Prawo administracyjne

Administracja - słowo z łac. administro, oznacza rządzić, kierować. To też celowe, zorganizowane działanie. Istnieje podział na administrację:

1. Administracja prywatna - jest to działanie podejmowane w interesie prywatnym

2. Administracja publiczna - są to wszelkie formy zarządzania prowadzone w interesie publicznym dla dobra ogółu przez podmioty publiczne.

Administracja publiczna - nie istnieje legalna definicja administracji, tzn. takiej która wynika z przepisów prawa.

Istnieją różne koncepcje próbujące zdefiniować prawo administracyjne, są to:

1. Definicja wielkiej reszty - jest to definicja negatywna, mówiąca że administracja to ta część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem ani sądownictwem. Oznacza to, że administracja to tylko część wykonawcza. Definicja ta wyrasta z trójpodziału władzy.

2. Pozytywne ujęcia, w znaczeniu:

1. Strukturalnym -oznacza administrację jako wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych

2. Funkcjonalnym (podmiotowym) - charakteryzująca się specjalnymi celami działalność, podejmowaną dla realizacji celów o charakterze publicznym.

3. Personalnym (podmiotowym) - administracja rozumiana jako zespół ludzi zatrudnionych strukturze organizacyjnej państwa i samorządu terytorialnego.

Pozytywne ujęcie administracji jest lepiej oceniane niż negatywne ujęcie. Jednak pokazanie pojedynczych cech jest wadliwe, ponieważ administracja to zespół cech i pojedyncze wymienienie ich nie stanowi kompleksowego obrazu administracji.

Administrację najlepiej definiować poprzez wykazanie jej cech. Jako główne wymienia się:

• Swoistość form działań administracji wspartych możliwością użycia władztwa publicznego. Dzięki tą możliwością administracja może skutecznie nakazywać, zakazywać. Ponadto może sięgać po przymus aby opornych skłonić do wykonywania działań. Jednak istnieją takie rodzaje administracji, gdzie nie używa się form władczych.

• Wykonawczy charakter - administracja wykonuje to prawo, które sama ustanowiła

• Inicjatywność - kreowanie własnej działalności. Administracja inaczej sama inicjuje swoje działania.

Inne cechy administracji publicznej to:

1. Dualizm administracji.

Istnieją dwie kategorie podmiotów władzy publicznej, którymi są państwo oraz jednostki samorządu terytorialnego. Administracja działa w imieniu i na rachunek państwa lub innego podmiotu publicznego, odrębnego od państwa, któremu (państwo) przekazało część swojej władzy. Taka sytuacja w Polsce występuje od 1990 roku, kiedy przeprowadzono reformę samorządowa. Przed reformą jedynym podmiotem władzy publicznej było państwo. Administracja działała tylko na jego koszt i ryzyko. Na koszt - czyli za pieniądze państwowe. Natomiast ryzyko oznacza, że z działaniem administracji czasem wiążą się szkody, które mogą mieć charakter nieunikniony lub zawiniony przez administrację.

2. Formy władcze.

Są to takie formy, administracji publicznej, które są zabezpieczone możliwością użycia przymusu państwowego. Jednak administracja ma taką możliwość i nie musi z niej korzystać. Władztwo to podejmowanie decyzji przez administrację, która może w sposób jednostronny kierować sytuacją prawną jednostki. Administracja może skutecznie zakazywać i nakazywać dane zachowanie przez jednostkę, która jest zobowiązana do posłuszeństwa. Aby zagwarantować sobie posłuch administracja może posługiwać się zarówno władztwem :

1. bezpośrednim - spałowanie , zatrzymanie osoby na 24h - dłużej - zgoda sądu;

2. lub pośrednim - nałożenie odsetek ustawowych, kary pieniężne

3. Działanie w interesie publicznym (społecznym).

Administracja nie może kierować się niczym innym jak tylko interesem społecznym. Administracja publiczna realizuje interes społeczny i działa w jego imieniu. Dążenie do interesu społecznego przez administrację musi odbywać się z poszanowaniem interesu jednostki. Nie można zdeklarować pełnego i zamkniętego katalogu wartości, które służą dobru publicznemu. Nie można skonstruować obiektywnej definicji interesu społecznego. Pojęcie to należy do tzw. Klauzul generalnych, czyli ma charakter nieostry. W zależności od tego kto dokonuje wykładni tego pojęcia może ono być inaczej rozumiane. Interes społeczny nie zawsze dotyczy większości. Przykładem może być, np. obrona narodowa, twórczość naukowa.

4. Administracja działa w imieniu i na rachunek państwa w interesie publicznym.

Działanie w imieniu państwa oznacza, że działa organ a nie osoba piastująca dane stanowisko. Działanie na rachunek państwa oznacza, że administracja dysponuje, finansuje, pobiera pieniądze i ponosi odpowiedzialność za własne działania. Natomiast nie istnieje legalna definicja interesu społecznego, nie jest opisana przez przepisy prawa. W każdym przypadku może oznaczać coś innego, np. może nim być dobro wspólne. Jednak co do zasady chodzi o jak najlepsze wykorzystanie zadań dla jak największej liczny osób i na ich korzyść.

5. Polityczny charakter administracji.

Charakter wyraża się na kilku poziomach. Oznacza, że ocena działań administracji rozpatrywana jest w kategoriach politycznych. Oceny te wpływają na kształtowanie się stosunku obywateli do administracji i władzy publicznej. Ponadto obywatele uczestnicząc w wyborach wpływają na obsadę najważniejszych stanowisk w administracji publicznej.

Zaletą i jednocześnie wadą jest fakt, że ustalenie celów administracji odbywa się z uwzględnieniem adresatów. Jednak zagrożeniem może być wybieranie tylko tych cech, które będą korzystne w dalszej perspektywie podczas wyborów.

6. Demokratyczne państwo.

Administracja działa na podstawie w granicach wyznaczonych przez prawo - ustawy. Art. 7 Konstytucji stanowi, że administracja działa również na podstawie innych, niższych aktów normatywnych. Administracja ma również prawo do stanowienia prawa, do postanowień którego również musi się stosować. Stanowi to gwarancję pewności działania administracji. Stanowi jasny obraz dla jednostki.

Warto zaznaczyć, że administracja ma tyle swobody działania o ile wyznaczają to przepisy aktów prawa. Jest to przeciwieństwo w stosunku do osób fizycznych, które mogą wszystko to co nie jest zakazane przez prawo.

7. Działanie w sposób ciągły i stabilny.

Działania, które mają zapewnić ciągłość i stabilność działania administracji, polegają na tym, że osoba piastująca urząd przez cały czas wykonuje swoje funkcje i obowiązki do czasu przejęcia urzędu przez inną osobę nowej kadencji. Nie oznacza to również, że dana osoba wydaje decyzje w swoim imieniu, to organ wydaje decyzje, natomiast urzędnik Kowalski, piastuje dany urząd, np. urząd wójta. Dobrym przykładem jest ciągłe działanie administracji podczas choroby ministra, wtedy administracja nie przestaje wykonywać sowich obowiązków ponieważ zadania te wykonuje wiceminister.

Działanie w sposób stabilny oznacza, że kontynuowane są działania poprzedników. Istnie również stabilność wydawanie decyzji administracyjnych, są takiej samej treści w tych samych sprawach. Działanie w sposób stabilny oznacza również respektowanie decyzji poprzedników. Nie zmienianie ich wszystkich tylko dlatego, że zmienia się np. ekipa rządząca.

8. Możliwość podejmowania działań z własnej inicjatywy.

Jest to inaczej możliwość projektowania swoich działań przez administrację. Jest to podejmowanie działań z własnej inicjatywy. Cecha ta nie ma bezwzględnego charakteru.

9. Oparcie na personelu zawodowym.

Co do zasady cecha ta jest regułą, jednak istnieją od niej odstępstwa. Są one wtedy gdy funkcje administracji sprawują urzędy przedstawicielskie, np. sejmik województwa, rady powiatu, w skład których wchodzą radni, którzy nie wykonują swoich funkcji zawodowo.
Korpus urzędniczy służby cywilnej, ma być a-polityczny, nie związany z polityką, nie może należeć do kadry partii politycznej oraz osoby te nie mogą być czynnymi politykami. Osoby te są stałe, posiadają doświadczenie. Sytuacja bytowa urzędników nie może zależeć od przełożonego polityka lub ekipy rządzącej.

10. Monopolistyczny charakter.

Administracja działając w ramach przyznanych jej przez prawo kompetencji jest wyłącznym gospodarzem określonych kategorii spraw. Jednak nie musi tych zadań realizować samodzielnie, niektóre może przekazać innemu podmiotowi niepublicznemu do wykonania. Administracja ma jednak prawo do kontroli nad realizacją zleconych zadań tym podmioty.

11. Bezosobowy charakter

W ramach struktur administracyjnych działają organy administracji publicznej a nie osoby pełniące dane funkcje lub piastujące dany urząd.

Bezosobowy charakter wyraża się w tym, że ustawa przypisuje funkcje organom, a nie osobom piastującym dany urząd. Przepisy przyznają zadania oraz kompetencje potrzebne do wykonania tych zadań organowi. Cecha ta ma chronić przed błędami, które rodzą się w organach monokratycznych, ponieważ w tych przypadkach najłatwiej jest utożsamić organ z osobą, np. w przypadku organu wójta.
Jednak organ monokratyczny często nie jest w stanie wykonać ich wszystkich osobiście, dlatego istnieje instytucja upoważnień. Upoważnienia te są imienne - muszą być o charakterze pisemnym. Muszą imiennie wskazywać pracownika tzn. z imienia, nazwiska, pełnionej funkcji. Ponadto upoważnienie musi zawierać dokładnie określony zakres zadań, który ma realizować dany pracownik, np. pracujący w Urzędzie Gminy.

Bezosobowy charakter działania administracji polega również na tym, że w dokumentach urzędowych posługuje się pojęciami urzędnik samorządowy, wójt, Prezes ZUS.

12. Niezarobkowy charakter administracji.

Cecha ta jest inaczej nazywana: „Niedążenie do osiągania zysku przez administrację”.
Celem działania administracji nie może być chęć osiągania zysku. Jednak tej cechy nie można rozumieć w ten sposób, że wszystkie świadczenia, zadania wykonywane przez administrację będą udzielane bezpłatnie.

Dziś świadczy zadania publiczne w różnorodny sposób - te zasady są zróżnicowane ale i w zależności od sytuacji to samo świadczenie może być udzielone nieodpłatnie, częściowo lub pełnopłatne. Np. pobyt w domu opieki społecznej - zróżnicowanie dotyczy wieku osób, ilość członków rodziny, zobowiązania alimentacyjne, wysokość dochodów.
Samorząd terytorialny ma na zasadzie samodzielności za zadania zaspokoić potrzeby zbiorowości na danym terenie. Dlatego powstaje pytanie czy mogą one prowadzić działalność gospodarczą? Wydaje się, że tak, jednak jest to ograniczone do pewnych rodzajów zadań - gdy pełnią one funkcje usługowe samorządu terytorialnego albo gdy przez tą działalność wykonuje się dane zadania własne. Np. może rozporządzać swoim mieniem gdy do niczego innego nie może być wykorzystane, np. dzierżawa budynku. Działalność gospodarcza może być również prowadzona w celu zmniejszenia bezrobocia na terenie samorządu terytorialnego.

Podział Administracji:

Ulepszony schemacik, wg dr Budzisza, O!

Można wyodrębnić 2 formy administracji, ze względu na kryterium sposobu kreowania sytuacji prawnej jednostki przez administrację, są to:

1. Administracja świadcząca - to udzielanie świadczeń przez administrację jednostce przede wszystkim (ale nie wyłącznie) świadczeń z zakresu pomocy społecznej, oświaty oraz organizowanie i utrzymywanie urządzeń użyteczności publicznej.

Mogą być udzielne imiennie, wskazanemu podmiotowi również mogą być udzielane adresatom generalnie określonym, np. utrzymywanie kwietników w parku dla mieszkańców gminy.
Jeśli adresat znajduje się w określonej sytuacji faktycznej może żądać/oczekiwać, że administracja spełni określone świadczenia. Natomiast administracja będzie starała się wykonać te świadczenia. Np. obowiązek szkolny, wydanie dowodu osobistego.

2. Administracja wkraczająca - istotą tej administracji jest to, że jej wykonywanie prowadzi do ograniczenia w imię interesu społecznego/publicznego strefy wolności, własności obywateli.
   Realizacja zadań administracji może odbywać się kosztem sfery wolności obywateli. Natomiast jednostka musi tolerować takie działanie administracji i mu się podporządkowywać. Np. korzystanie z dróg publicznych nakazuje przestrzeganie przepisów drogowych i zachowanie bezpieczeństwa; obowiązki podatkowe - jest to klasyczny przykład administracji wkraczającej. Jest to ograniczenie wolności rozporządzania własnym majątkiem przez jednostkę.

Administrację dzielimy również w ujęciu:

1. Funkcjonalnym

2. Personalnym

3. Strukturalnym

Prawo administracyjne - to gałąź prawa, która reguluje tworzenie i strukturę organizacyjną, zadania i zasady działania administracji publicznej. Prawo administracyjne reguluje relacje zachodzące między podmiotami tej administracji, a także prawa i obowiązki innych podmiotów nawiązujących stosunki z administracją publiczną. Jest to ujęcie podmiotowe. Prawo administracyjne reguluje również przedmiotowy zakres działań.

Trzeba wspomnieć, że prawo administracyjne jest w specyficzny sposób uregulowane. Specyficzna jest zarówno struktura, ustrój administracji, realizowanie działań, zasady działania, prawa i obowiązki stron wchodzących z administracją w relacje, zespół gwarancji chroniących obywatela który wchodzi w relacje z administracją.

W ramach prawa administracyjnego wyróżnia się:

1. Prawo ustrojowe (część ogólna) - normy działania, organizacji, zadań administracji publicznej

2. Prawo materialne (część szczególna) - wzajemne prawa i obowiązki administracji publicznej, podmiotów administracyjnych i między najczęstszą grupą - osób fizycznych, które pozostają poza strukturą administracji.

3. Prawo procesowe (proceduralne) - normy wyznaczają tryb i zasady postępowania administracyjnego zmierzające do urzeczywistnienia norm zarówno prawa ustrojowego jaki i materialnego.

Prawo administracyjne charakteryzuje:

• Zmiany dokonywane w tej gałęzi prawa są dużo częstsze niż z pozostałych gałęziach

• Największa liczba aktów normatywnych, które wchodzą w skład prawa administracyjnego

• Brak kodyfikacji. Przyczyną jest bardzo szeroki zakres tego prawa oraz jego częste zmiany. Natomiast tylko procedura została skodyfikowana w Kodeks Postępowania Administracyjnego

• W tym prawie występują przepisy bezwzględnie obowiązujące tzn. są to takie, których zastosowanie nie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone.

• Występuje w tym prawie wiele norm wewnętrznych.

• Występuje wiele związków z innymi gałęziami prawa, np. z prawem konstytucyjnym, ponieważ w Konstytucji są opisane najważniejsze ograny administracji, np. RM, PRM, M.
  Związki istnieją również z prawem karnym, ponieważ obie te gałęzie prawa stosują podobny środek represji, np. kary grzywny, występują sankcje karne ze naruszenie przepisów administracyjnych. Ponadto taka sama jest sfera oddziaływania jest nim prawo publiczne. Jeśli chodzi o zakres funkcjonalny to przepisy karne znajdują się ustawach administracyjnych.

Silne powiązania występują z prawem finansowym, które wydzieliło się z prawa administracyjnego ze względu na swoją specyfikę.

Relacje między podmiotami administrującymi a administrowanymi są stosunkami administracyjnoprawnymi. Zachodzą na gruncie prawa administracyjnego i jest to jeden ze stosunków prawnych. Cechy tego stosunku:

1. Mieszczą się w sferze regulowanej prawem administracyjnym.

Ważnym jest umieszczenie tych stosunków w odpowiednich normach prawnych, np. odróżnienie stosunku cywilnoprawnego od administracyjnoprawnego - by w sprawach spornych móc określić właściwy organ do rozstrzygnięcia sprawy, np. zakup materiałów - umowa kupna-sprzedaży to stosunki na gruncie prawa cywilnego a więc są to stosunki cywilnoprawne.

2. Przynajmniej jeden podmiot tego stosunku musi być podmiot administrujący.

Podmiotem administrującym - jest organ administracji publicznej ale też inne podmioty realizujące zadania z zakresu administracji publicznej.

Bez podmiotu administrującego nie występuje ten stosunek prawny. Podmiotów tego stosunku może być więcej niż dwa. W klasycznym stosunku występują: podmiot administrujący i administrowany.

1. Podmiot administrujący - realizuje zadania z zakresu administracji publicznej. Zadania te realizowane są przez organy administracji publicznej, zakłady administracyjne, fundacje itd.

2. Podmioty administrowane - są to adresaci działań administracji - jednostka w znaczeniu osoby fizycznej, pewne zbiorowości, społeczności.

3. Nierównorzędna pozycja uczestników tego stosunku. Podmiot administrujący znajduje się w uprzywilejowanej pozycji. To uprzywilejowanie wyraża się w tym, że może on kształtować treść tego stosunku prawnego i kształtuje sytuację prawną jego uczestników. Np. zmiana imienia i nazwiska. Jeśli Pan Marchewka chce zmienić nazwisko we wniosku wskazuje przyczyny. Jego argumentacja tylko pośrednio może wpływać na stosunek administracyjnoprawny. Ale to organ administracji decyduje o zmianie nazwiska wydając decyzję administracyjną w tej sprawie. Jednak od tej zasady są możliwe wyjątki, które prowadzą do równorzędnej pozycji stron, gdy podmiotami stosunku są dwa podmioty administrujące, między którymi nie ma żadnych zależności służbowych, organizacyjnych ani hierarchicznych. Przykładem są 2 gminy, które budują oczyszczalnie ścieków.

Klasyfikacja stosunków administracyjnoprawnych:

1. Kryterium wpływu uczestników stosunku administracyjnoprawnego na jego postanie.

1. Dochodzą do skutku jeśli któryś z uczestników wyrazi wolę jego powstania:

1. Powstają z woli podmiotu administrującego - stosunek powstający z urzędu. Jest wiele stosunków administracyjnoprawnych, które powstają z urzędu np. pozbawienie obywatela wcześniej przyznanych uprawnień; nałożenie obowiązku.

2. Powstają z woli podmiotu administrowanego - stosunek powstający na wniosek tego podmiotu, np. w celu uzyskania jakiegoś uprawnienia. Niektóre stosunki powstają tylko na wniosek zainteresowanego np. zmiana nazwiska.

2. Stosunki administracyjne niezależne od woli ich uczestników:

1. Z mocy samego prawa - ex lege, istnieje gdy przepisy wprowadzają pewien generalny obowiązek, który potem nie musi być indywidualny, np. stosunek między dyrektorem podstawówki a rodzicami dziecka, które ukończyło 7 rok życia. Stosunek ten powstaje, ponieważ ustawa nakłada obowiązek szkolny. Na organie administracyjnym leży obowiązek pieczy by dzieci realizowały ten obowiązek. Inny przykład - obowiązek podatkowy.

2. W rezultacie powstania uprzedniej sytuacji prawnej - obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn, który leży po stronie obdarowanego; zawarcie umowy sprzedaży, która rodzi obowiązek podatkowy.

3. Na mocy orzeczenia sądu - np. w sytuacji osadzenia oskarżonego w zakładzie karnym/odwykowym.

2. Kryterium dotyczące przepisów na gruncie, których powstaje stosunek administracyjnoprawny:

1. Stosunki procesowe - powstają i trwają w czasie toczącego się postępowania. Cechą tego stosunku jest jego czasowy charakter. Np. ktoś występuje o przyznanie uprawnień, organ wydaje decyzje twierdzącą - wtedy ten stosunek się kończy.

W przypadku gdy decyzja jest odmowna przysługuje odwołanie od decyzji organu do organu wyższego, który podtrzymuje decyzję organu niższego. Kończy się postępowanie.
Uruchomienie postępowania nadzwyczajnego wymaga spełnienia pewnych przesłanek wymienionych w przepisach prawa.

Pozycja podmiotów występujących w tym stosunku jest nierównorzędna. Stosunki procesowe powstają na gruncie przepisów proceduralnych: KPA, ordynacji podatkowej, innych ustaw materialno-prawnych.

2. Stosunki sporno-administracyjne - z chwilą gdy adresat decyzji ostatecznej składa zaskarżenie do SA uruchamia stosunek sporno-administracyjny. Ponadto powstaje z woli jednego uczestnika tego stosunku. Jest oparty na przepisach administracyjnych przed sądami administracyjnymi. Stosunek sporno-administracyjny ma charakter czasowy, trwa w czasie toczącego się przed sądem postępowania. Charakteryzuje się pewną odmiennością ze względu na szczególną pozycję uczestników tego stosunku:

1. Nierówno rzędna wcześniej pozycja w stosunku procesowym, ulega zmianie, w ten sposób że pozycja prawna wyrównuje się.

2. Mają takie same uprawnienia

3. Mają taki sam wpływ na rozstrzygnięcie sprawy przez sąd, mogą np. składać oświadczenia

4. Decyzję rozstrzygającą podejmuje sąd, który nie jest uczestnikiem tego stosunku.

3. Stosunki materialne - oparte są na przepisach prawa materialnego, co do zasady mają charakter trwały. Bywają jednak od tej cechy wyjątki. Przykładem może być pozytywna decyzja w sprawie zmiany nazwiska - jest ona trwała od czasu uprawomocnienia się tej decyzji. Jednak stosunki te mogą powstawać na podstawie cofnięcia wcześniejszego uprawnienia - wtedy stosunek materialny kończy się, np. cofnięcie koncesji na sprzedaż alkoholu. Stosunki materialne bazują na wydanej decyzji i przyznanych uprawnieniach.

4. Stosunki ustrojowe - cechą jest to, że uczestnikami tych stosunków są tylko podmioty administrujące. Mogą co do zasady charakter trwały. Przykładowo są to stosunki współdziałania, nadzoru, kontroli, kierownictwa, koordynacji. Wynikają z pewnych zależności czy relacji jakie między podmiotami administracji istnieją. Stosunki ustrojowe mają charakter czasowy w stosunku do przepisów ustrojowych na bazie współdziałania.

3. Kryterium usytuowania uczestników stosunku administracyjnego względem siebie:

1. Stosunki zewnętrzne - zachodzą między uczestnikami, pomiędzy którymi nie ma zależności służbowych, organizacyjnych ponieważ podmiot administrowany jest poza strukturą administracji i nie jest podporządkowany organowi. Ale nie jest to zasadą, że brak tych powiązań oznacza równorzędną pozycję uczestników stosunku.

2. Stosunki wewnętrzne - uczestników tego stosunku łączy zależność służbowa, hierarchiczna, organizacyjna. To rodzi istotne konsekwencje prawne, np. w ramach polecenia służbowego.

ZASADY OGÓLNE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Zasady ogólne to podstawowe zasady tej gałęzi prawa. Działania administracji powinny się opierać na nich. Wiele z nich wywodzi się z Konstytucji lub wywodzi się je z zakresu zasad konstytucyjnych.

1. Zasada demokratycznego państwa prawnego

Jednak nazwa, która jest w tytule wywodzi się wprost z Konstytucji (atr.2). W doktrynie istnieją dwie nazwy tej zasady, drugą jest zasada demokratycznego państwa prawa.

Zasada ta określa relacje między administracją publiczną a jednostką.

Zasada ta jest traktowana jako „baza”/podstawa, z której wyprowadza się szereg gwarancji, wolności, praw obywatelskich a także inne zasady, np. zasadę legalności, trójpodziału władzy, prawa do sądu, równości wobec prawa oraz standardy postępowania administracyjnego wobec obywateli. Zasada ta mówi o obowiązku legalnego działania przez administrację. Wyprowadzamy z niej żądanie jednostki (zbiorowości) wobec administracji by ta wyrównała szkody wyrządzonej jej działaniem. Dzięki tej zasadzie administracja ma działać terminowo, szczególnie chodzi tu o wydawanie decyzji w rozsądnym czasie. Jest to termin nieostry, chodzi w nim aby rozstrzygnięcie było wydane bez zbędnej zwłoki aby mogło spełniać swój cel.

Na tej zasadzie opierają się wolności, gwarancje i prawa obywatelskie.

Ta zasada jest dla administracji podstawą do wyprowadzania jeszcze innych zasad np. sprawiedliwości społecznej. Przy podejmowaniu rozstrzygnięcia/decyzji jest bardzo istotne, w szczególności gdy mamy doczynienia z tzn. luzem decyzyjnym, gdy spełnienie wszystkich przesłanek nie determinuje jeszcze określonego zachowania. Należy wtedy traktować osoby będące w tej samej sytuacji faktycznej traktować tak samo.

Elementami tej zasady jest to, że państwo ma charakter demokratyczny (podmiotem, suwerenem jest naród), jest państwem prawa. Ponadto, że naród rządzi za pomocą wybieranych przez siebie przedstawicieli w wolnych, demokratycznych wyborach powszechnych.

2. Zasada legalności

Zasada ta posiada konstytucyjne podstawy, jest nią art. 7 Konstytucji, który stanowi: „Organy władzy działają na podstawie i w graniach prawa”.

Organy administracji publicznej należące do jednego elementu systemu władzy publicznej są zobowiązane do działania na podstawie prawa - w szczególności ustaw. To upoważnienie ustawowe jest niezwykle istotne. Dzięki niemu administracja może wykonywać swoje zadania.

1. Obowiązek ustawowego upoważnienia do podjęcia działania

2. Obowiązek ustawowego upoważnienia do podjęcia działania w określonej formie

3. Obowiązek ustawowego upoważnienia do podjęcia działania w określonych warunkach

Ponieważ działalność administracji nie ogranicza się tylko do wykonywania prawa (ustaw) ale też do tworzenia prawa zasada legalności dotyczy tych dwóch działalności administracji. W obydwu rodzajach działalności równą wartość.

Tworzenie prawa - obowiązek przestrzegania prawa przez organy administracji publicznej rodzi potrzebę sięgania po ustawowe upoważnienie (są skonstruowane w różnorodny sposób, są o charakterze szczególnym jak i o blankietowym). Tworzenie prawa musi być zgodne z Konstytucją i aktami niższego rzędu, w szczególności z ustawami.

Stanowienie prawa - istnieje obowiązek zgodności aktów normatywnych stanowionych przez administrację z ustawami. Nie licząc RM, której przysługuje inicjatywa ustawodawcza, inne ograny

administracji tworzą prawo podstawowe, niższej rangi np. rozporządzenia, akty prawa miejscowego, przepisy porządkowe. Na etapie stanowienia prawa legalność musi oznaczać dla administracji przestrzeganie przepisów określających właściwość organu, przepisów ustrojowych, prawa materialnego i procesowego. W zakresie stosowania prawa organ administracji powinien podejmować jedynie te zadania do których został w trybie ustawowym upoważniony.

Na tą zasadę można patrzeć ze względu na pewne sfery administracji, ponieważ w zależności z którym rodzajem stosunków mamy doczynienia zasada legalności jest inna:

1. Administracja zewnętrzna - stosunki zachodzą między uczestnikami, pomiędzy którymi nie ma zależności służbowych, organizacyjnych ponieważ podmiot administrowany jest poza strukturą administracji i nie jest podporządkowany organowi. W tych stosunkach musi być bezwzględny obowiązek działania administracji na podstawie ustawowej. Relacja zachodzi między administracją a obywatelem (podmiotami administrowanymi). Podmiot administrowany jest w słabszej pozycji, ponieważ nie wydaje decyzji. Organ musi opierać się na ustawowych podstawach by jednostka mogła się spodziewać/przewidzieć pewne, określone rozstrzygnięcie sprawy przez organ. Jednak czasem jednostka nie zna wszystkich przesłanek, dlatego czasem rozstrzygnięcie jest dla niej zaskoczeniem.

2. Administracja wewnętrzna - wymóg legalności nie stoi na przeszkodzie do uznania, ze konkretne działanie nie musi być przewidziane w ustawie. Zakres działań administracji w sferze wewnętrznej nie jest uregulowane przepisami powszechnie obowiązującymi, za wyjątkiem niektórych ustaw. Najczęściej ta sfera administracji uregulowana jest przepisami wewnętrznymi. Wewnątrz administracji istnieje podporządkowanie służbowe, które uważane jest za efektywny środek kierowania, dlatego w sferze wewnętrznej stopień związania administracji prawem inaczej się kształtuje niż w sferze zewnętrznej.

3. Zasada równości (wobec prawa)

Zasada równości ma związek z zasadą legalności. Zasada ta ma 2 aspekty: oznacza równość wobec prawa i w prawie. Oznacza ona obowiązek formułowania prawa równego wobec wszystkich. Wszyscy są w równi wobec prawa. Administracja stanowi prawo i jest w tym procesie tą zasadą prawa związana. Zasada równości odnosi się nie tylko do sfery tworzenia, stanowienia prawa ale też do sfery stosowania prawa - polega ona na tym, że wobec osób będących w tej samej sytuacji faktycznej trzeba stosować te same normy prawne. Zasada równości również posiada swoje konstytucyjne podstawy zawarte w art. 32 i 33 Konstytucji. Zasada równości łączy się z zasadą sprawiedliwości społecznej, która mówi, że prawo powinno indywidualizować pozycję jednostki w prawie - art. 7 KPA.

4. Zasada ochrony godności człowieka

Zasada ta wynika z Konstytucji. Dlatego pani prof. ma nadzieję, że skoro ma konstytucyjne podstawy będzie kiedyś przestrzegana. Szczególnym zagrożeniem w dzisiejszych czasach dla tej zasady to postawa moralna urzędników i postęp techniczny. Godność człowieka jest zagrożona gdy jeden z podmiotów ma słabszą pozycję w stosunku prawnym, nie mówiąc już o tym gdy jest chora (pozycja horyzontalna +).

Zasada ochrony godności człowieka jest zawarta w normach prawa UE. Jest zaliczona do Unijnych norm prawnych. Godność jest przypisana człowiekowi, jest przyrodzona i niezbywalna.

Przez godność człowieka rozumiemy, szacunek, wolność, nietykalność osobistą. Administracja powinna chronić tą godność oraz mieć ją na uwadze przy rozpatrywaniu spraw obywateli.

5. Zasada proporcjonalności (adekwatności/współmierności/najmniejszego bólu)

Zasada proporcjonalności dotyczy wyważenia z jednej strony interesu, dobra ogólnego, z drugiej strony interesu jednostki i dobra jednostki.

Kiedyś dominującym poglądem było twierdzenie, że istnieje prymat interesu społecznego. Natomiast interes jednostki nie był uwzględniany. Do dzisiaj, w niektórych szczególnych sprawach też jest ten pogląd realizowany, np. w planie zagospodarowania przestrzennego przewidziane są tylko małe górskie domki wpisujące się w krajobraz górski, nie można stawiać wielkich budynków ze szkła. Administracja tworząc prawo jest związana zasadą proporcjonalności, by sięgać po środki adekwatne do celu, by stosowane środki były wystarczające - ani zbyt słabe, ani zbyt mocne by osiągnąć cel. Dobór właściwych środków do osiągnięcia określonych celów przez administrację następuje po uwzględnieniu 3 kryteriów: przydatności, konieczności i proporcjonalności (w sensie sensu stricte).

To przestrzeganie przez administrację tej zasady dotyczy nie tylko samej administracji, ponieważ skutki działania administracji przekładają się na sytuację prawną jednostki. Gdy środki są zbyt słabe jednostka nie nabiera szacunku do przepisów prawnych skoro i tak może ich nie przestrzegać, gdy nie grozi jej żadna konsekwencja prawna - sankcja. Przestrzeganie tej zasady przez administrację służy jednostce, jej pozycji, sferze uprawnień, wolności. Zasada proporcjonalności zakłada, że ingerencja administracji w prawa obywateli musi być rozsądna, racjonalna, nie może nadużywać swoich kompetencji ze szkodą dla obywateli.

Zasada ta nie ma normatywnych źródeł. Nie wynika ona z przepisów prawa. Jest ona owocem ustaleń doktryny a następnie orzecznictwa. Niektórzy w przepisach KPA dopatrują się praźródła tej zasada ale jest to tylko pewne rozumowanie teoretyczne, niż odwołanie się do konkretnych przepisów.

6. Zasada jawności administracyjnej

Postaw tej zasady można doszukiwać się w Konstytucji a także w ustawie o dostępnie do informacji publicznej i o ochronie informacji niejawnych i w KPA.

Zasada ta nie ma legalnej definicji. Jawność rozumiana jest jako stan względnie swobodnego dostępu obywateli do informacji będących w posiadaniu organów władzy publicznej i tych podmiotów, które nie będąc organami władzy publicznej wykonują funkcje władzy publicznej.

Zasada zakłada dostęp do informacji spraw indywidualnych, z ograniczeniem do spraw własnych i wgląd do spraw ogólnych, państwowych, regionalnych (gminnych, powiatowych).

Zasada ta ma względny charakter, ponieważ została ograniczona zakresem ochrony informacji nie jawnych.

Mimo, że zasada nie ma legalnej definicji, ma Konstytucyjne podstawy oraz wynika z KPA. Jest podstawą do wskazania 3 podstawowych sposobów do informacji publicznych:

1. Z urzędu - przejawia się w tym, że w BIP są publikowane informacje publiczne. BIP jest prowadzony w formie elektronicznej, dlatego jest on bliższy i bardziej dostępny dla obywateli. W BIP zamieszczane są publikacje w ogranie promulgacyjnym, Woj. Dz. U,

Dz. U. poszczególnych ministerstw, Dz. U. Ale także informacje zamieszczane są w ogłoszeniach, obwieszczeniach.

2. Na wniosek - może przybierać formę ustną lub pisemną. Jeśli chodzi o informację łatwo dostępną, wystarcza wniosek ustny, tzw. prośba. Jednak gdy chodzi o informacje, które wymagają pewnej skomplikowanej procedury, musi być zachowana pisemna forma. Udzielenie odpowiedzi przez organ jest czynnością materialno-techniczną. Wniosek może zostać rozpatrzony odmownie np. gdy dana informacja jest ograniczona tajemnicą. Odmowa nie jest już czynnością materialno-techniczną, musi mieć postać decyzji administracyjnej, jest to akt administracyjny. Chodzi tu o ochronę praw wnioskodawcy- jednostka ma prawo złożenia odwołania i w ten sposób uruchamia kontrolę działań administracji- kontrolę instancyjną. Gdyby odmowa miałaby postać czynności materialno-technicznej, to jednostka musiałaby ją przyjąć i nie było by możliwości odwołania.

3. Poprzez dostęp do kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z wyborów powszechnych - chodzi tu o organy stanowiąco-kontrolne samorządu terytorialnego, czyli Rada Gminy, Rada Powiatu, Sejmik Województwa. Nie dotyczy ta zasada dostępu do posiedzeń Zarządu Powiatu, Zarządu Województwa ponieważ te ograny nie pochodzą z wyborów powszechnych.

Zasada mocno łączy się z zasadą przejrzystości, ponieważ nie będzie realizowana jeśli informacje nie będą przekazywane w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały dla odbiorców.

7. Zasada prawa do sądu

Podstawą tej zasady jest art. 45 Konstytucji; Art. Ten stanowi, że każdy ma prawo wniesienia sprawy do sądu oraz do jej rozpoznania w rozsądnym terminie przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Zazwyczaj jednostka uruchamia tę kontrolę ze względu na swój interes, by zbadać legalność działania administracji.

