PODSTAWY PRAWA UE

I. Zagadnienia ogólne - prawo Unii Europejskiej:

Akty prawne UE:

Prawo w UE

Prawo wtórne zawsze musi być zgodne z prawem pierwotnym.

Bezpośrednie obowiązywanie - relacja między prawem międzynarodowym a prawem krajowym.

1. koncepcja monistyczna - normy międzynarodowe są częścią prawa obowiązującego w danym państwie.

2. koncepcja dualistyczna - normy międzynarodowe nie są częścią porządku prawa krajowego.

system monistyczny system dualistyczny

Wyrok Trybunał Sprawiedliwości: Costa - E.N.E.L. - prawo UE jest zawsze częścią systemu prawa krajowego. Moc wiążąca w każdym państwie musi być jednakowa.

Wniosek: konflikt prawa UE z prawem krajowym -> stosujemy prawo UE. Jest to zasada prymatu prawa UE.

Zasada prymatu prawa UE - polega na pierwszeństwie stosowania, a nie obowiązywania, tzn., jeżeli mamy normę sprzeczną z prawem UE, to sąd nie musi czekać aż norma ta zostanie pozbawiona w mocy obowiązującej. Wystarczy, że zaprzestanie jej stosowania.

Bezpośrednia skuteczność - może być konsekwencją bezpośredniego obowiązywania. Oznacza to, że jednostka w sądzie może powoływać się na przepis prawa UE.

Wyrok Trybunał Sprawiedliwości: van Gend & Loos

Art. 12 traktatu EWG jest bezpośrednio skuteczny, co wynika z:

1. ducha - intencja stron

2. systematyki - uporządkowanie w systemie

3. brzmienia - czy nadaje się do bezpośredniego stosowania

Charakter normy:

Relacje wertykalne (pionowe): państwo - obywatel (jednostka)

Relacje horyzontalne (poziome): obywatel - obywatel

Bezpośrednie stosowanie - dotyczy sądów

Traktaty: mogą być relacje H/W

Rozporządzenia - praktycznie zawsze są - H/W

Dyrektywy - w relacjach H - nie, bo dyrektywa jest po to, aby państwo ją implementowało;

w relacjach W:

• upływ terminu i brak implementacji dyrektywy

• nieprawidłowa implementacja

• kryteria (bezpośredniego stosowania)

Decyzje - jak wyżej, z tą różnicą, że decyzje nie muszą być implementowane.

Opinie/zalecenia

Kryteria bezpośredniego stosowania:

1. Nadawanie uprawnienia

2. Nadawać się muszą do bezpośredniego stosowania (diagram)

II. Charakter prawny Unii Europejskiej i zasady ustrojowe:

Unia Europejska po wejściu w życie Traktatu z Lizbony:

• Unia Europejska zastępuje Wspólnotę Europejską

• Unia Europejska jest organizacją międzynarodową

• Unia Europejska jest organizacją międzynarodową o charakterze integracyjnym

• Unia Europejska zastępuje Wspólnotę Europejską

• Unia Europejska jest organizacją międzynarodową

• Unia Europejska jest organizacją międzynarodową o charakterze integracyjnym

Art. 1 TUE:

Niniejszy Traktat wyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są z możliwie najwyższym poszanowaniem zasady otwartości i jak najbliżej obywateli.

Podstawę Unii stanowi niniejszy Traktat oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwane dalej „Traktatami”). Oba te Traktaty mają taką samą moc prawną. Unia zastępuje Wspólnotę Europejską i jest jej następcą prawnym.

Orzeczenie w sprawie Van Gend en Loos

„...Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie międzynarodowym, na rzecz którego państwa ograniczyły, jakkolwiek tylko w wąskich dziedzinach, swoje prawa suwerenne, i którego normy znajdują zastosowanie nie tylko do państw członkowskich, ale i pochodzących z nich jednostek ...”

