości zbawienia, nauki Kościoła i zasad życia chrześcijańskiego (kanon
217).
·ð Uprawnienie do korzystania z dóbr duchowych KoÅ›cioÅ‚a (kanon 213):
Øð SÅ‚owo Boże,
Øð Sakramenty,
Øð Sakramentalia.
·ð Prawo uczestniczenia w kulcie Bożym, we wÅ‚asnej liturgii (kanon 214).
·ð Prawo do zaspokajania potrzeb.
·ð Prawo wÅ‚asnej drogi życia duchowego (kanon 214).
·ð Prawo swobodnego wyboru stanu życia (kanon 219).
b. Uprawnienie chroniące działania we wspólnocie:
·ð Uprawnienie i obowiÄ…zek wyjaÅ›niania duszpasterzom swego zdania w sprawach
dotyczących dobra Kościoła (kanon 212 ż3). Uprawnienie do dialogu
wewnątrzkościelnego.
·ð Prawo do dobrego imienia (kanon 220)  niedopuszczalne jest niszczenie dobrego imienia
przez np.: obmowÄ™, oszczerstwo.
·ð Prawo przynależenia do nauk koÅ›cielnych (parafialnych, diecezjalnych, papieskich).
·ð Prawo zakÅ‚adania i prowadzenia stowarzyszeÅ„ katolickich (kanon 215).
·ð Prawo wspierania dziaÅ‚alnoÅ›ci apostolskiej (kanon 216).
·ð Prawo do wolnoÅ›ci w poszukiwaniach naukowych.
c. Uprawnienia administracyjne i sÄ…dowe (kanon 221):
·ð Uprawnienie do legalnego dochodzenia i obrony, na wÅ‚aÅ›ciwym forum KoÅ›cielnym
(administracyjnym lub sądowym), przysługujących w Kościele uprawnień.
·ð Uprawnienie do sÄ…dzenia przez:
Øð Kompetentny sÄ…d,
Øð Z zachowaniem przepisów prawa kanonicznego i sÅ‚usznoÅ›ci,
Øð Prawo kanoniczne chroni prawa podejrzanych oraz pokrzywdzonych.
·ð Prawo nie otrzymywania kar, które nie byÅ‚yby zgodne z prawem kanonicznym:
Øð Kary odwetowe,
Øð Kary poprawcze,
Øð IstniejÄ… kary late sententiae, cenzury.
12. Zasady korzystania z uprawnień:
a. Zasady ogólne (dotyczą wszystkich wiernych i wielkich sytuacji Kościelnych),
b. Zasady szczególne (ograniczenia, dotyczące sytuacji szczególnych).
13. Zasady ogólne:
Przy korzystaniu ze swoich uprawnień wierni powinni mieć na uwadze:
a. Dobro wspólne Kościoła,
b. Dobro innych osób,
c. Spełnianie swoich obowiązków wobec innych,
d. Decyzje porządkowe władzy Kościelnej.
14. Zasady szczególne:
a. Wiek (7, 12, 18, 24, 35, 60),
b. Zamieszkanie  uprawnienia do zawarcia małżeństwa, chrzest dziecka, skarga o nieważność
małżeństwa, prośba o separację, pogrzeb katolicki, pomoc ubogim.
c. Brak pełnej jedności z Kościołem  nie może przyjąć chrztu, komunii, bierzmowania, być
rozgrzeszonym.
d. Podlega karze Kościoła  ekskomunika, interdykt, suspensa.
PRAWA ÅšWIECKICH
1. Mają charakter uzupełniający.
2. Zawarte sÄ… w kanonach 224-231 K.P.K.
3. Stanowią jedną z grup praw wiernych, obok grupy praw duchownych, wspólnych praw wszystkich wiernych
oraz przepisów dotyczących stowarzyszeń.
4. Wyróżniamy sześć grup praw świeckich:
a. Prawa dotyczące rozwoju Kościoła w świecie.
b. Prawa małżonków.
c. Prawa dotyczące nauki i formacji chrześcijańskiej.
d. Prawa dotyczące odpowiedzialnej wolności w życiu społecznym.
e. Prawo pełnienia funkcji liturgicznych.
f. Prawo otrzymywania urzędów i funkcji w Kościele.
g. *** Obowiązki i uprawnienia świeckich pracowników kościelnych.
5. Prawa dotyczące rozwoju Kościoła w świecie (kanon 225):
a. Prawo i obowiązek każdego świeckiego do ewangelizowania świata:
·ð Podstawa:
o Każdy ochrzczony ma ten obowiązek,
o Kapłani nie dotrą wszędzie.