Prawo to jest powszechne, ponieważ przysługuje każdemu. Jest generalne, ponieważ dotyczy wszystkich sądów i umożliwia realizację innych praw konstytucyjnych.

Na gruncie administracyjnego prawo do sądu można sprowadzać do uruchomiania sądowej kontroli działań administracji. Z tak rozumianym prawem do sądu mamy do czynienia od 1980r.- gdy powołano NSA, a 20 lat później Wojewódzkie Sądy Administracyjne. Podczas sprawy prowadzonej w SA pozycje obywatela i adm. są zrównoważone.

Istnieją 2 rodzaje kontroli ze względu na relacje między podmiotem kontrolującym, a kontrolowanym:

1. Kontrola wewnętrzna - ma miejsce gdy organ kontrolujący jest organem zwierzchnim wobec organu kontrolowanego i ma uprawnienia kierownicze w stosunku do niego. Zaletą jest to, że organ zna specyfikę działań drugiego organu.

2. Kontrola zewnętrzna - zachodzi między organem kontrolującym, a kontrolowanym gdy pomiędzy nimi nie ma zależności służbowych. Wadą jest to, że organ kontrolujący nie zna specyfiki działań drugiego organu, nie jest z nim powiązany. Np. kontrola NSA, który nie jest w strukturze administracji, nie jest powiązany z organami, które kontroluje, gwarantuje to jego niezależność, która zapewnia to obiektywizm kontroli.

Do zasad ogólnych prawa administracyjnego zaliczamy również zasady, które działają szczególnie w zakresie prawa ustrojowego, dlatego nazywamy je:

ZASADAMI PRAWA ADMINISTRACYJNEGO USTROWEGO

8. Zasada subsydiarności (pomocniczości)

Stanowi o niej Konstytucja. Zasada ta ma uniwersalny charakter prawny można wyodrębnić jej socjologiczny, polityczny, filozoficzno-moralny, prawny charakter. Zawarta została nawet opisana w Encyklice Piusa XI - który to opis zawiera istotę, kwintesencję tej zasady.

Zasada ta wynika z preambuły do Konstytucji i art. 4 Europejskiej Karty samorządu Lokalnego). Nie wynika wprost z przepisów prawa.

Zasada ta rozumiana jest w sposób, że to co może zrobić jednostka samodzielnie nie można jej zabronić wykonania zadania ani jej pomagać w tej kwestii. Dopiero w momencie gdy jednostka nie jest w stanie sama zrealizować jakiegoś działania, wtedy społeczność jej najbliższa powinna pomóc jej w realizacji tych działań, na tyle na ile jednostka sama nie może ich zrealizować (funkcja pomocnicza). Jednak gdy społeczność ta również nie jest w stanie zrealizować danych zdań - zwraca się do społeczności większej na szczeblu województwa, państwa. Szczebel centralny wchodzi w rachubę dopiero gdy szczebel regionalny nie może. Innymi słowy, odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić przede wszystkim te ograny, które znajdują się najbliżej obywateli.

Szczebel regionalny to administracja samorządowa potem rządowa.

Administracja samorządowa: najpierw gmina, potem powiat i na końcu województwo. Następnie państwo.

Na poziomie UE zasada ta oznacza, że Unia jako wspólnota pomaga lub za państwo realizuje dane cele, zadania gdy państwo członkowskie nie może tego dokonać.

Zasada ta ma ponadto zastosowanie na etapie przydzielania zadań organom, np. podstawówki będzie prowadzić gmina, ponieważ jest ona najbliżej obywateli i najlepiej zna potrzeby mieszkańców gminy.

9. Zasada kompetencyjności

Kompetencje - są w różny sposób definiowane przez doktrynę. My będziemy posługiwać się następującą definicją: Kompetencje jest to prawem określony zakres uprawnień i obowiązków przypisanych danemu podmiotowi. Zakres uprawnień i obowiązków jest determinowany zadaniami. To owe zadania prawnie określone będą wyznaczały zakres kompetencji organu, który jest niezbędny do realizacji tych zadań, np. będą wyznaczały właściwość organu - rzeczową, instancyjną, funkcjonalną. Będą wskazywały na zakres prawnych form jakimi organ będzie się posługiwał do realizacji danych zadań.

Zasada kompetencyjności oznacza, że do rozstrzygnięcia określonej sprawy w określonej formie prawnej jest właściwy - kompetencyjny tylko jeden organ administracji publicznej, który jednocześnie będzie charakteryzował się właściwością rzeczową, miejscową, funkcjonalną, instancyjną.

Zasada ta jest niezwykle ważna. Cały porządek prawny jest jej podporządkowany, szczególnie wtedy gdy występują spory kompetencyjne. Wyróżniamy spory:

1. Spór negatywny - żaden organ nie czuje się władnym do rozstrzygnięcia sprawy z danego zakresu.

2. Spór pozytywny - więcej niż jeden organ uważa się za władny do rozstrzygnięcia danej sprawy.

W obu przypadkach sytuacja jednostki jest dla niej niekorzystna, ponieważ skutek jest taki sam - sprawa nie zostanie załatwiona. By tego uniknąć istnieje zasada kompetencyjności.

Właściwość rzeczowa i miejscowa - nie ma co do zasady ustawowego charakteru, ponieważ może mieć miejsce właściwość delegacyjna - w administracji zjawisko występuje. Przykładowo istnieje możliwość współdziałania w administracji lokalnej (samorządowej), w gminie Łódź może być szerszy zakres zadań niż definiują to ustawy.

Porozumienie gmin w wyniku, których przejmuje się niektóre zadania innych gmin. Dojdzie do rozszerzenie kompetencji na rzecz uszczuplenia kompetencji w innych gminach.

10. Zasada centralizacji i decentralizacji

Centralizacja - sposób zorganizowania aparatu administracyjnego, w którym organy niższego szczebla są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyższego.

Zakłada brak samodzielności organów niższego stopnia, w konsekwencji ich uzależnienie od organów stopnia wyższego. Jest to zależność organizacyjna, nie wyczerpuje wszystkich zależności, ponieważ istnieje zależność personalna, osobowa. Organ wyższego stopnia ma prawo do obsadzania stanowisk w organach niższego stopnia oraz pociągania do odpowiedzialności służbowej, dyscyplinarnej. W administracji scentralizowanej dominuje powiązanie kierownicze, które wyraża się w możliwości nieograniczonego ingerowania przez organ wyższego stopnia w działalność podległych mu organów, posługując się zarządzeniami, poleceniami służbowymi. Ponadto uprawnienia decyzyjne są ulokowane na wyższych szczeblach hierarchii.

Układ zdecentralizowany - to przeciwieństwo centralizacji. Decentralizacji oznacza taki sposób zorganizowania administracji, w którym organ niższego stopnia:

1. Nie jest hierarchicznie podporządkowany organowi- stopnia wyższego

2. Dysponują określonym stopniem samodzielności w wykonywaniu zadań publicznych

Brak zależności organizacyjnych nie oznacza, że struktury administracyjne nie są zbudowane hierarchiczne. Nie występuje między nimi zależności służbowe, organizacyjne ograny są od siebie niezależne. Ograny wyższego stopnia dysponują uprawnieniami nadzorczymi w stosunku do organów niższych, opierając się tylko na kryterium legalności.

Decentralizacja może mieć charakter:

1. terytorialny - samorząd

2. rzeczowy - samorządy zawodowe/gospodarcze.

W całej administracji publicznej zasada centralizacji i decentralizacji jako zasady ustrojowe pozostają w określonej relacji wobec siebie. Jeśli w danym czasie w państwie, w określonym ustroju zasada centralizacji dominuje to oczywistym jest, że zasada decentralizacji musi być mniej lub wcale. Jeśli w innym układzie, państwie działa administracja na zasadzie decentralizacji, to zajmuje ona określoną przestrzeń kosztem centralizacji.

11. Zasada koncentracji i dekoncentracji

Koncentracja - rozumie się przez to pojęcie skupienie zadań i kompetencji do ich realizacji w gestii nielicznej grupy organów - zazwyczaj ulokowanych na najwyższych szczeblach.

Dekoncentracja - to rozproszenie skupionych wcześniej zadań i kompetencji na większą liczbę organów.

Relacje centralizacji, decentralizacji, koncentracji i dekoncentracji.

W ramach centralizacji może towarzyszyć dekoncentracja. Podział zadań na wiele organów umożliwia wykonywanie zadań administracji zcentralizowanej. W PRL-u administracja zdecentralizowana oznaczała podejmowanie decyzji przez ograny naczelne, dlatego musiało np. istnieć wielu ministrów gospodarki (5). Samo zjawisko zdecentralizowania może i jest niezbędne dla dekoncentracji ale o ile za tym nie udzie wyposażenie w pewną sferę wolności.

12. Zasada sprawności (efektywności)

Nie jest to zasada prawna w tym sensie, że prawo nie definiuje sprawności. Uznaje się, zasadę sprawnego działania za zasadę prawa w tym znaczeniu, że sprawność jest kategorią, którą posługuje się ustawodawca w licznych aktach normatywnych.

Inaczej mówimy o efektywności, ponieważ przyjmuje się, że wszystkie działania są efektywne przy osiąganiu celu przy możliwie najmniejszych nakładach.

Wyróżnia się 3 cechy efektywnego działania:

1. Skuteczność - zmierza do osiągnięcia określonego celu.

2. Korzystność - jeśli cenność wyniku użytecznego jest większa od kosztów.

3. Ekonomiczność - jeśli różnica między cennością wyniku użytecznego a kosztem jest większa choćby od jednego. Czyli jeśli zyski są większe niż koszty.

Zasada sprawności jest realizowana w ustawach samorządowych w rozdziałach dot. nadzoru. PRM może zawiesić pałania organ samorządu terytorialnego w razie nierokującego na przyszłość braku skuteczności. Brak skuteczności organów samorządu terytorialnego jest podstawą do użycia nadzoru gdy brak skuteczności jest naruszającym prawo. Nadzór może dot. tylko legalności jednostek samorządu terytorialnego użytego przez ograny rządowe.

13. Zasada dualizmu i monizmu w administracji

Zasada dualizmu i monizmu w administracji daje o sobie znać w aspekcie podmiotowym. W latach 1950-1990 administracja była zbudowana na zasadzie monizmu, oznacza to, że administracja działała tylko w oparciu o organy rządowe. Dualizm administracji lokalnej pojawił się dopiero od 1990r. gdy został reaktywowany samorząd terytorialny w Polsce.

Dualizm administracji ma konstytucyjne podstawy. Konstytucja zawiera postanowienia dot. samorządu terytorialnego i administracji rządowej. Wprowadza zasadę domniemania kompetencji na rzecz samorządu terytorialnego.

Zasady dualizmu i monizmu można dopatrywać się na poziomie zadaniowym, wyróżnia się:

1. Zadania własne

2. Zadania zlecone

Na poziomie jednostek samorządu terytorialnego występuje:

• W gminie - tylko monizm - ponieważ istnieje tylko administracja samorządowa (wójt/burmistrz/prezydent miasta)

• W powiecie - dualizm - występują organy administracji rządowej (powiatowi inspektorzy służb, inspekcji i straży) i z przewagą ograny administracji samorządowej (Rada Powiatu, Starosta)

• W województwie - dualizm - występują organy administracji rządowej (wojewoda) i samorządowej (sejmik wojewódzki)

14. Zasada zespolenia

Wprowadzona została wraz z decentralizacją administracji publicznej ale jej rozwój nastąpił w ramach reformy z 1998r. bo to wówczas przebudowano administrację rządową w terenie rezygnując z resortowego zorganizowania tej administracji na rzecz poddania tej administracji zwierzchnictwu wojewody jako zwierzchniku administracji ogólnej. Jest on zwierzchnikiem organów administracji o kompetencji szczególnej, działającej w terenie.

Zasada zespolenia przyjmowała różny wymiar. Początkowo miała być zespoleniem organizacyjnym, finansowym, personalnym i kompetencyjnym.

Przykładowo, organizacyjne zespolenie miało polegać na tym, że aparaty pomocnicze wchodzą w skład urzędu wojewódzkiego na poziomie województwa. Trudne do zrealizowania dla niektórych organów, ponieważ np. komendant wojewódzki policji - aparat pomocniczy policja wojewódzka - trudno wcielić w urząd wojewódzki. Dlatego przyjęło się, że to zespolenie będzie mieć niepełną formę. Organy będą zespolone o tyle o ile statucie, regulaminie tych organów pomocniczych będzie obejmował również je.

Zespolenie Finansowe - budżety organów administracji zespolonej mają stanowić element budżetu organu, który to zwierzchnictwo pełni. Nie uzyskało czystej postaci.

Zespolenie Osobowe - organ zespolony ma decydujący wpływ na powoływanie i odwoływanie pozostałych. Komendant główny powołuje komendanta wojewódzkiego policji. Dlatego znów mamy niepełną postać.

Zespolenie Kompetencyjne - organy administracji zespolonej działały co do zasady w imieniu wojewody, a tylko w przypadkach ustawowo wskazanych w imieniu własnym.

Na szczeblu wojewódzkim idea zespolenia polegała na tym, że pod zwierzchnictwem wojewody działają organy niższe. Dlatego mówimy o wojewódzkiej administracji rządowej. Rządowej dlatego, ponieważ działają one na szczeblu wojewódzkim. Powiat - powiatowa administracji zespolona. Nie ma na poziomie powiatu gronu administracji rządowej o właściwości ogólnej takiego jak wojewoda. Jedynym monokratyczny organem o kompetencji ogólnej w powiecie jest starosta. Dlatego pod jego zwierzchnictwem działają zespolone ograny administracji rządowej, ale starosta jest organem samorządowym, a nie rządowym.

W gminie - to wójt/burmistrz/prezydent miasta sprawuje zwierzchnictwo nad urzędem gminy, czyli nad pracownikami urzędu gminy, a także nad kierownikami gminnych jednostek organizacyjnych.

Idea nie objęła wszystkich organów administracji. Część z nich pozostaje poza zespoleniem. Organy te noszą miano organów administracji niezespolonych. Katalog tych organów jest ustawowo określony. By nie dopuszczać do zbyt łatwych zmian wśród tych organów, a w szczególności do ich rozrostu.

Zasada zespolenia administracji odnoszona jest do administracji samorządowej, np. na poziomie województwa zespolenie polega na tym, że całokształt kompetencji administracji samorządowej skupiony jest w organie samorządu terytorialnego a także w urzędzie marszałka województwa. Cały aparat pomocniczy skupiony jest w urzędzie marszałkowskim. Organ stanowiący - sejmik województwa. Organ wykonawczy - zarząd województwa. Marszalek jest przewodniczącym zarządu. Ale istnieją przepisy, które przyznają Marszalkowi pewne zadania, które podnoszą go do rangi organu. Jego aparat pomocniczy jest w urzędzie marszałkowskim.

W przypadku powiatu starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego, pełni on również zwierzchnictwo nad organami służb, inspekcji i straży.

Gmina - wójt/burmistrz/prezydent miasta pełni funkcje zwierzchnika nad pracownikami urzędu gminy i kierowników jednostek organizacyjnych, jemu przysługuje prawo zatrudniania/ zwalniania pracowników w urzędzie.

14. Zasada dobrej administracji

Prawo do dobrej administracji - wpływ na tę zasadę na prawo UE, szczególnie Karta Praw Podstawowych, która wymienia tę zasadę. Europejski Kodeks Dobrej Administracji, zawiera katalog zasad, których przestrzeganie gwarantuje dobrą administrację, są to np. zas. praworządności, zas. równego traktowania i zakazy dyskryminacji, zas. współmierności środków działania podejmowanych dla osiągnięcia zamierzonego celu, zakaz sięgania po środki, dla których nie ma podstaw prawnych albo których stosowanie nie jest uzasadnione interesem społecznym, zas. bezstronności, niezależności, obiektywizmu, zas. zgodnego z prawem oczekiwania i konsekwentnego działania, zas. doradztwa, zas. uczciwości, uprzejmości i życzliwości, zas. odpowiadania na pisma, potwierdzania odbioru pism w tym przekazywania do właściwego org pisma wadliwie skierowanego, zas. zagwarantowania stronom możliwości uczestnictwa w postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji, zas. załatwiania spraw w odpowiednim terminie, zas. uzasadniania decyzji, informowania o przysługujących od decyzji środkach prawnych, w tym doręczania decyzji, zas. ochrony danych osobowych, zas. udzielania informacji osobom bezpośrednio zainteresowanym daną sprawą, zas. udostępniania dokumentów zawierających informacje publiczne i prawo złożenia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Z Polskiej perspektywy nie jest to coś nowego, istniało to wcześniej. Niektóre zasady w dalszym ciągu nie mogą się „przyjąć” np. zasada uprzejmości

Koniec zasad ogólnych.

Źródła prawa administracyjnego

Źródła prawa miejscowego

W Konstytucji wymienione jest prawo miejscowe, jako te akta prawa powszechnie obowiązującego, które działają na terenie poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Właściwe do ich stanowienia są organy administracji lokalnej. Jest to prawna dopuszczalność zróżnicowanego zakresu normowania tego samego rodzaju spraw na różnym terenie. Na zróżnicowanie na wpływ warunki lokalne, potrzeba pewnej elastycznej reakcji normatywnej na pojawiające się potrzeby. Elastyczne tzn. ocena czy pewna potrzeba się pojawia czy nie, szybkość wydania danego aktu, dobra znajomość i dostrzeżenie potrzeb. Adm. lokalna - organami upoważnionymi są ograny samorządu terytorialnego, i terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej) - stanowi o tym 99 art. Konstytucji.

Akty prawa miejscowego są tworzone by uwzględniały lokalną specyfikę, którego akty obejmujące uregulowania całego kraju zrobić nie mogą, szybkość regulacji, by były w stanie odpowiadać lokalnym potrzebom. Są stanowione w gminach, powiatach, województwach, wojewoda, niektóre ograny administracji niezespolonej. Trzeba pamiętać, że akty prawa miejscowego mogą regulować tylko te kwestie, które nie są objęte treścią ustawy. Akty prawa miejscowego mają charakter komplementarno-uzupełniający, służą tylko uzupełnianiu treści ustaw.

Akty prawa miejscowego stanowią bogaty zbiór i może być klasyfikowany w różny sposób:

1. 
   Pochodzące od organów samorządu terytorialnego i pochodzące od organów administracji rządowej. Ze względu na rodzaj organu:

1. Organy samorządu gminnego (rada gminy) Ograny stanowiąco -

2. Organy samorządu powiatowego (rada powiatu) - kontrolne samorządu

3. Organy samorządu województwa (sejmik województwa) terytorialnego

4. Wojewoda

5. Terenowe organy administracji niezespolonej (np. dyrektor urzędu morskiego, dyrektor regionalnego urzędu gospodarki wodnej)

2. Ze względu na rodzaj upoważnienia do wydania tych aktów:

1. Upoważnienie Szczególne - są podstawą do wydawania aktów o charakterze wykonawczym; Są zawarte w ustawach materialno-prawnych.

Dzieli się upoważnienie szczegółowe na:

• upoważnienie obligatoryjne - które wyraźnie wskazują jaki organ, w jakiej formie ma wydać akt, czyli musi to zrobić. Np. Rada Gminy musi wydać akt określający wysokość podatku od nieruchomości.

• Upoważnienie fakultatywne - jeśli zaistnieje konkretna sytuacja to dany podmiot może wydać akt normatywny. Jest to możliwość, jego decyzja czy i kiedy z tej delegacji skorzystać. Np. prawo wodne - w przypadku wprowadzenia klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia suszy, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może wprowadzić w drodze rozporządzenia czasowego ograniczenie w korzystaniu z wód.

1. Upoważnienie Generalne - wskazują właściwy organ i ogólne przesłanki, które musza być spełnione, aby na tej podstawie akt był wydany; te upoważnienia dają najwięcej samodzielności organowi upoważnionemu. Są zawarte w ustawach ustrojowych.

3. Ze względu na treść aktu:

1. Akty prawa miejscowego zawierające STATUTY - przepisów ustrojowo organizacyjnych - wydawane przez organy samorządu terytorialnego, na podstawie upoważnienia generalnego. Określają wewnętrzny ustrój danej jednostki samorządu terytorialnego, są tworzone na wszystkich jego poziomach (organy stanowiące na podstawie generalnego upoważnienia umożliwiającego regulowanie ustroju jednostek samorządu terytorialnego w zakresie nieuregulowanym w ustawie). Np. statuty gmin, powiatów, województw, jednostek pomocniczych, np. sołectw, osiedli, dzielnic. Wydawane są również inne akty regulujące pracę zarządów jednostek samorządu terytorialnego i zasady zarządu mieniem danej jednostki samorządu terytorialnego. W rybie aktu miejscowego określane są zasady korzystania z samorządowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Występują dodatkowo, statuty związków komunalnych. Ze względu na charakter upoważnienia generalnego tworzenie tych aktów jest znaczne (jest ich dużo), dodatkowo przyczynia się do tego treść ustawy, która jest pełna pojęć nieostrych, które dają możliwość regulowania wielu kwestii.

Na początku w 1997r. samorządy nie miały wiedzy co dokładnie ma regulować statut, było wiele problemów. Dlatego ustawodawca zdecydował się na zamieszczenie w rozporządzeniu wzorcowego statutu, na którym większość samorządów się oparła. Rozporządzenie ministra jest aktem powszechnie obowiązujące, tym sposobem zarządy nie miały już samodzielności i dopiero po 3 latach zostało to zniesione. Obecnie samodzielność stanowienia statutu większych gmin pow. 20 000 mieszkańców jest ograniczona, ponieważ istnieje obowiązek uzgodnienia z PRM na wniosek właściwego ministra ds. administracji.

2. Akty prawa miejscowego zawierające przepisy wykonawcze - są stanowione na podstawie przepisów szczegółowych, upoważniających określony organ administracji terenowej (lokalnej) do określonego działania, do wydania danego aktu, np.: określenie stawki podatku lokalnego na danym terenie - podatki od nieruchomości, wpływy tych podatków stanowią budżety gmin.

Oprócz tego ustawy ustrojowe przewidują możliwość wydawania aktów o charakterze wykonawczym w ramach aktów prawa miejscowego lecz konieczne jest istnienie przepisu, który określa zakres i determinuje treść aktów prawa miejscowego. Jest to przeniesienie kompetencji z organu centralnego na lokalny. Ograny samorządu lokalnego mają dysponować lokalną perspektywą również interesy danej wspólnoty samorządowej mają być reprezentowane. Jest to regulacja dość prosta, oprócz organów jednostek terytorialnych mogą tworzyć organy rządowe, wojewoda. Katalog tych organów jest szeroki

3. Akty prawa miejscowego zawierające przepisy porządkowe - są wydawane na podstawie upoważnienia generalnego. Mogą być wydawane jedynie w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Są stanowione w przypadku zagrożenia takich dóbr jak życie, zdrowie, mienie, bezpieczeństwo, porządek publiczny, w powiecie dodatkowo: ochrona środowiska naturalnego. Ograny są upoważnione do stanowienia przepisów porządkowych mających na celu ochronę tych dóbr. Przepisy te zawierają nakazy/zakazy określonego zachowania, których przestyganie ma na celu do nieurealnienia się tych zagrożeń, albo do minimalizacji szkód. Przyczyna, która stanowi powód wydania tych aktów, to np. zagrożenie powodzią, zagrożenie pożaru lasu w czasie bezdeszczowej - dla których natura ma istotną rolę. Przyczynami mogą być organizowanie imprez masowych, w kwestii zmiany organizacji ruchu, poskromienie natury kibica .

Są wydawane na podstawie generalnego upoważnienia, zawartego w ustawach ustrojowych (ustawa z 05.06.1998 o samorządach powiatowych, ustawa z 05.06.1998 o administracji rządowej w województwie). W ustawach tych zawarta jest delegacja.

Stanowienie przepisów porządkowych rodzi pewne problemy, wynikające z generalnego charakteru upoważnienia. Podstawy do wydania przepisów porządkowych posługują się pojęciami nieostrymi (porządek, bezpieczeństwo, spokój publiczny).

Organy właściwe do stanowienia przepisów porządkowych:

Gmina - Rada Gminy. Czasem gdy potrzeba jest szybka reakcja normatywna akty porządkowe mogą wydawać w sprawach niecierpiących zwłoki wójt/burmistrz/prezydent miasta (czyli organ wykonawczy). Rada - forma uchwały, Wójt - forma zarządzenia, która wymaga przedstawienia na najbliższej sesji do zatwierdzenia przez Radę Gminy. Jeśli zostaną zatwierdzone obowiązują dalej, w przeciwnym wypadku gdy Rada Gminy odmówi ich zatwierdzenia tracą one moc prawną w terminie wskazanym przez Radę.

Jeśli przepisy substytucyjne szybciej przyniosły rezultat (zanim odbyła się sesja organu stanowiącego), to Rada Gminy określa tylko termin utraty mocy wiążącej, ale dlatego, że zrealizowały zamierzony cel.

Powiat - Rada Powiatu. Czasem gdy potrzeba jest szybka reakcja normatywna akty porządkowe mogą wydawać w sprawach niecierpiących zwłoki Zarząd Powiatu (organ wykonawczy powiatu). Rada Powiatu - forma uchwały, Zarząd Powiatu - forma uchwały, która również wymaga zatwierdzenia przez Radę Powiatu. (to samo co wyżej).

Województwo - organem właściwym do ich stanowienia jest tylko wojewoda. Są wydawane w formie rozporządzenia.

Przepisy porządkowe mogą być stanowione na 3 poziomach samorządu terytorialnego - o tym gdzie mają być stanowione decyduje zasiąg ich obowiązywania. Jeśli tylko w granicach gminy - w gminie, w granicach powiatu - w powiecie.


Np. Zielony las jest na terenie 3 gmin i 1 powiatu - wydaje Zarząd Powiatu.

Wydanie przepisów porządkowych wymaga by były to sprawy nie uregulowane w ustawie. Przepisy porządkowe mogą zawierać postanowienia przewidujące za ich naruszenie kary grzywny, które są wymierzane na zasadach i trybie określonych w przepisach o wykroczeniu. Przepisem porządkowym może być dzienne, 3 godzinne kopanie wałów przeciw powodziowych przez mężczyzn 18-55 rokiem życia, w momencie zagrożenia powodzią. W takich sytuacjach przepisy porządkowe mogą ograniczać wolności obywateli, bo są to stany wyższej konieczności.

Instytucja notyfikacji - Komisji Europejskiej należy przekazać projekt pomocy indywidualnej lub na restrukturyzację wraz z informacjami niezbędnymi dla oceny pomocy społecznej. Notyfikacja ma miejsce w przypadku programu pomocowego, w którym akt prawa miejscowego zawiera podstawę prawną do udzielenia tej pomocy publicznej, a jednocześnie szczegółowe warunki udzielenia tej pomocy zostały określone zgodnie z ustawą zawierającą podstawę dla wydania takiego aktu. W takim przypadku notyfikacji podlega wyłącznie projekt aktu prawa miejscowego, który będzie szczegółowo określał warunki udzielenia tej pomocy. Ta instytucja notyfikacji w pewnym stopniu ogranicza to swobodę stanowienia aktów prawa miejscowego.

Ogłaszanie przepisów porządkowych

W sposób prawem ogłaszanym - w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym na terenie tego województwa, którego przepisy dotyczą. W przypadku aktów prawa miejscowego zawierających przepisy porządkowe - mogą być ogłaszane w trybie uproszczonym, w formie obwieszczeń, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terytorium np. przez rozplakatowanie ogłoszeń w formie obwieszczeń, przy użyciu mediów o lokalnym zasięgu, poprzez ogłoszenie w gazecie. Przepisy wchodzą w życie po ich prawidłowym ogłoszeniu.

Obowiązki organów

Na wójcie, burmistrzu, prezydencie miasta ciąży obowiązek przesłania gminnych przepisów porządkowych do wiadomości wójtom, burmistrzom lub prezydentom sąsiednich gmin, a także staroście powiatu, na terenie którego gmina się znajduje. Powinno to nastąpić w dniu następnym po uchwaleniu przepisów.

Starosta obowiązany jest do przekazania ich organom wykonawczym gmin i sąsiednim starostom powiatów. Wojewoda obowiązany jest do przekazania Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, burmistrzom, prezydentom, wójtom gmin na których rozporządzenie porządkowe ma być stosowane.

Termin wejścia w życie przepisów porządkowych

Termin wejścia w życie przepisów prawa miejscowego jeśli nie stanowią one inaczej w ciągu 14 dni od ich ogłoszenia lub w terminie wskazanym w treści aktu.

Przepisy porządkowe wchodzą w życie 3 dni od dnia ich ogłoszenia - a jeżeli zwłoka ich wejścia w życie mogłaby powodować nieodwracalne szkody lub powodować poważne szkody dla zdrowia, życia dopuszczalne jest aby przepisy te weszły w życie w dniu ich ogłoszenia. Chodzi tu o wejście w życie w uproszczonej formie, data zawarta w obwieszczeniu będzie datą wejścia w życie lub bieg 3 dniowego vacatio legis. Niedopuszczalne jest wejście w życie przepisów w dniu ich ustanowienia.

Lobbing w procesie stanowienia prawa

Parlament ma prawo stanowić prawo. Członkowie parlamentu są wybierani przez społeczeństwo w drodze wyborów. Parlamentarzyści nie są najaktywniejszą grupą wychodzącą z inicjatywą ustawodawczą. Od parlamentarzystów nie wymaga się by posiadali wiedzę na każdy temat, dlatego wprowadzono instytucje lobbingu.

Lobbing - naciski, nieformalne wpływy w legalnym procesie, które parlament może skorzystać lub nie. W literaturze lobbing to wpływanie w granicach prawa na decyzje organów władzy publicznej z wyjątkiem organów wymiaru sprawiedliwości. Wpływanie w kierunku pożądanym przez daną grupę albo jednostkę. Działalność tego rodzaju nie może być prowadzona w indywidualnych sprawach.

Ustawa z 7.07.2005r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Ustawa wprowadza jawność działalności lobbingowej, którą otwiera jawność prac legislacyjnych od sformułowania projektu do uchwalenia ustawy. Ustawa ma charakter antykorupcyjny.

Lobbing mogą prowadzić osoby, dla których jest to normalna działalność gospodarcza, wówczas taka osoba prowadzi działalność lobbingową nie na swoją korzyść ale na korzyść zleceniodawcy.

Zawodowa działalność może być prowadzona przez w/w przedsiębiorcę lub przez osobę, która nie ma statusu przedsiębiorcy, która reprezentuje interesy osób 3 na podstawie umowy cywilno-prawnej.

Przepisy ustawy zobowiązują RM do informowania i ogłaszania w BIP co najmniej raz na 6 miesięcy programu prac legislacyjnych dotyczących projektu ustaw. Jest to zwięzła informacja zawierająca przyczyny danego rozwiązania prawnego, wskazanie istoty tych rozwiązań, dane personalne osoby, stanowisko która jest odpowiedzialna za opracowanie projektu.

Obowiązek ujawniania projektów aktów prawnych leży na PRM, RM i poszczególnych ministrach. Obowiązek leżący na naczelnych organach administracji publicznej gwarantuje realizację zasady jawności i każdy zainteresowany taką problematyką ma do tych prac dostęp. Jest to podstawa formalna do występowania w danej sprawie, do żądania wysłuchania publicznego dla danej ustawy.

Wysłuchanie publiczne - w ramach jego podmioty zainteresowane projektem danej ustawy mogą zgłosić swoje uwagi dotyczące go; może być to przeprowadzone dopiero po wniesieniu projektu ustawy do sejmu. Podmioty zainteresowane danym zagadnieniem w 1 czasie i w 1 miejscu mogą złożyć uwagi dotyczące tego zagadnienia. Ma to szczególną wartość gdy są 2 przeciwne stanowiska, ponieważ pozwala to na wyważenie stanowiska w danej sprawie.

Publiczne prawa podmiotowe

Publiczne prawa podmiotowe służą analizie porządku prawnego pod katem ochrony praw obywatela. Obywatel w stosunku z administracją jest zawsze w słabszej pozycji. Publiczne prawa podmiotowe są ściśle związane z zasadą demokratycznego państwa.

Publiczne prawa podmiotowe to taka sytuacja prawna jednostki (obywatel, jednostka zbiorowa, fundacja, stowarzyszenie), w ramach której może on opierając się na chroniących jego interesy prawne - normach prawnych, może skutecznie żądać czegoś od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo coś czynić. Wyróżnia się:

1. Pozytywne prawa podmiotowe - to skuteczne żądanie od państwa określonego zachowania. Z tym żądaniem występuje jednostka. Mogą oznaczać:

1. Prawo żądania od administracji publicznej określonego prawem zachowania się. Np. złożenie podania do urzędu o zmianę imienia. To prawo realizuje się w tym zakresie, że organ przeprowadzi odpowiednie postępowanie, zbada sprawę, wyda decyzję opierającą się na przepisach prawa.

2. Przysługujące jednostce prawo żądania aktu administracyjnego oznaczonej treści - w zależności jak są skonstruowane przepisy prawa, które są podstawą wydania określonej decyzji - można żądać jakiegoś zachowania się, np. gdy występują konkretne okoliczności organ jest zobowiązany do wydania aktu o oznaczonej treści. Są to przepisy związujące.

3. Domaganie się przez jednostkę nie tylko rozstrzygnięcia pozytywnego ale konkretnego, oznaczonego rozstrzygnięcia pozytywnego - ukończenie kursu prawa jazdy, zdanie egzaminu - na prawo do uzyskania prawa jazdy określonej kategorii (np. B, C)

4. Żądanie dopuszczenia do współdziałania z organem administracji przy podejmowaniu/rozstrzyganiu określonych spraw - to jest publiczne prawo podmiotowe, które stosują organizacje pozarządowe, których statut jest zgodny z występowaniem do organu o współdziałanie w sprawie publicznej i dyktowane interesem publicznym.

2. Negatywne publiczne prawa podmiotowe - istotą jest żądanie powstrzymania się od działań/ingerencji przez państwo, pozwalających jednostce w sposób swobodny na określone działanie/zachowanie. Może polegać na:

1. Lobbowaniu by Oran administracji nie reglamentował aktem normatywnym pewnych sfer działania jednostki, która dotychczas była reglamentacji pozbawiona.

2. Może stanowić nakaz wobec administracji, że nie wolno cofać przyznanych wczesnej uprawnień, jeśli nie można podnieść zarzutu wadliwego korzystania z tych uprawnień przez jednostkę, co powinno dodatkowo znaleźć wyraz w obowiązujących przepisach, np. cofnięcie uprawnienia musi być ustawowo określone - jeśli tego nie ma nie można go cofnąć. PRL - można było cofnąć uprawienie i nie przysługiwało od tego odwołanie.

Zlecanie funkcji z zakresu administracji publicznej

Zlecanie funkcji ma miejsce wówczas gdy spełnione są pewne przesłani: gdy podmiotowi nie będącemu organem administracji publicznej przepisy ustaw przyznają kompetencje do stosowania jednostronnych rozstrzygnięć w takich formach w jakich mogą to czynić ograny administracji publicznej. Chodzi tu głownie o stanowienie aktów administracyjnych.

Adresatem może być: organizacje pozarządowe, spółki prawa handlowego, przedsiębiorstwa, zakłady administracyjne, osoby fizyczne (rzadko).

