Prawo spadkowe

Prawo spadkowe to część prawa cywilnego regulująca przejście praw i obowiązków zmarłego na inne osoby w związku ze śmiercią spadkodawcy.

Co wchodzi w skład spadku?

Warunki bycia spadkobiercą?

Definicja spadku

Spadek to zarówno ogół praw jak i ogół obowiązków spadkodawcy.

Obejmuje więc on zarówno aktywa jak i pasywa.

Art. 922. § 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

Chodzi tutaj o prawa i obowiązki o charakterze cywilno-prawnym - nie dziedziczy się grzywien, kar z kodeksu karnego, z kodeksu wykroczeń, kar administracyjnych.

Dziedziczy się tylko prawa i obowiązki o charakterze majątkowym czyli nie dziedziczy się praw i obowiązków o charakterze osobistym.

§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Z ogólnej grupy praw i obowiązków odejmuje się prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego np. obowiązek alimentacyjny czy prawo do alimentów nie wchodzą w skład spadku (nie dotyczy to zaległych bądź wymaganych rat alimentacyjnych).

Nie wchodzą w skład spadku prawa, które na mocy przepisów szczególnych przechodzą na inne osoby niż spadkobierca. np. art. 56 prawa bankowego zezwala posiadaczowi rachunku bankowego na dokonanie dyspozycji wypłaty zgromadzonych tam pieniędzy dowolnie wybranej osobie. Kwota ta nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw.

Te pieniądze nie wchodzą w skład spadku!!! a reszta rachunku bankowego podlega dziedziczeniu.

W skład spadku wchodzą prawa i obowiązki a więc oprócz aktywów możemy także dziedziczyć pasywa np. składki na ZUS wchodzą w skład spadku

§ 3. Do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi niniejszej.

Chwila dziedziczenia.

Art. 924. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.

Art. 925. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Dziedziczy się z chwilą śmierci spadkodawcy.

Nabycie to ma charakter prowizoryczny ponieważ spadkobiercy mogą spadek odrzucić ale jeżeli nic nie zrobią ten stan prowizoryczny przekształci się w stan stały. Odrzucony spadek przejdzie na inne osoby. Może być też, tak że sąd stwierdzi nabycie spadku przez zupełnie inną osobę z braku wiedzy na spadkobiercy. Orzeczenie sądu ma charakter deklaratoryjny, potwierdza to co następuje z mocy prawa.

Nabycie następuje bez udziału wiedzy spadkodawcy, bez konieczności przeprowadzenia specjalnego postępowania.

Powołanie do spadku

Art. 926. § 1. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.

§ 2. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

§ 3. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Z zasady testament ma pierwszeństwo. Dziedziczenie z ustawy następuje, gdy:

• nie ma testamentu

• testament jest nieważny

• spadkobierca odrzucił spadek, albo nie może dziedziczyć (nie żyje)

Spadek nie przechodzi na spadkobierców spadkobiercy!!

Warunki bycia spadkobiercą

Spadkobiercą może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna oraz ułomna osoba prawna a spadkodawcą może być tylko osoba fizyczna.

Osoba aby dziedziczyć:

• musi żyć w chwili otwarcia spadku

Art. 927. § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.

§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

• nie może zostać uznana przez sąd za niegodną dziedziczenia

(niegodność o charakterze indywidualno-konkretnym - ktoś zostaje uznany niegodnym dziedziczenia po konkretnym spadkodawcy z konkretnych powodów zaistniałych wobec konkretnego spadkodawcy). O niegodności dziedziczenia decyduje sąd tylko na podstawie przesłanek wskazanych w artykule 928.

Art. 928. § 1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

  1)   dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

  2)   podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności; (działania przeciwko woli spadkodawcy)

  3)   umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. (działania przeciwko testamentowi)

§ 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jak by nie dożył otwarcia spadku.