Opinia 1/91:

„...Traktat EWG, chociaż zawarty w formie umowy międzynarodowej, niemniej stanowi kartę konstytucyjną Wspólnoty opartą na zasadzie praworządności”

Podstawowe zasady, na których opiera się funkcjonowanie UE:

1. zasada poszanowania tożsamości państw członkowskich i podstawowych funkcji państwa

2. zasada ochrony praw człowieka

3. zasada niedyskryminacji

4. zasada proporcjonalności

5. zasada poszanowania praworządności (w tym nieretroakcyjność i ochrona uprawnionych oczekiwań)

6. zasada demokracji

7. zasada kompetencji powierzonych

8. zasada subsydiarności

9. zasada solidarności/lojalności

III. Zasada poszanowania tożsamości państw członkowskich i podstawowych funkcji państwa:

Jest to jedna z ogólnych zasad UE. Wynika ona z art. 4 ust. 2 TUE, który stanowi, że:

• równość państw członkowskich wobec Traktatów (por. zasada suwerennej równości państw)

• poszanowanie tożsamości narodowej państw członkowskich (struktury konstytucyjne i polityczne państw członkowskich oraz samorządowe i lokalne)

• poszanowanie podstawowych funkcji państwa (zob. w szczególności PWBiS oraz WPZiB):

- zapewnienie jego integralności terytorialnej

- utrzymanie porządku publicznego

- ochronę bezpieczeństwa narodowego

Wyrok Trybunały Sprawiedliwości: C-208/09 Ilonka Sayn-Wittgenstein vs Landeshauptmann von Wien:

1. zgodnie z art. 4 ust. 2 TUE Unia szanuje tożsamość narodową państw członkowskich, obejmująca również ustrój republikański państwa.

2. zakaz nabywania, posiadania lub używania przez obywateli tytułów szlacheckich jest proporcjonalnym w dążeniu przez państwo do zachowania zasady równości.

3. władze austriackie odmawiając uznania elementów szlacheckich nazwiska skarżącej nie wykroczyły poza zakres niezbędnych środków dla realizacji podstawowego celu konstytucyjnego

IV. Zasada ochrony praw człowieka (praw podstawowych):

Prawa podstawowe w UE = prawa człowieka. Zasada ta ma charakter ogólny. Znajdują się one na Karcie Praw Podstawowych. Zasada rozwijania w orzecznictwie ETS. Razem z zasadą praworządności stanowi aksjologiczną podstawę porządku prawnego UE.

Źródła praw podstawowych:

1. Tradycje konstytucyjne państw członkowskich - od nich zaczęła się ochrona praw podstawowych (wyrok Euglen Schmidtberger i 44/79 Hauer).

2. Traktat Lizboński (13 grudnia 2007 - wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., w Polsce 2 grudnia) - art. 6, ochrona praw człowieka przez prawo UE.

3. Karta Praw Podstawowych - ma moc obowiązującą.

4. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Rzym 1950 r.)- inaczej Europejska Konwencja Praw Człowieka. Upoważnienie dla Unii o przystąpieniu do konwencji.

Trybunały w UE:

Europejski Trybunał Sprawiedliwości (Luksemburg) - to sąd unijny, który jest właściwy, gdy:

1. Trybunał może badać pod względem zgodności wszystkie akty instytucji UE z prawami człowieka.

2. Akty państw członkowskich - tylko te, które wykonują prawo UE lub gdy wprowadzają dozwolone derogacje od swobód rynku (sytuacja C-260/89 ERT; 5/88 Wachauf)

Sądy krajowe mogą kierować pytania do ETS.

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Strasburg) - działa na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Orzeczenia:

1. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-36/02 Omega:

1. prawa człowieka mogą być ograniczane przez swobody wynikające z traktatów, pod warunkiem że środki te są niezbędne dla ochrony tych praw, są proporcjonalne dla celu jaki ma być osiągnięty.

2. standard ochrony praw człowieka jest pozostawiony państwu.

2. Wyrok Trybunału w sprawie C-112/00 Euglen Schmidtberger, Internationale Transporte und Planzuge przeciwko Republice Austrii:

1. środki podejmowane w celu ochrony praw człowieka zawsze muszą być proporcjonalne i przewidziane prawem.

2. muszą one chronić jakiś interes ogólny.

3. ochrona praw człowieka nie ma charakteru bezwzględnego.

3. Wyrok Trybunału w sprawie C-555/07 Kucukvedeci - Swedex:

1. po raz pierwszy powołano Kartę Praw Podstawowych jako źródło prawa wiążącego.