To zlecanie musi mieć ustawowe podstawy, nie może nastąpić na podstawie aktu niższej rangi. Obejmuje to 2 sytuacje: Gdy sama ustawa zleca innym podmiotom wykonywanie określonych zadań a także gdy ustawa upoważnia określone organy administracji publicznej do powierzenia przez nich określonych zadań i kompetencji, które należą do ich właściwości podmiotom spoza struktury administracji. Może to być czynione na podstawie porozumień a jeśli zleceniobiorcą jest osoba fizyczna na podstawie umów. W przypadku instytucji zlecania funkcji, organ któremu zlecono wykonanie funkcji wykonuje te zadania nie w swoim imieniu ale w imieniu podmiotu zlecającego.

Zlecanie funkcji - prawo działania, wykonywania zadań administracji publicznej przez podmioty nie publiczne w formach nie władczych, czyli w formach do których tylko podmioty publiczne są uprawione do stosowania. Np. fundacje, stowarzyszenia, osoby fizyczne, spółki prawa handlowego - niepubliczne podmioty biorą na siebie zadania w formie prowadzenia szkół.

Prywatyzacja zadań administracji publicznej

Jest rozumiana jako odstępstwo od reguły, że podmioty administracji publicznej wykonują zadania w formach prawa publicznego.

Prywatyzacja może polegać na tym, że:

1. Następuje zmiana cech podmiotu wykonującego zadania publiczne (miejsce podmiotów publicznych jest zajmowane przez podmioty prawa prywatnego).

1. Podmiot publiczny przekształca się w podmiot prywatny.

2. Podmiot publiczny rezygnuje z realizacji określonego zadania, a jego miejsce zajmuje pomiot prywatny.

2. Zakres prywatyzacji:

1. Częściowa/niepełna (sensu largo) - organy adm. publicznej przekazują bezpośrednie wykonywanie zadań publicznych podmiotom niepublicznym zachowując dla siebie rolę organizatorów lub inicjatorów tych zadań. Występuje zdecydowanie częściej. Podmiot niepubliczny działa jak podmiot publiczny. Przy prywatyzacji niepełnej państwo nie rezygnuje z kontroli realizacji pewnych zadań. Np. szkoły prywatne, jeśli szkoła jest prowadzona przez podmiot niepubliczny działa na tych samych zasadach jak podmioty publiczne. Istnieje nadzór państwowy wykonywany przez Kuratora Oświaty (dla SP, GIM, LO) lub przez Państwową Komisję Akredytacyjną, która nadzoruje sposób nauczania przez szkoły wyższe.

2. Całkowita (definitywna, sensu stricto) - wówczas, gdy państwo całkowicie rezygnuje z zajmowania się niektórymi sprawami i z odpowiedzialnością za nie. Wówczas dotychczas zadania publiczne przestają nimi być. Występuje to bardzo rzadko. Np. w 1991r dokonana prywatyzacja notariatu. Notariusze dotychczas wykonujący zadania w ramach Państwowego Biura Notarialnego odpowiadali przed państwem. Obecnie odpowiadają przed sądem i prowadzą indywidualne kancelarie i działają we własnym imieniu, wg reguł prawa prywatnego.

3. Formy działania:

1. Zmianie ulega forma realizacji form publicznych na formy prywatne natomiast podmiot pozostaje ten sam - bez zmian - jest publiczny. Np. szpitale - pewne oddziały są całkowicie publiczne a niektóre są prywatne, np. chirurgia plastyczna. W oparciu o cennik można dokonać zabiegu korekty nosa, uszu. Podmiot jest publiczno prawny, który działa w formach prywatnych. Innym przykładem może być Uniwersytet Łódzki - zakład prawa publicznego - studia stacjonarne, formy prawa prywatnego - studia niestacjonarne.

Podział Terytorialny

Jest to względnie trwałe rozczłonkowanie terytorium państwa dokonywane na podstawie norm prawnych (np. ustaw) w celu określenia terytorialnych podstaw działania organów administracji publicznej, jednostek organizacyjnych państwa a także innych podmiotów, którym zlecono wykonywanych funkcji publicznych.

Podział terytorialny może przybierać różne struktury i formy w zależności np. od wielkości terytorium państwa. Można spotkać 5 szczeblowe podziały terytorialne - zależy to również od ustroju.

Podział terytorialny musi charakteryzować się:

Względną trwałością - nie może być traktowana jako bezwzględna, ponieważ wtedy nie można byłoby go zmienić. Względna trwałość zapewnia możliwość zmiany a dla obywatela stanowi pewność, gdzie można załatwić swoje sprawy, np. w którym urzędzie gminnym. Podział terytorialny jest dokonany dla określenia terytorialnych podstaw działania organów administracji publicznej, których zadania ulegają zmianie, one same są zmieniane, kto w jaki sposób zaspokaja potrzeby, powstają nowe.

Normy prawne - gwarancją trwałości podziału terytorialnego jest to, że wszelkie zmiany podziału terytorialnego są dokonywane na podstawie ustaw. Normy prawne ustanawiają podział rodzajów podziału terytorialnego. W podziale mogą być też stosowane akty prawne niższej rangi, np. rozporządzenia RM, zarządzenia, akty prawa miejscowego. Z jednej strony podział terytorialny powinien być trwały, ponieważ kontakt z nim mają przeciętni ludzie, którzy nie mają nic wspólnego z administracją, z drugiej wyznacza obszar działania organów adm.

Terytorium państwa - to przede wszystkim ląd wraz z wodami wewnętrznymi, ale jest to również przestrzeń pod powierzchnią ziemi, obszar powietrzny ponad lądem i lodami wewnętrznymi i przylegający do lądu pas wód morskich. Ponadto skład terytorium wchodzą pokłady statków powietrznych i morskich znajdujących się pod banderą danego państwa a także terytorium placówek dyplomatycznych danego państwa.

Dokonywany jest dla potrzeb administracji publicznej - a także dla jednostek organizacyjnych państwa a także innych podmiotów, którym zlecono wykonywanych funkcji publicznych.

Zasadniczy podział terytorialny:

Jest trójszczeblowy, którymi jednostkami są gminy, powiaty i województwa. Podstawą prawną dla tego podziału jest ustawa z 24.07.1998r. o wprowadzeniu zasadniczego, trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.

Istotną regulacją jest ustawa z 15.03.2002 o ustroju miasta stołecznego Warszawy - zawarte w niej są ustawowe zasady dla podziału zasadniczego.

Pozaustawowe zasady podziału terytorialnego to:

• Rozporządzenie RM 7.08.1998 w sprawie utworzenia powiatów.

• Rozporządzenie z 15.12.1998 w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia stosowania i udostępniania Krajowego Rejestru Urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego.

• Rozporządzenie RM 01.12.2001 w sprawie trybu postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin, nadawania gminie lub miejscowości statusy miasta, ustalania i zmiany nazw gmin i siedzib ich miast oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach.

• Rozporządzanie RM 9.08.2001 w sprawie tryby postępowania w trybie składania wniosków dotyczących tworzenia łączenia, dzielenia, znoszenia oraz ustalania granic powiatów, w sprawie ustalania i zmiany nazw powiatów i siedzib ich władz oraz dok wymaganych w tych sprawach.

Gminy

Gmina jako najmniejsza jednostka podziału terytorialnego i jednocześnie podstawowa jednostka zasadniczego podziału terytorialnego, których w Polsce jest ok. 2 500. W tym kształcie gminy pojawiły się w ramach reformy z 1972r.

Tworzenie, łączenie, podział gmin jest dokonywane za pomocą Rozporządzenia RM które może być podjęte z urzędu (z inicjatywy RM) lub na wniosek zainteresowanej rady gminy. W tym samym trybie następuje nadanie gminie statusu miasta.

Jeśli Rozporządzenie RM jest podejmowane z urzędu, wcześniej właściwy minister ds. administracji publicznej powinien zasięgnąć opinii zainteresowanych Rad Gmin, które powinny być poprzedzone przeprowadzeniem konsultacji społecznych z mieszkańcami danej gminy przez Radę Gminy.

Jeśli Rozporządzenie RM jest podejmowane na wniosek, wówczas wniosek Rady Gminy powinien być przeprowadzony konsultacjami z mieszkańcami. Wniosek powinien zawierać uzasadnienie merytoryczne, proponowanych zmian, z niezbędnymi dokumentami, mapami i wszelkimi informacjami które miałaby potwierdzać zasadność tego wniosku. Do wniosku powinny być dołączone opinie Rad Gmin, których te zmiany dotyczą (sąsiedzi). Również opinie sąsiednich Rad Gmin powinny być poprzedzone konsultacjami z mieszkańcami. Uzasadnienie powinno zawierać również aspekt dotyczące ukształtowania terenu, układ osadniczy, więzi gospodarcze i więzi pomiędzy mieszkańcami.

Obecnie regulacja prawna znajduje się w Rozporządzeniu RM z 2001r. w którym precyzyjnie opisuje się szczegóły tej procedury.

Nadanie gminie statusu miasta - zmiany są przeprowadzane przez cały rok ale wchodzą w życie w Nowym Roku kalendarzowym. Jest to uzależnione nowym rokiem budżetowym, który zaczyna się do 1 stycznia.

Nazwy ulic, placów, dróg publicznych i wewnętrznych i ich ustalanie pozostają w związku z gminą i są nadawane przez RG drodze uchwały.

Zamiany na poziomie gminy są bardzo niewielkie. Obecnie gminy istnieją w niezmienionym kształcie od 1972r. Potwierdza to trwałość podziału terytorialnego.

Powiat

Powiat obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin. Powiatem jest również cały obszar miasta na prawach powiatu.

Miasta na prawach powiatu zostały wprowadzone w ramach reformy z 1998 r. weszła w życie 01.01.1999. Obejmuje miasta pow. 100 tys. mieszkańców oraz miast które przestały być siedzibą wojewody z końcem grudnia 1998r. Ustawodawca przyjął, że ze specyfiki tych miast wynika, że mają możliwość i potrzeby wykonywania zadań powiatu. Dzięki nadaniu im tego prawa zostają wyposażone z 2 kategorie zadań - zarówno gminy jak i powiatu. Gminy mogły zrezygnować z nadania im statusu miasta na prawach powiatu do końca 1998r. był to Sieradz i Ostrołęka, które wcześniej były siedzibą wojewody.

Statut terytorialny Stołecznego Miasta Warszawy - w skali światowej przyjęło się, że stolice mają inny status niż pozostałe miasta w kraju. Tuż przed wojną Warszawa miała odrębny status - była i gminą i powiatem i województwem. W 1994r. nastąpiła kolejna zmiana Wawa stała się związkiem komunalnym 11 gmin warszawskich. Ustawa z 15.03.2002r. o ustroju miasta stołecznego warszawy - stanowi, że stolica jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu.

Istnieje możliwość dokonywania łączenia, dzielenia, zmiany nazw, siedzib władz w powiecie jest dokonywane Rozporządzeniem RM, które może być podjęte z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanej Rady Powiatu, Rady Miasta na Prawach Powiatu lub na wniosek Rady Gminy.

Z własnej inicjatywy - za pośrednictwem właściwego ministra ds. administracji publicznej zaciąga opinii zainteresowanych Rady Powiatu, Rady Miasta na Prawach Powiatu lub Rady Gminy. A te powinny wydać opinię po konsultacjach z mieszkańcami.

Na wniosek - również mamy do czynienia z konsultacjami z mieszkańcami. Wniosek taki powinien zawierać uzasadnienie merytoryczne (dokumenty, mapy), opinie rad powiatów, gmin, których wniosek dotyczy. Jeśli z wnioskiem występuje zainteresowana Rada to wówczas wniosek Rady powinien być przeprowadzony konsultacjami z mieszkańcami. Procedura analogiczna jak w gminie.

Jednak obowiązek przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami został ograniczony czasowo - na wyrażenie opinii poprzedzonej konsultacjami mieszkańcami organy mają 30 dni od dnia wystąpienia o opinię - termin ten może niweczyć angażowanie mieszkańców w procedurę - termin jest dość krótki, a nie wyrażenie opinii przez Radę we wskazanym terminie skutkuje uznaniem wymogu zaciągnięcia opinii za spełniony. Rady muszą ponadto uregulować w drodze uchwały zasady i tryb zasięgania opinii mieszkańców.

Województwo

W drodze Roz RM dokonywane mogą być jedynie zmiany granic województw np. związku ze zmianą granic powiatu po zasięgnięciu opinii Rad Sejmików, których zmiany dotyczą. Tworzenie, znoszenie województw wymaga drogi ustawowej. Jest to inaczej niż w przypadku gmin i powiatów - Rozporządzenie RM. Natomiast zmiana granic może odbywać się w drodze rozporządzenia Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii Rad Sejmików, których zmiany dotyczą.

Województw - jest 16 w PL. Kiedy je tworzono w ramach reformy z 1998r. to do końca 1998 nie było pewne ile ich będzie. Chodziło o spór jakie to województwo ma być, jedni zwracali uwagę na to, ze województwa mają być regionami - coś co przypomina regiony państw UE. Ale region ma szerokie znaczenie i jest ono zarówno w państwie unitarnym (Francja) lub związkowym (Niemcy). Region musi posiadać pewny kapitał ekonomiczny, narzędzia do stworzenia pewnych dużych przedsięwzięć, również jest to ważne w przypadku uzyskiwania pomocy z UE. Inni postulowali, że stworzenie dużych województw spowoduje rozpad państwa, doprowadzi do autonomii wielkopolski, śląska. Obecne 16 województw jest wynikiem kompromisu tych dwóch postulatów.

Pomocniczy podział terytorialny

Pomocniczy podział terytorialny ma charakter fakultatywny, aby konkretna gmina oceniła swoją sytuację, specyfikę, potrzeby i dla rzeczywistych potrzeb powinien być on utworzony. Jego utworzenie nie jest obowiązkowe, ponieważ jest tworzony dla organów. Pomocniczy podział terytorialny może być tworzony tylko w gminach i miastach na prawach powiatu.

Ponieważ pomocniczy podział terytorialny ma charakter fakultatywny, możliwe są zatem 3 sytuacje:

1. Niektóre gminy w ogóle nie tworzą jednostek pomocniczych

2. Niektóre gminy tworzą jednostki pomocnicze na części swojego terytorium

3. Jednostki pomocnicze tworzone są na terenie całej gminy

Zasady tryb tworzenia - nie jest ustalany w drodze ustawowej ale w drodze uchwal Rad Gmin. Dlatego w różnych gminach może to być trochę inaczej uregulowane. Dlatego możliwe jest, że w niektórych gminach nie będzie ani jednej jednostki pomocniczej, na niektórym obszarze w gminie będą one występować, lub na całym obszarze gminy będą. Tymi jednostkami mogą być sołectwa, dzielnice i inne - ustawodawca daje możliwość nazwania ich jeszcze inaczej, bo nie jest to katalog zamknięty.

Sołectwa są najczęściej na obszarach wiejskich, natomiast na obszarach zurbanizowanych - osiedla, dzielnice, miasto (miasteczko), które jest na terenie danej gminy położone.

Jednostki pomocnicze są tworzone przez Rada Gminy w drodze uchwały, podjętej z urzędu (z własnej inicjatywy) lub na wniosek mieszkańców. Jeśli RG występuje z tą inicjatywą musi wcześniej przeprowadzić konsultacji z mieszkańcami, i jest to niezbędny element podejmowania uchwały w tym przedmiocie. Oznacza to, że RG przeprowadza je, zapoznaje się z ich wynikami i bierze pod uwagę w podejmowaniu decyzji. Na wniosek mieszkańców - również przeprowadza się konsultacje.

Dzielenie, znoszenie, łączenie - przez RG, również może oznaczać różnorodne rozwiązania.

WARSZAWA: odrębne rozwiązania: Istnieje obowiązek ustawowy utworzenia jednostek pomocniczych - dzielnic. Ich tworzenie należy do Rady Miasta Stołecznego Warszawy, która podejmuje uchwałę w tym przedmiocie po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Wszelkie zmiany mogą być dokonywane przez cały rok ale wchodzę w życie 1.01 - wyjątkiem są lata, w których przeprowadzane są wybory samorządowe. W tym ostatnim przypadku zmiany mogą następować w dniu wyborów.

Podział terytorialny specjalny

Przedmiot działania jest zróżnicowany, ich zakres działania jest specyficzny i nie mieści się w obszarze podziału terytorialnego, np. może istnieje na terytorium 2 województw. Wszystkie jednostki specjalne tworzone w trybie ustawowym.

Różnorodność wyraża się w tym, że:

1. istnieją podziały trój, dwu i jednoszczeblowe,

Trójszczeblowe: np. Dla sądów: najniższy szczebel rejony - sądy rejonowe, okręci i apelacje.
Dla administracji wojskowej: okręgi, województwo, najmniejsza jednostka nienazwana przez ustawodawcę, obejmująca kilka powiatów ale też może się zdarzyć, że tylko jednego lub części. Dwuszczeblowe podziały: dla administracji miar: okręgi i obwody.

Podziały jednoszczeblowe: obejmują obszary całego kraju lub tylko jego części (wybrzeże dla administracji morskiej); dla żeglugi śród lądowej - działają dyrektorzy żeglugi śród lądowej - śród lądowe drogi wodne i inne wody; administracja górnictwa: jest to determinowanie wydobywaniem kopalni. Jednostką podziału są okręgi - 11. Ich charakter jest determinowany przez organy dla których zostają stworzone.

2. Większość z nich ma własne jednostki tego podziału ale niektóre jednostki tylko po części mają własne jednostki a po części wykorzystują jednostki zasadniczego podziału terytorialnego.

Podmioty administrujące

Wyodrębnia się podmioty administrujące i administrowane. W grupie podmiotów administrujących poczesne (zaszczytne/znakomite);| miejsce zajmują ograny administracji publicznej. Jest to wyodrębniona część aparatu adm. pub (wyodrębnienie organizacyjne) tworzona na podstawie prawa, działająca w imieniu i na rachunek państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. W ustawowych granicach upoważniona do posługiwania się środkami władczymi, ponadto wyposażona ustawowo w zadania publiczne z zakresu administracji publicznej i działająca w ramach przyznanych przez prawo kompetencji. Np. sądy, wyodrębnienie organizacyjne istnieje, działają w imieniu państwa ale nie mają żadnych zadań publicznych. Nie są organem administracji publicznej.

Podział ze względu na terytorialny zasięg działania organów, można wtedy wyodrębnić 2 rodzaje:

1. Ograny centralne - właściwość miejscowa obejmuje terytorium całego kraju: RM, PRM, Urzędy Centralne, Komendant Główny Policji/Państwowej Straży Pożarnej. Trzeba wyróżnić wśród nich naczelne organy (RM i inne ograny wchodzące w jej skład).

2. Ograny lokalne/terenowe - organy, których obszar działania ogranicza się do poszczególnych jednostek podziału terytorialnego, np. wojewoda.

Podział ze względu na charakter podmiotu władzy publicznej w imieniu i na rachunek którego organ działa:

1. Administracja państwowa (rządowa)

2. Administracja samorządowa - wójt/burmistrz/ prezydent miasta/zarząd powiatu

Podział ze względu na skład osobowy organu:

1. Monokratyczne (jednoosobowe) - związane przepisami prawa zadań i kompetencji organu z działaniami jednej osoby fizycznej. Cechy szybkość, sprawność, taniość, względna trwałość, łatwość ustalenia odpowiedzialności za działanie. Brak możliwości wszechstronnej oceny sprawy, skłonność do wadliwych rozstrzygnięć.

2. Kolegialne (wieloosobowe) - przepisy wyposażają w zadania z zakresu administracji publicznej i kompetencje zespół osób. Cechy: powolny tryb działania, zwiększone koszty, trudność z ustaleniem odpowiedzialności za podjęte rozstrzygnięcia. Możliwość bardziej wszechstronnego rozważenia sprawy, obiektywizm.

Podział ze względu na przedmiotowy zakres działania:

1. Ograny o kompetencji ogólnej - których przedmiot działania obejmują całość lub większość spraw dziedzin administracji na terenie całego państwa albo poszczególnej jednostki podziału terytorialnego. Np. PRM, ograny samorządów (bo nie wyłania się w jego ramach organów o kompetencji specjalnej), wojewoda (jako organ centralny administracji rządowej).

2. Organy o kompetencji specjalnej - ograny tworzone w wyniku rzeczowego podziału zadań w administracji publicznej. Są to ograny, których przedmiotem działania jest pewna specyficzna grupa spraw (pewne działanie). Np. wszyscy Ministrowie, urzędy centralne, terenowe ograny administracji rządowej. Organy administracji górnicza, skarbowa, wodna. Ograny kontrolne.

Podział ze względu na typ uprawnień jakimi organ dysponuje (ze względu na charakter kompetencji):

1. Ograny stanowiące - stanowią rozstrzygnięcia, które mogą mieć charakter generalny jak i indywidualny w zależności od adresata. Np. mieszkańcy gminy lub P. Jan Kowalski. Rozstrzygnięcia te mogą przybierać formę uchwał, rozporządzeń, decyzji administracyjnych. Stanowią absolutną większość. Na nich spoczywa główny obowiązek spełniania zadań publicznych.

2. Organy opiniodawczo doradcze - uczestniczą w wykonywaniu administracji poprzez wystawiania opinii, formułowania wniosków. Zazwyczaj są usytuowane przy innych organach, zazwyczaj stanowiących, ponieważ ograny opiniodawczo doradcze uczestniczą w procesie stanowienia prawa. Ograny stanowiące podejmują rozstrzygnięcia w bardzo dużym zakresie spraw, dlatego korzystanie z opinii organów doradczych jest bardzo istotne. Czasem istnieje obowiązek zasięgania opinii w określonej kwestii przez organ stanowiący. Najczęściej mają formę organu kolegialnego, ponieważ czas nie jest ich pierwszorzędną i pożądaną cechą, ponadto poprzez zróżnicowany skład można uzyskać wszechstronnie zanalizowanego stanowiska. Np. Rada Służby Cywilnej usytuowany przy ogranie o kompetencji specjalnej, Rada ds. przeciwdziałania narkomanii usytuowany przy ogranie o kompetencji specjalnej przy Ministrze ds. zdrowia.

3. Organy kontrolne - sprawują kontrolę. Przedmiot działania jest różny ale forma działania jest zawsze taka sama - przeprowadzenie kontroli. Ważne by podmiot kontrolujący miał większą wiedzę niż podmiot kontrolowany tylko wtedy taka kontrola ma szanse na poprawność i na przyniesienie oczekiwanych rezultatów. Taka kontrola może utwierdzić, że podmiot dobrze pracuje i ma to kontynuować lub ma na celu poprawienie błędów. Organy kontrolne są zazwyczaj organami i kompetencji specjalnej. Są to np. inspekcje (handlowe, ochrony środowiska), NIK - ale jest organem o kompetencji ogólnej.

Typy powiązań miedzy organami administracji publicznej

1. Kierownictwo - Jest to najsilniejszą więzią niższego i wyższego stopnia. Wymaga ona zależności hierarchicznej, służbowej. Organ kierujący dysponuje wszystkimi cechami jakimi prawo nie zabrania dysponować. Organ ten może w ramach kierownictwa sięgać po wszystkie formy działania, które uważa za celowe w wyjątkiem tych, których prawo oczywiście zabrania. Jest to wyliczenie negatywne. Ale istnieje również katalog uprawnień pozytywnych, ale nie jest to wyliczenie całkowite, ustawowo nie jest on określony. Są to uprawnienia:

1. odwoływania i powoływania organu kontrolowanego

2. ustalanie szczegółowego przedmiotowego zakresu działania organu kontrolującego

3. ustalanie sposobu działania

4. czasu realizacji poszczególnych zadań przez podmiot kontrolowany

Kierownictwo jest formą działania charakterystyczną dla administracji zcentralizowanej. Jako forma między organami zdecentralizowanymi nie występuje.

2. Nadzór - jeśli występuje tylko ten typ powiązań miedzy organami to organy nadzorowane mają prawem gwarantowany pewien zakres swobody działania. Nadzór opiera się na kontroli w tym sensie, że punktem wyjścia dla nadzoru jest kontrola, której negatywny wynik jest podstawą do zastosowania pewnych środków weryfikujących. Jeśli wynik kontroli jest pozytywny stwierdza się, że stan faktyczny jest zgodny z wcześniej przyjętego wzorcu i na tym kontrola się kończy. Natomiast jeśli wynik jest negatywny to organ nadzorczy może podejmować pewne środki których celem jest weryfikacja negatywnie określonego stanu faktycznego.

Organ nadzoru może sięgać po środki wyraźnie prawem dopuszczone. I po tylko takie. Nie występuje żadna podległość hierarchiczna, służbowa między organem nadzorującym a nadzorowanym. Podmiot nadzorowany ma ponadto swobodę działania. Jest to charakterystyczne dla administracji zdecentralizowanej.

3. Kontrola - to porównanie stanu faktycznego z przyjętym wcześniej wzorcem. Między organami istnieje tylko więź kontrolna i tylko to powiązanie występuje. Nie mówimy w tym przypadku o kontroli jako cechy następczej w stosunku do innych cech, np. do kierownictwa. Organ kontrolny przystępuje do działania i przedmiotem kontroli jest inny organ. Między tymi organami nie ma żadnych powiązań. W ramach kontroli mieści się porównywanie stanu faktycznego, ocena stanu faktycznego. Ocenę przekazuje się organowi kontrolowanemu i organu wyższego stopnia (kierowniczy), będącym nad tym organem. Kontrola kończy się wnioskami pokontrolnymi. Klasyczna kontrola nie obejmuje władczego oddziaływania na podmiot kontrolowany.

4. Koordynacja - to inaczej harmonizowanie, ujednolicanie działań różnych organów niezależnie od pewnego układu organizacyjnego, kierowniczego i służbowego jaki między tymi organami istnieje. Inne uprawnienia będzie mieć organ koordynujący w stosunku do organów, które kieruje oraz inna jest relacja gdy więzi opierają się na nadzorze. Może stosować tylko takie uprawnienia działania dozwolone przez prawo by nie naruszać swobody działania organów koordynujących. Wymienia się:

1. Koordynacje terenową - polega na wyposażeniu jednego z terenowych organów administracji w uprawnienia wobec innych działających na terenie właściwości tego 1. Np. Wojewoda działający w terenie w stosunku do innych organów działających w terenie.

2. Koordynację międzyresortową - ten rodzaj koordynacji polega na wyposażeniu 1 z naczelnych organów, ale może to być również inny organ w uprawnienia koordynacyjne wobec wszystkich organów zajmujących się określonym przedmiotem działania. Niezależnie komu te ograny podlegają, na jakim terenie działają. Np. PRM który nie działa sam ale poprzez wiceprezesów.

5. Współdziałanie - jest to najluźniejsza więź, która wymaga niezależności organów, które współdziałają. Aby wejść w taką relację niezbędna jest dobra wola, chęć organów. Jest to podejmowanie przez różne organy działań zmierzających do wspólnego celu. Ta definicja jest bardzo ogólna, ponieważ może ono przybierać najróżniejsze układy, np. działanie równoległe, 1 działa na innym etapie niż inny, podzielone role - a nie równoczesne działanie i nie równolegle. Na zasadzie wyjątku istnieje ustawowe określenie współdziałania. Ustawodawca rzadko to przewiduje, np. gdy nie ma gwarancji by 2 organy swobodnie ze sobą współpracowały a jest to konieczne.

Inne podmioty administrujące, realizujące zadania z zakresu ADM pub, które nie są organami adm. pub. Są one b zróżnicowane, jedne są tworzone dla realizacji zadań pub a inne będą wyposażane w te zadania, które zleci im organ administracyjny.

Przedsiębiorstwo - podział ze względu na zakres ich działania:

1. Przedsiębiorstwa komercyjne - ich głównym celem działania jest osiągnięcie zysku. W zależności od systemu politycznemu w różnym zakresie realizowały zadania z zakresu administracji publicznej. Np. w komunizmie budowały hotele robotnicze, mieszkania zakładowe, zapewniały transport zbiorowy do zakładów pracy, zapewnianie świadczeń socjalnych, tworzenie żłobków przyzakładowych, szkół technicznych przygotowujących do zawodu. Gdyby nie przedsiębiorstwa to administracja musiałaby zapewnić np. mieszkania - dlatego był to rodzaj odciążenia administracji. Zysk dla tych przedsiębiorstw państwowych w komunizmie nie było zbyt ważnym elementem. Po zmianie systemu w Polsce ta sytuacja się zmieniła. Zmalała liczna przedsiębiorstw państwowych, dążenie do zysku stało się niezbędnym elementem, to wszystko spowodowało, że przedsiębiorstwa zaczęły wycofywać się z większości świadczeń publicznych. Jednak firmy wyposażają pewnych wybranych pracowników i zapewniają im np. samochód służbowy, wynajmuje się mieszkania na koszt firmy. Jest to jednak skala mikro i nie ma to istotnego działania dla zwolnienia adm z tych świadczeń.

2. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej - którym przedmiotem działania jest udzielanie różnych usług o charakterze użyteczności publicznej w sferze komunalnej. Najczęściej są powoływane przez jednostki samorządu terytorialnego, najczęściej przez gminy i w węższym zakresie powoływane są przez Skarbu Państwa. Są powoływane dla realizacji świadczeń w zakresie usług komunalnych, to np. dostawa energii elektrycznej, wody, gazu, odprowadzanie ścieków, organizowanie transportu zbiorowego. Przedsiębiorstwa czasem realizują też zadania, które służą określonej grupie osób które są charakteryzowane jako zbiorowość. Wykonywanie zadań ma zazwyczaj infrastrukturalny charakter co polega na tym, że jej prowadzenie wymaga użycia urządzeń infrastruktury technicznej, np. linii elektrycznej, rur. Np. MPK. Do niedawna infrastrukturalny charakter świadczył o monopolistycznej pozycji na rynku, dzisiaj dzięki coraz lepszym możliwością technicznych pozycja monopolistyczna jest łamana. Przykładem jest poczta polska, dziś nie jest już monopolistą ale w dalszym ciągu jest przedsiębiorstwem użyteczności publicznej. Kolejna cecha działalności: realizacja działalności zadań publicznych nie powinno być obliczone na zdobycie max zysku. Dlatego przedsiębiorstwa te są tworzone przez organy władzy publicznej (państwo) lub jednostki samorządu terytorialnego. Przedsiębiorstwa z tytułu świadczenia świadczeń publicznych pozwala im się na osiągniecie zerowego wyniku finansowego, kredyty mogą być udzielane na preferencyjnych warunkach.

Zakłady administracyjne - (zakłady publiczne) - to podmioty, które są tworzone dla udzielania świadczeń, usług o szczególnym charakterze publicznym, np. o charakterze zdrowotnym, kulturalnym , socjalnym. Przykładem są szpitale, sanatoria, żłobki, szkoły, szkoły wyższe („teraz już Państwo wiecie gdzie siedzicie - w zakładzie ”), różnorakie domy pomocy społecznej, domy dziecka, biblioteki publiczne. Zakłady charakteryzują się względną samodzielnością, ale możliwe jest uzyskanie samodzielności przez zakłady, jest to tendencja oddolna ale też istnieje skłonność wyrażana przez podmioty tworzące te zakłady, by one uzyskały tą samodzielność. Wyraża się ona w kwestii finansowania swojej działalności. Co do zasady zakłady nie są samodzielne finansowo, są jednostkami budżetowymi. Ich wydatki są pokrywane z budżetu jednostki która zakład utworzyła, ale zyski też są częścią budżetu jednostki tworzącej. Chodzi o to by zakład nie był zainteresowany pozyskiwaniem zysku. Jednak w obecnym systemie gospodarki wolnorynkowej pokazały się mankamenty tej konstrukcji, nagłaśniane są gigantyczne długi tych zakładów, szczególnie szpitali.

Zakłady administracyjny może posiadać wyodrębnione środki osobowe (personel) i rzeczowe.

Specyfiką jest to, ze zakład jest kierowany jednoosobowo, któremu towarzyszy organ kolegialny. Np. rektor + senat UŁ.

Stosunek prawny łączący użytkownika zakładu z zakładem jest stosunek administracyjno-prawny. Niektóre powstają z mocy prawa (obowiązek szkolny), nawiązuje się na podstawie nie samego aktu normatywnego, ale aktu stosowania prawa (decyzji administracyjnej [o przyjęciu na uczelnie], orzeczenie sądowe [poddanie się leczeniu odwykowemu], wyroku sądu karnego [osadzenie w więzieniu]). Jest to klasyczny stosunek administracyjny bo występuje nierównorzędna pozycja uczestników stosunku. Wyraża się to w możliwości użycia władztwa, które jest wyrażone w regulaminie, który odnosi się do użytkowników zakładu. Wyjątkiem jest, że specyfika udzielanych świadczeń powoduje, że regulamin odnosi się również do osób trzeciej, np. osób odwiedzających chorego (użytkownik) w szpitalu (zakład administracyjny). To władztwo powoduje również to, ze użytkownik naruszający postanowienia regulaminu, może być poddany sankcjom, które są określone w regulaminie. Mówimy w tym przypadku o tzw. władztwie zakładowym - które może być podstawą do wydawania aktów jednostronnych, do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Podporządkowani mu są przede wszystkim użytkownicy, ale także inne osoby przebywające na terenie zakładu.

Zakłady administracji udzielają świadczeń w formie obowiązku jak i w formie dobrowolnej. Dobrowolnie - jest to reguła. W formie obowiązku na mocy orzeczenia sądu, decyzji administracyjnej.

Korzystanie z świadczeń może być odpłatne lub nieodpłatne.

Może być tworzony przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego, zazwyczaj nie posiadają osobowości prawnej (bo nie są samodzielne finansowo). Posiadanie osobowości prawnej jest raczej wyjątkiem (uczelnie wyższe, państwowe posiadają tą osobowość, ale jest to związane w wyposażanie ich w majątek, który ma służyć realizacji ich zadań).

Organizacje społeczne - które są rozumiane jako trwale zrzeszenia osób fizycznych lub prawnych, niewchodzące w skład aparatu państwa i nie będące równocześnie spółkami prawa prywatnego (cywilnego). Pojęcie organizacji społecznych obejmuje bardzo szeroki krąg podmiotów liczonych na kilkadziesiąt tysięcy w całym kraju.. Nie są tworzone dla realizacji zadań administracji publicznej. Ich głównym działaniem jest zadanie określone w ich statusie. Jednak mogą realizować te zadania na podstawie ustawy (która nakłada na nie pewne zadania) lub zawartej umowy cywilnej.

Organizacjami społecznymi są:

1. stowarzyszenia,

2. partie polityczne (działają na podstawie ustawy i posiadają swój status),

3. związki zawodowe,

4. samorządy,

5. związki wyznaniowe,

6. społeczno-zawodowe organizacje rolników.

Powstała też kategoria organizacji społecznych, na które 1% podatku dochodowego mogą przeznaczyć podatnicy na cele statutowe. Nie jest to odrębna kat. podmiotów tylko jest to status jaki organizacje pozarządowe mogą uzyskać.

Organizacje pozarządowe - używanie tego zwrotu w stosunku do organizacji społecznych jest błędne, ponieważ nie obejmuje wszystkich podmiotów należących do organizacji społecznych. Ponadto, do organizacji pozarządowych należą fundacje, które nie należą do kręgu podmiotów organizacji społecznych.

Organizacje pozarządowe - to kategoria, która pojawiła się po przemianach 1989r. Organizacje pozarządowe nie są jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i nie są to działające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej, utworzone na podstawie ustaw.

Fundacje - jest to inna niż organizacje społeczne kategoria podmiotów. Oprócz fundacji prawa prywatnego, istnieją również fundacje prawa publicznego.