Jest w miarę krótki termin na wystąpienie do sądu o uznanie danej osoby za niegodną dziedziczenia - 3 lata od otwarcia spadku. Przebaczenie uchyla możliwość wydziedziczenia. Art. 930 KC

Art. 923- nie dot. nabywania praw, ale przyznaje możliwość najbliższym zmarłego korzystania z mieszkania przez okres 3 miesięcy od śmierci, nawet gdy nie są spadkobiercami.

Osoba prawna aby dziedziczyć musi istnieć w chwili otwarcia spadku (wyjątek to fundacja, ustanawiana na mocy testamentu).

Art. 927. § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.

§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

§ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.

ogłoszenie testamentu - jest to czynność dokonywana przez sąd rejonowy

Dziedziczenie ustawowe

Wchodzi w grę, gdy:

- nie ma testamentu

- nikt nie chce dziedziczyć

- nie ma już osób wskazanych do dziedziczenia

W prawie polskim są trzy grupy spadkobierców (skategoryzowanych umownie).

I	art. 931 dzieci	v	Małżonek w zbiegu z grupą I i II i III
II	art. 932 rodzice	v
III	rodzeństwo
IV	art. 935 par.3 gmina lub Skarb Państwa	Jeśli jest małżonek to on dziedziczy wszystko

Dzieci

Art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Zstępny = dalszy potomek

Wstępny = przodek, rodzic, dziadek itd

Rodzice

Dziedziczą oni w częściach równych.

Rodzice, a małżonek = każde z rodziców ma ¼ a reszta dla małżonka.

Rodzeństwo

Dziedziczy w częściach równych.

Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, a jest rodzeństwo to udział tego co dla rodziców przypada dla rodzeństwa w częściach równych.

Jeżeli jedno z rodzeństwa nie żyje to dziedziczą jego zstępni.

Gmina lub Skarb Państwa

Art. 935. § 1. W braku zstępnych, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada jego małżonkowi.

§ 2. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom, rodzeństwu i zstępnym rodzeństwa.

§ 3.  W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Grupa I i II

dzieci dziedziczą w częściach równych

dzieci i małżonek - dziedziczą w częściach równych, ale małżonek nie mniej niż ¼

Jeżeli jest jeszcze małżonek (oprócz dzieci) to dziedziczy wraz z dziećmi w częściach równych, ale nie mniej niż ¼. (Patrz poniżej)

W przypadku gdy brak jest dziecka do dziedziczenia części powołani są dalsi zstępni (wnuki i prawnuki)

W przypadku gdy nie żyje brat/siostra zmarłego to do jego części dochodzą zstępni rodzeństwa.

Przy założeniu, że nie ma rodziców:

W przypadku braku rodzeństwa spadek przypada rodzicom.

W przypadku braku rodziców wszystko dla rodzeństwa

Gdy są i rodzice i rodzeństwo - każdy z rodziców po 1/4 , reszta dla rodzeństwa.

Małżonek dziedziczący w zbiegu z rodzeństwem

Małżonek dziedziczący w zbiegu z grupą II zawsze otrzymuje ½ (udział sztywno określony). Zatem nie może dostać ani mniej ani więcej. Jeżeli jedno z rodzeństwa nie żyje to dziedziczą jego zstępni.

DZIADKOWIE

=> dziedziczą gdy nie ma zstępnych, rodziców, rodzeństwa, małżonka.

Grupa III

gmina ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego (na podstawie aktu zgonu) dziedziczy gdy nie ma żadnych w/w krewnych.

Skarb Państwa w ostatniej kolejności (gdy gminy nie da się ustalić)

Pojęcie poszczególnych grup spadkobierców ma charakter umowny, nie normatywny. Nie ma tego w KC.

DZIEDZICZENIE PRZEZ PASIERBA

Pasierb to dziecko drugiego małżonka.

Dziedziczenie przez pasierba następuje, gdy nie ma żadnych innych krewnych.

Dziedziczenie w przypadku osób adoptowanych

Przysposabiający i przysposobiony dziedziczą wzajemnie po sobie.

Adopcja (przysposobienie) pełna

Dziecko adoptowane dziedziczy po rodzicach i odwrotnie, następuje zerwanie z rodziną biologiczną, dziecko traktuje się jak naturalne.