·ð Sposób:
o Przekazywanie treści kościoła katolickiego,
o Ukazywanie tego swoim życiem.
b. Udoskonalanie spraw doczesnych duchem Ewangelii:
·ð W różnych Å›rodowiskach zawodowych,
·ð W miejscach pracy, nauki i odpoczynku.
c. Świadectwo życia  być dobrym w każdej dziedzinie:
·ð Przepajanie życia doczesnego,
·ð Szczególne współdziaÅ‚anie w rozwoju KoÅ›cioÅ‚a:
o 226  budowanie ludu Bożego przez małżeństwo i rodzinę,
o 774  troska o katechezÄ™,
o 793  katolickie wychowanie dzieci,
o 1136  troska o wychowanie potomstwa,
o 867  ochrzczenie dziecka,
o 814  instytuty studiów wyższych,
o 896  bierzmowanie.
6. Prawa małżonków (kanony 226, 1055, 1061, 1136):
a. Kościół wzrasta przez małżeństwo i rodzinę przez godziwe planowanie i rodzenie dzieci.
b. Prawo rodziców do chrześcijańskiego wychowania dzieci:
·ð Zakres wychowania dzieci czyli: religijne, moralne, spoÅ‚eczne, kulturalne, fizyczne.
·ð Przez życie zgodne ze swojÄ… wiarÄ…  prze sÅ‚owo i przykÅ‚ad codziennego życia.
c. Obowiązek troski o dobro współmałżonka.
7. Prawa dotyczące nauki i formacji chrześcijańskiej:
a. Prawo zapoznania się z nauką chrześcijańską w stopniu koniecznym do życia chrześcijańskiego i
apostołowania.
b. Prawo do zdobywania pełniejszej znajomości nauk kościelnych.
c. Prawo do zdobywania w nich stopni akademickich.
8. Prawa dotyczące odpowiedzialnej wolności w życiu społecznym (kanon 227):
a. Wierni świeccy mają prawo, aby przyznać im wolność przysługującą wszystkim obywatelom.
b. Korzystający z tej wolności, winni zatroszczyć się, żeby mieć na uwadze naukę Kościoła.
c. Wystrzegać się przedstawiania w kwestiach wątpliwych swojego stanowiska jako nauki Kościoła.
9. Prawo pełnienia funkcji liturgicznych (kanon 230):
a. Bierny udział w liturgii.
b. Czynny udział w liturgii  przewodniczenie lub szafarstwo.
c. Świeccy też mogą przewodniczyć liturgii:
·ð Sytuacja zwyczajna  uprawnienia Å›wieckich sÄ… mniejsze. Mężczyz
ni mogą pełnić funkcję
lektora i akolity  czasowo i stale. Kobiety tylko czasowo.
·ð Sytuacja nadzwyczajna  gdy brak duchownych i mężczyzn  posÅ‚uga sÅ‚owa, udzielanie
chrztu, przewodniczenie modlitwom liturgicznym, udzielanie Komunii Świętej.
10. Prawo otrzymywania urzędów i funkcji w Kościele:
a. Powinien to być urząd:
·ð Do którego kandydat jest zdolny,
·ð Do którego kandydat jest odpowiednio przygotowany,
·ð UrzÄ…d winien być dla niego dostÄ™pny.
b. Od kandydatów oczekuje się:
·ð Odpowiedniej wiedzy,
·ð UczciwoÅ›ci,
·ð RoztropnoÅ›ci.
c. Funkcje:
·ð Nauczanie religii, prawd wiary, jeżeli otrzymujÄ… misjÄ™ kanonicznÄ…  upoważnienie od
biskupa,
·ð Upoważnienie do nauki wszelkich przedmiotów w szkole katolickiej,
·ð Przepowiadanie w KoÅ›ciele,
·ð Wypowiadanie siÄ™ w radio, telewizji i w prasie.
d. Urzędy:
·ð Katecheta,
·ð Notariusz,
·ð SÄ™dzia audytor,
·ð SÄ™dzia diecezjalny,
·ð ObroÅ„ca instytucji,
·ð ObroÅ„ca osoby,
·ð Promotor sprawiedliwoÅ›ci,
·ð Współpracownik w duszpasterzowaniu.
·ð Ponadto: wierni Å›wieccy mogÄ… być biegÅ‚ymi w procesie koÅ›cielnym, a także doradcami
biskupa i papieża.
11. Obowiązki i uprawnienia świeckich pracowników kościelnych:
a. ObowiÄ…zki:
·ð Przygotowania,
·ð DoksztaÅ‚cenia,
·ð Sumienne wypeÅ‚nianie.
b. Uprawnienia:
·ð Wynagrodzenie,
·ð Ubezpieczenie zdrowotne,
·ð Ubezpieczenie i zabezpieczenie spoÅ‚eczne.
PRAWO O STOWARZYSZENIACH
1. Stowarzyszenie  to grupa osób, w której wierni wspólnym wysiłkiem zmierzają do osiągnięcia jakiegoś celu
religijnego.