Fundacje prawa prywatnego - tworzone przez osoby prawne/ fizyczne dla osiągania celów społeczno lub gospodarczo użytecznych. Np. ochrona zdrowia, rozwój nauki, gospodarki, kultury, sztuki, oświaty i wychowania, pomoc społeczna, ochrona zabytków, środowiska. Fundator wskazuje cel fundacji, wykazuje składniki majątkowe, które mają służyć działaniu fundacji. Majątek zawiera elementy rzeczowe (ruchomości jak i nieruchomości) jak i elementy pieniężne. Stworzone na podstawie ustawowej regulacji i swojego statutu. Fundacje mają osobowość prawną uzyskują ją z chwilą uzyskania do KRS (Krajowy Rejestr Sądowy).

Fundacje nie są organizacjami społecznymi, ponieważ ich działania są rozbieżne z zadaniami publicznymi administracji, chociaż nie jest to regułą, ponieważ zdarza się, że fundacje administracji realizują za nią fundacje. Np. fundacja zainicjowała pobieranie szpiku kostnego do walki z białaczką. Następnie działalność tą przejęła administracja.

Fundacje prawa publicznego- są tworzone w drodze ustawy przez państwo, lub z upoważnienia ustawowego (3 cechy). Państwo jest fundatorem, wyraża jego cel, wyposaża w środki majątkowe, ale państwo nie realizuje tego zadania w ramach struktur administracyjnych ale poprzez fundacje. Takie fundacje znane były już w Polsce w okresie XX międzywojennym, np. fundacja im. Ossolińskich, zajmuje się działalnością wydawniczą. Zakłady kórnickie - szerzyły wiedzę o najnowocześniejszych nowinkach rolniczych i kształciły rolników w tym zakresie. Od 2001 roku fundacja ta została reaktywowana. Fundacją jest również Centrum Badania Opinii Społecznych (CBOS).

Agencje - dyskusyjne jest twierdzenie, że jest to odrębna i jednorodna kategoria podmiotów zaliczanych do tej grupy. Od lat 90-tych znajdują się już o agencjach rozważania i klasyfikacje tych form organizacyjnych. Agencje to grupa podmiotów które spaja tylko to, że są tworzone przez państwo dla realizacji zadań państwa. Agencje to grupa zróżnicowana wewnętrznie, wyróżnia się 3 rodzaje:

1. Podmioty, które mają pozycje centralnych organów administracji państwowej (centralne urzędy) - są tworzone w trybie ustawowym, np. Państwowa Agencja Rozwiązywanie Problemów Alkoholowych. Agencja ta działa na obszarze całego kraju i podlega ministrowi właściwemu ds. zdrowia. Ta agencja ma za zadanie sporządzania projektów przeciw uzależnieniu alkoholowym.

2. Agencje będące państwowymi osobami prawnymi - agencje są tworzone w drodze ustawowej, np. Agencja Rynku Rolnego. Agencja te są zróżnicowane wewnętrznie, ponieważ zasady funkcjonowania, finansowania są zróżnicowane.

3. Agencje będące jednoosobowymi spółkami Skarbu Państwa - są to spółki prawa handlowego, są tworzone przez organy administracji państwowej - są o najczęściej naczelne organy administracji państwowej. Organy podpisują akt założycielski ale nie ma to wpływu na to, że są to spółki prawa handlowego, czyli są to podmioty prawa prywatnego, które są wykorzystywane do realizacji zadań dla administracji publicznej. Formy cywilnoprawne (prywatne) są wykorzystywane dla celów ogólnych, administracji. Np. Krajowa Agencja Poszanowania Energii.

Organy centralne

Administracja centralna - w podstawowym zakresie kształt adm. wyznaczają przepisy Konstytucji, czyli określone założenia organizacyjne i zasady funkcjonowania centralnego aparatu adm. Zgonie z art. 10 Konstytucji ustrój PR opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Ta zasada trójpodziału odnosi się do najważniejszych organów w państwie. Dotyczy to zwłaszcza władzy wykonawczej, gdzie wskazuje się jedynie RM i Prezydenta a przecież organów, które można zaliczyć do władzy wykonawczej jest więcej.

Tradycyjnie w ramach organów centralnych wyróżnić można:

1. Organy naczelne

2. Organy centralne - które określane są pod zbiorczą nazwą „urzędy centralne”. Zajmują one terytorium całego kraju. Wśród nich wyróżnia się naczelne organy adm.

Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej

Prezydent jest wybierany przez naród, w demokratycznych wyborach. Objęcie urzędu przez nowo wybranego prezydenta następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Kadencja trwa 5 lat, a rozpoczyna się w dniu objęcia urzędu przez Prezydenta. Aparatem pomocniczym Prezydenta jest Kancelaria Prezydenta PR. Prezydent nadaje jej statut, powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii.

Prezydent RP został włączony przez Konstytucję do organów władzy wykonawczej. Jednak jego pozycja różni się od innych organów mieszczących się w tej sferze. Pozycja Prezydenta jest swoista, ponieważ jego kompetencje dotyczą nie tylko sfery wykonawczej ale przenikają również do sfery ustawodawczej (np. podpisywanie ustaw) jak i sądowniczej (np. powoływanie sędziów).

Kompetencje są przyznane Prezydentowi przez Konstytucje i mają bardzo zróżnicowany charakter.

Prezydent RP kompetencje :

1. Związane ze sprawami zagranicznymi:

• Reprezentowanie państwa w sprawach zagranicznych

• Reprezentowanie państwa w stosunkach zewnętrznych

• Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych

• Mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli dyplomatycznych RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych

• Przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych

W zakresie polityki zagranicznej Prezydent jest zobligowany do współdziałania z PRM i właściwym ministrem!.

2. Związane z ochroną zewnętrznego bezpieczeństwa państwa

• Pełnienie funkcji Najwyższego Zwierzchnika Sił Zbrojnych RP (w czasie pokoju za pośrednictwem M właściwego ds. obrony narodowej)

• Mianowanie i zwalnianie szefa Sztabu Generalnego i dowódców sił zbrojnych

• Mianowanie na wniosek Prezesa Rady Ministrów Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych (funkcja na czas wojny)

• 
  Zarządzenie mobilizacji w razie bezpośredniego zew. Zagrożenia

bezpieczeństwa

• Użycie sił zbrojnych do obrony kraju

• Wprowadzenie stanów nadzwyczajnych

3. Kompetencje związane z ochroną wewnętrznego bezpieczeństwa kraju:

• Uprawnienie do wprowadzenia stanów nadzwyczajnych:

• Stanu wojennego

• Stanu wyjątkowego

4. W sferze prawodawstwa, są to:

• Prawo inicjatywy ustawodawczej,

• Prawo veta,

• Prawo zwracania się do TK o zbadanie zgodności przepisów z konstytucją.

• Prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy,

• Prawo do ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych

• Stanowienie rozporządzeń wykonawczych

• Prawo wydawania

• Prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, jeśli w okresie stanu wojennego okaże się, że Sejm nie może się zebrać na posiedzenie.

Kompetencje Prezydenta w sferze prawodawczej są dość skromne. Zgodnie z postanowieniami Konstytucji Prezydent w ramach swoich uprawnień wydaje akty urzędowe, które jednak dla swojej ważności wymagają kontrasygnaty PRM. Brak podpisu powoduje ich nieważność, ponieważ Prezydent w tym zakresie nie może działać samodzielnie.

5. Kompetencje dot. Rady Ministrów:

• Desygnowanie Prezesa RM

• Powoływanie RM

• Dokonywanie zmian w RM na wniosek Prezesa RM

• Zwoływanie posiedzeń Rady Gabinetowej (PR pod przewodnictwem Prezydenta)

6. Kompetencje dot. obsadzania najważniejszych stanowisk w państwie:

• Powoływanie sędziów

• Powoływanie Prezesów SN

• Powoływanie Prezesa NSA i v-ce prezesów

• Powołanie Prezesa TK i v-ce prezesów

• Powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej

• Powoływanie członków KRRiT

• Występowanie z wnioskiem o powoływanie Prezesa NBP

Funkcje administracyjne Prezydenta, jako głowy państwa w sprawach indywidualnych:

1. Nadawanie obywatelstwa polskiego

2. Wydawanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa

3. Nadawanie orderów i oznaczeń

4. Stosowanie prawa łaski

5. Nadawanie tytułu naukowego profesora

Funkcje te łączy to, że dotyczą spraw indywidualnych. Jednak są one wewnętrznie zróżnicowane. Istnieją takie wśród nich uprawnienia, które charakteryzują się ogromną sferą uznaniowości, np. nadawanie obywatelstwa polskiego, ponieważ prezydent może lub nie nadać obywatelstwo, nawet jeśli obcokrajowiec spełnia przesłanki, które muszą być spełnione przy ubieganiu się o obywatelstwo. Inne funkcje są wyrazem rangi organu, który w te uprawnienia jest wyposażony, wysoką rangą jest otrzymanie tytułu profesorskiego przez prezydenta. Jest ona poprzedzona pewną, szczegółową procedurą.

Wśród kompetencji Prezydenta należy wspomnieć również o uprawnieniach związanych z funkcjonowaniem i działalnością Parlamentu., są to:

1. Zobowiązanie do zwołania pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i Senatu

2. Może zgłosić się z orędziem do Sejmu/Senatu i Zgromadzenia Narodowego

PREZES RADY MINISTRÓW

PRM - jest odrębnym obok RM organem wymienionym w Konstytucji. W wyniku reformy adm.-gospodarczej pozycja prawna PRM uległa znacznemu wzmocnieniu.

RPM jest desygnowany przez Prezydenta, a następnie zaczyna formować rząd. Jest odpowiedzialny za przygotowanie programu działania RM, ubiega się o udzielenie wotum zaufania przez Sejm, występuje do Prezydenta z wnioskiem o dokonanie zmian w składzie RM. To wskazuje, że PRM ma istotny wpływ na powstanie, istnienie i funkcjonowanie RM.

PRM występuje w 2 roli. Z jednej strony jest przewodniczącym kolegialnego organu jakim jest RM. Z związku z tym ma określone zadania i kompetencje. Z drugiej strony, jest monokratycznym, naczelnym organem adm. państwowej, wyposażonym we własne kompetencje i zadania. Podkreślić należy, że te 2 role nie są od siebie ściśle oddzielone, ale przeciwnie przenikają i przeplatają się wzajemnie.

Kompetencje PRM

Kompetencje PRM jako przewodniczącego RM: (określa to Konstytucja/ustawa o rządzie)

1. Reprezentowanie RM

2. Kierowanie pracami RM

3. Kierowanie i koordynowanie pracami poszczególnych ministrów

4. Zapewnienie wykonania polityki RM i określanie sposobów jej wykonania

5. Wyznaczanie ministrom określonych zadań oraz spraw, w których minister działa z upoważnienia PRM

6. Zwoływanie posiedzeń Rządu

7. Przewodniczenie obradom - co daje PRM oddziaływanie na tok pracy i na treść podejmowanych uchwał

Ponadto ustawa o rządzie w art. 5 wymienia przykładowe uprawnienia PRM w stosunku do M.:

8. Może żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dot. danej sprawy od M., kierownika urzędu centralnego, wojewody, pracowników urzędów organów adm. rządowej

9. Wyznaczyć M. zakres spraw, z których M. ten działa z upoważnienia PRM

10. Zwołać posiedzenia z udziałem M./ kierowników urzędów centralnych/ wojewodów/ organów pomocniczych RM/PRM - bez względu na ich skład i im przewodniczyć

11. Zarządzić przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk członków RM

12. Rozstrzygać o zakresie działania M. w razie sporu kompetencyjnego.

PRM jako samodzielny, monokratyczny, naczelny organ adm. rządowej posiada szerokie kompetencje:

1. Kompetencje w zakresie stanowienia prawa obejmują:

1. Wydawanie rozporządzeń na podstawie ustaw i w celu ich wykonania - akty powszechnie obowiązujące

2. Wydawanie zarządzeń mających charakter aktów wewnętrznych, obowiązujących jedynie jednostki podległe organizacyjnie PRM

3. Kieruje procesem legislacyjnym RM i nadzoruje jego przebieg

4. Wydaje Dziennika Ustaw RP i Monitora Polskiego

2. Kompetencje nadzorcze wobec jednostek samorządu terytorialnego - podejmuje je w granicach i formach określonych w Konstytucji i w ustawach o samorządzie gminnym/powiatowym/województwa.

3. Kompetencje kierownicze i nadzorcze w stosunku do organów adm. rządowej i terenowej (wojewodów)

4. Kompetencje kierownicze i nadzorcze w stosunku do centralnych organów adm. rządowej, np. ABW, AW, CBA, Urząd Zamówień Publicznych. Realizując te kompetencje PRM może wydawać tym organom wiążące wytyczne i polecenia, które nie mogą dot. rozstrzygnięć co do istoty spraw załatwianych w drodze decyzji administracyjnej

5. Kompetencje o charakterze personalnym:

1. Kształtowanie składu osobowego RM

2. Obsadzanie stanowisk kierowniczych w adm. rządowej

3. Powołuje i odwołuje Sekretarzy/Podsekretarzy/kierowników niektórych urzędów centralnych/z-ców kierowników tych urzędów

4. Powołuje i odwołuje wojewodów

5. Jest zwierzchnikiem służbowych pracowników adm. rządowej centralnej i terenowej, ogólnej i specjalnej

6. Jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej

Organy działające przy PRM

Przy PRM działa Rada Legislacyjna i Rządowe Centrum Legislacji. Istnieć mogą również inne organy opiniodawczo-doradcze, którymi są np. Rada Służby Publicznej (od 2009 nie istnieje), Rada Służby Cywilnej, Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.

Pomocą w wykonywaniu wielu funkcji PRM mogą być v-ce Prezesi. V-ce może być kilku lub jeden, decyduje o tym PRM. Ponadto, v-ce Prezes w razie nieobecności PRM może pełnić jego obowiązki (a w razie niepowołania jeden z M).

V-ce Prezes - nie jest samodzielnym stanowiskiem, wykonuje on zadania zlecone mu przez PRM. W wykonywaniu funkcji PRM (zastępstwo) występuje w imieniu i z upoważnienia PRM i przed nim odpowiada z powierzonych mu zadań i kompetencji.

Jednak inna jest pozycja v-ce prezesa RM, który jednocześnie kieruje określonym działem adm. rządowej. Pełniąc funkcje M., posiada on prawem określone zadania i kompetencje. Wówczas v-ce ma status jednoosobowego naczelnego organu adm. państwowej.

Kancelaria PRM - zapewnia obsługę PRM/RM/v-ce/Kolegium ds. Służb Specjalnych/Rady Legislacyjnej. Kancelaria może także obsługiwać pełnomocnika rządu i inne wskazane organy pomocnicze i wewnętrzne wskazane przez PRM.

Kancelarią kieruje szef Kancelarii PRM. Jest on powoływany i odwoływany przez Premiera, tak samo jak sekretarze i podsekretarzy Kancelarii.

Szczególny zakres działania, organizację i jednostki nadzorowane przez Szefa Kancelarii określa PRM w drodze zarządzenia. W skład Kancelarii wchodzą gabinety polityczne, sekretariaty PRM/v-ce/M., biura, departamenty.

Rada Legislacyjna - jest organem opiniodawczo-doradczym PRM i RM w sprawach stanowienia prawa i oceny jego stanu. Istnieje od 1972 roku. Obecnie Rada Legislacyjna działa na podstawie art. 14 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów i wydanego na jej podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie zadań Rady Legislacyjnej oraz szczegółowych zasad i trybu jej funkcjonowania. Rada Legislacyjna to zespół teoretyków i praktyków prawa powoływany przez premiera spośród wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki prawa.

RADA MINISTRÓW

RM jest drugim obok Prezydenta segmentem władzy wykonawczej . Unormowania prawne dot. RM zawiera Konstytucja, a w szczególności jej VI rozdział + ustawa o RM z 1996r.

Rada Ministrów - jest to kolegialny organ, w skład którego wchodzą inne ograny. Jest to nietypowa sytuacja. PRM jest przewodniczącym RM ale również ma również prawem przyznane wyłączne zadania, dzięki którym jest odrębnym organem. To samo Ministrowie. Przewodniczący badań naukowych - też jest odrębnym organem, który wchodzi w skład RM.

RM jest organem, którego zakresem działania jest określony w oparciu o generalną klauzurę kompetencyjną, która wyraża się w tym, że RM posiada uprawnia w zakresie prowadzenia bieżącej polityki państwa i związku z tym należą do niej wszystkie sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów publicznych, dla organów państwowych i samorządu terytorialnego. Jest to organ o kompetencji ogólnej.

RM sprawuje kierownictwo całej administracji rządowej na w tym lokalnej. Związki z samorządem RM są luźne, ponieważ to PRM (jako samodzielny organ) ma uprawnienia nadzorcze wobec samorządu terytorialnego.

W skład RM wchodzą Ministrowie (- sami). M są dwojakiego rodzaju, wyróżnionymi przez Konstytucje:

1. M. kierującymi określonymi działami administracji rządowej (M resortowi)

2. M. realizujący zadania zlecone przez PRM (Ministrowie bez teki)

Ad. 1) Powołanie Ministrów resortowych jest obowiązkowe. Lista działów jest określona ustawowo, zatem muszą istnieć odpowiadający im M.

Ad.2) Powołanie Ministrów bez teki zależy od woli PRM. Sposób określenia zadań zleconych M. przez PRM został uregulowany w ustawie o rządzie. Musi nastąpić to w drodze rozporządzenia PRM.

Ponadto, powołanie do składu RM v-ce ministrów zależy do woli Premiera jak i uzgodnień w dokonanych w ramach koalicji.

Powołanie przewodniczących komitetów określonych w ustawach wynikać musi z ustaw szczególnych.

Natomiast jeżeli ustawa szczególna nie przewiduje powierzenia M. kierowania działem adm. rządowej, a przewiduje utworzenie w tym celu komitetu i stanowi, że przewodniczącym tego komitetu jest Naczelnym Organem Adm. Państwowej, to wówczas M. staje się członkiem RM. Do takiej sytuacji stosuje się przepisy odnoszące się do M. kierującymi działami adm. rządowej. Np. Komitet Integracji Europejskiej.

Ponadto, M. dzielą się na :

1. Obligatoryjnych - PRM i M

2. Fakultatywnych - v-ce prezesi, przewodniczący komitetów określonych w ustawach

Powoływanie RM

Proces powoływania RM jest bardzo złożony. Występuje tu bowiem kilka możliwości, które mogą być zastosowane w określonej kolejności. Powołanie RM wymaga współdziałania Prezydenta i Sejmu - czyli najwyższych organów w państwie.

I tryb: Prezydent w 1 kolejności desygnuje PRM i na jego wniosek powołuje RM w składzie zaproponowanym przez PRM. Ma to miejsce w ciągu 14 dni od 1 posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji RM. Następnie PRM, w ciągu dni od powołania RM, przedstawia Sejmowi program działania RM wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

W razie niepowołania RM w tym trybie lub nieudzielenia wotum zaufania zastosowanie na II tryb, w którym inicjatywę przejmuje Sejm.

II Tryb: Sejm w ciągu 14 dni (od upływu 1 posiedzenia lub powołania RM) wybiera PRM oraz proponowanych przez niego członków RM. Wybór następuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Wybraną przez Sejm RM powołuje Prezydent.

III Tryb: W przypadku niepowodzenia poprzedniego trybu inicjatywę ponownie podejmuje Prezydent. Prezydent powołuje PRM, a na jego wniosek członków RM. Sejm udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczny członków. Nieudzielenie wotum zaufania skutkuje skróceniem kadencji Sejmu i zarządzeniem przez Prezydenta wyborów parlamentarnych.

Funkcjonowanie RM jest związane z kadencyjnością Sejmu. Ukonstytuowanie się nowo wybranego Sejmu powoduje złożenie dymisji przez dotychczasową RM i powołanie nowej. W określonych przypadkach może dojść do dymisji RM, którą PRM może złożyć w określonych przypadkach:

1. Ukonstytuowanie się nowo wybranego Sejmu

2. Nieudzielenie przez Sejm wotum zaufania RM

3. Uchwalenia przez Sejm wotum nieufności wobec RM

4. Rezygnacji przez PRM z dalszego pełnienia funkcji.

Złożenie dymisji i jej przyjęcie przez Prezydenta nie powoduje zakończenia funkcjonowania RM. Prezydent jest obowiązany do powierzenia RM dalszego sprawowania funkcji do czasu powołania nowej RM.

Tryb pracy RM

RM działa kolegialnie, na posiedzeniach, które zwołuje PRM. PRM ustala porządek obrad i im przewodniczy. Posiedzenia odbywają się w stałych terminach wyznaczonych przez PR. W uzasadnionych przypadkach PRM może wyznaczyć inny termin posiedzenia, zawiadamiając członków RM nie później niż na tydzień przed stałym terminem posiedzenia.

Rozstrzygnięcia na tych posiedzeniach zapadają w drodze uzgodnień. Wyjątek: gdy formuła uzgodnień nie przyniosła pożądanych rezultatów. Rozstrzygnięcia wtedy zapadają w drodze głosowania, w razie równej ilości głosów, głos przewodniczącego jest decydujący.

Posiedzenia rządu mają charakter poufny, ale nie można tego utożsamiać z tajnością obrad. Media nie uczestniczą w posiedzeniach, nie są publikowane sprawozdania z posiedzenia rządu. Tajnością może być objęte całe posiedzenie lub jego część (poszczególne punkty). Wtedy pewne relacje z ustaleń rządu będą pominięte, tak jakby w ogóle nie było dyskusji na ten temat. Jeżeli tajnością będzie objęte cale posiedzenie to nawet opinia społeczna nie będzie wiedzieć, że posiedzenie miało miejsce. Poufność nie oznacza, że żadne dokumenty nie są sporządzane, są ale nie są publikowane opinii społecznej, ale są dostarczane członkom rządu, by np. poczynić pewne uwagi, poprawki.

Jednak PRM z własnej inicjatywy lub na wniosek członka RM może zezwolić zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu RM w całości lub w części oraz na udzielania wyjaśnień.

Ustawa o RM nakłada na RM obowiązek informowania opinii pub. o przedmiocie posiedzenia, uzgodnionych rozstrzygnięciach (z wyłączeniem tych, które są objęte tajnością). Ten obowiązek łączy się z zasadą jawności adm., służącej do realizacji obywatelskiego prawa do informacji publicznej .

Posiedzenie przygotowuje i obsługuje Sekretarz RM. Do niego należy:

1. Doręczanie uczestnikom zawiadomień o posiedzeniach wraz z porządkiem obrad (nie później niż na 5 dni przed datą posiedzenia)

2. Przyjmowanie od wnioskodawców projektów dokumentów rządowych i przekazywaniem ich RM

3. Opracowanie protokołu ustaleń przyjętych przez RM

4. Przygotowanie dokumentów rozpatrywanych przez RM

5. Przygotowanie dokumentów przedkładanych PRM do podpisu

6. Uczestniczy w rozpatrywaniu spraw przez RM.

W sprawach szczególnej wagi Prezydent może zwołać Radę Gabinetową, którą tworzy RM, pod przewodnictwem Prezydenta. RG nie przysługują kompetencje RM, a jej uzgodnienia mają charakter doradczy.

Kompetencje RM

Podstawowe zadania RM są określone w Konstytucji, ustawie o rządzie i w innych ustawach szczególnych. Podstawowy zakres kompetencji RM wynika z jej przynależności do władzy wykonawczej. Działania te obejmują funkcje związane z bieżącym zarządzaniem państwem i organizacją jego funkcjonowania. Konstytucja ponadto przyznaje domniemanie kompetencji na rzecz RM, przyznając jej prawo do podejmowania decyzji we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych dla innych organów państwowych (Prezydenta, PRM, wyspecjalizowanych organów adm. rządowej, samorządu terytorialnego). Ustanowienie tego domniemania umożliwiło rezygnację z pełnego wyliczenia konkretnych zadań i kompetencji RM.

Podstawowe i zarazem przykładowe zadania RM zostały wyliczone w art. 146 ust.1 Konstytucji:

1. Kierowanie adm. rządową - koordynowanie i kontrola działalności organów adm. rządowej

2. Stanowienie prawa - kompetencje do wydawania:

1. Rozporządzeń wykonawczych do ustaw - stanowią źródło prawa powszechnie obowiązującego

2. Podejmowanie uchwał - będącymi aktami normatywnymi, wiążącymi organy i jednostki adm. rządowej

3. Prawo inicjatywy ustawodawczej

4. Prawo do nadawania swoim projektom ustaw charakteru pilnego

5. Kierowaniem wykonania budżetu państwa - wiąże się z tą kompetencją:

1. Uchwalenie projektu budżetu

2. Uchwalenie zamknięcia rachunków państwowych

3. Uchwalenia sprawozdania z wykonania budżetu

4. Ochrona interesów SK

6. Zapewnienie wykonywania ustaw - stanowi wyraz z prawie do wydawania rozporządzeń wykonawczych, które odnoszą się do wszystkich dziedzin życia publicznego

7. Zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego - łączy się z tym sprawowanie ogólnego kierownictwa obronnością kraju. RM musi współdziałać z Prezydentem, który również odpowiada za bezpieczeństwo kraju.

8. Sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, obejmuje to:

1. Zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji

2. Zawieranie i wypowiadanie umów międzynarodowych

Na RM istnieje również obowiązek współpracy z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkowstwem RP w UE. Dotyczy to:

1. Stanowienia prawa UE

2. Tworzenia prawa polskiego wykonującego prawo UE

3. Opiniowanie kandydatów na niektóre stanowiska w UE

RM musi przedstawiać Sejmowi i Senatowi informacji o udziale PR w pracach UE nie rzadziej niż raz na 6 m-cy. Natomiast Sejm i Senat na żądanie RM ma obowiązek przedstawić informacje na temat spraw związanych z członkowstwem UE.

MINISTROWIE

Ministrowie - stanowią podstawową i najliczniejszą grupę członków RM. M są dwojakiego rodzaju, wyróżnionymi przez Konstytucje: (jak już wspomniałam wcześniej)

1. M. kierującymi określonymi działami administracji rządowej (M resortowi)

2. M. realizujący zadania zlecone przez PRM (Ministrowie bez teki)

Istotą urzędu M. jest specjalizacja przedmiotowa, ponieważ każdy z M. realizuje pewną część zadań RM jako całość. Pozycja M. ma dwojaki charakter (tak jak PRM). Z jednej strony M. jest członkiem RM, organu kolegialnego w własnych kompetencjach.

Z drugiej strony jest on odrębnym organem adm. rządowej, kierującym określonym działem adm. rządowej. Trzeba podkreślić, że w charakterze jednoosobowego organu nie występują M., którym PRM powierzył wypełnienie określonych zadań.

M. jest powoływany z całą RM lub osobno.

Procedurę odwołania M. przewiduje Konstytucja.

Ustawy określają zakres działania M. kierującego odpowiednim działem adm. pub.

Konstytucja nie określa ani nazw M. ani działów.

PRM w drodze rozporządzenia, ustala zakres działania M., niezwłocznie po ich powołaniu.

PRM w drodze rozporządzenia, określa ministerstwo lub inny urząd adm. rządowej, który ma obsługiwać M. W przypadku M. kierującym działem adm. rządowej ustala organy i jednostki organizacyjne poległe M. lub przez niego nadzorowane.

Ustawa o działach, przewiduje (co jest wyjątkiem) powierzenie 1 M. kierowanie 3 działami - budżet, finanse pub., instytucje finansowe.

Rozporządzenia wydane przez PRM, ustanawiające działania M., tracą noc z dniem powołania nowej RM oraz z dniem powołania nowego M. dla danego działu adm. rządowej.

M. jako członek RM

M. uczestniczą w ustalaniu polityki państwa, ponosi odpowiedzialność za treść i realizację działań rządu. Jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki rządu, przedkładania inicjatyw i odpowiednich projektów aktów prawnych na posiedzeniach RM. Na M. spoczywa obowiązek lojalności politycznej, tzn. reprezentowania w swych wystąpieniach stanowiska zgodnego z ustaleniami przyjętymi przez RM.

Upoważniony M. przez RM, reprezentuje Rząd przed Sejmem w sprawach rozpatrywanych z inicjatywy RM. Składa, on również wszelkie inne oświadczenia po porozumieniu z PRM.

Członkowie RM ponoszą przed Sejmem odpowiedzialność solidarną za działania RM, a także indywidualną odpowiedzialność za sprawy należące do ich kompetencji. Konsekwencją pociągnięcia do odpowiedzialności parlamentarnej jest wotum nieufności wyrażone wobec RM.

M. jako członek RM musi w szczególności:

1. Współdziałać z innymi M.

2. Nadzorować działalność terenowych organów adm. rządowej

3. Współdziałać z samorządem terytorialnym/ organizacjami społecznymi/ przedstawicielstwami środowisk zawodowych i twórczych

4. Występować do PRM o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza zakres jego działania

5. Powoływać rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania.

Te zadania odnoszą się do wszystkich M.

6. *M. Resortowi - pełnią jeszcze jedną rolę naczelnego, jednoosobowego organu adm. rządowej.

M. jako jednoosobowy organ

Kompetencje, zadania wynikają z ustaw ustrojowych. M. kierujący działem adm. rządowej działa w ramach swoich kompetencji i we własnym imieniu, natomiast M. wykonujący zadani zlecone działają z upoważnienia PRM.

Działy adm. rządowej - zostały prawnie wyodrębnione na podstawie ustawy o działach adm. rządowej. Ustawa ta nie zawiera definicji legalnej działu adm. Jest ona określona przez doktrynę, która w definicji wyróżnia 2 elementy. Pierwszy to, element przedmiotowy określający zamknięty katalog spraw adm. rządowej. Drugi element, to element podmiotowy, który obejmuje zamkniętą klasyfikację organów adm. rządowej. W ustawie przewidziano 34 działy, przykładowo to: adm. pub/ budownictwo/budżet/ integracja europejska/rozwój wsi/ zdrowie/sprawy zagraniczne.

M. jest zobligowany do inicjowania i opracowywania polityki RM w stosunku do działu, którym kieruje. Nałożony jest na niego obowiązek przedkładania w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na posiedzeniach RM. M. w ramach kierowania powierzonym działem kontroluje i nadzoruje jednostki jemu podległe, urzędy.

M. jest również zobowiązany do współdziałania z min. innymi M./organami adm. rządowej/państwowymi jednostkami organizacyjnymi/jednostkami samorządu terytorialnego/Komitetem Integracji Europejskiej w zakresie potrzeb danego działu.

W świetle ustawy o rządzie (art. 34) M. kieruje, nadzoruje, kontroluje działalność podporządkowanych organów/urzędów/jednostek organizacyjnych, w zakresie:

1. Tworzenia i likwidowania jednostek organizacyjnych (chyba, że odrębne przepisy stanowią inaczej)

2. Powoływania i odwoływania kierowników jednostek organizacyjnych

3. Organizacji kontroli sprawności działania, efektywności gospodarowania i przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne. Dot. to wszystkich jednostek, w stosunku do których M. został wyposażony w kompetencje kontrolne.

4. *Wydawania kierownikom organów/urzędów/jednostek organizacyjnych wiążące ich wytyczne.
   (*to już nie znajduje się w tej ustawie) Te wytyczne NIE mogą dot. istoty spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej. To uprawnienie również, NIE odnosi się do organów/urzędów i jednostek organizacyjnych wchodzących w skład zespolonej administracji rządowej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

M., do którego zakresu działania należy sprawowanie nadzoru nad urzędem centralnym przedstawia sprawy dot. tego urzędu na posiedzeniu RM. Ponadto, M. w ramach tego nadzoru, składa PRM wnioski o nadanie urzędowi centralnemu statutu i o powołanie zastępców kierownika urzędu centralnego.

M. kierujący działem adm. rządowej, posiada kompetencje w zakresie stanowienia prawa. Akty prawne wydawane przez M. mają charakter wykonawczy i przybierają postać rozporządzeń, które są ogłaszane w Dz.U. RP. Są to akty powszechnie obowiązujące.

M. przysługuje również prawo do wydawania zarządzeń. Są one aktami o charakterze wewnętrznym i wiążą tylko jednostki organizacyjnie podległe M. Konstytucja wymaga aby zarządzenia były wydawane tylko na podstawie ustawy. Ponadto, nie mogą one stanowić podstawy wydania decyzji wobec obywateli/osób prawnych.

Konstytucja przyznaje RM, na wniosek PRM, Rawo uchylenia rozporządzenia jak i zarządzenia M.

PRM (lub innym wskazany członek) zastępuje M., w razie nieobsadzenia stanowiska M. lub w razie czasowej niezdolności do wykonywania obowiązków.

Organy pomocnicze M.

Minister wykonuje swoje kompetencje przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego M. Sekretarza i podsekretarzy stanu powołuje PRM, na wniosek właściwego M. Odwołanie następuje również przez PRM, ale w tej procedurze nie wymaga się już składania wniosku przez M.

Obowiązki sekretarza i podsekretarzy stanu ustala właściwy M., zawiadamiając o tym PRM.

Sekretarz i podsekretarz stanu zastępują M. w zakresie przez niego ustalonym.

W razie przyjęcia dymisji RM przez Prezydenta, dymisję składają również sekretarze i podsekretarze stanu. O przyjęciu dymisji rozstrzyga PRM e ciągu 3 m-cy od dnia powołania RM.

Ministerstwo - RM tworzy/znosi/przekształca ministerstwo w drodze rozporządzenia. Szczególną strukturę ministerstwa określa statut nadany przez PRM, w drodze zarządzenia.

Ustawa o rządzie przewiduje następujące komórki organizacyjne ministerstwa:

1. Departamenty - do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa

2. Biura - zadania z zakresu obsługi ministerstwa

3. Sekretariaty - obsługa M./komitetów rad/zespołów

4. Wydziały - mogą być tworzone w ramach departamentów i biur.

Bezpośredni nadzór nad komórkami organizacyjnymi ministerstwa sprawuje dyrektor generalny. Dyrektor zapewnia prawidłowe wykonywanie zadań określonych przez M./sekretarza i podsekretarza. Dyrektor generalny zatwierdza wewnętrzne regulaminy organizacyjne komórek organizacyjnych ministerstwa i jednostek organizacyjnych podległych M.

Organy centralne = Urzędy Centralne (Jest to zbiorcza nazwa)

Działają na obszarze całego kraju i nie wchodzą w skład RM. Grupa organów centralnych ich właściwość miejscowa obejmuje terytorium całego państwa. Nie wchodzą w skład RM, nie są przewidziane przez Konstytucje, każdy ma ustawową podstawę. Orany te noszą różne nazwy: urząd/ komisja/agencja/komitet. Obecnie, najczęściej organy centralne mają charakter jednoosobowy, kolegialne organy w tym przypadku to rzadkość, chociaż przykładem w tym przypadku może być Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych.

Charakteryzując organy centralne przeważają takie które działają tylko na poziomie centrum, choć są też takie, które mają swoje terenowe struktury, przykładem może być GIODO, Główny Urząd Statystyczny.

Choć organy centralne posiadają zróżnicowane struktury organizacyjne, funkcje i miejsce w systemie adm. centralnej ich wspólną cechą jest wyposażenie ich we własne kompetencje.

Liczba organów centralnych nie jest stała, ponieważ ich znoszenie i tworzenie jest związane z koncentracją kompetencji organu naczelnego lub centralnego. Podstawą prawną do tworzenia Urzędów Centralnych zawarte są w ustawie o RM i ustawie o działach adm. rządowej.