2. Zasady niedyskryminacji są istotnym, ważnym celem (a środki przyjęte dla jego realizacji muszą być odpowiednie i proporcjonalne.

V. Zasada niedyskryminacji:

Jest to zasada ogólna prawa UE:

• podobne sytuacje muszą być traktowane podobnie, chyba że jest to nieuzasadnione

• odmienne sytuacje muszą być odmiennie traktowane, chyba że jest to nieuzasadnione - zasada jest naruszona poprzez różnice w traktowaniu podobnych sytuacji

• zakaz zróżnicowanego traktowania podmiotów znajdujących się w takiej samej (czy podobnej) sytuacji, jeśli to zróżnicowanie jest arbitralne i nieuzasadnione

• zasada nie ma zastosowania w przypadkach, gdy różne (dyskryminujące) traktowanie, jest uzasadnione ze względu na obiektywne kryteria

Traktatowe ujęcie zasady niedyskryminacji:

a) ART. 18 TFUE/ART.12 TWE - ZAKAZ DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA PRZYNALEŻNOŚĆ PAŃSTWOWĄ - zakazane są wszelkie przejawy takiej dyskryminacji.

b) art. 19 TFUE/ art.13 TWE - inne podstawy np. orientacja seksualna, wiek, niepełnosprawność.

c) art. 157 TFUE/ art. 141 TWE - dyskryminacja ze względu na płeć.

Dyskryminacja występuje w następujących postaciach:

1. Jawna (bezpośrednia) - gdy środek wyraźnie odwołuje Siudo „zakazanego” kryterium zróżnicowania.

2. Ukryta (pośrednia) - gdy środek zawiera kryterium z pozoru neutralne, faktycznie jednak powoduję dyskryminację, również jeśli taki skutek był niezamierzony.

3. Odwrotna - gorsze traktowanie przez państwo swoich własnych obywateli.

Dyskryminacja obejmuje: wiek, płeć, kolor skóry, podatkowa, osób korzystających ze swobody przepływu pracowników, orientacja seksualna, religia, etc.

Wyjątki (odstępstwa) od zasady niedyskryminacji - muszą być odpowiednie i konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu; proporcjonalność.

Nawet jeżeli ograniczamy zasady niedyskryminacji, to musi to być uzasadnione, a środki muszą być odpowiednie o proporcjonalne do zamierzonego celu.

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości:

1. Płeć:

a) 43/75 Gabrielle Defrenne - nierównomierne wypłaty dla kobiet i mężczyzn.

b) C-285/98 Kreil - zatrudnieni kobiet w armii niemieckiej.

c) C-423/04 Sarah Margaret Richards - odmowa przyznania emerytury transseksualiście w tym samym wieku, co kobiecie. ETS uznał to za dyskryminację.

2. Orientacja seksualna:

1. C-267/06 Tadeo Maruko - przyznanie renty wdowiej dla zarejestrowanych partnerów tej samej płci.

2. C-249/96 Grant v South-West Trains Ltd - prawo do zniżkowych biletów kolejowych dla partnera odmiennej płci

3. C-125/99 P D przeciwko Rada - prawo do dodatku rozłąkowego przysługującego małżonkom: “co się tyczy naruszenia zasady równego traktowania funkcjonariuszy bez względu na ich orientację seksualną, jest oczywiste, że to nie płeć partnera determinuje to czy dodatek rozłąkowy jest przyznawany, lecz prawna natura więzi między funkcjonariuszem i jego partnerem”

3. Wiek - C-144/04 Mangold.

4. Obywatelstwo:

1. 115 i 116/81 Adoui i Cornuaille - zakaz wjazdu osób, chcących pojąć zatrudnienie

2. 293/83 Gravier - zakaz odmiennego traktowania obywateli innych państw odniesieniu do dostępu do usług edukacyjnych

3. 181/84 Cowan - zakaz odmiennego traktowania osób korzystających ze swobód wspólnego rynku we wszystkich sytuacjach życia codziennego

4. C-247/96 Bickel i Franz - obywatelstwo UE jako podstwa objęcia zakazem dyskryminacji

5. C-184/99 Grzelczyk - status obywatela UE jako podstawowy status obywateli państw członkowskich - zróżnicowane traktowanie, nawet jeśli jest przewidziane w prawie Unii nie może być stosowane arbitralnie bez uwzględnienia indywidualnej sytuacji

Obecnie zasada nierozerwalnie związana z obywatelstwem Unii

Artykuł 19 (dawny artykuł 13 TWE):

Rada Europejska, zgodnie ze specjalną procedurą i po uzyskaniu zgody PE, może podjąć środki niezbędne do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę pochodzenie etniczne, etc.