2. Istnieją w Kościele, są społecznością osób duchownych lub osób świeckich.
3. Stowarzyszenia nie są ani instytucjami życia konsekrowanego ani życia apostolskiego ani życia zakonnego.
4. Członkami muszą być osoby należące do Kościoła.
5. Stowarzyszenie mogą założyć 3 osoby.
6. Przyjmowanie członków ma się odbywać zgodnie z prawem i statutami.
7. Konieczność zatwierdzenia przez władzę kościelną.
8. Podlega władzy Kościoła  pierwszym zwierzchnikiem jest: biskup diecezjalny, KE, SA.
9. By korzystać z praw przywilejowanych należy być prawnie przyjętym i nieusuniętym.
10. Rodzaje stowarzyszeń:
a. Publiczne:
·ð ZakÅ‚adane sÄ… przez wÅ‚adze KoÅ›cioÅ‚a.
·ð Nie może do nich należeć ten, kto odszedÅ‚ od wiary chrzeÅ›cijaÅ„skiej; wystÄ…piÅ‚ z KoÅ›cioÅ‚a
katolickiego.
·ð Nie może skÅ‚adać wniosków.
·ð Stanowiska obsadzane wedÅ‚ug statutu.
·ð RozwiÄ…zać je może osoba, która je zaÅ‚ożyÅ‚a
·ð Kapelan, asystent.
b. Prywatne:
·ð Wierni mogÄ… je sami zakÅ‚adać  inicjatywa.
·ð Na podstawie wniosku o zatwierdzenie stowarzyszenia.
·ð WspółdziaÅ‚anie ze stowarzyszeniami publicznymi.
·ð SÄ… mniej zwiÄ…zane z wÅ‚adzÄ… KoÅ›cioÅ‚a.
·ð Swobodne zarzÄ…dzanie swoimi dobrami.
·ð Doradca duchowy.
11. Cele stowarzyszeń:
a. Ożywianie doskonalszego życia,
b. Rozwój publicznego kultu,
c. Popieranie chrześcijańskiej doktryny,
d. Podejmowanie dzieł apostolatu = ewangelizacja, wykonywanie dzieł pobożności lub miłości,
ożywienie duchem chrześcijańskim porządku doczesnego.
12. RozwiÄ…zanie:
a. Władza Kościelna,
b. Zgodnie ze statutem.
13. Zakres terytorialny:
a. Miejscowe (parafia),
b. Lokalne (diecezja, dekanat),
c. Ogólnopolskie (kraj),
d. Powszechne.
14. Działają na podstawie kanonu 217.
a. Kleryckie  zarzÄ…d  tyko duchowni.
b. Niekleryckie  zarząd  skład mieszany.
WYKA
AD III; 12.11.2013
NAJWYŻSZA WA
ADZA W KOÅšCIELE (330-367)
1. Podmioty:
a. Papież,
b. Kolegium Biskupów.
2. Współpracownicy papiescy:
a. Synod Biskupów,
b. Kuria Rzymska,
c. Kardynałowie,
d. Nuncjusze i inni przedstawiciele papiescy.
3. Synod Biskupów:
a. Skład  1/25,
b. GÅ‚os doradczy,
c. Co dwa lata,
d. Owoce prac:
·ð Dokumenty robocze,
·ð Dokumenty koÅ„czÄ…ce,
·ð Adhortacja apostolska  po podpisaniu.
4. Kongregacje Kurii Rzymskiej:
a. Kongregacja Nauki Wiary (Kongregacja Doktryny Wiary)
b. Kongregacja ds. Biskupów
c. Kongregacja ds. Duchowieństwa
d. Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
e. Kongregacja ds. Kościołów Wschodnich
f. Kongregacja ds. Ewangelizacji Narodów
g. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
h. Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych
i. Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej
5. Rady Kurii Rzymskiej:
a. Papieska Rada ds. Åšwieckich
b. Papieska Rada do spraw Popierania Jedności Chrześcijan
c. Papieska Rada ds. Rodziny
d. Papieska Rada Iustitia et Pax
e. Papieska Rada Cor Unum
f. Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących
g. Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Chorych i Służby Zdrowia
h. Papieska Rada ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji
i. Papieska Rada ds. Tekstów Prawnych
j. Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego
k. Papieska Rada ds. Kultury
l. Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu
m. Międzynarodowa Rada ds. Katechezy
n. Rada Koordynacyjna Akademii Papieskich
6. Pozostałe działy Kurii Rzymskiej:
a. Kamera Apostolska  przejmuje szereg spraw podczas wakansu na Stolicy Apostolskiej.
b. Biuro administracji dóbr Stolicy Apostolskiej  zarządza dobrami Watykanu.
c. Prefektura Ekonomicznych Spraw Stolicy Apostolskiej.
d. Prefektura Domu Papieskiego.
e. Ceremoniarz Papieski.
7. Grupa pomocników Papieża  kardynałowie.
8. Nuncjusze i inni przedstawiciele papiescy:
a. Różne stopnie  w zależności od stosunku.
b. Reprezentacja papieża wobec:
·ð KoÅ›cioÅ‚a w danym kraju,
·ð WÅ‚adz politycznych w kraju.