Katalog Urzędów Centralnych jest obszerny, ponieważ w strukturze organów państwa funkcjonują i takie, które w przepisach nie są nazwanymi Org. Centralnymi. Jednak ze względu na swoje usytuowanie, obszar działania i kompetencje są uznawane za Centralne Organy Adm. Do takich organów możemy przykładowo zaliczyć GIODO i Gł. Inspektora Pracy.

Organy te z punktu widzenia ich podporządkowania, można wyodrębnić te które są podporządkowane:

1. Ministrowi kierującemu określonym działem adm. rządowej - jest ich najwięcej, np. Komendant Główny Policji/Straży Pożarnej poległy M ds. wewnętrznych i administracji; Szef Cywilnej Obrony Kraju.

2. PRM lub RM (b. rzadko) - PRM: szef ABW, Szef Służby Cywilnej, Szefa Agencji Wywiadu, Centralna Komisja ds. Tytułów i Stopni Naukowych, Główny Geodeta Kraju, Główny Inspektor Sanitarny.

RM: Urząd Patentowy RP. Nadzór nad tym organem z ramienia RM pełni minister właściwy ds. gospodarki.

3. Sejmowi - Są tylko 2 : GIDO i Główny Inspektor Pracy

Podsumowując centralne organy są podporządkowane naczelnym organom adm.

Urzędy centralne nie mają konstytucyjnych podstaw, dlatego możliwe są duże i łatwiejsze zmiany w tych urzędach. Mogą ulegać zmianie, są wrażliwe na wszelkie reformy.

Terenowe Organy administracji rządowej

Ich struktura wygląda następująco:




Biorąc pod uwagę podmioty wykonujące zadania administracji rządowej na terenie województwa, ich krąg jest szerszy bo obejmuje jednostki samorządu terytorialnego z ich związkami. Również wskazany podmiot w strukturze samorządu (starosta) i ewentualnie inne podmioty wskazane w stosunku co do ustaw ustrojowych.

Organy terenowej adm. rządowej = wojewoda + organy rządowej adm. zespolonej + niezespolonej działające na obszarze województwa + Kierownicy Powiatowych Służb Inspekcji i Straży działający pod zwierzchnictwem starosty.

Wojewoda

Podstawą prawną jego działania jest Konstytucja. Jest to jedyny organ posiadający taką podstawę prawną, ponieważ inne terenowe organy nie mają takich podstaw.

Wojewoda jest powoływany i odwoływany przez PRM na wniosek ministra właściwego ds. adm. pub.

Ustawa o wojewodzie po raz 1 określiła warunki jakie musi spełniać kandydat na wojewodę:

• Wyższe wykształcenie mgr

• Obywatelstwo polskie

• Min 3 letni staż pracy w zakresie kierowania zespołami ludzkimi

• Nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego

• Nie może być skazany za umyślne przestępstwo skarbowe

• Musi korzystać z pełni praw publicznych

• Musi cieszyć się nieposzlakowaną opinią.

• Musi posiadać zaufanie rządu

Podległość PRM

Wojewoda podlega PRM. Podległość ta ma charakter nadzorczy, hierarchiczny (przewodniczący), ponieważ PRM może formułować wytyczne, okresowo oceniać pracę wojewody, wydawać polecenia. Istnieje między tymi 2 organami więź nadzorcza przejawiająca się tym, że PRM ma uprawnienia do uchylania aktów prawa miejscowego gdy są niezgodne z prawem oraz z polityką rządu lub narusza zasady rzetelności i gospodarności. Uprawnienia te mają dwojaki charakter. W zależności od kryterium sprawowania nadzoru jest to obowiązek lub możliwość stosowania środków prawnych. W ramach nadzorczych uprawnień PRM może rozstrzygać spory kompetencyjne nawet między organami niewchodzącymi w skład rządu.

Ministrowie i centralne organy mogą żądać od wojewody informacji dotyczących przedmiotu ich działania. Minister może również wstrzymać wykonywanie polecenia wojewody wydanego organowi adm. niezespolonej i wystąpić do PRM o rozstrzygnięcie sporu.

*Co do zasady organy adm. zespolonej podlegają wojewodzie, a organy adm. niezespolonej NIE!! Jednakże są sytuacje, w których wojewoda ma możliwość wydawania poleceń organom adm. niezespolonej.

Charakterystyka wojewody

Wojewoda to organ monokratyczny o kompetencji ogólnej to znaczy, że posiada szeroki zakres przedmiotowego działania. To powoduje, że wyliczenie jego działań jest długie i nużące (tak, tak!). Wyróżnia się jego ustawowo określone funkcje:

• Reprezentacja rządu na terenie województwa =oznacza reprezentowanie rządu na uroczystościach państwowych

• Reprezentacja państwa w czasie składnia wizyt członków państw sąsiadujących

• Reprezentacja państwa wobec delegacji państw dyplomatycznych

• Stoi na straży realizacji aktualnej polityki rządu - dlatego w swoich wystąpieniach musi prezentować stanowisko jakie reprezentuje rząd

• Zwierzchnik rządowej adm. zespolonej w województwie

• Organ rządowej adm. zespolonej w województwie

• Organ nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków

• Organ adm. rządowe, któremu przysługuje domniemanie kompetencji w sprawach z zakresu adm. rządowej

• Posiada kompetencje w stosunku do obronności kraju i zarządzania kryzysowego

• Wręcza oznaczenia państwowe, np. na uczelniach wyższych podczas inauguracji roku akademickiego

• W świetle ustawy jest reprezentantem Skarbu Państwa

• Organ wyższego stopnia w rozumieniu KPA

Funkcja reprezentowania rządu na terenie województwa sprawia, że wojewoda ma szereg kompetencji. Sprowadza się to do dostosowywania aktualnych warunków w województwie do celów polityki rządu, a także do kierowania, koordynowania i kontrolowania wynikających z tego zadań. Ponadto do realizacji funkcji przedstawiciela rządu ma służyć obowiązek zapewniania współdziałania organów adm. niezespolonej i organów samorządu w zakresie zapobiegania sytuacjom stanowiących zagrożenie życia, zdrowia, mienia, środowiska, bezpieczeństwa państwa, utrzymywania porządku publicznego, zapobiegania naruszeniu praw obywatelskich oraz gdy potrzeba zapobiegania klęskom żywiołowym, zwalczania i likwidowania skutków klęsk.

Do wojewody należy ocena stanu zagrożenia powodziowego, opracowywanie strategicznego planu działania walki z zagrożeniem, odwoływanie i ogłaszanie zagrożenia powodziowego.

Do wojewody jako przedstawiciela rządu należy obowiązek przedstawiania rządowi projektów dokumentów rządowych w sprawach dotyczących województwa. Jest to próba działania za rząd z uwzględnieniem potrzeb województwa.

Ponadto, funkcja reprezentowania rządu na terenie województwa powoduje, że wojewoda ma pewne uprawnienia wobec terenowych organów adm. zespolonej, a w określonych sytuacjach może wydać polecenia organów adm. niezespolonej.

Gdy chodzi o relację wojewody z organami adm. rządowej zespolonej posiada on nad tymi organami zwierzchnictwo, które objawia się w możliwości wydawania im poleceń. Wojewoda ma co do zasady prawo powoływania i odwoływania organów adm. zespolonej. Tak wymyślili teoretycy ale w praktyce okazało się, że czasami nie można tego zastosować.

Organ pomocniczy

W przypadku wojewody organem pomocniczym jest Urząd Wojewódzki, który działa na podstawie regulaminu i statutu urzędu nadanego przez wojewodę, dodatkowo musi on być zatwierdzony przez PRM. Prawidłowe działanie urzędu ma zapewnić Generalny Dyrektor Urzędu. W statucie są zawarte nazwy komórek urzędu, przedmiotowy zakres ich działania. Komórki zazwyczaj noszą nazwę wydziałów, biur, oddziałów. Wydziały są tworzone do pewnej kategorii spraw merytorycznych. Biura do pewnych spraw obsługi. Oddziały mają status wewnętrzny wydziałów.

Dodatkowo mogą być tworzone biura i zespoły doraźne obok urzędu wojewódzkiego lub delegatury Wojewody.

Województwo i delegatury urzędu wojewódzkiego

Województwa jako jednostki podziału terytorialnego w dzisiejszym kształcie funkcjonują od 1999r. i zastąpiły istniejące do tego czasu. Poprzednio województw było więcej. Związek między tą liczbą polega na tym, że w skład aktualnego województwa np. łódzkiego wchodzą tereny należące kiedyś do innych województw. Owe urzędy wojewódzkie w miastach, które straciły status siedziby wojewody stały się delegaturami urzędu wojewódzkiego w Łodzi, a liczba województw spadła.

ZESPOLENIE ADMINISTRACJI - w Województwie przez WOJEWODĘ

Idea zespolenie polegała na skupieniu tego co się dzieje w rękach wojewody, odpowiedzialność za działanie wszystkich organów adm. terenowej. Jednak nie da się wszystkich organów adm. terenowej poddać zespoleniu, ponieważ terytorialny zakres działania nie pokrywa się z zakresem działania wojewody lub np. zespolenie oznacza zwierzchnictwo wojewody a niektóre organy powinny pozostać poza wpływem wojewody lub innych wpływów.

Zespolenie ma różne postaci:

1. Osobowe

2. Organizacyjne

3. Finansowe

4. Kompetencyjne

Ad. a) Zespolenie osobowe (personalne)

Oznacza przyznanie Wojewodzie istotnego wpływu na obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej administracji zespolonej. Rozróżnia się 2 rodzaje:

1. Pełne - polega na przyznaniu Wojewodzie prawa obsadzania stanowisk

2. Niepełne - uczestnictwo w powoływaniu i odwoływaniu w różnych formach (np.: wyrażanie zgody, formułowanie opinii, działanie w porozumieniu z innym organem).

Przykłady: Komendant Wojewódzki Policji - powoływany przez ministra właściwego ds. wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji, po zasięgnięciu opinii wojewody.

Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej powoływany przez ministra właściwego ds. wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego PSP złożony po uzyskaniu zgody Wojewody.

Kurator Oświaty - powołuje i odwołuje go Wojewoda w porozumieniu z ministrem właściwym ds. oświaty i wychowania. Kandydata wyłania się w drodze konkursu.

Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego powoływany jest przez Wojewodę spośród co najmniej 3 kandydatów przedstawionych przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Jeśli Wojewoda nie powoła go w ciągu 30 dni od daty przedstawienia kandydatów, wówczas GINB wskazuje 1 kandydata, którego Wojewoda powołuje na stanowisko WINB.

Uprawnienia decyzyjne posiadają organy centralne.

Dawniej, zespolenie osobowe polegało na tym, że wojewoda miał bezpośredni wpływ na obsadzanie stanowisk organów adm. zespolonej. Wojewoda powoływał i odwoływał te organy. Idea takiego zespolenia musiała się zmienić, bo trzeba było ją weryfikować co do niektórych organów. Obecnie w takim kształcie uprawnienia Wojewody pozostały tylko w stosunku do Kuratora Oświaty, Wojewódzkiego Inspektora Budowlanego.

Ad. b) Zespolenie organizacyjne

Modelowo to zespolenie polega na tym, że organy rządowej adm. zespolonej wykonują swoje zadania przy pomocy Urzędu Wojewódzkiego jako aparatu pomocniczego Wojewody. Dopuszcza się odrębne rozwiązanie tej materii, jeśli przepisy szczególne tak stanowią. To nowość normatywna, ponieważ dopuszcza się odstępstwo od tego zespolenia, np. Komendant Wojewódzki Policji może nie realizować swoich funkcji/zadań przy użyciu Urzędu Wojewódzkiego ale za pomocą swojego Urzędu - Wojewódzkiej Komendy Policji.

Wojewoda jako zwierzchnik adm. zespolonej w terenie ma kompetencje do zatwierdzania regulaminów aparatów pomocniczych organów terenowej adm. zespolonej.

Ze względu na to zespolenie organizacyjne może przybrać 2 postaci:

1. Pełne - aparaty pomocnicze organów administracji zespolonej są włączone w strukturę urzędu wojewódzkiego, (np. Komenda Wojewódzka Policji to organ pomocniczy Komendanta Wojewódzkiej Policji, ta komenda jest włączona w strukturę urzędu wojewódzkiego).

2. Niepełna - aparaty pomocnicze organów administracji zespolonej są ulokowane poza strukturą Urzędu Wojewódzkiego, ale struktura organizacyjna, funkcjonowanie tych urzędów organów administracji zespolonej określone są w statucie, w regulaminie Urzędu Wojewódzkiego, a ten nadawany jest przez Wojewodę.

Ad. c) Zespolenie finansowe

To zespolenie pozostaje w ścisłym związku z zespoleniem organizacyjnym. Zadania wszystkich organów adm. zespolonej są realizowane w oparciu o 1 wspólny budżet województwa, którym dysponuje Wojewoda. Jednak wobec zespolenia organizacyjnego w czystej postaci w konsekwencji idea zespolenia finansowego musiała ulec przekształceniu tak jak organy.

Podsumując, zespolenie finansowe oznacza jedność pod względem finansowym; budżety organów administracji zespolonej stanowią części składowe budżetu Województwa.

Ad. d) Zespolenie kompetencyjne

W wyniku ustawy z 2099r. zespolenie to uległo zmianie. Przed ustawą przyjęto, że polega ona na tym, że zadania z zakresu zespolonej adm. rządowej realizuje Wojewoda, chyba że ustawodawca wyraźnie wskazuje, że organem jest Kierownik Zespolonej Inspekcji i Straży.

Obecna ustawa ma inne ujęcie, zerwała ze starym uregulowaniem ale nie wprowadziła nic nowego. Można dziś rekonstruować to zespolenie przez inne niż ustawa akty prawne.

Idea zespolenia, w którym Wojewoda ponosi wszelką odpowiedzialność za działalność innym organów na terenie województwa pozostała ale możliwość wpływania na decyzje organów jest mniejsza. Wszelkie inne funkcje Wojewody, ich treść ustala się w oparciu o inne akty niż ustawa.

Reprezentacja Skarbu Państwa przez Wojewodę

Wojewoda jako reprezentant Skarbu Państwa dysponuje uprawnieniami do podejmowania pewnych czynności określonymi za równo w przepisach prawa materialnego jak i przepisach prawa procesowego. Gdy chodzi o sferę materialno-prawną to kompetencje Wojewody są w zakresie gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa. Te kompetencje sprowadzają się do wyrażania zgody na dokonywanie pewnych czynności na nieruchomości Skarbu Państwa, podejmowanych przez starostę. Starosta jest właściwy do zbywania nieruchomości należących do powiatu.

Wojewoda reprezentuje też Skarb Państwa w postępowaniu cywilnym. Ta rola Wojewody ma, krótką tradycję bo ok. 10 lat (tak jak powyższa). Problem pojawia się gdy wystąpiły procesy gdzie pozwanym był Skarb Państwa, a powodem osoba poszkodowana działaniem Państwowej Służby Zdrowia. Konsekwencja przyjęcia, że Wojewoda reprezentuje Skarb Państwa, jest to że w procesach cywilnych wojewoda jest pozwanym. Przyjęcie tej konstrukcji ułatwia pracę sądów cywilnych bo jest osoba odpowiedzialna za działanie i reprezentacje Skarbu Państwa.

Funkcja nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego przez Wojewodę

Domniemanie kompetencji przysługuje Wojewodzie. To organ właściwy we wszystkich sprawach adm. rządowej w województwie, które nie są zastrzeżone do właściwości innych organów adm. rządowej. Ustalenie treści tego domniemania wymaga analizy przepisów materialno-prawnych.

Kontrola sprawowana przez Wojewodę

Kontrola ta została ujęta w ustawie. Kontroli tej podlegają organy adm. rządowej, zarówno organy adm. niezespolonej jak i organy samorządu terytorialnego. Nie ma żadnej podległości między Wojewodą a organami samorządu terytorialnego. To tylko Wojewoda ma takie uprawnienia. Wynika to z aktów o mocy wykonawczej oraz z aktów wynikających z ustaleń, wytycznych, poleceń RM.

Gdy chodzi o kontrolę działań samorządu to Wojewoda wykonuje kontrolę zadań zleconych ustawowo jak i na podstawie zawartych porozumień z organami adm. rządowej.

Samorząd terytorialny obok zadań własnych realizuje zadania z zakresu adm. rządowej. Część to zadania zlecone na mocy ustawy. Jest też możliwość zlecenia zadań adm. rządowej przez porozumienia zawierane z terenowymi organami adm. rządowej. Ten rodzaj zadań realizowanych przez samorząd podlega kontroli, która jest obligatoryjna.

Kontrola fakultatywna Wojewody jest wobec adm. niezespolonej. Ta możliwość sprawowania kontroli dotyczy dokonywanych zadań wynikających z ustaw i aktów wykonawczych do ustaw.

Zakres kryteriów jakie przysługują Wojewodzie jest zróżnicowana w zależności od organów, jakie są kontrolowane. Kryteria to:

1. Legalność, gospodarność, rzetelność, celowość - poza samorządem terytorialnym

2. Legalność, gospodarność, rzetelność - wobec samorządu

Kontrola ma na celu ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny wykonywanej działalność pod wyżej wymienionymi kryteriami.

Kontrolę zarządza Wojewoda lub upoważniony przez niego kierownik komórki organizacyjnej właściwej do spraw kontroli Urzędu Wojewódzkiego.

Kontrola może mieć charakter kontroli: kompleksowej, problemowej, sprawdzającej, doraźnej, koordynacyjnej, w trybie uproszczonym. W zasadzie prowadzi się ją na podstawie rocznego planu, ale dopuszcza się również kontrolę nieobjętą planem.

ORGANY TERENOWEJ ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ NIEZEPOLONEJ

Organy terenowej adm. rządowej niezespolone mogą być tworzone wyłącznie w trybie ustawowym i pod warunkiem, że jest to uzasadnione ogólnopaństwowym interesem wykonywania zadań lub terytorialnym zakresem działania nie mieszczącym się w granicach 1 województwa. Organy adm. niezespolonej są podporządkowane organom centralnym, naczelnym lub wyższego stopnia. Działania organów adm. niezespolonej mają ułatwić realizację zadań adm. jednak z terenem mają niewiele wspólnego.

Między Wojewodą a organami adm. niezespolonej istnieją pewne terytorialne zależności.

Odrębne usytuowanie tych organów ma na celu odizolowanie ich od lokalnych wpływów, mają działać samodzielnie. Drugim powodem jest niemożliwość prowadzenia działalności na 1 terenie (działają na terenie np. 3 województw).

Terenowe organy adm. niezespolonej stanowią zamknięty katalog, zamieszczony w załączniku do ustawy o wojewodzie. Miało to na celu łatwość ingerowania w ten katalog. Są to np.:

Organy adm. wojskowej - dowódcy okręgów wojskowych, szefów sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień

Organy adm. celnej - Dyrektorzy Izb Celnych, Naczelnicy Urzędów Celnych.

Organy adm. skarbowej - Dyrektor Izby Skarbowej, Naczelnicy Urzędów Skarbowych, Dyrektor Kontroli Skarbowej

Organy adm. górniczej - w skład której wchodzą - Dyr. Specjalistycznych Urzędów górniczych oraz Dyr. Okręgowych Urzędów Górniczych

Organy adm. miar - Dyr. Okręgowych urzędów miar, Naczelnicy Obwodowych Urzędów Miar.

Organy adm. pobierczej - Dyr. Okręgowych Urzędów Pobierczych, Naczelnicy Obwodowych Urzędów Pobierczych,

• Dyrektorzy Regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

• Dyrektorzy Urzędów Morskich,

• Dyrektorzy Urzędów Statystycznych,

• Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej,

• Graniczni i powiatowi lekarze weterynarii,

• Komendanci oddziałów straży granicznej i Komendanci placówek i dywizjonów straży granicznej,

• Okręgowi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego,

• Państwowi Inspektorzy sanitarni i

• Regionalni Dyrektorzy Ochrony Środowiska.

Powiązania z wojewodą są raczej luźne, organy te muszą składać pewne roczne sprawozdanie ze swoje działalności Wojewodzie, jako zwierzchnikowi rządu w terenie. Te organy, które posiadają uprawnienia prawotwórcze przedkładają Wojewodzie projekty prawa miejscowego.


Powiat: Jest jednostką samorządu terytorialnego i jest traktowany jako miejsce działania organów samorządu terytorialnego. Jednak w powiecie oprócz organów adm. samorządowej mamy też kilka terenowych organów adm. rządowej, do których możemy zaliczyć:

• Powiatowego Komendanta Policji

• Powiatowego Komendanta Straży Pożarnej to organy pomocnicze adm. rządowej w woj.

• Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego

Są to organy powiatowej adm. zespolonej działające pod zwierzchnictwem starosty. Zespolenie to różni się od zespolenia na szczeblu województwa. Tam mamy do czynienia z jednorodnością organów, bo zwierzchnictwo nad organami rządowej adm. zespolonej sprawuje wojewoda, który jest organem adm., rządowej. W powiecie jest inaczej bo organy rządowej adm. pozostają pod zwierzchnictwem starosty, który jest organem samorządu powiatu.

Prawne formy działania administracji

Inaczej jest to prawem określonym typie czynności podmiotu administrującego. Jest to pojęcie zbiorcze na który składa się wiele zróżnicowanych form działania adm. Nie ma charakteru zamkniętego, następuje rozwój form działania adm. Dzieje się tak na wskutek zmienności administracji.

Prawne formy mogą być scharakteryzowane przez podział wszelkich działań podejmowanych przez podmioty administrujące:

1. Działania prawne - stanowią wyraz woli (objawienie woli ) podmiotu administrującego w celu utworzenia/ zmiany/ zniesienia stosunku prawnego. Rodzą określone skutki prawne.

2. Działania faktyczne - działania, które nie są nastawione na wywołanie bezpośredniego skutku prawnego. Mogą wywoływać pośrednio skutki prawne. Np. prowadzenie rejestru pism wpływających do urzędu gminy; jeśli się nie zarejestruje pisma to może być trudność z ustaleniem kiedy pismo wpłynęło i jest problem z ustaleniem terminu procesowego - przedawnienia.

Wyodrębnia się podział działań administracji publicznej na:

1. Władcze

Jest ono dokonywane na podstawie władztwa - które opiera się na domniemaniu ważności i prawidłowości działania administracji. Wyraża się w możliwości zastosowania przymusu dla realizowania jego woli. Aby można było sięgać lub zagrozić przymusem przez organ administracyjny, to musi istnieć wcześniej domniemanie prawidłowości działania organu. Musi istnieć wcześniejsza norma przypisująca. Działaniom władczym nie zawsze musi oznaczać użycie przymusu dla zagwarantowania skuteczności swojego działania. Działania władcze oznacza jedynie możliwość zastosowania przymusu dla zagwarantowania realizacji działania administracji publicznej.

W historycznym aspekcie, działanie administracji opierało się wyłącznie na działaniach władczych, można było stwierdzić, że działanie administracji to synonim władztwa. Np. administracja carska.

2. Nie władcze działania - dla ich realizacji przymus nie występuje. Obszary, w których nie władcze działania występują są coraz szersze. Wynika to z gospodarki wolnorynkowej, ponieważ z administracji zdjęto pewne obowiązki, np. szerzenie wiedzy na temat higieny, dziś zajmuje się tym reklama różnych produktów (super pasta z miętą). Istnieją takie sfery tzn. „pogranicza”, niektórych sytuacjach można zastosować i działania władcze i nie władcze. I w przyszłości może adm. będzie się wtedy posługiwała formami nie władczymi. Działanie nie władcze nie niesie ryzyka „spustoszenia” przez działanie adm., dlatego wielu uważa, że nie trzeba się specjalnie znać na nich aby ich stosować. Nie władcze działanie to inaczej nakłanianie, zachęcanie, zniechęcanie. I nie jest to proste.

Wyodrębnia się pod względem kryterium woli:

1. Formy jednostronne - dla ich powstania decydujące znaczenie ma wola 1 podmiotu, podmiotu administrującego, który reprezentuje interes publiczny. Są one charakterystyczne i najczęściej stosowane przez organy administracji. Ponadto formy władcze to formy jednostronne. Formy te są lepiej opracowane w podręcznikach.

2. Formy dwustronne - formy, których dla zaistnienia działania niezbędna jest wola co najmniej 2 podmiotów. Wpływ na podjecie tej formy i jej treść jest taki sam przez te 2 podmioty. Niestety te formy nie są dobrze zbadane, to powoduje że w nauce administracji są mniej opisywane i gorzej opracowane niż formy jednostronne.

Ze względu na usytuowanie adresatów względem działające podmiotu:

1. Formy zewnętrzne - ich adresaci są usytuowani poza strukturą adm. pub. Są to najczęściej obywatele ale też wszelkie inne podmioty, które nie są podporządkowane administracji i nie pozostają w żadnych relacjach służbowych, hierarchicznych z administracją.

2. Formy wewnętrzne - to te których adresaci są podporządkowani adm. pub.

Metody działania administracji pozostaje w związku z prawnymi formami działania administracji i nie jest to tożsame z formami. Metoda działania administracji - to polityka stosowania określonych form działania, w tych sferach gdzie jest wybór. Te metody, oznaczają pewien styl działania adm. Można mówić o metodzie przymusu, która oznacza sięganie po formy przymusu zawsze tam gdzie jest to możliwe;

metoda działań prewencyjnych;

metoda reagowania ex post, dopiero na zaistniałe fakty;

metoda generalnego rozwiązywania problemów;

metoda rozwiązań cząstkowych, np. w sferze pomocy społecznej;

metoda rozwiązań indywidualnych, również w sferze pomocy społecznej.

Metoda działanie adm. to dobór odpowiednich form działania adm.

Prawne formy działania to pewne narzędzia, którymi się adm. posługuje. Jak nóż i widelec podczas jedzenia. Ale są to tylko narzędzia.

Ponadto do prawnych form działania adm. zalicza się:

Akty normatywne - są to akty generalne. Zawierają treści normatywne one mogą być stanowione przez adm. zarówno szczebla centralnego jak i lokalną. Akty te mogą obowiązywać zarówno w sferze zewnętrznej (powszechnie obowiązujący) i wewnętrznej (charakter wewnętrzny). Akt normatywny ma charakter generalno-abstrakcyjny - adresat jest określony nie jednostkowo (nie Jan Kowalski, tylko obywatele polscy). Abstrakcyjny charakter czyli odnosi się do sposobu określenia sytuacji, która nie jest jednorazowo określona, dotyczy sytuacji powtarzalnych. W zależności od organu wydającego akt ma on różne nazwy, np. uchwała/zarządzenie. Ale nie należy nazwy utożsamiać z treścią aktu. Akty normatywne stanowione przez organy kolegialne noszą nazwę uchwały. Jest to władcza, jednostronna forma działania. Akt ten tworzy nowe prawo.

Akt generalny stosowania prawa - jest to władcza, jednostronna forma działania adm. Jest to akt generalny stosowania sprawa, ta generalność wskazuje na pewne podobieństwo z aktem normatywnym, choć są to różne pojęcia. Akt ten nie służy tworzeniu nowych form prawnych, ale stosowaniu prawa gdyż zawiera wskazówki interpretacyjne, służące właściwemu rozumieniu określonych norm prawnych. Akty te są wyłącznie w sferze wewnętrznej, nie mogą być kierowane do podmiotów znajdujących się poza strukturą administracji, np. do obywatela. Wiąże jedynie podmioty połączone wiążą służbową, organizacyjną z podmiotami wydającymi te akty, np. urzędnika. Akty generalne stosowania prawa to np. wytyczne, ogólniki, instrukcje. Ich treścią jest wskazania sposobu rozumienia określonej normy prawnej. Czasami w aktach wykonawczych organy upoważnione przez ustawodawcę, doprecyzowują pewne pojęcia zamieszczonych w ustawach. Ale nie zawsze ustawodawca wyrazi taką wolę.

Kiedyś, wykorzystywano ten akt do regulacji pewnych rzeczy, tzn. nie ograniczało się to do wyjaśniania pewnych pojęć ale ponadto wykorzystywano ten akt do regulacji (!) pewnych zjawisk - nie miało to podstawy prawnej i było bezprawne, niedopuszczalne. O ile dziś pewne negatywne, wadliwe zjawisko zawęża się, to był czas, że było ono powszechne.

Akt Administracyjny - to wciąż najważniejsza forma władcza, w ramach której adm. pub. Ingeruje w sferę praw i wolności obywateli, w sposób władczy kształtuje ich sytuację prawną w indywidualnych sprawach objętych zakresem działania adm. pub. Jest to forma działania, którą adm. się posługuje w stosunku do wszystkich podmiotów administrowanych (nie tylko osoby fizyczne, choć one są najczęściej). Akt administracyjny to oparty na obowiązujących przepisach prawa czynność organu wykonującego administrację publiczną, kształtująca w sposób prawnie wiążący sytuację adresata aktu wskazanego w nim w sposób konkretny, w indywidualnej sprawie.

Akty adm. jest decyzją administracyjną w znaczeniu procesowym. Jeśli w toku postępowania adm. organ wydaje decyzję to jest to decyzja. Nie znaczy to, ze każdy akt administracyjny to decyzja, ponieważ czasem orany adm. pub wydają akty administracyjne poza postępowaniem administracyjnym lub poza postępowaniem podatkowym.

Podwójna konkretność co do podmiotu jak i przedmiotu, sytuacja jest konkretnie wskazana. To w szczególności pozwala na odróżnienie aktu adm. od innych aktów, w szczególności od aktu generalnego.

Warunki prawidłowości aktu adm. zaliczając do nich to, że akt adm. musi::

1. Być wydany przez organ uprawniony do działania w takiej formie - chodzi o właściwość funkcjonalną, miejscową i rzeczową organu wydającego aktu.

2. Akt musi być wydany w sposób prawem określony - to znaczy, że musi być wydany zgonie z procedurą obowiązującą w danym przypadku. Procedury są różne, np. procedura spraw podatkowych jest zawarta w ordynacji podatkowej;

Gdy poza postępowaniem adm. będzie wydany akt - to istnieją przepisy porządkowe, które sprawiają, że akt ten jest ważny.

3. Akt musi być wydany a podstawie przepisów prawa materialnego - i musi być z nimi zgodny. Np. decyzja w sprawie zmiany nazwiska musi być zgodna z postanowieniami ustawy o zmianie imion i nazwisk. Ale ponieważ akt jest kierowany do zewnątrz adm. więc podstawą wydania aktu są przepisy powszechnie obowiązujące, np. ustawy.

Jeśli, któryś z tych warunków nie jest spełniony decyzja jest wadliwa. Akty administracyjne są bardzo zróżnicowane. Jest to taka czynność prawa która kształtuje/znosi/zmienia stosunek adm. prawny. Akt administracyjny jest władczą formą działania, co wyraża się tym, ze jest zagwarantowany zastosowaniem przymusu państwowego i to nie oznacza, ze aktowi adm. przymus towarzyszy ale przymus jest możliwy do zastosowania gdy wykonanie aktu adm. napotyka na przeszkody. Jeśli akt adm. jest przez adresata wykonany to przymus pozostaje w „głębokim tle” jest tylko możliwością prawną. Spełnia wtedy również swoją wolę, ponieważ adresat czuje się „zachęcony” (zmotywowany) do wykonania obowiązku, przez groźbę zastosowania przymusu.

Akt adm. jest jednostronną formą działania. Ostateczne ustalenie treści aktu adm. należy do organu adm. pub. Oczywiście w sensie bezpośrednim, bo w pośrednim sensie adresat aktu adm. może wpływać na treść aktu, przez wnoszenie pism, dostarczaniu dokumentów związanych ze sprawą.

Akt adm. wiąże nie tylko samego adresata ale również organ, a także inne podmioty. Przyznając w drodze aktu adm. określone uprawnie obywatelowi, organ zobowiązuje się do nie przeszkadzania w korzystaniu z tego prawa, ale także inne podmioty nie mogą przeszkadzać w wykonywaniu uprawnień, które wynikają dla niego z aktu adm. Chyba, że korzystanie z tych praw wiąże się z naruszeniem prawa. Np. respektowanie zmiany nazwiska z Marchewka na Marchwiński - a nie, dla mnie Pan będziesz zawsze Marchewka - urzędnik w urzędzie.

Wpływ adresata na wydanie aktu adm.:

1. Akty zależne do woli adresata - są wydawane z inicjatywy adresata, gdy adresat o to wnosi i jest to element niezbędny dla zajęcia się przez organ sprawą, która następnie wędzie miała finał w wydaniu aktu adm. np. decyzja w sprawie zmiany nazwiska.

2. Akty niezależne do woli adresata - na których wydanie adresat nie ma wpływu. Np. decyzja wymierzająca podatek od nieruchomości za dany rok (wielkość nieruchomości x wysokość stawki podatku).

Wyodrębnienie aktów:

1. Konstytutywnych - zmieniają/tworzą/znoszą akty adm., którym celem jest zmiana sytuacji prawnej adresata.

2. Deklaratoryjnych - które same niczego nowego w porządku prawnym nie tworzą. One jedynie w sposób prawnie wiążący potwierdzają, że w danej sytuacji, dla danego podmiotu z przepisów prawa materialnego wynikają określone prawa lub obowiązki. Np. spełnienie przez adresata przesłanki wygaśnięcia, powoduje jego wygaśnięcie, np. przesłanka terminu ważności pozwolenia.

Klasyfikacja ta ma długą tradycję. Przeciwnicy uważają, że nie ma aktów czysto deklaratoryjnych, bo w każdym akcie jest element konstytutywny. Np. Uprawnienie do emerytury, stwierdzenie wygaśnięcia pozwolenia - wygaśnięcie następuje po oznaczonym czasie.

Czasami akt deklaratoryjny niektórym kojarzy się z zaświadczeniem. Ale nie jest to prawda.
Zaświadczenie - istnieje na podstawie KPA, jest to urzędowe potwierdzenie istnienie określonego stanu prawnego lub faktycznego. Stwierdzenie faktów i w tym się wyczerpuje jego rola. Akt deklaratoryjny potwierdza pewien stan prawny, z którymi prawo wiąże jakiś skutek prawny. Natomiast zaświadczenie może służyć powstaniu jakiegoś skutku prawnego ale samo go nie tworzy i się nie łączy powstanie skutku z nim. Zaświadczeniem jest np. zaświadczenie o dochodach. To zaświadczenie może służyć np. otrzymaniu kredytu ale nie musi.

Akt administracyjny musi mieć Prawnem określoną formę, KPA formy zaświadczenia nie przewidują, ale może być tak, że przepisy materialno prawne wprowadzają obowiązek przedstawienia zaświadczenia i mogą określać jego formę, ale to tylko przepisy materialno prawne przewidują, np. dokument ścisłego zarachowania.

Organ nie powinien wymagać zaświadczeń, które potwierdzałyby stan, który powinien znać z urzędu.

Inne klasyfikacje, ze względu na kryterium zgodności oczekiwań adresata aktu z treścią aktu:

1. Akty pozytywne - przyznają uprawnienia adresatowi, wg Pani Prof. to akty, które przyznają uprawnienia określonej treści, tej której oczekuje adresat. Np. pomoc społeczna, ktoś nie kwestionuje prawa do tej pomocy, tylko wysokość tej pomocy. Nie jest to określona treść, której adresat oczekuje. Nie są zgodne z oczekiwaniami adresata i wg nich jest to decyzja negatywna.

2. Akty negatywne - takie które nakładają obowiązki, cofają wcześniej przyznane uprawnienia, nałożenie praw ale tych które adresat nie chciał.