Adopcja niepełna

Dziecko adoptowane dziedziczy po rodzicach adoptujących i odwrotnie ale dziecko adoptowane nie dziedziczy po krewnych rodziców adoptujących.

Rodzice biologiczni dziecka adoptowanego nie dziedziczą po nim, choć to jednoznacznie nie wynika z treści przepisu, to dziecko adoptowane w sposób niepełny dziedziczy też po swoich biologicznych rodzicach.

Separacja!!! => Małżonek pozostający w separacji jest wyłączony z dziedziczenia.

Art. 940 KC - Dot. wyłączenia od dziedziczenia tego małżonka, który był pozwany w sprawie o rozwód, a żądanie byłoby uzasadnione i przypisano by mu winę.

Wyłączenie następuje jedynie na żądanie pozostałych spadkobierców ustawowych, a postępowanie imituje postępowanie rozwodowe.

Krótki termin na wytoczenie powództwa - max. 1 rok od otwarcia spadku.

Testament

Dwa znaczenia

1. Dokument

2. Czynność prawna

Testament jako czynność prawna:

• jednostronna czynność prawna - testament nie jest umową

• jedyna czynność prawna mortis causa (na wypadek śmierci) w prawie polskim - warunkiem skuteczności oświadczenia woli jest śmierć autora

• zawierająca rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci - postanowienia testamentu muszą co do zasady dotyczyć majątku

• rozrządzenie tylko jednej osoby - brak testamentów wspólnych

• czynność prawna odwołalna - testator może w każdej chwili odwołać lub zmienić testament w całości lub w jego części.

• czynność prawna o charakterze osobistym - nie można odwołać poprzez pełnomocnika

Odwołanie testamentu

Art. 946. Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

• zniszczenie

• adnotacja na testamencie o odwołaniu testamentu

• sporządzenie nowego i wskazanie w nim iż odwołuje się poprzedni

• sporządzenie nowego i zawarcie w nim takich postanowień, że są sprzeczne ze starym

Art. 947. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Przykład

Testament I: Wszystko dla Asi ale samochód dla Janka.

Testament II: Wszystko dla Gosi.

Wszystko bierze Gosia, ale musi wykonać zapis odnośnie samochodu.

Warunki zdolności do testowania

• tylko osoba fizyczna

• pełna zdolność do czynności prawnych

• brak w momencie sporządzania testamentu po stronie testatora okoliczności wskazanych w art. 945 (brak wad oświadczeń woli)

Art. 945.

§ 1. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1)   w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

2)   pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

3)   pod wpływem groźby.

§ 2. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Nakaz tłumaczenia testamentu tak by zapewnić możliwie najwierniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Są jednak granice tej wykładni, nie może być ona oparta na dywagacjach.

Art. 948. 

§ 1. Testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy.

§ 2. Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść.

Testament zwykły

Własnoręczny (holograficzny)

Art. 949. 

§ 1. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

§ 2. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Trzy warunki ważności

• w całości sporządzony odręcznie

• podpisany

• opatrzony datą

Od pierwszych dwóch warunków nie ma absolutnie żadnych wyjątków. Od braku daty są wyjątki.

Brak daty nie powoduje automatycznie nieważności testamentu jeśli nie powoduje on wątpliwości co do zdolności testowania. (Np. czy testator był kiedyś chory psychicznie i brak daty pozwala przypuszczać, że mógł sporządzić testament w tym czasie).

Testament nie musi być sporządzony w urzędowym języku danego kraju.

Podpis powinien umożliwiać identyfikację danej osoby.

Orzecznictwo pozwala na identyfikację poprzez stopień pokrewieństwa np. testament w liście podpisany „Twoja Mama”. Podobnie jeśli chodzi o pseudonim, jeśli pozwala na jednoznaczną identyfikację, testament zostanie dopuszczony.

Podpisem nie jest parafka, będąca znakiem graficznym gdzie w przyszłości się podpisać.