STRUKTURA KOÅšCIOA
ÓW LOKALNYCH (431-459)
1. Kościoły krajowe  reprezentowane przez konferencje biskupów.
2. Metropolie  prowincje kościelne (i regiony kościelne).
3. Diecezje.
WYKA
AD IV; 26.11.2013
KANONICZNE PRAWO MAA
ŻEC
SKIE
1. y
ródła:
a. Kodeks Prawa Kanonicznego,
b. Karta Praw Rodziny,
c. Posoborowe dokumenty Kościoła katolickiego w małżeństwie i rodzinie.
2. Literatura:
a. T. Pawluk   Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II ,
b. W. Góralski   Kanoniczne prawo małżeńskie ,
c. K. Wojtyła   Miłość i odpowiedzialność .
Model małżeński w prawie kanonicznym:
1. Pojęcie małżeństwa:
a. Etymologiczne:
·ð Matrimonium,
·ð Connubium,
·ð MaÅ‚ + żena.
b. Rzeczowe:
Kanon 1055 ż1
 Małżeństwo jest przymierzem, przez które mężczyzna i kobieta tworzą z sobą wspólnotę
całego życia, skierowane z natury swojej na dobro małżonka oraz zrodzenie i wychowanie
potomstwa
>>> które między ochrzczonymi zostało przez Chrystusa podniesione do godności
sakramentu.
2. Rodzaje małżeństw:
a. Ze względu na skutki:
·ð Ważnie zawarte:
Øð Naturalne,
Øð Sakramentalne.
·ð Nieważnie zawarte:
Øð Przeszkoda małżeÅ„ska,
Øð Brak prawdziwej zgody,
Øð Brak wÅ‚aÅ›ciwej formy.
b. Ze względu na trwałość:
·ð Rozerwalne  zawarte i niedopeÅ‚nione,
·ð Nierozerwalne  zawarte i dopeÅ‚nione.
c. Ze względu na godziwość:
·ð Godziwe,
·ð Niegodziwe.
d. Ze względu na wiarę:
·ð Katolików,
·ð Niekatolików:
Øð ChrzeÅ›cijanie,
Øð NiechrzeÅ›cijanie.
3. Pochodzenie małżeństwa:
a. Koncepcje ewolucjonistyczne,
b. Koncepcje antropologiczne:
·ð Analiza natury ludzkiej  w Å›wietle prawa naturalnego,
·ð W Å›wietle objawienia,
·ð W Å›wietle nauczania KoÅ›cioÅ‚a.
4. Prawa rządzące małżeństwem (1099):
a. Prawo Boże  obowiązuje wszystkich ludzi.
b. Prawo kanoniczne ludzkie  obowiązuje katolików.
c. Prawo świeckie  obowiązuje katolików i innych ludzi.
5. Cele małżeństwa:
a. Według św. Augustyna,
b. Według K.P.K. z 1983 roku (1055, 226, 1136)
·ð Dobro małżonków,
·ð Zrodzenie i wychowanie potomstwa,
·ð Pomoc wzajemna,
·ð Zaspokojenie przez akt małżeÅ„ski,
·ð Rozwój osobowoÅ›ci,
·ð Rozwijanie Å›wiÄ™toÅ›ci.
c. Zrodzenie i wychowanie potomstwa:
·ð Godziwie planowane,
·ð Fizyczne,
·ð SpoÅ‚eczne,
·ð Kulturalne,
·ð Moralne,
·ð Religijne.
6. Przymioty małżeństwa:
a. Jedność,
b. Nierozerwalność:
·ð WewnÄ™trzna  samo małżeÅ„stwo nie może siÄ™ rozwiÄ…zać.
·ð ZewnÄ™trzna  żadna wÅ‚adza ludzka nie może go rozwiÄ…zać:
Øð WzglÄ™dna:
o Brak chrztu,
o Brak dopełnienia.
Øð BezwzglÄ™dna:
o Chrzest,
o Dopełnienie.
c. Sakramentalność,
d. Płodność.
7. Przyczyna sprawcza małżeństwa:
a. Szkoła bolońska  akt seksualny.
b. Szkoła francuska  akt woli.
c. Papież Aleksander III  XII wiek  akt woli.
d. Kanon 1057  zgoda stron.
8. Skutki małżeństwa:
a. Dotyczące małżonków (1134-1136):
·ð Dozgonny i wyÅ‚Ä…czny wÄ™zeÅ‚ małżeÅ„ski.
·ð Szczególna Å‚aska Boża.
·ð Jednakowe uprawnienia i obowiÄ…zki małżonków.
·ð ObowiÄ…zek i uprawnienie wychowania potomstwa.
b. DotyczÄ…ce dzieci (1137-1140):
·ð Pięć zakresów wychowania.
·ð Domniemanie ojcostwa męża matki dziecka.
·ð Równość praw wszystkich dzieci.
9. Ochrona małżeństwa i rodziny w prawie kanonicznym (1099):
a. Prawne uprzywilejowane,
b. W normach przygotowania do małżeństwa (1063-1072),
c. W instrukcjach Episkopatu Polski,
d. W dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin,
e. W prawie procesowym.