Kolejny podział, ze względu na stopień związania organu wydającego dany akt przepisami prawa. Decydują o tym same przepisy materialno prawne, które przesądzają o związaniu aktu z przepisami prawa lub przepisy, które przewidywać będą, że spełnienie pewnych okoliczności może spowodować skutek prawny (dowolność dla powstania skutku):

1. Akty związane - Ponad wszelką wątpliwość organ stosuje pewne rozstrzygnięcie, które jest ściśle przewidziane przepisami prawa.

2. Akty uznaniowe - przepisy nie przesądzają o treści rozstrzygnięcia a jedynie wskazują jakąś możliwość, to dla organu, w sferze uznania administracyjnego należy rozstrzygnięcie jaki skute prawny sformułować w danym stanie faktycznym. Organ nie może zrobić „co chce”. Wcześniej potwierdzało takie przekonanie to, że akty uznaniowe nie podlegają kontroli NTA (dziś NSA), bo tylko akty związane można pod tym kątem badać. Dziś nie jest to aktualne. W 1980r powołano NSA i powołano kontrolę nad aktami uznaniowymi. Wydając akt adm. organ działa na podstawie prawa, w swoim rozstrzygnięciu musi wykazać na jakiej podstawie wydał akt i jakimi zasadami się kierował.

Wg Prof. akt uznaniowy jest wtedy gdy przepisy wraz z określoną okolicznością nie dają pewnych rozwiązań.

1. Szerokie rozumienie - za akty uznaniowe uznaje się również swobodną ocenę co do ustalenia określonych faktów, które są podstawą aktu administracyjnego. Swobodna ocena ma miejsce bardzo często w czasie np. ustalania dowodów w sprawie, istnienia/nie istnienia określonych faktów. Jest ona powiększona jeśli przepisy posługują się pojęciami nieostrymi dla określenia pewnych przesłanek decyzji. Pojęcia nieostre, np. dobro wspólne, ważne względy.

2. Wąskie rozumienie - przepisy nie wiążą jednoznacznie określonego skutku prawnego danej sytuacji.

3. ** 4 etapowy model stosowania prawa:

1. 1 etap, ustalenie stanu faktycznego

2. 2 etap, ustalenie stanu prawnego (szukanie przepisów, które mają w określonej sytuacji zastosowanie = ewentualnie wykładnia)

3. 3 etap, sumsumpcja (ustalenie czy pewien stan faktyczny odpowiada temu dobranemu stanu prawnego) ,

4. 4 etap, ustalenie skutku prawnego. Po zastosowaniu tego modelu można stwierdzić, czy można zastosować dane rozwiązanie prawne, ma to w szczególności zastosowanie w wydawaniu aktów niezwiązanych.

Polecenie służbowe - podobnie jak akt adm. Jest jednostronną, władczą formą działania. Różni się tym, z polecenie służbowe jest formą działania w sferze wewnętrznej adm. posiada różne nazwy: rozkaz/ nakaz/ polecenie. Polecenie służbowe to wiążącą dyrektywa, nakaz określonego zachowania się w danym czasie w danym miejscu kierowana do imiennie oznaczonego adresata powiązanego zależnością służbową z wydającym polecenie. Poprzez polecenie rozumie się wykonanie określonego działania, pracy jak i treścią polecenia może być obowiązek zaniechania jakiegoś działania/ pracy. Adresat jest związany treścią polecenia służbowego. Ciąży na nim obowiązek wykonania polecenia służbowego.

Są granice związania, adresat polecenia służbowego, może uważać, ze owo polecenie jest niezgodne z prawem, a więc w domyśle nie musi go wykonywać. Wg adresata jest ono niezgodne z prawem, pracownik może zwrócić się do wydającego to polecenie wskazując wątpliwości i jeśli uzyska pisemne potwierdzenie powinien polecenie wykonać, zawiadamiając przełożonego swojego przełożonego o tym fakcie.

Jeśli wykonanie polecenia służbowego prowadzi do popełnienia przestępstwa albo też groziłoby niepowetowaną stratą pracownikowi (adresatowi) nie wolno wykonywać takiego polecenia.

Podstawą prawną są przepisy dot. przepisy dot. służbowej podległości adresata: pragmatyki służbowe, statuty i regulaminy obowiązujące w danej jednostce organizacyjnej.

Polecenia służbowe są stosowane w całej adm. państwowej.

Przyrzeczenie publiczne (przyrzecznie administracyjne) - różne od przyrzeczenia w KC (jest związany przyrzeczeniem jeśli je wypowiada na forum pub) - jest to oświadczenie woli organ adm. pub, który zobowiązuje się konkretnego zachowania w przyszłości. To oświadczenie woli może być wyrażone w wielu formach, np. słowne, pisemne. To zobowiązanie się do określonego zachowanie może być wyrażone wprost lub być dorozumiane. Musi być ono jednoznacznie rozumiane.

Treścią zobowiązania może być: przyrzeczenie stanowienia aktów adm., wydaniem aktu adm. określonej treści. Wydanie przyrzeczenia adm. wymaga oparcia się na przepisach prawa adm.

To oświadczenie ma charakter 1 stronny jest często związany z innymi prawnymi formami działania adm.

Przyrzeczenie adm. może dot. zarówno stanowienia jak i stosowania prawa.

Przyjmuje się, że przyrzeczenie adm. jest charakterystyczne dla zewnętrznej sfery adm. czyli relacja między podmiotami: podmiot administrujący - podmiot administrowany.

Jest ono bardzo ważne, ponieważ ona buduje zaufanie między adm. a podmiotami administrowanymi bo pozwala projektować swoją przyszłość i związku z tym, wiążą się określone dobra.

Np. promesa na wydanie pozwolenia na koncesję (ustawa o swobodzie działalności gospodarczej), promesa na wydanie pozwolenia nabywania nieruchomości przez cudzoziemców.

Koncesja - jest wydawana na takie działalności gospodarcze, które wymagają dużego kapitału. Koncesja jest wydawana w przypadku, gdy jest duże prawdopodobieństwo na skuteczną realizację tej działalności, ponieważ uzyskanie koncesji jest bardzo kosztowne.

Koncesje mogą występować w sferze wewnętrznej, między organami adm. pub, które są od siebie niezależne. Do starosty działającego na szczeblu powiatu, należą obowiązki dot. geodezji i kartografii. Czasami gminy są zainteresowane przejęciem tych zadań, by obywatelowi było bliżej do miejsca gdzie może uzyskać np. mapy. Starosta może zawrzeć porozumienie, w którym gmina przejmuje do realizacji te zadania. Gmina musi złożyć przyrzeczenie zatrudnienia na określonych stanowiskach osób, które pozwolą realizować te nowe, zadania. Osoby te muszą posiadać określone kwalifikacje.

Jednak instytucja przyrzeczenia adm. nie jest często stosowana, jest realizowana tylko w określonych przypadkach. Realizowana jest tam gdzie takie powiązanie między podmiotami adm. pub., które buduje pewne zaufania. Być może z czasem będzie stosowana częściej.

Plany/ Programy/ Strategie - wciąż doktryna nie ustosunkowała sie wobec tych form działania ostatecznie i w dalszym ciągu jest to pewien proces. Przyjmuje się, że akty planowania są odrębną formą działania administracji pub. i jest ona specyficzna.

Plan - trudno zdefiniować ostatecznie, czy jest to akt adm., ponieważ większości odmawia się normatywnego charakteru i uważa się je za nienormatywne akty, ale od tej reguły są wyjątki.

Np. wyjątkiem jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który jest aktem normatywnym gminy, ale Sejmiku Województwa już nie jest. Rangę aktu normatywnego dla MPZP nadała ustawa z 2003r. o zagospodarowaniu przestrzennym. W planie tym określa się przede wszystkim: przeznaczenie terenów, zasady ochrony środowiska, zabytków, wskaźniki kształtowania zabudowy i inne. Plan miejscowy kształtuje sposób korzystania z prawa własności nieruchomości.

Akty budżetowe - toczyły się i o niego spory. Jeśli chodzi o budżety jednostek samorządu terytorialnego 1 pogląd przyjmuje, że są aktami normatywnymi. Argumentem jest to, że dyspozycje budżetowe mogą dotyczyć interesów osób trzecich, ponadto zawarte w nim są normy bezwzględnie obowiązujące, a ich przekroczenie wymaga zmiany w budżecie. Jednak 2 pogląd odmawia im normatywnego charakteru, ponieważ nie wykazuje on cech normatywnych w sensie materialno-prawnym i procesowym.

Akty planowania są traktowane zazwyczaj jako akty wewnętrzne i generalne ale nienormatywne. Podkreśla się, że normy zawarte w planie nie spełniają wymogów charakterystycznych dla norm generalnych i abstrakcyjnych - normy te określają cele i zadania ale w nikłym zakresie sposób działania adresatów, ich prawa i obowiązki. Ponadto są one uchwalane na czas oznaczony. Akty planowania noszą zróżnicowane nazwy, np. plany/programy/strategie. Uważa się je za akty wewnętrzne o charakterze generalnym albo konkretnym.

Strategie - dot. sfery gospodarczej. Dot. państwa całego albo mają zasięg węższy regionu albo jeszcze mniejszy. Przykłady długoterminowa strategia kraju - jest uchwałą RM, w celu realizowania europejskiej polityki spójności. Na gruncie ustaw samorządowych tworzenie takich aktów jest przewidziane ale ich stanowienie wynika z szeregu aktów prawa adm. materialnego. Gdy chodzi o przykład aktów, które są stanowione na gruncie ustaw samorządowych, można wyróżnić, tzn. priorytety współpracy zagranicznej województwa, ustala ona współpracę zagraniczną. Strategia rozwoju województwa.

Prawo adm. części szczególnej: strategie pomocy społecznej, gminny program przeciwdziałania alkoholizmowi.

Programy - są wykorzystywane szczególnie przez jednostki samorządu terytorialnego, które posiadają kompetencje do prowadzenia działalności planistycznej. Te kompetencje są realizowane na podstawie ustaw samorządowych jak i prawa materialnego.

Rada Gminy ma kompetencje do uchwalania programów gospodarczych,

wójt - opracowywanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią,

Rada Powiatu - uchwalenie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego + powiatowego programu przeciwdziałania z bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy

Sejmik Województwa - uchwala strategie rozwoju województwa + planu zagospodarowania przestrzennego (nie jest on aktem prawa miejscowego) + uchwalenie „Priorytetów współpracy zagranicznej województwa”.

Te wszystkie akty planowania nie stanowią monolitu z prawnego pkt. widzenia, są bardzo zróżnicowane, wśród nich można wyróżnić i powszechnie obowiązujące i akty o nie-normatywnym charakterze. Posiadają różny charakter prawny, mogą mieć formę informacyjną, oddziałującą i imperatywną (wiążą prawnie adresatów). Mogą być oświadczeniami woli lub wiedzy. Mogą mieć formę czynności faktycznych lub prawnych. Ich opracowywanie może być obligatoryjne lub fakultatywne. Wymogi co do ich ogłaszania również są różne.

To co łączy akty planowania, to ustalenie celów, zadań oraz harmonogramów ich realizacji. Zaadresowane są do podmiotów administrujących. Są to głownie akty polityki administracyjnej, najczęściej nie zawierają norm prawnych. Pełnią rolę stymulatorów rozwoju określonych obszarów. Są planami współdziałania, harmonizowania, koordynowania poczynań podmiotów administrujących.

Aktywność planistyczna adm. w ostatnim okresie wzrosła, co ma związek z członkowstwem w UE. Dzięki temu można obserwować rozwój, zróżnicowanie i wzbogacenie się aktów planowania. Relacje między planami, strategiami a programami są wielowymiarowe i rozbudowane (np. plan może być opracowywany z uwzględnieniem ustaleń z innym planów i strategii).

Umowy - umowy są to dwustronne formy działania, które z istoty swej zakładają równorzędną pozycję stron. Ta równorzędna pozycja stron ani w sferze zewnętrznej, ani wewnętrznej adm. nie jest taka oczywista. Dla stosunków KC umowy cywilne mają zastosowanie. Natomiast umowy w adm. określane są mianem umów publicznoprawnych i one są stosowane gdy chodzi o wspólne wykonywanie zadań, a także gdy chodzi o zlecanie zadań z zakresu adm. pub.

Umowa jako prawna forma działania w adm. występuje w sferze zewnętrznej, ta niezależność podmiotów o tym przesądza. Jej przedmiotem są sprawy z zakresu adm. pub. Jedną ze stron takiej umowy jest zawsze podmiot administrujący, w którego kompetencjach/gestii mieści się upoważnienie do zawierania umów. Umowa musi się legitymować odpowiednią podstawą prawną.

Zbycie ruchomości/nieruchomości - umowa cywilnoprawna.

Zadania z zakresu adm. pub. - umowa publicznoprawna

Umowa zawierana przez kierownik powiatowego centrum pomocy rodziny/starosta z rodzicami zastępczymi o powierzenie dziecka - umowa cywilnoprawna. 8/

Ustalenie czy umowa jest na gruncie prawa cywilnego czy administracyjnego jest bardzo ważne, ponieważ ważna jest potem dalsza przyszłość umowy, np. rozstrzygnięcie sporu w sądach powszechnych lub np. śledzenie środkami nadzoru, kontroli przez adm.

Podmiot przyjmujący zlecenie wykonania zadania, zobowiązuje się do jego realizacji zgodnie z postanowieniami umowy, a podmiot zlecający ma wydać środki, jakie są potrzebne na realizację tego zadania. Umowa musi być w formie pisemnej.

Porozumienia - dla umów używa się określenia porozumienie dla tej 2 stronne formy, jako formę realizacji współdziałania podmiotów od siebie niezależnych. Przedmiotem takiego porozumienia mogą być jedynie sprawy, które należą do sfery uprawnień takiego organu, który zawiera porozumienie, Istotą jest to że jej cel i przedmiot jest określany samodzielnie przez podmioty zawierające porozumienie. One też samodzielnie określają sposób określania sporów, które mogą się pojawić na tle tych porozumień. Niekiedy porozumienia mogą określać pewne odrębne organy, które będą zajmowały się kontrolą i koordynacją realizacji takiego postanowienia. Ponieważ porozumienia są formą dość często wykorzystywaną w adm. reaktywacja samorządu terytorialnego spowodowała, ze porozumienia są częściej stosowane,.

Są porozumienia jednorodne - tylko zawierane miedzy organami samorządowymi, są również o mieszanym charakterze - zawierane między organem samorządu terytorialnego a organem adm. rządowej.

Działalność społeczno-organizatorską & Czynności Materialno-Techniczne
& Ugoda

Działalność społeczno-organizatorska - to jest forma nie-władcza, która obejmuje cały szereg czynności faktycznych jako forma nie-władcza nie może być egzekwowana przy użyciu przymusu. Musi mieć podstawę prawną. Ale związku z tym, że jest to forma nie-władcza i nie jest ona szczególnie dolegliwa dla adresatów, ta podstawa prawna może być skonstruowana dość ogólnie, nie musi to być przepis upoważniający dany organ do ściśle wskazanych czynności, wystarczy że będą to przepisy tzn. kompetencyjne upoważniające organ adm. do osiągnięcia zamierzonego rezultatu. Działalność społeczno-organizatorska charakteryzuje się:

1. Cel działalności mieścić się musi w zadaniach prawem przyznanych danemu organowi

2. Działalność adm. w tej formie nie tworzy nowych norm prawnych, ani indywidualnych, ani generalnych

3. Możliwość stosowania nagród, pochwał jako instrumentów sprzyjających osiągnięciu celu przewidzianego przez adm.

Jednak formy władcze dominują w adm. ale równocześnie formy nie-władcze są stosowane coraz częściej. Ale niestety adm. nie za bardzo umie się tymi formami posługiwać, te formy to np. zachęcanie, odstraszanie, nakazywanie. Jeśli są one wykorzystywane umiejętnie nie trzeba posługiwać się innymi działaniami i te metody są bardzo skuteczne.

Rozszerza się ta działalność w adm. dzięki istnieniu działalności samorządu terytorialnego. Musi on szukać finansowania swoich działań. Podejmują takie działania, które określa się jako promocję danej jednostki samorządu terytorialnego. Promocje mają na celu zachęcenie inwestorów do lokowania środków w gminie, turystów do odwiedzania gminy. Działalność społeczno-organizatorska jest formą samodzielną lub pełni funkcje pomocniczą w stosunku do innych form działania adm., szczególnie do władczych form. Jest to np. działanie informacyjne, popularyzatorskie w sferze ochrony środowiska.

Działalność społeczno-organizatorska - jest formą określoną przez prawo, o charakterze nie władczym, nie jest działaniem ingerującym w sferę swobód jednostki. Podstawą prawną do jej stosowania mogą być określone dość ogólnie, wystarczy, że są to przepisy kompetencyjne.

Czynności materialno-techniczne

O ile działalność społeczno-organizatorska jest w podejmowana tylko sferze zewnętrznej adm. Natomiast działania czynności materialno-technicznych obejmuje czynności zróżnicowane wewnętrznie, ale i zewnętrznej. Część z tych czynności nie powodują żadnych skutków prawnych, inne tak.

Czynności materialno-techniczne podejmowane w sferze wewnętrznej - to prowadzenie rejestru pism wpływających do urzędu, porządzenie protokołu z jakiś czynności, posiedzenia organu.

Czynności materialno-techniczne podejmowane w sferze zewnętrznej - to prowadzenie różnorakich rejestrów i ewidencji. Cechą charakterystyczną jest to, że ich wykonywanie wymaga współdziałania i współpracy, współuczestnictwa obywatela (!). Ponieważ prowadzenie ewidencji, polegające na dokonywaniu wpisu, wymaga informacji od obywatela, czyli są zewnętrznego charakteru, ich prowadzenie nie opiera się na wiedzy organu adm. pub, tylko na informacji zainteresowanych podmiotów. Np. prowadzenie aktu zgonu/małżeństwa/ narodzin dziecka. Są to akty stanu cywilnego.

Te czynności muszą być tolerowane przez podmioty administrowane, a wspomniane współuczestnictwo jest często obowiązkiem, które jest obwarowane możliwością użycia przymusu państwowego.

Poza rejestrami, ewidencjami przykładami są:

• zatrzymanie kierowcy przez policjanta,

• doręczenia (stanowi ona gwarancje, że pismo procesowe dotarło do adresata, prawidłowe doręczenie jest początkiem biegu terminów w prawie procesowym),

• dokonanie rozbiórki budynku postawionego w ramach samowoli budowlanej.

Czynności materialno-techniczne podejmowane w sferze zewnętrznej charakteryzują się władczością, w przeciwieństwie do sfery wewnętrznej, gdzie element władczy nie występuje. Np. przeprowadzenie przymusowego szczepienia.

Podstawy prawne:

W zależności od tego jaka to jest grupa czynności materialno-technicznych przesądza to o różnym stopniu związania z prawem, formułowania podstaw prawnych do ich stosowania.

Czynności materialno-techniczne podejmowane w sferze zewnętrznej mogą ingerować w sferę wolności i swobód, dlatego podstawy prawne ich stosowania muszą być zawarte w aktach normatywnych, przepisy powszechnie obowiązujące, które nakazują poddanie się im. Ewentualnie muszą wynikać z aktu adm. Ponadto muszą być bardzo precyzyjne, ponieważ chodzi o sytuację jednostki, jej wolności i prawa.

W sferze wewnętrznej - podstawą prawną mogą być przepisy kompetencyjne i są wystarczającą formą prawną do stosowania tych czynności.

Ugoda administracyjna

Jest to akt, w którym strony w znaczeniu procesowym na użytek adm. pub określają (same) swoje wzajemne prawa i obowiązki w sferze prawa adm. w sposób prawnie wiążący. Możliwość ugodowego załatwienia sprawy odnosi się do spraw spornych i przewidziana jest w KPA. Ugoda dotyczyć musi indywidualnej sprawy z zakresu adm. pub + która jest przedmiotem toczącego się postępowania adm. + i przedmiot tego postępowania ma charakter sporny. Czy jest ona sporna decydują o tym przepisy prawa materialnego. Np. Udzielenie koncesji na sprzedaż napoi alkoholowych. RG ustala max ilość punktów zakupu alkoholu, i ustala to na 20. Aktualnie ważnych jest 19 zezwoleń. A tymczasem do urzędu gminy wchodzi 2 przedsiębiorców, równocześnie składają podanie o wydanie pozwolenia na sprzedaż. Ich sytuacja procesowa jest analogiczna. 1 dostaje pozwolenie - 2 złość - a więc ugoda żeby 1 z 2 się dogadali. Jednak ugoda wymaga by była zatwierdzona przez organ, przed którym się toczyła. Zatwierdzenie zastępuje decyzję adm. Duża jest wartość tej form działania adm., jest ograniczona do spornych spraw. Zatwierdzenie ma potwierdzić, że zawarta ugoda nie narusza obowiązującego prawa, nie została podjęta przez wprowadzenie w błąd, ma zabezpieczać przed tego typu niebezpieczeństwami, które mogą ugodzie towarzyszyć.

Jeśli zatwierdzenie jest wydane przez organ, przed którym się toczy - wtedy stanowi postanowienie.

Zatwierdzenie - zastępuje decyzję adm.

Koniec problematyki prawnych form działania adm.

WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE

Jest to władztwo, którym dysponuje i państwo i adm. Władztwo - było na przestrzeni lat w różny sposób określane, jest to przekazane przez państwo swoim organom, a szerzej adm. pub. prawo narzucania swojej woli i egzekwowania jej przy pomocy środków przymusu. Dla jego stosowania przyjmowane jest domniemanie ważności, legalności, praworządności działania adm., mocy powszechnie obowiązującej jej działania. Są to niezbędne warunki stosowania władztwa adm. Z całą pewnością stosowania władztwa łączy się ze skutecznością działania adm. Przyjmując, że skuteczność działania adm. podejmowanego w prawnych formach jest zapewniona owym przymusem. Użycie przymusu nie jest obligatoryjne, ale groźba możliwości jego użycia niewątpliwie podnosi skuteczność adm.

Władztwo jest stopniowalne przyjmuje się, że władztwo w najpełniejszym wymiarze t stosowanie środków przymusu.

Władztwo ograniczone - gdy istnieje tylko potencjalna groźba jego użycia, istnieje tylko taka możliwość.

Władztwo musi mieć charakter legalny, musi opierać się na konkretnych normach prawnych, powszechnie obowiązujących, na ustawach, które przewidują użycie władztwa adm.

SANKCJA ADMINISTRACYJNA

Bardzo mocno wiążę się z władztwem. Możliwość stosowania przymusu jest postrzegana jako coś co gwarantuje możliwość zastosowania sankcji, chociaż jednocześnie dostrzega się, że sankcje i przymus nie zawsze są ze sobą utożsamiane.

Pojęcie sankcji adm. budzi w doktrynie spore zainteresowanie, nie ma ostatecznej wypowiedzi na ten temat, proces ustalenia definicji nadal trwa.

Pojęcie sankcji adm. jest utożsamiane z odpowiedzialnością za naruszenie jakiejś normy, za działania i zaniechanie pewnych działań. Niektórzy przyjmują, że element winy po stronie adresata sankcji jest niezbędny do jej zastosowania. Inn, przyjmują, że sankcja nie musi wiązać się z określonym zachowaniem, z którym trzeba wykazać winę.

Sankcje adm. zawarte są w Rekomendacji Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich nr 91 - są utożsamiane z karami nakładanymi aktem administracyjnym na jednostkę z powodu jej postępowania sprzecznego z obowiązującymi normami prawnymi. W ramach tej Rekomendacji za sankcje uznaje się karę grzywny, wręcz zastosowanie środka karnego w formie pieniężnej bądź niepieniężnej.

W Polskiej doktrynie uznaje się, że podstawowym elementem sankcji jest jej cel. Cel ten jest przypisywany określonym normom prawnym. Celem sankcji jest zagwarantowanie poszanowania prawa oraz wywoływanie negatywnych skutków związku z naruszeniem zakaz/nakazu, lub zapowiedź wystąpienia konsekwencji.

Rekomendacja Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich sformułowała katalog zasad gwarantujących poszanowanie praw jednostki związku z możliwością nałożenia na nią sankcji, są to:

1. sankcje i okoliczności ich nakładania muszą być przewidziane w trybie ustawowym, żaden akt niższy nie może regulować sankcji.

2. Zakaz nakładania sankcji za czyn, który w czasie jego popełnienia nie był sprzeczny z prawem.
   Jeśli za pewien czyn była przewidziana sankcja mniej uciążliwa w chwili popełniania danego czynu, to w chwili stosowania sankcji trzeba zastosować tę lżejszą sankcję obowiązującą gdy czyn popełniono a nie mocniejszą sankcję. Natomiast, gdy w momencie popełniania czynu niedozwolonego była przewidziana dolegliwsza kara, to stosuje się obowiązujące prawo gdzie przewidziana jest sankcja lżejsza.

3. Jednostka nie może być karana administracyjnie dwukrotnie za ten sam czyn na podstawie tej samej normy lub norm chroniących ten sam interes prawny.

4. Nakładanie sankcji za określone zachowania powinno następować w rozsądnym czasie, aby dla jednostki istniał wyraźny związek pomiędzy czynem, a sankcją. Ponadto organy powinny działać z rozsądną szybkością.

5. Wszelkie postępowanie, które może prowadzić do nałożenia sankcji administracyjnej w konkretnej sprawie, na konkretną jednostkę, powinno prowadzić do podjęcia decyzji kończącej postępowanie.

6. Zasada informowania jednostki o wszystkim, co z zastosowaniem sankcji się wiąże. Obowiązek ten dotyczy informowania jednostki o zarzutach przeciwko niej, należy udzielić jej czasu na przygotowanie się do sprawy; ponadto informowanie o charakterze świadczących przeciwko niej dowodów i zapewnienie możliwości wysłuchania jednostki przed podjęciem decyzji. Należy również wskazać motywy nakładające sankcje na jednostkę, chodzi o uzasadnienie prawne i faktyczne.

7. Ciężar dowodu spoczywa na organie administracji. Ponieważ procedura jest uruchamiana z urzędu.

8. Akt administracyjny nakładający sankcję adm. powinien podlegać sądowej kontroli, ponieważ sąd jest niezawisły i bezstronny, sprawuje on kontrolę zewnętrzną, która daje największą gwarancje obiektywizmu.

Większość tych zasad jest uregulowana w KPA. Np. uzasadnienie rozstrzygnięcia. Potwierdza to polska ustawa KPA była tworzona z pewną dalekowzrocznością i jest skuteczna cały czas. Jednak w innych krajach UE może być to pewna nowość.

W doktrynie formuje się przesłanki skuteczności sankcji:

1. Występowanie dolegliwości dla podmiotu naruszającego prawo

2. Współmierność sankcji w stosunku do naruszenia prawa - w proporcjonalności się wyraża.

3. Nieuchronność jej wymierzenia

Sankcje adm. przywierają różną postać: wygaszają wcześniej przyznane uprawnienia/cofania. To może być związane z zachowaniami naruszenia prawa związku z korzystaniem z uprawnień ale też może być konsekwencją nie podjęcia przez adresata uprawnienia wymaganego działania w określonym czasie lub przerwanie tego działania. Np. pozwolenie na budowę wygasa gdy adresat nie rozpocznie budowy z prawnie wskazanym terminie; cofnięcie zezwolenie na sprzedaż napoi alkoholowych z naruszeniem warunków zawartych w zezwoleniu i przepisów ogólnych.

Sankcje są również o charakterze karnym w prawie adm., sankcje egzekucyjne, dyscyplinarne. Sankcje adm. mogą występować pojedynczo (sankcja pojedyncza) lub kumulatywnie (sankcja kumulatywna) gdy zachowanie naruszające prawo może być związane z kilkoma różnymi sankcjami (czasem alternatywnymi). Sankcje są nakładane często w drodze aktu adm. Co do zasady, ale może się okazać, ze może to być tylko czynność materialno-techniczna jako skutek określonego zachowania. Stosując akt adm. ryzyko błędu jest małe.

Orzecznictwo TK: wskazuje na represyjny charakter sankcji - ta cecha upodabnia sankcje do sankcji karnych jak i cywilnoprawnych kar umownych. Orzecznictwo TK sformułowało katalog cech sankcji:

1. Nakładanie ich musi się opierać na ustawowej podstawie prawnej

2. Sankcja jest konsekwencją niezgodnego z prawem zachowania się osoby fizycznej jak i innego podmiotu.

3. Prewencyjno-represyjny charakter sankcji - miało to na celu, podkreślenie, że sankcja musi stanowić odczuwalną dolegliwość i skutecznie zniechęcać do naruszenia prawa.

4. Nakładanie sankcji adm. następuje w formie aktu adm. lub władczej czynności faktycznej podmiotu administrującego.

5. Wprowadzenie i stosowanie sankcji adm. musi uwzględniać zasadę proporcjonalności. Musi być z 1 str. konieczna, a z 2 strony dolegliwa w odpowiednim stopniu.

6. Nałożenie sankcji musi podlegać sądowej kontroli.

WŁADZA DYSKRECJONALNA

Władza dyskrecjonalna - była zawsze przeciwstawiane władzy związanej, w której adm. pub. nie dysponuje żadnymi luzami prawnymi w swoim działaniu. Władza dyskrecjonalna opiera się na dopuszczalności różnych zachowań adm. na gruncie prawnym. Władza dyskrecjonalna jest często utożsamiana z uznaniem adm.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

Są różne 2 rozumienia uznania adm.:

1. Sensu stricte (wąskie ujęcie) - oznacza taki stan prawny, w którym norma prawna przy danym stanie faktycznym nie przesądza o konsekwencjach, o skutkach prawnych w sposób jednoznaczny.
   (patrz. akty adm. i dzielenie ich na akty związane i uznaniowe). Są formą działania w sferze zewnętrznej. To rozumienie uznania adm. oznacza taką sytuację prawną, w której ustawodawca w wyraźny sposób pozostawia wybór zastosowania określonych skutków prawnych wraz z zaistnieniem konkretnego stanu faktycznego.

2. Sensu largo (szerokie rozumienie) - uznaje, że mamy z uznaniem doczynienia wówczas gdy prawo dopuszcza stosowanie różnych konsekwencji prawnych w danym stanie faktycznym jak i wtedy gdy wchodzi w grę jedynie interpretacja pojęć nieostrych użytych przez prawodawcę.

Nigdy uznanie adm. nie może być utożsamiane z dowolnością, z nieograniczoną swobodą. Nigdy też nie było to przewidziane prawnie. Znajduje ten postulat wyraz w tym, że akty adm. mające charakter aktów uznaniowych są poddane sądowej kontroli. Pamiętać trzeba, że sądowa kontrola jest sprawowana tylko pod względem legalności, czyli zgodności z prawem.

Prawo UE w sprawie uznania: Rekomendacja z 1980r. Komitetu Ministrów Rady Europy - sformułowała pewne zalecenia odnośnie posługiwania się uznaniem adm., kompetencją dyskrecjonalną:

1. Adm. powinna się kierować celem dla którego władza dyskrecjonalna, została w konkretnym przypadku przyznana.

2. Postuluje aby organy posługujące się władzą dyskrecjonalną postępowały obiektywnie, by były bezstronne.

3. Wskazuje na potrzebę przestrzegania przy uznaniu adm. zasady równości wobec prawa w celu uniknięcia wszelkiej dyskryminacji.

4. Potrzeba kierowana wobec adm., potrzeba zachowania właściwej relacji między ingerencją w prawa, wolności, interesy osób a urzeczywistnianym celem. Właściwe proporcje między celem a zastosowanymi środkami.

5. Podejmowanie rozstrzygnięć o charakterze uznaniowym w rozsądnym terminie. Są one obarczone większą trudnością w ich wydawaniu ale to nie oznacza, że ich wydanie nie jest związane terminami i może być rozciągnięte w czasie. (Polska ustalone terminy nie są zróżnicowane, dla aktów uznaniowych czas jest ten sam jak dla wydania innych aktów związanych).

6. Organ adm. posługujący się uznaniem adm. stosował ogólne dyrektywy administracyjne w sposób konsekwentny i stały przy uwzględnieniu okoliczności danego przypadku. Chodzi o to, że organy stosujące uznanie adm. powinny przestrzegać wszelkich reguł interpretacyjnych prawa jakie istnieje w polskim porządku prawnym przy rozstrzygnięciu uwzględniać jednostkowy przypadek.

KONTROLA ADMINISTRACJI

Kontrola - to badanie stanu faktycznego porównywanie go z poprzednio przyjętym wzorcem, a w przypadku stwierdzenia rozbieżności wskazywania ich oraz sposobu ich usunięcia. Kontrola dotyczy kontrolowanego jak i organów wyższego stopnia - kontrolujących.

Na adm. w kontekście kontroli można patrzeć z 2 stron. Może ona być kontrolującym, kontrolowanym i jednocześnie i kontrolowanym i kontrolującym - w przypadku kontroli wewnętrznej. Kontrola adm. może być kontrolą podmiotów zewnętrznych i wewnętrznych.

Należy odróżnić ją od nadzoru.

Nadzór - jest to władcze działanie w celu nakazania usunięcia stwierdzonych naruszeń, lub po prosu ich usunięcie. Opiera się na kontroli, wymaga sięgnięcia po badania kontrolne. Może się do niej sprowadzać w przypadku pozytywnego wyniku kontroli. W przypadku negatywnego wyniku kontroli nadzór obejmuje możliwość weryfikowania owej wadliwej działalności.

Kontrola jest instrumentem doskonalenia działania adm. Analizuje jak podmiot działa, wskazuje się nieprawidłowości, po to by organ działał lepiej. Kontrola jest działaniem polegającym w szczególności na:

1. Badaniu istniejącego stanu faktycznego

2. Zestawienie tego, co istnieje w rzeczywistości z tym co powinno być, tzn. to co przewidują odpowiednie wzorce, normy postępowania i sformułowane na tej podstawie oceny.

3. W przypadku istnienia rozbieżności między stanem istniejącym a pożądanym, kontrola polega na ustaleniu przyczyn tych rozbieżności

4. Sformułowaniu zaleceń mających na celu wskazanie sposoby usunięcia niepożądanych zjawisk i nie powstawaniu w przyszłości określonych rozbieżności.

Cechy kontroli:

1. Oficjalność - ta cecha pozwala na podejmowanie czynności kontrolnych z urzędu. Podmiot kontrolujący nie czeka na jakiś sygnał, aż się coś stanie tylko na bieżąco realizuje uprawnienia kontrolne. To nie wyłącza działania na wniosek, np. NIK może rozpocząć inicjatywę kontroli na wniosek Sejmu/Prezydenta/RPO. Kontrola ta jest skierowana na ochronę interesu publicznego.

2. Aktywność - czynności kontrolne mają na celu wychwycenia możliwie jak największej liczby nieprawidłowości, a także kierowanie czynności kontrolnych do jak największej grupy kontrolnej. Aktywność rozumiana jest także jako działanie mające na celu wnikliwe, dokładne zbadanie działalności podmiotów kontrolowanych.

3. Bezstronność - kontrola powinna być obiektywna. Gwarancją obiektywizmu może być umieszczenie podmiotu kontrolującego na zewnątrz adm. Zakłada ona brak czynników, które mogą mieć wpływ na wynik kontroli. Bezstronność wymaga tego, aby podmiot kontrolujący nie był związany w jakikolwiek sposób z podmiotem kontrolowanym (chodzi tu o więzi służbowe). Podmioty ponoszące odpowiedzialność za działanie podmiotów kontrolowanych nie mogą sprawować takiej kontroli, mogą je wykonywać podmioty z poza adm. np. kontrola sądowa.