VI. Zasada proporcjonalności:

Jest jedną z zasad ogólnych UE, mających na celu ograniczenie kompetencji UE (obok zasady subsydiarności). Zarówno akty prawa UE, jak i krajowego wykonującego prawo unijne, podlegają zasadzie proporcjonalności.

Kompetencje wyłączne UE:

1. polityka celna

Kompetencje dzielone UE (UE i państwa członkowskie) - tak długo jak UE nie zajmie się jakąś dziedziną, to państwo ma pełnię kompetencji:

1. ochrona konsumentów

Kompetencje wspierające, koordynacyjne i uzupełniające UE - kompetentnym jest państwo członkowskie UE i nie nastąpi tu harmonizacja. Jednak UE może dążyć w pewnym zakresie do kontrolowania tego prawa:

1. edukacja

2. turystyka

Zasada ta odnosi się także do odpowiedzialności (?). Środki muszą być proporcjonalne do naruszenia. W UE przyjęty został protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności.

VII. Zasada rządów prawa - poszanowania państwa prawnego (praworządności):

Tzw. Rule of law. Geneza tej zasady sięga XVIII wieku. Inaczej - zasada pewności prawa. Razem z zasadą ochrony praw podstawowych(praw człowieka) stanowi aksjologiczną podstawę porządku prawnego UE.

1. Elementy negatywne:

1. niedopuszczalna jest samowola rządzących - państwo musi działać według prawa, które samo stanowi.

2. Elementy pozytywne:

1. Idea dobrego prawa - dobre prawo to takie, które jest jasne, precyzyjne, zrozumiałe, przewidywalne.

2. Lex retro non agit.

3. Niezawisłość sędziów - nie podlegają, nie są zależni od władz państwa.

W aspekcie UE:

d) Obowiązek notyfikowania - tłumaczenia aktów prawnych na języki państw członkowskich.

e) Normy nie mogą działać wstecz - zasada nieretroakcji.

f) Nulla poena sine lege.

g) Ochrona uprawnionych oczekiwań.

h) Decyzje instytucji i organów powinny być należycie uzasadnione.

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości:

1. Skoma-Lux: wykroczenia celne, w związku z nie opublikowaniem rozporządzenia przetłumaczonego na język czeski. Nie można powoływać się na przepisy wspólnotowe, które nie zostały opublikowane w języku urzędowym państwa członkowskiego.

2. C-345/06 Gottfried Heinrich - nie można powoływać się względem jednostek na listę przedmiotów zakazanych na pokładzie samolotu, jeżeli nie została ona opublikowana.

3. 80/86 Public Prosecutor przeciwko Kolpinghuis Nijmegen - zasada pewności prawa jako ograniczenie obowiązku zgodnej interpretacji

VIIa. Zasada nieretroakcyjności:

Wiążę się z zasadą praworządności.

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości:

1. 63/83 Kent Kirk - sprawa ma charakter absolutny, bezwzględny, gdy chodzi o odpowiedzialność karną.

2. 98/78 Racke - zasada nieretroakcyjności, gdy chodzi o odpowiedzialność inną niż karna retroakcja może być dopuszczalna - warunki:

• nie może to być domniemanie - musi być wyraźne wskazanie, że przepis (środek prawny) działa z mocą wsteczną (ma on retroaktywny charakter).

• tylko w takich sytuacjach, gdy wymaga tego ważny interes UE.

• musi być chronione w sposób należyty uprawnione oczekiwanie jednostek, podmiotów.