10. Obowiązki małżonków:
a. DotyczÄ…ce wzajemnych relacji:
pomoc, przyjaz
ń, życzliwość, lojalność, wspólnota całego życia
b. DotyczÄ…ce rodzenia dzieci:
świadomość, zdolność, godziwe planowanie
c. DotyczÄ…ce wychowania dzieci:
fizyczne, społeczne, kulturalne, moralne, religijne
11. Sposoby zakończenia małżeństwa:
a. Śmierć współmałżonka (zaginięcie współmałżonka),
b. Dyspensa papieska od małżeństwa niedopełnionego,
c. Separacja (zerwanie wspólnoty małżeńskiej).
WYKA
AD V; 10.12.2013
1. Przygotowanie do małżeństwa:
a. Duszpasterskie:
·ð Formy: kazania, konferencje,
·ð Treść: poznanie przyszÅ‚ych obowiÄ…zków małżeÅ„skich,
·ð Podmioty: rodzice, duszpasterze, katecheci, nauczyciele, rówieÅ›nicy, media.
III etapy:
Øð Dalsze  od poczÄ™cia do 17 r.ż.
Øð Bliższe  od 17 r.ż. do katechezy małżeÅ„skiej,
Øð BezpoÅ›rednie  od zarÄ™czyn do Å›lubu.
b. Prawne:
III zadania:
Øð Rozmowy kanoniczne i protokół,
Øð Dostarczenie wymaganych dokumentów,
Øð Zapowiedzi przedÅ›lubne.
Ad.1.:
Øð Przynajmniej 3 miesiÄ…ce przed Å›lubem,
Øð Cel,
Øð Proboszcz wÅ‚asny,
Øð Sposób przeprowadzania rozmowy.
Ad.2.:
Øð Odpis metryki chrztu,
Øð Åšwiadectwo nauk przedÅ›lubnych,
Øð Åšwiadectwo spowiedzi,
Øð Åšwiadectwo wygÅ‚oszonych zapowiedzi,
Øð Zapowiedzi z USC.
WYJ
TKOWO:
Øð Zgoda rodziców,
Øð Dyspensa od przeszkód,
Øð Zezwolenie ordynariusza,
Øð Kanon 1071,
Øð MałżeÅ„stwo warunkowe,
Øð MałżeÅ„stwo mieszane,
Øð MałżeÅ„stwo tajne,
Øð Powtórne zawieranie małżeÅ„stwa przed peÅ‚noletnioÅ›ciÄ…,
Øð Przy każdej innej prywatnej wÄ…tpliwoÅ›ci,
Øð Wyrok o nieważnoÅ›ci,
Øð Licencjat do Å›lubów,
Øð Dokument stwierdzajÄ…cy rozwiÄ…zanie małżeÅ„stwa.
Ad.3.:
Øð 1067 (cele i znaczenie),
Øð ObowiÄ…zek wiernych zgÅ‚oszenia przeszkód małżeÅ„skich,
Øð Proboszcz zamieszcza ogÅ‚oszenia.
2. Warunki do pobłogosławienia:
a. Dostarczenie dokumentów,
b. Moralna pewność, że mogą zawrzeć małżeństwo.
3. Zawarcie małżeństwa kanonicznego:
a. Wolność od przeszkód,
b. Zgoda,
c. Prawidłowa forma.
4. Przeszkody małżeńskie:
a. Wiek,
b. Węzeł małżeński,
c. Niemoc płciowa,
d. Święcenia,
e. Åšlub,
f. Uprowadzenie,
g. Różna religia,
h. Występek,
i. Pokrewieństwo,
j. Powinowactwo,
k. Przyzwoitość publiczna,
l. Pokrewieństwo prawne.
5. Domniemanie prawne zgody.
6. Zawarcie małżeństwa konkordatowego:
a. Wola wobec duchownego,
b. Brak przeszkód,
c. Sporządzenie aktu małżeńskiego.
7. Czasy i miejsca święte:
MIEJSCA (1205-1229):
Øð KoÅ›cioÅ‚y,
Øð Kaplice,
Øð OÅ‚tarze,
Øð Sanktuaria,
Øð Cmentarze.
Kaplice publiczne i prywatne.
Prawo do pogrzebu kościelnego (1176).
CZASY (1244-1253):
Øð Dni Å›wiÄ…teczne:
o 53 niedziele + 10 świąt (od 3 dyspensa):
żð ÅšwiÄ™tej Bożej Rodzicielki Maryi - Nowy Rok (1 I)
żð Objawienia PaÅ„skiego (6 I)
żð Åšw. Józefa (19 III) - w niektórych diecezjach
żð WniebowstÄ…pienia PaÅ„skiego (czwartek po VI Niedzieli Wielkanocnej)
żð NajÅ›wiÄ™tszego CiaÅ‚a i Krwi Chrystusa - Boże CiaÅ‚o (czwartek po UroczystoÅ›ci
Trójcy Przenajświętszej)
żð ÅšwiÄ™tych Apostołów Piotra i PawÅ‚a (29 VI)
żð WniebowziÄ™cia NajÅ›wiÄ™tszej Maryi Panny - Matki Boskiej Zielnej (15 VIII)
żð Wszystkich ÅšwiÄ™tych (1 XI)
żð Niepokalanego PoczÄ™cia NajÅ›wiÄ™tszej Maryi Panny (8 XII)
żð Bożego Narodzenia (25 XII)
Øð Dni pokuty:
o Piątki całego roku oraz czas Wielkiego Postu.