4. Proporcjonalność - co prawda kontrola powinna obejmować jak najszerszą liczbę podmiotów kontrolowanych, ale czynności kontrolne nie powinny być zbyt częste, tzn. nie można przesadzać z kontrolą; (np. jednoczesna kontrola RPO, RPD, inspekcja sanitarna, pracy, budowlana…. Itp.) ustawa o swobodzie gospodarczej zabrania jednoczesnej kontroli która uniemożliwiłaby normalne funkcjonowanie podmiotu, dezorganizację pracy i wiele znacznych utrudnień.




6. Fachowość - podmiot kontrolujący powinien mieć wiedzę teoretyczna, jak i praktyczną potrzebną w zakresie prowadzonej kontroli. Kontrolujący powinien wiedzieć więcej niż podmiot kontrolowany, inaczej wartość takiej kontroli jest ujemna. Taka sytuacja może mieć miejsce np. przy kontroli społecznej, radni w komisji rewizyjnej - mogą nie posiadać kompleksowej wiedzy, wtedy możemy mówić o niepełnej fachowości. Postulatem jest by w takich sprawach zwracali się do organów, które taką wiedzę posiadają.

7. Efektywność - nie mówimy o niej w kontekście samych czynności kontrolnych, chodzi o zagwarantowanie środków umożliwiających weryfikowanie dostrzeżonych nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie czynności kontrolnych. Podmiot kontrolujący powinien być zainteresowany faktycznym skorygowaniem ujawnionych nieprawidłowości, dopiero wówczas kontrola jest skuteczna. Efektywność kontroli na gruncie prawnym jest skuteczna, gdy podmiot kontrolujący posiada funkcje nadzorcze.

Podziały kontroli

1. Ze względu na umiejscowienie podmiotu dokonującego kontroli:

1. Zewnętrzna - gdy podmiot kontrolujący jest usytuowany na zewnątrz podmiotu kontrolowanego adm. pub. Np. NIK, prokuratura, kontrola sądowa. Kontrola ta ma miejsce wtedy, gdy podmiot kontrolujący nie jest powiązany strukturalnie, organizacyjnie z podmiotem kontrolowanym np.: sprawowana przez sądy administracyjne. Zaletą jest większy obiektywizm kontroli, ze względu na brak identyfikacji podmiotu kontrolującego z kontrolowanym.

2. Wewnętrzna - wówczas gdy, między podmiotem kontrolującym i kontrolowanym istnieje zależność organizacyjna, są powiązani zależnością służbową np.: kontrola przełożonego wobec podwładnego. Zaletą jest dobra orientacja kontrolującego w specyfice działania podmiotu kontrolowanego. Wadą to, że ze względu na te powiązania podmiot kontrolujący czuje się odpowiedzialny za działania kontrolowanego, co wpływa na ocenę kontroli.

2. Czasowość stosunku czynności kontrolującego do czynności kontrolowanych

1. Wstępna - kontrolowanie przygotowań, projektu.

Podmiot kontrolujący ocenia prawidłowość samego zamiaru, projektu działania podmiotu kontrolowanego. Prowadzenie jej ma ogromne znaczenie. Kontrola ta pozwala wskazać wadliwość już na tym etapie, co pozwala uniknąć błędów w działaniu, może także prowadzić do pewnej korekty owego zamiaru lub nawet rezygnacji z tego zamiaru. Na tym etapie kontrola może dać najlepsze rezultaty.

2. Faktyczna - dot. czynności realizowanych obecnie. Wykonywana w toku trwającego procesu działania. Ma ona wpływ na dalsze etapy działania. Zapobiega pewnym wadom zanim działanie zakończy się. Działa mobilizująco na podmioty kontrolowane.

3. Następczej - dot. czynności, które już były. Ogranicza się do tego odcinka działania, które już zostało zakończone; kontrola wyników działania. Ma szczególne znaczenie dla adresatów działania administracji, jest podstawą do zmiany działania kontrolowanego podmiotu, gdy jest ono oceniane negatywnie.




4. Sposób realizowania kontroli:

1. Inspekcja - czynności kontrolne są realizowane w formie bezpośredniej obserwacji. Jest utożsamiana z kontrolą wykonywaną w formie bezpośredniej obserwacji zachowania się kontrolowanej jednostki; bezpośrednia obserwacja działań lub zaniechań podmiotu;
   nie kontroluje się tu wyników, a jedynie samo zachowanie.

2. Lustracje - zachowanie/działanie kontroluje ale także jego stan rzeczywisty podmiotu. Lustracja to kontrola o charakterze inspekcji, mamy tu element bezpośredniej obserwacji. Jednakże obserwacja ta skierowana jest nie tyle na ocenę zachowania kontrolowanego podmiotu, ale właściwie na wyniki działania.

3. Rewizje - określenie to jest rezerwowane dla kontroli finansowej; zazwyczaj polega ona na ustaleniu stanu faktycznego odnośnie zasobów pieniężnych, środków finansowych, środków majątkowych podmiotu kontrolowanego i następnie porównanie ich z istniejącą dokumentacją na ten temat; w konsekwencji tych działań formułowane są oceny prawidłowości dysponowania środkami pieniężnymi, składnikami majątkowymi. np. pełni ją biegły rewident.

4. Wizytacje - Rodzaj kontroli, który prowadzony jest przez bezpośredni wgląd w działanie podmiotu kontrolowanego; obejmuje działania charakterystyczne zarazem dla inspekcji i lustracji, przedmiotem badań będzie zachowanie danego organu oraz rezultaty i skutki jego działań. Celem wizytacji jest badanie całokształtu działań kontrolowanego podmiotu, co służy sformułowaniu całościowej oceny wywiązywania się z nałożonych na niego zadań.

5. Z punktu widzenia podmiotu dokonującego kontroli:

1. Parlamentarna - sprawowana przez senat i sejm.

2. Prezydenta

3. Sądu

4. PRO

5. Kontrola wewnątrz adm. - przez wew. wyspecjalizowane komórki organizacyjne.

6. Kontrola z punktu widzenia zakresu kontroli:

1. Pełna (zupełna) - obejmująca całość działania kontrolowanej jednostki, ze wszystkich punktów widzenia, a także oznacza prowadzenie tej kontroli przy użyciu pełnego katalogu kryteriów (legalność, gospodarność, celowość, rzetelność). Jest dość rzadko stosowana.

2. Częściowa (ograniczona) - mamy z nią do czynienia, gdy odnosi się ona do jakiegoś fragmentu czy etapu działania, gdy jest przeprowadzana tylko z jednego punktu widzenia (np.: legalności czy gospodarności).

7. Kontrola z punktu widzenia rodzaju podmiotu, którego inicjatywa będzie uruchamiać kontrolę:

1. Prowadzona z urzędu - podejmowana z inicjatywy podmiotu, który następnie przeprowadza kontrolę np.: wiele kontroli prowadzonych przez NIK. Kontrola ta ma taki atut, że to podmiot kontrolujący decyduje czy, kiedy i w jakim zakresie będzie ją prowadził.

2. Prowadzona na wniosek - inicjowana przez jednostkę posiadającą interes prawny w jej przeprowadzeniu. Mamy z nią do czynienia gdy np..: w ramach kontroli instancyjnej; jednostka składa skargę do sądu administracyjnego na ostateczną decyzję organu administracji.

8. Kontrola ze względu na kryterium częstotliwości prowadzenia działań kontrolnych: (nie omówione już na wykładzie).

1. Bieżąca - prowadzona stale w toku działania jednostki kontrolowanej.

2. Periodyczna - prowadzona w określonych, z góry przewidzianych przedziałach czasu (np.: roczna, kwartalna, miesięczna).

3. Okazjonalna - prowadzona raz na jakiś czas, z inicjatywy zainteresowanego podmiotu (na wniosek). Zazwyczaj jest elementem zaskoczenia.

9. Kontrola ze względu na charakter podmiotu kontrolującego: (nie omówione już na wykładzie)

1. Państwowa - prowadzona przez podmioty o państwowym charakterze np.: NIK, RPO

2. Społeczna - prowadzona przez podmioty takie jak obywatele - w ramach instytucji skarg i wniosków.

3. Zawodowa - opiera się na posiadaniu kwalifikacji zawodowych do prowadzenia kontroli - różnego rodzaju inspekcje.

4. Niezawodowa - opiera się na nieposiadaniu kwalifikacji zawodowych do prowadzenia kontroli.

SĄDOWA KONTROLA

Kontrola sądowa - jest utożsamiana z sądownictwem administracyjnym oraz + kontrolą sprawowaną przez Trybunały. Sądy powszechne sprawują w bardzo ograniczonym zakresie kontrolę nad adm. Są to sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, Sąd Okręgowy w Warszawie, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Trybunał Konstytucyjny - działa w Polsce od 1986r. Trybunał jest organem władzy sądowniczej, powołany do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych. Trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 letnią kadencję. Ponowny wybór jest niedopuszczalny. Prezesa TK i v-ce powołuje Prezydent PR, z pośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.

Do TK należy orzekanie o zgodności stanowionych aktów z Konstytucją,

- zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

- zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy centralne z Konstą + ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi + z ustawami.

- TK orzeka w sprawie skargi konstytucyjnej co jest narzędziem kontroli adm.

- Uprawnienie TK polegające na orzekaniu w sporach kompetencyjnych między centralnymi organami państwa, to również jest instrumentem kontroli administracji.

Z wnioskiem do TK o zbadanie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją może wystąpić Prezydent,

Marszałek Sejmu/Senatu, PRM, 50 posłów, 30 senatorów, Prezes SN, Prezes NSA, prokurator Generalny, Prezes NIK, RPO, Krajowa Rada Sądownicza, organy stanowiące samorządu terytorialnego (jeśli akt dot. ich zakresu działania), ogólnokrajowe organy związków zawodowych, kościoły i inne związki wyznaniowe. Ponadto, każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone może wnieść skargę do TK, o zbadanie zgodności z Konstą aktu, na podstawie którego sąd lub inny organ wydał orzeczenie o jego wolnościach, prawach i obowiązkach określonych w Konście.

Orzeczenie TK są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą, podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Orzeczenia wchodzą w zycie w dniu ogłoszenia lub innym terminie określonym przez TK.

Trybunał Stanu - jest wybierany przez Sejm na okres kadencji. Przed TS odpowiedzialność konstytucyjną ponosi gr. podmiotów które należą do adm. pub. Są to: Prezydent PR, PRM, członkowie rządu, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, osoby którym PRM powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

Jest to odpowiedzialność za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania.

Jest wyodrębniona ze względu na charakter organów sprawujące kontrolę, ale te organy mają różne uprawnienia jeśli chodzi o kontrolę, w niektórych chodzi o pociąganie do odpowiedzialności personalnej, innej weryfikacja działalności organu.

Sądowa kontrola ukształtowała się w ostatnich 30 latach. Wcześniej nie występowała w Polsce, tylko sądy powszechne w ograniczonym zakresie sprawowały tą kontrolę. Nie prawda, że zmiany ustroju w państwie spowodowały utworzenie tej kontroli, bo zaczęła się ona wcześniej już w latach '80-tych. Oznacza to, że władze komunistyczne zauważyły, że muszą być przeprowadzone pewne zmiany.

Kontrola poza sądowa - jest jeszcze bardziej zróżnicowana, jest sprawowana przez wszystkie inne organy niż sądy i Trybunały. Jest to kontrola: NIK - która istnieje od początku uzyskania przez Polskę niepodległości. Jeśli NIK jest podporządkowana sejmowi, to znaczy, że pewne demokratyczne reguły działają, a jeśli rządowi - jest włączona w system centralistyczny i niezależny nie jest, = co nie jest gwarantem dobrego sprawowania swoich funkcji. NIK jest Naczelnym Organem Kontroli Państwowej podlega sejmowi, działający na zasadach kolegialności. (Więcej o NIK str. 90 i dalej o pozasądowej kontroli)

Kontrola sądowa adm.

Jest ona niesamowicie istotna, ponieważ jest to kontrola zewnętrzna, obiektywna, ponadto jest to kontrola w toku której zostaje zrównana pozycja podmiotu kontrolowanego z kontrolowanym. Sądy sprawując wymiar sprawiedliwości, by móc stwierdzić czy doszło czy nie doszło do naruszenia prawa musi zbadać sprawę,
a badając sprawę dokonuje czynności kontrolnych. Tak działa np. sąd adm. Sądy badają merytoryczną stronę postępowania jak i faktyczną.

Kryteria kontroli:

1. Legalności - zgodności z prawem działania podmiotu kontrolującego. Obejmuje nie tylko zgodność z przepisami prawa powszechnie obowiązującego (Konsta, ustawy, przepisy unijne) ale również chodzi o szereg aktów o charakterze wewnętrznych wiążących organ adm. (instrukcje, regulamin wewnętrzny). Wstępuje w każdej kontroli.

2. Celowość - jest najmniej ostre to kryterium, nie występuje we wszystkich rodzajach kontroli. Najczęściej występuje w kontroli wewnętrznej, gdzie sprawdza czy dany podmiot realizuje pewne cele wyższego organu. Np. komisja rewizyjna kontroluje czy wójt gminy realizuje postanowienia uchwały.

3. Rzetelność - skrupulatność, sumienność, dokładność, zwracanie należytej uwagi, terminowość, forma - pisemności, gdy jest wymagana. Po wykazaniu tych cech można stwierdzić, że działanie podmiotu jest rzetelne.




5. Gospodarność - czy w ramach posiadanych środków można było zrobić więcej, albo też czy za posiadane środki można było podnieść jakość realizowanych działań lub też przy założonej jakości i ilości można było efekt osiągnąć taniej i lepiej. Podstawowym elementem skłaniającym adm. do działania gospodarnego jest ustawa prawo zamówień publicznych. Jednak ona dotyczy ofert za min 14 000 €.

6. Zgodność z działaniem politykiem rządu - dot. np. wojewody, ponieważ on realizuje działania rządu w terenie. Zgodność działania z pewnymi założeniami, planami gminy realizowana przez inne organy związane nimi.

Kontrola sądowa w kontekście historycznego uwarunkowania to mówimy o nowożytnej historii, zaczynając od Rady Stanu we Francji, na rzecz której władza absolutna ustąpiła. W Polsce istniał Naczelny Trybunał Adm. w okresie między wojennym, realizował I instancyjną kontrolę sądową. Po wojnie kontroli sądowej nie podtrzymywano. W latach '80 społeczeństwo wywalczyło pewne instrumenty kontroli sadowej. Dopiero po '89 pojawiła się instytucja pełnej, swobodnej kontroli sądowniczej, która istnieje w II instancjach - wojewódzkie i naczelne sądy (książka) / i sądy okręgowe i apelacyjne (ciocia Wikipedia).

Ustawa określa jakie elementy są poddane kontroli. Jest to rozpatrywanie skarg na decyzje adm. i postanowienia na które służy zażalenie, postanowienia wydawane w toku postępowania egzekucyjnego, inne czynności adm. pub, dotyczy uprawnień lub obowiązków wynikających z prawa, akty prawa miejscowego, pisemne interpretacje prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach, akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego i bezczynność organów adm. w zakresie nie podejmowania działania administracyjnego lub wydawania określonych aktów administracyjnych.

Obywatel ma prawo złożenia skargi na działanie adm. do sądu.

W zakresie kognicji NSA leży rozpatrywanie środków odwoławczych od orzeczeń WSA a także podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy nudzące wątpliwości, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i sporów o właściwość, a także orzekanie w sprawach skarg na przewlekłość postępowania przez WSA.

Cechy sądowej kontroli adm.:

1. Szczególny charakter zrównujący pozycję organu adm. i podmiotu skarżącego.

2. Niezależny charakter kontroli związany z niezawisłością sędziowską a także z pozycją ustrojową

3. Fachowość - w przypadku rozstrzygnięcia jakiejś sprawy gdy sędzia nie ma wystarczającej wiedzy powołuje się biegłych

4. Obiektywizm wynikający ze szczególnej roli sądów

5. Prewencyjna rola orzecznictwa sądowego umożliwiająca organom adm. prawidłowe działanie w wyniku orzecznictwa sądowego.

Orzeczenia sądów wiążą tylko w konkretnej sprawie danego postępowania ale ranga orzeczeń, zwłaszcza NSA powoduje, że orzecznictwo to jest poddane analizie przez praktykę i reguły stosowania się do sposobu interpretacji prawa utrwalonego w orzecznictwie, zwłaszcza w uchwałach NSA. Niezawisłość sędziowska ma również skutek, że poszczególni sędziowie nie są związani orzeczeniem innego składu sędziowskiego, dlatego zdarzają się odrębne poglądy danego sędziego, inna linia orzecznictwa nawet w bardzo podobnej sprawie. Dzieje się tak, ponieważ w Polsce jest system prawa stanowionego, a nie precedensowego.

Do orzeczeń są często glosy, które mogą być pomocne przy stosowaniu prawa przez urzędników.

6. Ujednolicanie wykładni prawa poprzez publikację orzeczeń sądowych - poprzez fakt publikowania orzecznictwa podmioty mają sygnał jak w danej sprawie postępować, ale należy pamiętać że orzecznictwo nie wiąże działania adm. pub. Nie można zarzucić urzędnikowi, że nie zgodził się z interpretacją sądu, jeśli umie to dobrze udowodnić.

7. Skargowość - oznacza to, że sądy działają nie z urzędu a w wyniku złożonej skargi, w ustawowym trybie i terminie. Przy czym przyjęto w Polsce przyjęto szeroką formułę skargowości, każdy może złożyć skargę, kogo interes prawny został naruszony i wyrządzono mu szkodę.

Tylko w początkowym okresie sądownictwo adm. było 1 instancyjne, od 2004 roku są 2 instancyjne: Wojewódzkie Sądy Adm. (I instancja) i Naczelny Sąd Adm. (II instancja).

Właściwość

Wojewódzkie są właściwe we wszystkich sprawach dla których nie jest zastrzeżona właściwość NSA.
Na danym obszarze działania którego ma siedzibę organ adm. pub, którego działalność została zaskarżona.

Podmioty właściwe do wniesienia skargi

Uprawniony do wniesienia skargi jest każdy kto ma w tym interes prawny, ma tak zwaną legitymację materialną. Właściwy do wniesienia skargi jest prokurator, RPO, organizacja społeczna (w zakresie swojej właściwości statutowej, w sprawach dotyczących innych osób, jeśli ta organizacja brała udział w postępowaniu administracyjnym), ponadto inny podmiot niż wymienione taki, któremu przepisy wprost przyznają prawo do wniesienia skargi.

Tryb wnoszenia skargi

Istnieje tzw. pośredni tryb wnoszenia skargi - skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działania lub zaniechanie (bezczynność) są przedmiotem skargi. Skarga powinna być złożona w ciągu 30 dni od dnia uzyskania rozstrzygnięcia w sprawie, po wyczerpaniu środków zaskarżenia, a w przypadku gdy przepisy nie przewidują zaskarżenia, to skarga może być wniesiona po wezwaniu właściwego organu, w formie pisemnej do usunięcia naruszenia prawa.

Sądy Adm. mają uprawnienia orzecznicze o charakterze kasacyjnym, jeśli sąd adm. uwzględnia skargę to ma kilka możliwości determinowanych stanem sprawy. Są to:

1. Sąd uznając Sarze na postanowienie lub decyzję - może uchylić ten akt w całości lub w części

2. Może stwierdzić nieważność decyzji lub postanowienia - w całości lub w części

3. Może stwierdzić wydanie postanowienia lub decyzji z naruszeniem prawa

4. Może uchylić inny niż decyzja lub postanowienie akt lub czynność

5. Może stwierdzić nieważność uchwały lub aktu prawa miejscowego w całości lub w części lub stwierdzić, że uchwala lub aktu prawa miejscowego został wydany z naruszeniem prawa. Może też uchylić akt nadzoru.

Są to podstawowe uprawnienia kasacyjne sądów adm. Decyduje on o dalszych losach zaskarżonej decyzji, wyłączając ją najczęściej z obrotu prawnego.

Jeśli sąd uwzględnia skargę na bezczynność organu adm., to zobowiązuje właściwy organ adm. pub do wydania w określonym czasie (terminie) aktu lub dokonania czynności, uznania danego uprawnienia lub obowiązku, który wynika z prawa.




Jeśli sąd nie uwzględnia skargi to wówczas ją oddala, nie ustosunkowując ją merytorycznie.

Od nie uwzględnienia skargi, trzeba odróżnić niedopuszczalność skargi - gdy jest ona obarczona pewnymi wadami formalnymi, np. jest wniesiona przez niewłaściwy organ, nie w wyznaczonym terminie. Wówczas sąd skargę odrzuca.

Skład orzekający to 3 sędziów co do zasady. Ale dopuszczony jest tryb uproszczony i tryb mediacyjny.

Tryb uproszczony - oznacza rozpoznanie danej sprawy na posiedzeniu niejawnym, przez sąd działający w składzie jednoosobowym - 1 sędzia. Ten tryb może być zastosowany za równo z urzędu jak i na żądanie strony. Z urzędu gdy kara dotyczy postanowienia lub decyzji dotkniętego kwalifikowaną wadą prawną. Może być też zastosowane na żądnie strony, nie ma żadnych ograniczeń spraw, w których takie postanowienie mogłoby być prowadzone, jest tylko 1 wymóg - żadna z pozostałych stron nie może złożyć sprzeciwu co do tego, musi być zgoda stron postępowania.

Tryb mediacyjny - w pewnym sensie podobne jest do ugody, które jest w postępowaniu adm. przewidziane. Postępowanie mediacyjne ma służyć takiemu rozważeniu i pełnemu wyjaśnieniu stanu faktycznego i prawnego w danej sprawie aby strony mogły poczynić ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy w granicach prawa. To strony decydują o sposobie załatwienia sprawy. Może być ono podjęte z urzędu lub na wniosek chociaż 1 strony.

Z urzędu - gdy sąd analizując sprawę uzna takie działanie za zasadne i celowe.

Na wniosek choćby 1 ze stron - przed wyznaczeniem rozprawy w zwykłym trybie.

Postępowanie toczy się między stronami, jest ona pod przewodnictwem sędziego lub referendarza.

Jeśli strony nie dokonają stosownych ustaleń to sprawa jest rozpatrywana w zwykłym trybie.

Grzywna może być wymierzona organowi adm., gdy:

1. Organ adm. nie wykonał wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność (nie podjął działania w wyznaczonym przez sąd terminie)

2. W razie bezczynności organu adm. po wyroku uchylającym dany akt lub stwierdzający nieważność aktu lub czynności

3. Organ adm. nie dopełni obowiązku przekazania sądowi skargi z aktami sprawy i z odpowiedzią na skargę

4. Uchylenia się przez organ adm. od zastosowania postanowienia podjętego w toku postępowania

5. W sytuacji nie wykonania przez organ adm. pub. wezwania do złożenia w terminie odpisu żądanych dokumentów, albo złożenia oświadczenia, że organ takich dokumentów nie posiada.

Wysokość grzywny jest miarkowana przez sąd. Max wysokość grzywny to 10x m-ne przeciętne wynagrodzenie, ustalone w roku poprzednim niż prowadzona sprawa.

Postępowanie przed NSA, jest uruchamiane po złożeni skargi kasacyjnej od wyroku kończącego sprawę lub postanowienia Wojewódzkiego Sądu Adm. Skarga jest wnoszona w terminie 30 dni od doręczenia stronie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem. Skarga jest wnoszona za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony akt/postanowienie/wyrok. W przypadku złożenia skargi kasacyjnej do NSA istnieje wymóg jej sporządzenia przez uprawnione podmioty, przez radcę prawnego, adwokata, doradcę podatkowego w sprawach finansowych, rzecznika patentowego w sprawach własności przemysłowej.

Skarga jest rozpatrywana przez NSA w składzie 3 sędziów. W przypadku skargi dot. postanowienie kończącego sprawę podjętego przez WSA - skarga kasacyjna może być rozpatrzona na posiedzeniu niejawnym w skaldzie 1 sędziego. NSA jest związany w swoim działaniu granicami skargi kasacyjnej, może rozpatrywać sprawę tylko w granicach skargi kasacyjnej, jeśli jednak miałaby miejsce sytuacja nieważności postępowania, to NSA bierze te informacje z urzędu.

NSA oddala skargę kasacyjną jeżeli zaskarżone orzeczenie w danej sprawie, mimo błędnego uzasadnienia jest zgodne z prawem. Oddala tez gdy skarga kasacyjna nie ma ona usprawiedliwionych podstaw

NSA uwzględnia skargę kasacyjną to uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę odpowiedniemu WSA do ponownego rozpoznania. Ponownie rozpoznanie dokonuje już się w innym personalnie składzie 3 sędziów. Gdyby nie można byłoby wyznaczyć innego składu, to wówczas sprawę przekazuje się do innego sądu wojewódzkiego w celu rozpatrzenia sprawy.

Uchwały NSA

Idea jednolitości orzecznictwa, w tych samych sprawach/ zasadniczo sobie podobnych, sądy tak samo orzekały - z 2 strony mamy niezawisłość sędziowską, poddanie jedynie Konście i ustawą co pozwala na orzekanie samodzielne i niezależne. Dlatego w celu ujednolicenia orzecznictwa sadowego i adm. przewidziana jest instytucja uchwał NSA, które mają wyjaśniać określone przepisy prawne, których stosowanie spowodowało rozbieżności w orzecznictwie.

Może o nie wystąpić np. prokurator generalny, RPO.

Uchwały zawierają też rozstrzygnięcie pewnych zagadnień prawnych, które w konkretnej sprawie budzą poważne wątpliwości. Może w wnioskiem o podjęcie uchwały wystąpić mogą jedynie
składy orzekające NSA.

Sądy powszechne w pewnym sensie sprawują kontrolę adm. również TK spory kompetencje między organami państwa, bada zgodność przepisów prawa stanowionych przez organy z Konstą, ustawami i umowami międzynarodowymi, przed TK odpowiedzialność konstytucyjną ponoszą najważniejsze organy w RP - prezydent, PRM, prezes NIK. Kontrola pozasądowa - NIK, RPO, społeczna.

KONTROLA NIK

Kontrola poza sądowa - jest jeszcze bardziej zróżnicowana, jest sprawowana przez wszystkie inne organy niż sądy i Trybunały. Jest to kontrola: NIK - która istnieje od początku uzyskania przez Polskę niepodległości. Jeśli NIK jest podporządkowana sejmowi, to znaczy, że pewne demokratyczne reguły działają, a jeśli rządowi - jest włączona w system centralistyczny i niezależny nie jest, = co nie jest gwarantem dobrego sprawowania swoich funkcji. NIK jest Naczelnym Organem Kontroli Państwowej podlega sejmowi, działający na zasadach kolegialności.

Zakres podmiotowy kontroli NIK

Kontrola adm. rządowej, samorządowej i niepublicznych podmiotów o ile w swoim działaniu wykorzystują majątek państwa lub samorządu terytorialnego, a także jeśli wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

1. Organy adm. rządowej - NIK na obowiązek objęcia tych organów kontrolą. Obligatoryjnie.

2. Samorządowa adm. - może być objęty kontrolą NIK. Fakultatywnie. Chodzi o działanie organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych, innych komunalnych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej.

3. Niepubliczne podmioty - w zakresie w/w to organizacje pozarządowe, jeśli podmioty wykonują zamówienia publiczne - podmioty gospodarcze różnej natury. Również są to podmioty niepubliczne które organizują lub wykonują prace interwencyjne lub roboty publiczne.
   Działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego korzystają z mienia należącego do Skarbu Państwa, mienia jednostki samorządu terytorialnego, działanie z udziałem/z wykorzystywaniem środków przyznawanych na podstawie umów międzynarodowych. Podmiotami niepublicznymi są np. spółki prawa handlowego z udziałem mienia jednostki samorządu terytorialnego/państwa. Ale wciąż jest podmiotem prawa prywatnego nawet jeśli pewien udział państwo posiada.

4. Podmioty niepubliczne mogą być kontrolowane przez NIK jeśli korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia, gwarancji udzielonych przez państwo/samorząd terytorialny.

5. Niepubliczne prywatne podmioty mogą podlegać kontroli NIK jeśli wykonują zadania z zakresu ubezpieczenia społecznego - np. Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej.

6. Jeśli będą podatnikami, będą się wywiązywać z zobowiązań podatkowych , należności budżetowych, państwowe fundusze celowe, jeśli korzystali ze świadczeń lub mają zobowiązania pieniężne na rzecz państwa (*podmioty, które są coś winne państwu) to również mogą być poddani kontroli NIKu.

Zakres przedmiotowy kontroli NIK

NIK bada wykonywanie budżetu państwa, realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej gospodarczej i organizacyjno - adm. podmiotów objętych tą kontrolą + wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw.

Ulega to pewnym korektom w zależności od tego kto jest objęty tą kontrola, np. węższy zakres podmiotowy dot. tylko wykonania budżetu dot. będzie kontrola NIKu wobec kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii sejmu, senatu, TK, RPO, KRRiT, GIODO, Krajowe Biuro Wyborcze, Sąd Najwyższy, NSA, PIP.

Regułą jest, że NIK prowadzi kontrole planowe, zgodnie z wcześniej przyjętym planem kontroli. To nie oznacza, ze nie przeprowadza on kontroli doraźnej, na zlecenie. Jeśli działa na zlecenie sejmu i przeprowadza kontrolę Kancelarii Prezydenta RP i w/w podmiotów jest prowadzona w szerszym zakresie bo oprócz tego kanonu - badania wykonywania budżetu, będzie badał wykonywanie ustaw w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno - adm.

Kryteria sprawowanej kontroli

Kryterium legalności - zgodność z prawem + gospodarności, celowości, rzetelności.

Z tej bazy NIK sięga po zróżnicowane kryteria w zależności od kontrolowanego podmiotu. Np. kontrola działalności samorządu terytorialnego - kryteriami są legalność, gospodarność i rzetelności. Celowość jest pomijana, ponieważ samorządy są samodzielne, w przeciwnym razie może to być naruszeniem tej cechy.

Podmioty niepubliczne - kryt. ogranicza się tylko do legalności i gospodarności - ponieważ, one działają z wykorzystaniem mienia Skarbu Państwa lub mają zobowiązania finansowe wobec państwa.

Jeśli działanie kontrolne jest przeprowadzone przez NIK, to jest formułowany protokół kontroli, który powinien zawierać opis stanu faktycznego zw. Z przeprowadzoną kontrolą, w tym stwierdzone nieprawidłowości, wskazanie przyczyn tych nieprawidłowości, zakres i skutki tych nieprawidłowości, powinien wskazywać osoby odpowiedzialne za powstanie pewnych nieprawidłowości.

Oddziaływanie pokontrolne to wystąpienie pokontrolne - które zawiera ocenę prowadzonej działalności, musi być w zgodzie z protokołem kontroli, jeśli stwierdzono nieprawidłowości w protokole, w wystąpieniu powinny być zawarte wnioski, które mają na celu usunięcie tych nieprawidłowości. W wystąpieniu może też mieć miejsce ocena zasadności dalszego zajmowania stanowiska rzez osobę odpowiedzialną za nieprawidłowości.

Jest ono przekazywane kierownikowi jednostki kontrolowanej i przełożonemu kierownika, czyli do jednostki nadrzędnej a także właściwym organom państwowym i samorządowym = szczególnie jeśli chodzi o podmioty prywatne wykorzystujące mienie państwowe.

Funkcja Sygnalizacyjna NIK - przygotowuje informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli, materiał zbiorczy, te informacje są przesyłane odpowiednim naczelnym i centralnym organom państwowym, które mają 7 dni na ustosunkowanie się do tych informacji.

Podległość sejmowi

NIK jest organem konstytucyjnym podlegającym sejmowi. Bierze się pod uwagę aspekt merytoryczny, sejm może zlecać NIK przeprowadzenie kontroli na wskazany temat. Uprawnienia te ma sejm i wewnętrzne organy - czyli Komisja Sejmowa, Prezydium Sejmu.

NIK jest zobowiązany do dostarczanie w/w informacji, dot. spraw kontrolnych i informacji dot. wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej. Jest to szczególne uprawnienie w procedurze udzielania rządowi absolutorium. Te oceny i informacje NIKu SA szczególnie ważne.

NIK przedstawia sejmowi roczne sprawozdania ze swojej działalności wskazując na wyniki i wnioski kontroli. Podległość sejmowi NIKu wyraża się też w tym, że sejm sprawuje kontrolę wykonania budżetu NIKu. Prezes NIK jest powoływany i odwoływany na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów. Wiceprezesi NIK - są powoływani i odwoływani przez Marszałka Sejmu.

Prezes NIK ma obowiązek uczestnictwa w posiedzeniach sejmu, ma obowiązek odpowiedzi na interpelacje i pytania posłów.

NIK powinien mieć zagwarantowaną niezależność, wolność od wszelkich wpływów, szczególnie politycznych. Tą niezależność wypatruje się w przepisach określających Prezesa NIK, który:

1. nie może należeć do partii politycznych. Wg Pani prof. oznaczać powinno to, że Prezes NIK nie powinien nigdy nie należeć do partii politycznej. A nie tylko wystąpienie z partii i brak członkowstwa w partii w danym momencie.

2. zakaz zajmowania innego stanowiska przez Prezesa NIK, oprócz prof. szkoły wyższej.

3. Zakaz wykonywania innych zajęć zawodowych, zakaz prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością tego urzędu

4. Immunitet porównywalny z immunitetem poselskim, nie może bez wcześniejszej zgody sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej i do odpowiedzialności, nie może być zatrzymany, aresztowany, wyjątek: sytuacja gdy został ujęty na gorącym uczynku przestępstwa i jeśli jego zatrzymanie jest niezbędne do przeprowadzenia prawidłowego toku postępowania.

Prezes NIK może występować do TK z wnioskami o:

1. Stwierdzenie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstą

2. Stwierdzenie zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

3. Stwierdzenie zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy centralne z Konstą + ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi + z ustawami.

4. Stwierdzenie zgodności z Konstą celów lub działalności partii politycznych

5. Rozstrzygnięcie w sporach kompetencyjnych między centralnymi organami państwa
   (więcej o TK str. 84).

Kontrola NIK jest związana z działalnością państwa, został utworzony zaraz po Uzyskaniu Niepodległości.




KONTROLA RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

Instytucja RPO wyrasta z instytucji Ombudsmana - która była charakterystyczna dla państw skandynawskich. Ombudsman to samodzielny organ państwowy, który jest wyodrębniony od adm.
i sądownictwa, a z 2 str. ma Konstytucyjne podstawy. W Konście są zawarte podstawy dla tej instytucji.

Ombudsman to instytucja powiązana z parlamentem, są to powiązania o charakterze strukturalnym - jest w większości krajów powoływany przez parlament.

Powiązanie o charakterze funkcjonalnym z parlamentem polega na tym, że - zadania Ombudsmana są zazwyczaj elementem funkcji kontrolnej parlamentu.

Ten organ realizuje dwojakiego rodzaju zadania - rozpatruje wnioski obywateli na nieprawidłowe działania adm. i podejmuje kroki zmierzające do naprawienia tych nieprawidłowości, z 2 str. Ombudsman jest zobowiązany do informowania parlamentu, opinii społecznej (w niektórych państwach) o stanie praworządności funkcjonowania adm. pub.

