Art. 3 - zasada państwa unitarnego: RP jest państwem jednolitym
Państwa
Unitarne Federalne
(np. Polska, Hiszpania, Włochy) (np. Niemcy, Rosja, Szwajcaria, Austria, USA)
Struktura terytorialna ≠ podział administracyjny państwa!
Monteskiusz → trójpodział władzy (legislatywa- ustawodawcza, egzekutywa- wykonawcza, judykatura- sądownicza).
Podział „poziomy” (horyzontalny)- odnosi się do centralnych organów państwowych.
PAŃSTWO FEDERALNE
- złożona struktura
- przeprowadzony tam podział poziomy i pionowy (trójpodział zarówno u organów centralnych jak i terenowych)
- organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej występują w przypadku części składowych (np. federalne władze ustawodawcze w USA- kongres, w poszczególnych stanach- parlamenty, które uchwalają ustawy obowiązujące wyłącznie na terenie danego stanu)
- występuje dwoistość systemów prawnych (pewne sprawy prawne należą do organów centralnych- akty ustawodawcy obowiązują w całym państwie, a niektóre akty prawne organów „terenowych” obowiązują tylko na ich terenie, tj. na terenie stanu)
Konstytucja federalna- reguluje działalność całego państwa
Konstytucja stanów (z ustawami i aktami wykonawczymi)- obowiązuje w stanie, w którym została uchwalona
- państwo federalne może być państwem scentralizowanym (np. Austria) → ustrojodawca pozostawił „jakościowo” małostkowe sprawy organom terenowym (np. prowadzenie szkółek narciarskich)
- państwo federalne zdecentralizowane działa na zasadzie „państwa w państwie” (chociaż jest to jedno państwo a nie związek państw! → federacja- państwo podzielone na części, konfederacja- związek państw)
1. Dwutorowość organów państwowych
2. Dwoistość systemów prawnych
3. Podział kompetencji ( rozdzielenie zadań federacji i stanów/ landów/ kantonów → działanie organów lokalnych)
PAŃSTWO UNITARNE
- brak takiego podziału władzy, ażeby dało się wyodrębnić stany, które będą posiadały własne ustrojodastwa, sądownictwo, władzę wykonawczą. Istnieją uprawnienia władcze „części składowych”, aby usprawnić działanie państwa
- brak lokalnych parlamentów
- brak lokalnego sądownictwa
- podział władzy wykonawczej (organizowany jest samorząd terytorialny)
Art. 3 + 15 - ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej (wykonawczej). Ustawa zapewnia jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych.
Art. 16 - mieszkańcy jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowią z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, zadania przysługujące mu w ramach ustaw wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Regionalizacja państwa- państwo jednolite, gdzie pojawiają się lokalne władze ustawodawcze (parlamenty lokalne), które w sprawach niezbyt doniosłych (decydują o nich organy centralne) posiadają własną autonomię.
Autonomia- swoboda zarządzania własnymi sprawami
Polska nie jest państwem zregionalizowanym! Jednak są obszary, które wykazują tendencję utworzenia regionu, np. Górny Śląsk.
Zasada państwa jednolitego wynika z Konstytucji. Państwo polskie jest państwem jednolitym zdecentralizowanym.
ZASADA PAŃSTWA PRAWNEGO
-odpowiednie vacatio legis
- lex retro non agit
- zasada ta została wprowadzona w roku 1998 podczas nowelizacji ówczesnej konstytucji
Art. 2 – RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Znaczenie formalne państwa prawnego
- państwo, które rządzi za pomocą prawa (korzenie niemieckie) → rządy prawa, a nie ludzi
- prawo mechanizmem sprawowania władzy (a nie arbitralne decyzje rządzących)
Znaczenie materialne państwa prawnego
- rządy prawa (korzenie brytyjskie)
ZASADA LEGALIZMU (praworządności)
- rządzenie tylko za pomocą prawa
- zasada ta ściśle się łączy z zasadą państwa prawnego
Art. 2 + 7 – organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Każdy organ sprawujący władzę jest adresatem zasady legalizmu (władza państwowa, samorząd terytorialny, struktury, którym państwo powierza wykonywanie zadań publicznych, np. samorządy zawodowe.) Organy władzy publicznej są związane konstytucją.