WYKA
AD VI; 07.01.2014
KSI
GA V. DOBRA DOCZESNE KOÅšCIOA
A
1. Prawo nabywania, posiadania, zarządzania i alienowania dóbr doczesnych.
Kan. 1254 - ż 1. Kościół katolicki na podstawie prawa wrodzonego, niezależnie od władzy świeckiej, może
dobra doczesne nabywać, posiadać, zarządzać i alienować, dla osiągnięcia właściwych sobie celów.
ż 2. Celami zaś własnymi są głównie: organizowanie kultu Bożego, zapewnienie godziwego
utrzymania duchowieństwa oraz innych pracowników kościelnych, prowadzenie dzieł apostolatu i miłości,
zwłaszcza wobec biednych.
2. Podmioty transakcji dóbr:
Kan. 1255 - Kościół powszechny oraz Stolica Apostolska, Kościoły partykularne oraz jakakolwiek inna osoba
prawna, publiczna lub prywatna, sÄ… podmiotami zdolnymi do nabywania, posiadania, zarzÄ…dzania oraz
alienowania dóbr doczesnych, zgodnie z prawem.
Kan. 1256 - Prawo własności dóbr, pod najwyższą władzą Biskupa Rzymskiego, należy do tej osoby prawnej,
która nabyła je zgodnie z prawem.
3. Przepisy obowiÄ…zujÄ…ce:
Kan. 1257 - ż 1. Wszystkie dobra doczesne, należące do Kościoła powszechnego, do Stolicy Apostolskiej lub
do innych publicznych osób prawnych w Kościele, są dobrami kościelnymi i rządzą się kanonami, które
następują, oraz własnymi statutami.
ż 2. Dobra doczesne prywatnej osoby prawnej rządzą się własnymi statutami a nie tymi
kanonami, chyba że wyraz
nie jest inaczej zastrzeżone.
Kan. 1258 - W kanonach, które następują, pod nazwą Kościół oznacza się nie tylko Kościół powszechny lub
Stolicę Apostolską, lecz także jakąkolwiek publiczną osobę prawną w Kościele, chyba że co innego wynika z
kontekstu lub natury rzeczy.
4. Nabywanie dóbr:
Kan. 1260 - Kościół posiada wrodzone prawo domagania się od wiernych dostarczenia tego, co jest konieczne
do osiągnięcia właściwych mu celów.
Kan. 1263 - Biskup diecezjalny po wysłuchaniu zdania Rady do spraw ekonomicznych oraz Rady kapłańskiej, ma
prawo dla pokrycia potrzeb diecezjalnych nałożyć na publiczne osoby prawne podległe jego władzy
umiarkowany podatek, proporcjonalny do ich dochodów. Na pozostałe osoby fizyczne i prawne wolno mu
tylko w wypadku poważnej konieczności i przy zachowaniu tych samych warunków, nałożyć nadzwyczajny i
umiarkowany podatek, z zachowaniem ustaw i zwyczajów partykularnych, które przyznają mu większe
uprawnienia.
Kan. 1264 - Jeśli prawo czego innego nie zastrzega, do zebrania biskupów prowincji należy:
1° okreÅ›lić opÅ‚aty za różne akty wykonawczej wÅ‚adzy dobrowolnej lub za wykonanie reskryptów Stolicy
Apostolskiej; wymagajÄ… one potwierdzenia Stolicy Apostolskiej;
2° okreÅ›lić ofiary skÅ‚adane z okazji udzielania sakramentów i sakramentaliów.
 Kan. 1265 - ż 1. Przy zachowaniu prawa zakonników żebrzących, zabrania się jakiejkolwiek osobie prywatnej,
czy to fizycznej czy prawnej, bez pisemnego zezwolenia własnego ordynariusza oraz ordynariusza miejsca,
zbierać ofiary na jakikolwiek pobożny lub kościelny instytut lub cel.
ż 2. Konferencja Episkopatu może wydać normy dotyczące zbierania ofiar. Muszą być one
przestrzegane przez wszystkich, także tych, którzy ze swego założenia nazywają się żebrzącymi.
5. ZarzÄ…dzanie dobrami
Kan. 1268 - Przedawnienie jako sposób nabycia lub uwolnienia się od czegoś w zakresie dóbr doczesnych
przyjmuje Kościół zgodnie z kan. 197-199.