VIIb. Zasada uprawnionych oczekiwań:

Jest częścią zasady rządów prawa. Zasada ta odnosi się do relacji między jednostką a UE. Środki prawne nie mogą naruszać tej zasady. Uprawnione oczekiwania odnoszą Siudo rozsądnej osoby, która wie że w określonej sytuacji nastąpią jakieś wydarzenia. Oczekiwania są związane z zapewnieniami.

Zasada ta nie chroni przed zmianą prawa. Nie ma też charakteru bezwzględnego, gdy mamy do czynienia z nadrzędnym interesem publicznym.

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości:

a) 120/86 Mulder

Aby powołać się na zasadę, podmiot powinien wykazać:

• istnienie uprawnionego oczekiwania,

• poniósł stratę lub znalazł się w niekorzystnej dla siebie sytuacji, ponieważ na tym oczekiwaniu polegał.

b) Nie stanowi naruszenia uprawnionego oczekiwania zmiana przepisów na niekorzyść podmiotu:

• przewidywalna np. ze względu na specyfikę danego sektora (12/77 Toepfer przeciwko Komisja),

• mieszcząca się w granicach zwykłego ryzyka gospodarczego (C-331/88, Fedesa),

• mająca na celu ukrócenie spekulacji, poprawienie obowiązującej regulacji (2/75 EVGF przeciwko Mackprang)

VIII. Zasada powagi rzeczy osądzonej - res iudicata

IX. Zasada demokracji:

Deficyt demokratyczny WE/UE:

• wzmocnienie roli PE (udział w procedurach stanowienia prawa);

• obywatelstwo UE

• wzmacnianie roli parlamentów narodowych

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości: 138/79 SA Roquette Frères przeciwko Radzie (tzw. sprawa izoglukozy) - przyznanie Parlamentowi kompetencji konsultacyjnych „odzwierciedla na poziomie wspólnotowym, mimo że w ograniczonym zakresie, podstawową zasadę demokracji, zgodnie z którą społeczeństwo uczestniczy w wykonywaniu władzy za pośrednictwem zgromadzenia reprezentantów”

Traktat z Lizbony:

TYTUŁ II

POSTANOWIENIA O ZASADACH DEMOKRATYCZNYCH

Artykuł 9:

We wszystkich swoich działaniach Unia przestrzega zasady równości swoich obywateli, którzy są traktowani z jednakową uwagą przez jej instytucje, organy i jednostki organizacyjne. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca przynależność Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go.

• zasada demokratycznej równości obywateli UE;

• zasada demokracji przedstawicielskiej;

• zasada demokracji uczestniczącej.

zasada równości demokratycznej

• „obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go”

• UE - nie jest państwem

• orzeczenie FSK w sprawie Traktatu z Lizbony - zasady konstytucyjne nie mogą być stosowane wprost do UE;

• zapewnienie realizacji konstytucyjnej zasady demokracji w ramach członkowstwa państwa w UE należy do prawa krajowego (Polska - ustawa kooperacyjna);

Zasada demokracji przedstawicielskiej:

Artykuł 10:

1. Podstawą funkcjonowania Unii jest demokracja przedstawicielska.

2. Obywatele są bezpośrednio reprezentowani na poziomie Unii w Parlamencie Europejskim.

Państwa Członkowskie są reprezentowane w Radzie Europejskiej przez swoich szefów państw lub rządów, a w Radzie przez swoje rządy; szefowie państw lub rządów i rządy odpowiadają demokratycznie przed parlamentami narodowymi albo przed swoimi obywatelami.

Zasada demokracji uczestniczącej:

Formy kontroli demokratycznej i demokracji uczestniczącej

• udział organizacji przedstawicielskich w życiu UE (konsultacje społeczne, dialog społeczny);

• obywatelskie prawo pośredniej inicjatywy prawodawczej;

• udział parlamentów krajowych

Zasady umożliwiające realizację zasady demokracji:

Art. 15 TFUE

• zasada otwartości - jawność obrad Parlamentu Europejskiego i Rady dot. projektu aktu ustawodawczego

• prawo dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii (możliwe ograniczenia z uwagi na interes publiczny lub prywatny)

• publikacja dokumentów

X. Zasada kompetencji powierzonych:

Artykuł 5 TFUE:

1. Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania. Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom pomocniczości i proporcjonalności.

2. Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nie przyznane Unii w Traktatach należą do Państw Członkowskich.

KOMPETENCJA WYŁĄCZNA UE:

„jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów Unii”

• unia celna;

• ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

• polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro;

• zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa;

• wspólna polityka handlowa.

Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie prawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.

KOMPETENCJA DZIELONA:

„Unia i Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji. Państwa Członkowskie ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji.”

a) rynek wewnętrzny;

b) polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie;

c) spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

d) rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych;

e) środowisko naturalne;

f) ochrona konsumentów;

g) transport;

h) sieci transeuropejskie;

i) energia;

j) przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

k) wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie.

Postanowienia szczególne dot. badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej oraz współpracy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej

KOMPETENCJA KOORDYNACYJNA, WSPIERAJĄCA I UZUPEŁNIAJĄCA:

W niektórych dziedzinach i na warunkach przewidzianych w Traktatach, Unia ma kompetencję w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkowskich, nie zastępując jednak ich kompetencji w tych dziedzinach.

Prawnie wiążące akty Unii przyjęte na podstawie postanowień Traktatów odnoszących się do tych dziedzin nie mogą prowadzić do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw członkowskich:

a) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego;

b) przemysł;

c) kultura;

d) turystyka;

e) edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport;

f) ochrona ludności;

g) współpraca administracyjna.

Artykuł 5

3. Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.

4. Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów.

Kompetencje dodatkowe:

Artykuł 352 TFUE

(dawny artykuł 308 TWE)

1. Jeżeli działanie Unii okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk określonych w Traktatach, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, a Traktaty nie przewidziały uprawnień do działania wymaganego w tym celu, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, przyjmuje stosowne przepisy. Jeżeli przepisy te są przyjmowane przez Radę zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą, stanowi ona również jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

2. W ramach procedury kontroli stosowania zasady pomocniczości określonej w artykule 5 ustęp 3 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja zwraca uwagę parlamentów narodowych na wnioski, których podstawą jest niniejszy artykuł.

3. Środki, których podstawą jest niniejszy artykuł, nie mogą prowadzić do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich, jeżeli Traktaty wykluczają taką harmonizację.

4. Niniejszy artykuł nie może służyć jako podstawa do osiągania celów związanych ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, a wszelkie akty przyjęte zgodnie z niniejszym artykułem przestrzegają granic określonych w artykule 40 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej.

Zasada lojalnej współpracy:

Art. 4 TUE

3. Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Unia i Państwa Członkowskie wzajemnie się szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań wynikających z Traktatów.

Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii.

Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii.

Zakres zastosowania - wchodzące w zakres prawa Unii relacje:

• państwo członkowskie - państwo członkowskie (m.in. wyłączenie możliwości powoływania się na zarzut braku wzajemności 52/75 Komisja v. Włochy)

• państwo członkowskie - Unia/instytucje Unii (w szczególności obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności prawu Unii - effet utile; obowiązek współpracy dla realizacji celów traktatowych)

• instytucja Unii- instytucja Unii (C-65/93 PE przeciwko Rada; zob. też art. 13 ust 2 TUE)

UWAGA !!! Zasada lojalnej współpracy nie może być powoływana przez jednostki (nie jest bezpośrednio skuteczna)

8

Prawo pierwotne (tworzone przez państwa):

1. Traktaty

2. Zasady ogólne - zasady wspólne dla wszystkich państw członkowskich, demokratycznych systemów prawa

(np. lex retro non agit, ochrona wolności człowieka)

3. Umowy międzynarodowe

4. Akty przyjmowane przez Radę Europy

Prawo wtórne (tworzone przez instytucje UE):

1. Dyrektywy

2. Rozporządzenia

3. Decyzje

4. Opinie i zalecenia tze. soft law

5. Rezolucje i inne (nie wiążące)

p.m.

prawo krajowe

p.m.

prawo krajowe

jasny i precyzyjny

bezwarunkowy

(wykonanie przepisu jest uzależnione od woli stron)

kompletna

(zupełna)

---