Instytucja Ombudsmana to zazwyczaj organ łatwo dostępny dla obywatela, który się skarży. Nie ma jakiejś specjalnej procedury, która musi być dochowana w razie wnoszenia skargi, nie ma terminów których trzeba dochować zw. ze złożeniem wniosku, również nie jest obwarunkowane wniesieniem pewnej opłaty
w momencie wnoszenia skargi do Ombudsmana.

Ze względu na te wszystkie cechy można twierdzić, że RPO wyrasta i jest bardzo podobny do instytucji Ombudsmana. Nasz PL RPO wszystkim tym cechom odpowiada.

RPO jest instytucją kontroli adm. ale szczególnego rodzaju, ponieważ działania kontrolne wobec adm. są przez RPO podejmowane o tyle o ile jednostka zarzuca naruszanie jej publicznych praw podmiotowych, skarga może dotyczyć działań i zaniechań.

Instytucja RPO jako rodzaj kontroli zewnętrznej musi być nie tylko poza strukturą adm. ale musi posiadać pewne cechy, które określamy mianem obiektywizmu sprawowanej kontroli. Tych gwarancji samodzielności dopatrywać się można w systemie pewnych ograniczeń dot. RPO, np.:

1. zakaz zajmowania innego stanowiska przez RPO (wyjątek: prof. szkoły wyższej),

2. zakaz wykonywania innych zajęć zawodowych,

3. RPO nie może należeć do partii politycznych, związku zawodowego,

4. nie może prowadzić działalności niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

RPO jest niezawisły, niezależny w swoim działaniu od innych organów państwowych, odpowiada wyłącznie przed sejmem, który go powołuje za zgodą senatu.

Odformalizowanie formy składanie wniosku służy łatwej dostępności dla obywatela, wniosek kierowany jest bezpośrednio do RPO, a nie za pośrednictwem organu który jest zaskarżany. Nie jest wymagane zachowanie terminów, forma wniosku nie jest nigdzie określona ani wymagana. Ale brak tych formalnych unormować dot. wniosku, nie mogą być przesadne, nie powinno być sytuacji, gdzie nie wiadomo kto składa wniosek, wobec jakiego działania, którego organu. Wtedy taki wniosek może pozostać bez rozpatrzenia.

Procedura w sprawach indywidualnych

Wniosek, w którym wskazuje się na naruszenie praw, wolności człowieka i obywatela złożony do RPO daje mu (RPO) kilka różnych możliwości działania, w zależności jak RPO oceni wstępnie wniosek:

1. Podjąć decyzję czy podejmuje sprawę

2. Czy poprzestaje na wskazaniu wnioskodawcy środków, działania które mu w danej sytuacji przysługują

3. Może podjąć decyzję czy przekaże sprawę wedle właściwości innemu organowi

4. Nie dopatrując się naruszenia praw i wolności człowieka i obywatela RPO może podjąć decyzję o niepodjęciu sprawy.

Naruszenie praw i wolności człowieka musi być niewątpliwe.

Dla kontroli adm. sprawowanej przez RPO interesujące jest gdy RPO podejmuje sprawę, ponieważ wtedy ma kilka możliwości określonego zachowania się:

1. Samodzielnie może prowadzić postępowanie wyjaśniające

2. Zwrócić się o zbadanie sprawy w całości/w części do właściwego organu w danej sprawie

3. Zwrócić do sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej spraw
   w całości/w części.

Stan sprawy wynikający z wniosku będzie podstawą do konkretnego zachowania RPO.

Właściwy organ któremu RPO może zlecić zbadanie sprawy zawartej we wniosku to prokuratura, NIK, sądy, organy kontroli społecznej, zawodowej.

W momencie gdy samodzielnie RPO prowadzeni postępowanie wyjaśniające (ich wykonywanie prowadzi do kontroli adm. są jeszcze inne uprawnienia, ale nie zw. z kontrolą):

1. Może zbadać sprawę na miejscu w siedzibie organu, którego zachowanie jest przedmiotem skargi,

2. Może żądać wyjaśnień, przedstawienia akt danej sprawy, dot. to organów adm. rządowej,
   organów terenowej adm., organów centralnych i naczelnych, organów samorządu terytorialnego, samorządowych jednostek organizacyjnych, organów organizacji społecznych, zawodowych, spółdzielczych.

Po przeprowadzeniu samodzielnego postępowania, może go skłaniać do 2 różnych zachowań

1. Może wyjaśnić, że nie znalazł naruszenia praw i wolności obywatela - jeśli w ogóle nie widać podstaw może odmówić zajęciem się tą sprawą, lub dopiero po przeprowadzeniu procedury wyjaśniającej może taką decyzję podjąć. Wtedy postępowanie się kończy.

2. Może podjąć interwencję w sprawie załatwienia sprawy obywatela - interwencja ta może przybierać postać wystąpienia kierowanego do podmiotu którego działalność, zachowanie naruszyło prawa
   i wolności człowieka i obywatela. Tym organem będzie organ adm. pub. + inne podmioty administrujące, które realizują zadania z zakresu adm. pub.

Wystąpienie charakteryzuje się, tym że może zawierać jedynie opinie dotyczące zachowania danego podmiotu, sposobu załatwienia sprawy. Można powiedzieć, że wystąpienie RPO nie zawiera w sobie możliwości wiążącego nakazania określonego zachowania. W prawdzie ten podmiot do którego wystąpienie zostało skierowane jest zobowiązany bez zbędnej zwłoki do ustosunkowania się do wystąpienia RPO, jest zobowiązany do poinformowania do zajęcia stanowiska w sprawie, jakie działania podjął w tej konkretnej sprawie - termin nie może przekroczyć 30 dni.

Jednak ranga RPO w konstytucyjnych organów w państwie powoduje, że wystąpienie RPO są poważnie brane pod uwagę przez podmioty których wystąpienie dotyczy.

Podmiot do którego wystąpienie RPO jest kierowane może żadną miarą nie podzielać stanowiska RPO i jednocześnie ze stanowiskiem takiego organu RPO nie może się zgodzić, to istnie możliwość podjęcia dalszych zajęć, zainspirowanych przez RPO, PRO może zwrócić się do nadrzędnego organu do podjęcia pewnych działań, które mają zmierzać do wykonania zaleceń RPO.

RPO może żądać w wystąpieniu zastosowaniu postępowania dyscyplinarnego, gdy zostało stwierdzone naruszenie praw i wolności człowieka obywatela w konkretnej sprawie.

Bywa tak, że przeprowadzenie wstępnej kontroli w sprawie indywidualnej okazuje szerszy problem, który nie dotyczy tylko 1 przypadku, wówczas takie wystąpienie w takim zakresie może być niewystarczające, dlatego RPO oprócz wystąpienia może zwrócić się do organu nadrzędnego z wnioskiem o to by zastosował określone prawem środki w danej sytuacji, są to najczęściej środki nadzoru, które nadrzędnemu organowi przysługują.

RPO może w zakresie kontroli adm. zwrócić się o wszczęcie postępowania adm., może zaskarżyć decyzję do sądu adm., może uczestniczyć w postępowaniu adm. i w postępowaniu sądowo - adm.,
może uczestniczyć na prawach, które przysługują prokuratorowi.

Jak już wspominaliśmy wcześniej na postawie spraw indywidualnych RPO może zauważyć pewien ogólny problem, dotyczący nie tylko jednostki, ale większej zbiorowości. W takich sytuacjach w których w prawdzie interwencja indywidualna jest potrzebna, ale RPO ma też inne możliwości w zakresie spraw dot. zbiorowości:

1. może występować do właściwych organów czy podjęły inicjatywę ustawodawczą w danym zakresie

2. może występować o uchylenie danego aktu prawnego, o jego zmianę, o wydanie nowego aktu.

Organy do których RPO się zwraca, są związane żądaniem RPO. Oczywiście dysponuje on szerszym katalogiem uprawnień, ale stricte wobec adm. może występować tylko do organów adm. które stanowiły dany akt normatywny.

RPO powinien, poinformować sejm i senat o swojej działalności - jest to obowiązek Konstytucyjny.

Kontrola adm. sprawowana przez RPO zamyka kontrolę zewnętrzną adm.

Kontrola Społeczna (Obywatelska)

Jest ujmowana jako całokształt określonych prawem i faktycznych możliwości przysługujących jednostce, grupie osób, zrzeszeniom, wspólnotom. Jest to zespół uprawnień mających na celu ocenę prawidłowości działania adm. pub., formułowania opinii w zakresie działania adm. oraz zgłaszania postulatów i wniosków.

W tym określeniu kontroli społecznej wysuwa się aspekt podmiotowy - kto. Dzieli się ją na 2 rodzaje:

1. k. instytucjonalną - to taki rodzaj kontroli społecznej, która będzie obejmowała wszystkie instytucje prawne za pomocą których osoby fizyczne, zrzeszenia, ich wspólnoty będą dokonywały oceny adm. pub. za podstawową formę tej kontroli to kontrola w ramach instytucji skarg i wniosków.

2. k. pozainstytucjonalną

Czasami w literaturze spotyka się podział na:

1. 
   kontrolę zorganizowaną ale nie jest to tożsame z w/w podziałem.

2. niezorganizowaną

Kontrola społeczna traktowana jest jako kontrola zewnętrzna adm. Kontrola ta polega na stworzeniu obywatelowi możliwości sprawdzania i oceniania adm. pub. W konsekwencji mogą oni w określony sposób oddziaływać na funkcjonowanie adm. i realizację przez nią swoich działań. Uprawnieniami kontrolnymi dysponują za równo poszczególni obywatele jak i zrzeszające ich organizacje społeczne, wspólnoty samorządowe.

W czasie PRL-u kontrola obywatelska była priorytetem. Jej upolitycznienie, przeideologizowanie dlatego obecnie jest powodem mieszanych ocen tej kontroli i chęci odcięcia się od niej, chociażby przez zmiany nazewnictwa.




Pojęcie

Kontrolę społeczną należy rozumieć jako całokształt określonych prawem i faktycznych możliwości przysługujących jednostce, grupie osób lub zrzeszeniom tych osób i ich wspólnotom w zakresie dokonywania ocen prawidłowości działania adm., formułowania opinii, zgłaszania postulatów i wniosków pod adresem adm. Zakres przedmiotowy tej kontroli może dot. wszelkich pól działania adm. np. organizacji pracy adm., kontaktów z obywatelami.

W takim ujęciu nie mieści się kontrola sprawowana przez wybieralne organy samorządu terytorialnego.

Cechą charakterystyczną tej kontroli jest społeczna perspektywa, z której oceniana jest adm. Kontrola ta jest dokonywana z punktu widzenia odczuć adresatów adm., którzy zwracają uwagę na szybkość jej działania, sprawność, gospodarczość (w adm. samorządowej), rzetelność.

Formy kontroli społecznej

Różnorodność form kontroli społecznej pozwala na wyróżnienie 2 podstawowych kategorii:

1. Kontrola instytucjonalna - obejmuje wszystkie instytucje prawne, za pomocą których osoby fizyczne indywidualne lub w ramach zrzeszeń mogą dokonywać oceny adm. Zalicza się do nich:

1. Skargi i wnioski - przewidziane są w Konstytucji. Poza Konstytucją jest unormowana w KRA w dziale VIII. W KPA jest rozróżnienie skarg i wniosków. Skarga może być złożona na zaniedbanie działania adm., na bezczynności, na przewlekłość postępowania adm.
   Wniosek - propozycje ulepszeń, zmian w adm.

O tym czy pismo jest skargą czy wnioskiem decyduje jego treść a nie jego forma zewnętrzna.

Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez organy, ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie sprawy.

Przedmiotem wniosku może być sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.

Tryb składania skarg i wniosków jest odformalizowany. Mogą być składane w każdym czasie w formie pisemnej, ustnej, protokołu, telegraficznie, telefaksem, e-mailem. Organy są zobowiązywane przyjmować wnioski i skargi. Organem właściwym do rozpatrywania wniosków/skarg jest:

1. Wojewoda - w zakresie działań rady gminy/powiatu/sejmiku województwa
   + w zakresie działań organów wykonawczych j.s.t. z zakresu zadań zleconych z zakresu adm. rządowej.

2. Izba Obrachunkowa - w zakresie spraw finansowych

3. Rada Gminy - w zakresie działań wójta/burmistrza/prezydenta miasta + kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Wyjątek: zad. zlecone z zakresu adm. rządowej

4. Rada Powiatu - w zakresie działań zarządu powiatu/starosty/kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży/innych jednostek organizacyjnych. Wyjątek: zad. zlecone z zakresu adm. rządowej.

5. Sejmik Województwa - w zakresie działań Zarządu/Marszałka Województwa. Wyjątek: zad. z zakresu adm. rządowej.

6. M. w sprawach określonych w kodeksie, w sprawie decyzji adm. - wojewody

7. PRM - we wszystkich innych sprawach dotyczących wojewody.

8. Organ wyższego stopnia (nadrzędny) - nad organami centralnymi i jego kierownikami.

Jeżeli organ otrzymał skargę lub wniosek i nie jest właściwy do ich rozpatrzenia powinien niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, przekazać je właściwemu organowi, zawiadamiając jednocześnie o tym skarżącego albo wskazać mu właściwy organ. Właściwy organ powinien załatwić je bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca. Wyróżnia się skargi:

1. Skargę konstytucyjną - art. 79 Konsta. Na podstawie tego artykułu, kontroli może być poddany akt normatywny stanowiony przez adm. pub., na podstawie którego zostało wydane orzeczenie naruszające prawa lub wolności skarżącego.

2. Skargę sądową - jest ona na decyzje, czynności i bezczynność adm., na akty normatywne organów adm. lokalnej. Skarga ta jest kierowana do sądu adm.

(patrz. sądowa kontrola adm.)

1. Wybory bezpośrednie organów samorządu terytorialnego - gminna, powiatowa, wojewódzka wspólnota sprawuje kontrolę nad tymi organami poprzez wybory: rady gminy, wójta, burmistrza, prezydenta miasta, radę powiatu, sejmik województwa.

2. Referendum - Wspólnota ta może, dzięki tej instytucji, odwołać organy samorządu terytorialnego przed upływem kadencji, jeśli w jej ocenie organy te zawiodły jej oczekiwania.

3. Uczestnictwo organizacji społecznej w postępowaniu adm. na prawach strony - może ona w sprawach dot. innej osoby występować z żądaniem wszczęcia postępowania lub dopuszczenia jej do udziału w toczącym się już postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.

4. Opiniowanie przez organizacje społeczne projektów aktów normatywnych stanowionych przez adm. pub. - przykładem kontroli wstępnej jest opiniowanie przez związki zawodowe prawotwórczej działalności Rad Gmin, dot. założeń/projektów aktów wykonawczych do ustaw w zakresie zadań związków zawodowych.

5. * Petycje - trudną jednoznacznie zaliczyć ją do instytucjonalnej kontroli adm. Z 1 strony mają Konstytucyjną podstawę i są określone w KPA. Z 2 strony instytucja ta nie jest bliżej określona w tych aktach, nie jest określona procedura jej załatwiania. Petycja jest ważnym środkiem do budowania i umacniania społeczeństwa obywatelskiego, dlatego w doktrynie uważana jest za ważną.

6. Środki masowego przekazu (prasa, radio, TV, inne) - wśród zadań stawianych programom publicznej radiofonii i telewizji wskazuje się umożliwienie obywatelom i ich organizacjom, uczestniczenie w życiu publicznym poprzez prawa do kontroli i krytyki społecznej, w zakresie funkcjonowania adm. pub.

2. Kontrola pozainstytucjonalna - nie jest uregulowana prawnie, dlatego trudno jest precyzyjnie ją zdefiniować. Przyjmuje się, że jest ona tożsama z opinią publiczną. Stanowisko opinii publicznej może oddziaływać hamująco na działania adm., które mogą budzić społeczny sprzeciw. Ponadto znajomość stanowiska opinii publicznej wobec określonych zamierzeń pozwala adm. na unikanie działań budzących społeczną dezaprobatę.




KONTROLA WEWNĘTRZNA ADMINISTACYJI

Mianem tej kontroli wewnętrznej określamy kontrolę sprawowaną przez adm. zarówno przez organy wykonujące czynności kontrolne jak i organy powoływane wyłącznie do wykonywania kontroli. W ramach tej kontroli można wyróżnić kontrolę:

1. Resortową

2. Instancyjną

3. Wykonywaną przez wyspecjalizowane, odrębne organy (inspekcje)

Kontrola Resortowa

W doktrynie przyjmuje się, że kontrolą resortową jest kontrola wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu. Organ kontrolujący i kontrolowany jest podporządkowany temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi adm. państwowej.

Obecnie odchodzi się od nazwy „resort” na rzecz „działu adm.”, zwracają uwagę na
podmiotowo-funkcjonalny aspekt adm. rządowej. W dalszym ciągu pojęcie „resort” odnosi się do organów adm., które łączy tożsamość lub bliskość właściwości rzeczowej.

Kontrola resortowa ogranicza się tylko do adm. rządowej i jest ona szczególnie widoczna w adm. scentralizowanej, w której resort oznacza hierarchiczny układ organów i jednostek organizacyjnych (centralnych i terenowych). Np. kierowanie przez M określonym działem nie może odbywać się bez uprawnień kontrolnych.

Podstawą prawną jest ustawa z 1996r o RM, ustawa z 1997 o działach adm. rządowej. Ustawy określają funkcje kontrolne ministrów związane z kierowaniem działami adm. i uprawnienia nadzorcze. Ustawy te są uzupełnione innymi przepisami szczególnymi.

Obecnie nie ma jednolitego modelu w zakresie organizacji i sposobów wykonywania kontroli resortowej. Tylko w odniesieniu do ministerstw można mówić o pewnej jednolitości rozwiązań. W każdym ministerstwie tworzy się komórkę organizacyjną, biuro, wydział lub wyodrębnione stanowiska do sprawowania kontroli, skarg i wniosków.

Kontrola Instancyjna

Jest to kontrola stanowienia aktów adm. (przede wszystkim decyzji), sprawowana przez organy wyższego stopnia, wg określonych procedur, szczególnie uregulowanych w KPA i Ordynacji Podatkowej. Kontrola instancyjna obejmuje zarówno adm. rządową jak i samorządową. Kontrolę tą stanowią Samorządowe Kolegia Odwoławcze (o ile ustawy nie stanowią inaczej).

Kontrola ta jest sprawowana wg bardzo sformalizowanych reżimów prawnych regulujących właściwość organów uprawnionych do sprawowania tej kontroli, określających tryb jej uruchamiania, prowadzenia, uprawnienia organów kontrolnych.

Kontrola jest sprawowana w formie aktów adm. adresowanych do podmiotów spoza struktury organizacyjnej adm., do podmiotów ze sfery zewnętrznej adm. Ochrona praw i interesów adresatów tych aktów wymaga tej szczególnej procedury.

Podczas kontroli instancyjnej organy dysponują środkami, które można podzielić na:

1. Środki zwyczajne - organy posługują się nimi w zasadzie w każdym rozstrzygnięciu sprawy, jest to odwołanie

2. Środki nadzwyczajne - stosowane są w przypadkach ściśle określonych ustawą. Jest to wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie, zmianę decyzji.

Kontrola ta nie ogranicza się wyłącznie do oceny działalności orzeczniczej adm. ale wyposażona jest w uprawnienia nadzorcze. Organ jest wyposażony w prawo do weryfikacji sposobu działania/ rozstrzygnięcia organu kontrolowanego.

Kontrola międzyresortowa

Kontrolę tą sprawują przede wszystkim inspekcje specjalne. Mino, że inspekcje podlegają organom centralnym i mogłoby to sugerować kontrolę resortową, to z pkt. widzenia ich funkcjonowania i realizacji zadań wykraczają poza strukturę resortową. Kontrola międzyresortowa charakteryzuje się tym, że:

1. Organy tej kontroli wchodzą w skład określonego działu, jednak swym działaniem obejmują również podmioty spoza tego działu, np. podmioty samorządu terytorialnego. Dlatego można przyjąć, że ich zakres działania ma charakter powszechny.

2. Kontrola ta jest ujmowana przede wszystkim od strony rzeczowej, a nie podmiotowej. Oznacza to, że poddane kontroli jest pewne działanie, niezależnie od tego kto ją sprawuje.

3. Organy sprawujące tą kontrolę są wyposażone również w środki nadzoru, charakterystyczne dla jednostek zwierzchnich. Są wyposażone w możliwość użycia środków władczych, mogą wydawać decyzję adm., stosować środki egzekucyjne, wymierzać kary.

4. Poziom jej skuteczności, fachowości i obiektywności jest bardzo wysoki. Inspektorowie mają prawo wstępu do pomieszczeń lub na teren innych nieruchomości objętych kontrolą.
   Obiektywność jest uzyskiwana dzięki brakowi podporządkowania organizacyjnego, które nie wsypuje między organami kontrolowanymi i kontrolującymi. Nie ma tutaj odpowiedzialności za podmiot kontrolowany.

Fachowość opiera się na wysoko kwalifikowanych specjalistach zatrudnionych w aparacie kontrolnym oraz wyposażeniu w odpowiednie urządzenia techniczne.

Kontrola ta jest sprawowana przez liczne inspekcje, dozory, nadzory, takie jak:

1. Inspekcja Handlowa - ochrona interesów konsumentów + interesów gospodarczych państwa. Działania kontrolne obejmują zbadanie legalności, rzetelności przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą; kontrolę jakości i bezpieczeństwa towarów.

Sprawuje ją Główny Inspektor Inspekcji Handlowej + wojewoda + przy pomocy wojewódzkiego inspektora.

2. Inspekcja Sanitarna - nadzoruje warunki higieny środowiska, higieny pracy, higieny w szkołach, ośrodkach oświatowo-wychowawczych, szkołach wyższych, ośrodkach wypoczynku. Zadania wykonuje Gł. Inspektor Sanitarny + państwowi inspektorzy sanitarni należący do adm. niezespolonej

3. Inspekcja Ochrony Środowiska - przestrzeganie przepisów o ochronie środowiska, racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody, orzeka w sprawach o naruszenie środowiska, bada stan środowiska. Zadania te realizuje Gł. Inspektor Ochrony Środowiska + wojewoda + przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

4. Inspekcja Farmaceutyczna - wydaje decyzje w sprawach przyznania i cofania koncesji na prowadzenie apteki, sprawuje nadzór nad warunkami wytwarzania, jakością, obrotem środkami farmaceutycznymi i materiałami medycznymi. Gł. Inspektor farmaceutyczny + wojewoda + przy pomocy wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego.

5. Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - powołana jest to kontroli nad zdrowiem roślin, ma za zadanie zapobiegać zagrożeniom zw. z obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin. W tym celu wykonuje ona kontrolę fitosanitarną roślin i produktów roślinnych, gleby, środków transportu w miejscach wwozu na terytorium RP. Zadania te wykonuje Gł. Inspektor + wojewoda + przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa.

6. Inspekcja Weterynaryjna - zwalcza choroby zakaźnych zwierząt, bada zwierzęta rzeźne i produkty pochodzenia zwierzęcego. Monitoruje zakażenia zwierząt, przeprowadza weterynaryjną kontrolę graniczną. Zadanie te wykonuje Gł. Inspektor Weterynarii + wojewódzki lekarz weterynarii jako kierownik wojewódzkiej inspekcji wchodzącej w skład zespolonej adm. rządowej + powiatowy lekarz weterynarii jako kierownik powiatowej inspekcji weterynaryjnej wchodzącej w skład niezespolonej adm. rządowej + graniczny lekarz weterynarii.

7. Nadzór Budowlany - obejmuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, zgodność z zagospodarowaniem terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych, wprowadzania do obrotu i stosowania wyrobów budowlanych.

Gł. Inspektor Nadzoru Budowlanego + wojewoda + przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego + powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.

8. Nadzór Geodezyjny i Kartograficzny - obejmuje on kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów ustawy w tym zakresie, kontrole działania adm. geodezyjnej i kartograficznej. Gł. Inspektor Geodeta Kraju + wojewoda + działający przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego.

Kontrola Prokuratorska

Kontrola prokuratorska przez 40 lat należała do kontroli zewnętrznej, niezawisłej od adm. Było tak do 1990r. kiedy nastąpiła zmiana ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Aktualnie jest ona uważana za kontrolę wewnątrz-administracyjną z uwagi na kryterium organizacyjne. W 2010r nastąpiła nowelizacja ustawy o prokuraturze. Poprzednio funkcję Prokuratora Generalnego pełnił M. właściwy ds. sprawiedliwości, natomiast dzisiaj ustawa rozdziela funkcje Ministra Sprawiedliwości od Prokuratora Generalnego. Obecnie po znowelizowaniu ustawy tj. od 30 marca 2010r. Prokurator Generalny jest powoływany przez Prezydenta na 6 letnią kadencję, bez możliwości wybory na kolejne 6 lat. Krajowa Rada Sądownictwa i Krajowa Rada Prokuratorów, będą wskazywać 2 kandydatów - prokuratorów lub sędziów z co najmniej 10 - letnim stażem.

Powołany w ten sposób Prokurator Generalny nie może sprawować innych funkcji, zabrania mu się wykonywania innych prac zarobkowych, poza pracą naukową. Nie może on również należeć do partii politycznej w okresie sprawowania urzędu. Co roku jest zobowiązany do przedstawiania premierowi sprawozdania z działalności prokuratury.

Prezydent będzie mógł odwołać prokuratora generalnego przed końcem jego kadencji w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo złożenie nieprawdziwego oświadczenia lustracyjnego.

Sejm również może go odwołać w drodze uchwały podejmowanej większością 2/3 głosów na wniosek premiera w razie odrzucenia przedłożonego sprawozdania.

Kontrola ta różni się od klastycznej kontroli wewnętrznej, ponieważ prokuratura należąc do organów wymiaru sprawiedliwości funkcjonalnie pozostaje poza strukturą adm. Dlatego dla organów adm. pub. stanowi kontrolę zewnętrzną.

Jej atutami jest niezawisłość i fachowość, dlatego mimo, że kontrola ta była bardzo silnie utożsamiana z minionym ustroje i wydawać się mogło, że zniknie wraz z nim, jest doceniana i pozytywnie oceniana przez społeczeństwo.

Historia

Pierwowzorem tej kontroli była prokuratorska kontrola przestrzegania prawa ustanowiona w ZSRR w 1922r. Po II wojnie światowej rozwiązania te przyjęto we wszystkich krajach bloku wschodniego. W Polsce została wprowadzona ustawą w 1950r. o Prokuraturze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Ustawa ta była zmieniana w 1967 i 1985r. Postawą prawną jest również KPA i ustawa z 2002r o postępowaniu przed sądami adm.

Kompetencje Ministra Sprawiedliwości

Prokurator Generalny chociaż jest obecnie osobnym organem od Ministra Sprawiedliwości to funkcjonalnie nadal jest nierozerwalnie powiązany z funkcją Ministra Sprawiedliwości. Ustawa o prokuraturze przyznaje bowiem Ministrowi Sprawiedliwości kompetencje wydawania aktów wykonawczych do ustawy o prokuraturze. I tak, Minister Sprawiedliwości obowiązany jest do tworzenia i znoszenia w drodze rozporządzenia prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych oraz ustalanie ich siedzib i obszarów właściwości; dotyczy to również ośrodków zamiejscowych prokuratur okręgowych lub rejonowych (art.17 ust. 5 i 6 ustawy o prokuraturze). Także w drodze rozporządzenia Minister, ustala regulamin określający tryb wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz określa wewnętrzną organizację powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, zakres działania sekretariatów i innych działów administracji.

Zgodnie z art. 17 ust. 7 ustawy o prokuraturze może zarządzić wspólne prowadzenie spraw z zakresu administracji i gospodarki finansowej sądu powszechnego i powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury przez właściwy sąd powszechny, jeżeli obie jednostki mają siedzibę w tej samej miejscowości. Ponadto Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i tryb mianowania, zmiany warunków pracy oraz rozwiązywania stosunku pracy aplikanta, jego szczegółowe obowiązki i zasady egzaminu prokuratorskiego (art. 97).

Sprawowanie kontroli

Kontrolę prokuratorską dokonuje Prokurator Generalny oraz podrzędni prokuratorzy apelacyjni okręgowi
i regionalni. Nowelizacja wprowadza odpowiedzialność prokuratora nadzoru za przebieg sprawy nadzorowanej. Wzmocnieniu ulega również samodzielność prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Prokurator nadrzędny nie będzie mógł wydawać poleceń dotyczących treści czynności procesowej.

Krąg podmiotów kontrolowanych to adm. centralna i lokalna, zarówno rządowa jak i samorządowa.

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności i czuwanie nad ściganiem przestępstw. Kontrola adm. odbywa się pod względem legalności i ma na celu eliminowanie stanów niezgodnych z prawem. Kontrola prokuratorska nie może posługiwać się środkami władczymi.

Można przyjąć, że kontrola prokuratorska odnosi się do 2 form działania adm.:

1. Do aktów stosowanie prawa = decyzji adm., w których rozstrzygane są indywidualne sprawy z zakresu adm.

2. Do aktów stanowienia prawa = akty normatywne stanowione przez adm.

Ad. 1. - W ramach kontroli stosowania prawa przez adm. prokurator jest uprawniony do kontroli postępowania adm. i podjętej w nim decyzji adm. pod względem zgodności z prawem. Kontrole tą przewiduje dział IV KPA. Prokurator ponadto może brać udział w postępowaniu adm.

Prokurator może zwrócić się do organu adm. o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

Ma prawo udziału w każdym stadium postępowania, co ma na celu zapewnienie zgodności z prawem. Ponadto to na organie adm. ciąży obowiązek powiadomienia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna, że udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny.

Prokurator może żądać weryfikacji decyzji. Ma w takiej sytuacji 2 środki, może wnieść sprzeciw lub skargę na decyzję organu adm. do sądu adm.

Prokurator dysponuje szczególnym środkiem prawnym jakim jest sprzeciw. Przysługuje on wyłącznie jemu. Może on wnieść sprzeciw od decyzji ostatecznej, jeśli przepisy KPA lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania/stwierdzenie nieważności decyzji/jej uchylenie/lub zmianę. Prokurator wnosi skargę do organu właściwego do podjęcia powyższych czynności.

Sprzeciw od decyzji M. wnosi Prokurator Generalny.

W przypadku wniesienia sprzeciwu prokuratora właściwy organ adm. wszczyna postępowanie z urzędu, zawiadamiając o tym strony postępowania. Ponadto organ adm. jest zobowiązany do rozpatrzenia czy zachodzi potrzeba wstrzymania wykonywania decyzji adm. do chwili załatwienia sprzeciwu.

Sprzeciw powinien być rozpatrzony i załatwiony w terminie 30 dni od daty jego wniesienia.

Sprzeciw jest głównym środkiem służącym weryfikacji ostatecznych decyzji adm. nie podlegającym sądowej kontroli, a także w sprawach, w których strona utraciła prawo do wniesienia skargi lub nie jest zainteresowana kwestionowaniem decyzji, ponieważ odniosła korzyść z naruszenia prawa.

Prokurator w postępowaniu (w przypadkach wymienionych wyżej = wznowienie postępowania/stwierdzenie nieważności decyzji/jej uchylenie/lub zmianę) przysługują prawa strony, jednak jego pozycja jest uprzywilejowana względem strony. Wyraża się to poprzez:

1. Żądania prokuratora są wiążące dla organu prowadzącego postępowania

2. Niektóre uprawnienia przysługują tylko prokuratorowi, np. prawo wniesienia skargi

3. W stosunku do prokuratora nie mają zastosowania określone w KPA, np. zakaz wglądu do akt

Prokurator nie jest stroną postępowania, ponieważ nie dotyczy ona jego interesu prawnego ani obowiązku . Umożliwia to przeprowadzenie przez niego obiektywnej kontroli.

Kolejnym środkiem jakim może się posłużyć prokurator jest prawo wniesienia skargi na decyzję adm. do sądu adm. Korzysta on z tego środka w razie wzruszenia decyzji lub postanowień. Istnieje zasada, że prokurator nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu, z których wniósł skargę do sądu adm.

Prokurator może wnieść skargę do sądu, nawet wtedy jeśli nie zostały wyczerpane środki odwoławcze. Skarga może być wniesiona w terminie 6 m-cy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie.

Ad. 2. W ramach kontroli prokuratorskiej w stosunku do aktów stanowienia prawa (aktów normatywnych), prokurator może:

1. Zwrócić się do organu wydającego akt jeśli uchwała, zarządzenie organu samorządu terytorialnego, rozporządzenie wojewody jest niezgodne z prawem, o ich zmianę/uchylenie lub kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru.

2. Wystąpić do sądu adm. o stwierdzenie nieważności uchwały organu samorządu terytorialnego.

3. Wnieść skargę do sądu adm. na uchwały organów samorządu terytorialnego stanowiących przepisy prawa miejscowego + na akty terenowych organów adm. rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego.

4. W zakresie kontroli wstępnej, M. mają obowiązek uprzednio uzgodnić z Prokuratorem Generalnym wydawane akty normatywne dot. postępowania przygotowawczego. Wojewoda te same akty normatywne musi uzgodnić z prokuratorem okręgowym.

5. M. nadzorujący organy uprawnione do prowadzenia postępowania przygotowawczego zobowiązani są do przedstawienia corocznych informacji o ich działalności prokuratorowi Generalnemu.

6. Wojewodowie są zobowiązani do składania powyższych informacji właściwym prokuratorom okręgowym.

7. Prokurator Generalny może wystąpić do 1 Prezesa SN z wnioskiem o rozpatrzenie sporu o właściwość między jednostką pub. a sądem.

8. Prokurator Generalny może również występować do naczelnych i centralnych organów adm. państwowej o podjęcie środków w celu usprawnienia działalności podległych im organów w zakresie postępowania przygotowawczego. (te same uprawnienia przysługują prokuratorom okręgowym i rejonowych w stosunku do wojewodów i organów adm. samorządu terytorialnego).

9. Prokurator może wnieść skargę do sądu adm. na inne decyzje i postanowienia aktów lub czynności z zakresu adm.

Prokurator może wnieść skargę do sądu adm. w ciągu 6 m-cy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności organu uzasadniającej wniesienie skargi.

Kompetencje Prokuratora Generalnego

Ustawa przyznaje Prokuratorowi Generalnemu bardzo szerokie kompetencje są to:

1. Kompetencje do kierowania działalnością prokuratury osobiście lub przez zastępców oraz wydawania zarządzeń, wytycznych i poleceń.

2. prawo powoływania wszystkich prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz odwoływania. Natomiast nie posiada on uprawnienia powoływania swoich zastępców, w tym też Prokuratora Krajowego.

3. prawo określenia funkcji w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny.

4. zwoływanie posiedzeń Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym (ciała opiniodawczego i ustalającego ogólną liczbę członków sądu dyscyplinarnego)

5. Prokurator Generalny jest przełożonym dyscyplinarnym w stosunku do wszystkich prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury,

6. przysługuje mu prawo wniesienia kasacji od orzeczenia sądu dyscyplinarnego wydanego w drugiej instancji, w terminie 3 miesięcy, bezpośrednio do Sądu. Z uprawnieniem tym wiąże się prawo Prokuratora Generalnego do wstrzymania z urzędu wykonania prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego po upływie terminu wniesienia kasacji przez strony, a przed upływem terminu 3 miesięcy.

Ufff… Koniec !!

20.06.2011 (pon) - I termin 10:00, czerwona aula

Pisze się poprawnie łącznie: materialnoprawnym Ale brzydko to wygląda…

1 z 62

B

C

A „las”

---