Kan. 1269 - Rzeczy święte, będące własnością osób prywatnych, mogą być nabyte przez osoby prywatne na
mocy przedawnienia, lecz nie wolno ich używać do celów świeckich, chyba że straciły poświęcenie lub
błogosławieństwo. Jeśli zaś należą do kościelnej osoby prawnej publicznej, mogą być nabyte tylko przez inną
kościelną osobę prawną publiczną.
Kan. 1270 - Rzeczy nieruchome, ruchome kosztowne, prawa i skargi, tak osobowe, jak rzeczowe, należące do
Stolicy Apostolskiej, ulegają przedawnieniu po upływie stu lat; należące zaś do innej kościelnej osoby prawnej
publicznej, po upływie trzydziestu lat.
Kan. 1273 - Biskup Rzymski, na mocy prymatu rządzenia, jest najwyższym zarządcą i szafarzem wszystkich dóbr
kościelnych.
Kan. 1276 - ż 1. Do ordynariusza należy pilnie nadzorować zarząd wszystkich dóbr, należących do podległych
mu publicznych osób prawnych, z zachowaniem prawnych tytułów przyznających mu większe uprawnienia.
Kan. 1279 - ż 1. Zarząd dóbr kościelnych należy do tego, kto bezpośrednio kieruje osobą, do której dobra
należą, chyba że co innego postanawiają prawo partykularne, statuty lub prawny zwyczaj, przy zachowaniu
prawa ordynariusza do interweniowania w wypadku zaniedbań zarządcy.
Kan. 1280 - Każda osoba prawna powinna mieć własną radę do spraw ekonomicznych lub przynajmniej dwóch
doradców, którzy mają wspierać zarządcę w wypełnianiu jego zadań, zgodnie ze statutami.
Kan. 1281 - ż 1. Przy zachowaniu przepisów statutów, zarządcy nieważnie wykonują czynności, które
przekraczają granice i sposób zwyczajnego zarządzania, jeśli nie uzyskali wcześniej pisemnego upoważnienia od
ordynariusza.
ż 2. W statutach winny być określone czynności przekraczające granice i sposób zwyczajnego zarządzania. Jeśli
zaś statuty milczą w tej sprawie, biskup diecezjalny, wysłuchawszy zdania Rady do spraw ekonomicznych,
powinien określić tego rodzaju czynności w odniesieniu do podległych mu osób.
ż 3. Osoba prawna nie jest zobowiązana odpowiadać za czynności nieważnie podjęte przez zarządców, chyba
tylko wtedy i o tyle, o ile odniosła z nich korzyść. Będzie zaś odpowiadała osoba prawna za czynności,
niezgodnie z prawem, ale ważnie przez administratorów podjęte, z zachowaniem prawa do skargi lub rekursu
przeciw zarządcom, którzy wyrządzili jej szkody.
Kan. 1283 - Zanim zarzÄ…dcy obejmÄ… swoje zadanie:
1° powinni wobec ordynariusza lub jego delegata zÅ‚ożyć przysiÄ™gÄ™, że bÄ™dÄ… dobrze i sumiennie zarzÄ…dzać;
 2° należy sporzÄ…dzić dokÅ‚adny i szczegółowy inwentarz, który winni oni podpisać, rzeczy nieruchomych, rzeczy
ruchomych czy to kosztownych, czy należących do dóbr kultury, czy też innych, z opisem ich wartości, a
sporządzony należy zweryfikować;
3° jeden egzemplarz tego inwentarza powinien być przechowywany w archiwum zarzÄ…du, drugi zaÅ› w
archiwum kurii; w obydwu egzemplarzach trzeba odnotowywać każdą zmianę, jaka zachodzi w stanie
majÄ…tkowym.
Kan. 1284 - ż 1. Wszyscy zarządcy mają wypełniać swoje zadanie ze starannością dobrego gospodarza.
ż 2 Powinni zatem:
1° czuwać, ażeby powierzone ich pieczy dobra nie przepadÅ‚y lub nie doznaÅ‚y jakiejÅ› szkody, zawierajÄ…c w tym
celu w razie potrzeby odpowiednie umowy ubezpieczajÄ…ce;
2° troszczyć siÄ™, żeby wÅ‚asność dóbr koÅ›cielnych byÅ‚a zabezpieczona Å›rodkami ważnymi wedÅ‚ug prawa
państwowego;
3° przestrzegać przepisów zarówno prawa kanonicznego, jak i paÅ„stwowego, albo wydanych przez fundatora,
ofiarodawcę lub uprawnioną władzę, a zwłaszcza starać się, by Kościół nie poniósł szkody wskutek nie
przestrzegania ustaw państwowych;
4° pobierać skrupulatnie i we wÅ‚aÅ›ciwym czasie dochody z dóbr i należnoÅ›ci, pobrane zaÅ› przechowywać
bezpiecznie i używać ich zgodnie z wolą fundatora albo z normami prawnymi;
5° wypÅ‚acać w ustalonych terminach procenty, należne z tytuÅ‚u pożyczki lub zastawu, czuwajÄ…c nad
odpowiednim zwrotem głównej sumy długu;
6° pieniÄ…dze pozostaÅ‚e po pokryciu wydatków, które mogÄ… być korzystnie ulokowane, ulokować za zgodÄ…
ordynariusza na korzyść osoby prawnej;
7° mieć należycie prowadzone ksiÄ™gi przychodów oraz rozchodów;
8° pod koniec każdego roku sporzÄ…dzić sprawozdanie z zarzÄ…du;
9° dokumenty i dowody, na których opierajÄ… siÄ™ prawa KoÅ›cioÅ‚a lub instytucji do majÄ…tku, należycie
porządkować i przechowywać w odpowiednim archiwum oraz strzec ich; autentyczne zaś ich odpisy, gdy się to
da łatwo uczynić, złożyć w archiwum kurii.
ż 3. Usilnie zaleca się, ażeby zarządcy co roku sporządzali zestawienia przewidywanych przychodów i
wydatków. Natomiast prawo partykularne może je nakazać i określić dokładniej sposoby, jak mają być
sporzÄ…dzane.
Kan. 1286 - Zarządcy dóbr:
1° w umowach o pracÄ™ powinni dokÅ‚adnie przestrzegać również przepisów paÅ„stwowych, dotyczÄ…cych pracy i
życia społecznego, zgodnie z zasadami podawanymi przez Kościół;
2° tym, którzy na podstawie umowy o najem podejmujÄ… pracÄ™, majÄ… wypÅ‚acać sprawiedliwe i sÅ‚uszne
wynagrodzenie, tak ażeby mogli odpowiednio zaspokoić potrzeby własne i swojej rodziny.
Kan. 1287 - ż 2. Z dóbr ofiarowanych przez wiernych na rzecz Kościoła, zarządcy powinni przedstawiać
wiernym odpowiednie sprawozdania, według norm, które winno określić prawo partykularne.
Kan. 1288 - Zarządcy nie powinni w imieniu publicznej osoby prawnej ani wszczynać sprawy, ani zawiązywać
sporu w sądzie państwowym, dopóki nie uzyskają pisemnego zezwolenia własnego ordynariusza.
6. Umowy, zwłaszcza alienacja:
Kan. 1290 - To, co prawo państwowe na danym terytorium postanawia odnośnie do umów, zarówno w
ogólności, jak i w szczególności, oraz do zobowiązań, ma być zachowywane również mocą prawa kanonicznego
w odniesieniu do rzeczy podlegających władzy rządzenia Kościoła, z tymi samymi skutkami, chyba że są
przeciwne prawu Bożemu lub co innego zastrzega prawo kanoniczne, i przy zachowaniu przepisu kan. 1547.
Kan. 1291 - Dla dokonania ważnej alienacji dóbr stanowiących stały prawnie nabyty majątek publicznej osoby
prawnej, których wartość przekracza określoną w prawie sumę, wymagane jest zezwolenie kompetentnej
władzy, zgodnie z przepisami prawa.
Kan. 1298 - Jeśli nie chodzi o rzecz o bardzo małej wartości, nie wolno bez specjalnego pisemnego zezwolenia
kompetentnej władzy sprzedawać lub wydzierżawiać dóbr kościelnych ich zarządcom albo krewnym lub
powinowatym zarządców, aż do czwartego stopnia.
PRAWO PROCESOWE
1. Kanony:
a. 1400-1500
b. 1501-1670
2. Wybrane elementy kanonicznego prawa procesowego:
a. Część ogólna:
·ð Kompetencje i struktura sÄ…downictwa koÅ›cielnego,
·ð Strony, ich peÅ‚nomocnicy i adwokaci,
·ð Ogólne zasady i etapy prowadzenia procesu spornego (zwyczajnego i ustnego).
b. Część szczegółowa:
·ð Rodzaje procesów specjalnych:
Øð Procesy małżeÅ„skie,
Øð Proces karny.
3. Procesy małżeńskie:
a. Proces o nieważność małżeństwa,
b. Proces o separację małżonków,
c. Postępowanie o dyspensę papieską od małżeństwa niedopełnionego,
d. Postępowanie o deklarację wdowieństwa,
e. Postępowanie o uzyskanie przywileju wiary.
4. Sposoby unikania procesów:
a. Zaniechanie lub wycofanie sprawy,
b. Ugoda,
c. SÄ…d polubowny.
5. Zagadnienia:
a. Skład trybunału,
b. Właściwości trybunału,
c. Zasady działania trybunału,
d. Strony w sprawie, pełnomocnicy, adwokaci,
e. Etapy procesu:
·ð ZÅ‚ożenie skargi powodowej,
·ð Wezwanie drugiej strony,
·ð ZawiÄ…zanie sporu,
·ð Dowodzenie,
·ð Publikacja akt,
·ð Dyskusja przedwyrokowa,
·ð Wyrokowanie i wyrok.