Funkcje podpisu

• identyfikującą

• informującą, że mamy do czynienia z rzeczywistym testamentem a nie jego projektem

• testament kończy się na podpisie, to co jest poniżej nie wchodzi w skład testamentu

Notarialny

Art. 950. Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Sporządzony u notariusza.

Ustny publiczny (alograficzny)

Art. 951. 

§ 1. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

§ 2. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

§ 3. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym.

Sporządzany ustnie w obecności dwóch świadków zwykłych i jednego urzędowego. Sporządzany jest protokół, który jest przez wszystkich podpisywany.

Testament szczególny ustny art. 952 KC

Musi być trzech świadków ale bez konieczności aby była osoba urzędowa.

Sporządzony ustnie wobec świadków.

Spisywany jest protokół - może być on spisany w okresie do 1 roku od złożenia oświadczenia.

Spisywany jest przez świadków.

Można sporządzić taki testament gdy istnieje:

• obawa rychłej śmierci

• brak możliwości zachowania formy testamentu zwykłego, na skutek zaistnienia szczególnych okoliczności to tą możliwość wyłączających.

Problem z chorobami przewlekłymi= co do zasady nie są one przesłanką do tworzenia testamentu tego typu.

Orzecznictwo SN wyłącza z grona sytuacji sporządzenie tego testamentu przez samobójcę.

Brak możliwości dotyczy np. takich sytuacji, że ktoś ma problemy z pisaniem, a nie ma możliwości dojazdu do notariusza.

Świadkiem nie może być osoba która ma korzyść z testamentu, współmałżonek, ani powinowaci do 2 stopnia ?

Art. 956 - świadkiem nie może być:

- osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych

- niewidomy, głuchy lub niemy

-kto nie może czytać i pisać

- kto nie włada językiem w którym spadkobierca sporządza testament

-skazany prawomocnym wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania

POWOŁANIE SPADKOBIERCY 959-967 KC

1. Swoboda wyboru spadkobiercy, wysokości udziału w spadku

2. jeśli jest kilku spadkobierców art. 960 to dziedziczą oni w częściach równych, gdy nie ma określonych ułamków

3. Co do zasady, warunek bądź termin traktujemy za nieistniejący art. 962

4. Możliwe jest podstawienie tzw. Spadkobiercy zapasowi art. 963

5. 965 - przyrost

Co się dzieje, jeżeli jest kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie może, nie chce uczestniczyć w spadku?

- To wtedy jego udział przypada pozostałym spadkobiercom.

Chyba, że spadkobierca wyłącza przyrost.

Spadkobiercę można wyznaczyć w dowolny sposób, tak aby możliwa była jego identyfikacja,

Nie jest możliwe delegowanie na inną osobę wyboru spadkobiercy.

6. Nie ważne jest powołanie spadkobiercy w którym wskazuje się cechy spadkobiercy, które mają być oceniane przez inną osobę, ale z kolei ważny jest spadek dla np. zwycięzcy konkursu

7. W sytuacjach gdy racjonalnie nie da się wskazać kogo miał na myśli spadkodawca testament jest nie ważny.

ZAPIS I POLECENIE

Spadkobierca nabywa spadek w drodze sukcesji uniwersalnej. Wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki.

W prawie spadkowym możliwe jest niezależne od woli spadkobiercy, przekazanie określonych przedmiotów innym osobom.

ZAPIS- art. 963.

Zapis polega na zobowiązaniu spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz zapisobiercy.

Z chwila otwarcia spadku nie ma automatycznej realizacji zapisu.

Zapis jest roszczeniem. Może się on przedawnić.

POLECENIE art. 982KC

Jest to nałożenie w testamencie na spadkobiercę obowiązku określonego działania, przy czym nikt nie staje się przez to wierzycielem, nikt nie ma roszczenia o wykonanie polecenia. (art. 985 wykonanie polecenia)

WYKONAWCA TESTAMENTU

Jeżeli ktoś nie ma zaufania to może powołać wykonawcę, aby dokonał zarządu majątkiem spadkowym, podział itd

Zachowek

Kwestia ochrony rodziny, a zasada swobody testowania.

W prawie polskim obowiązuje zasada swobody testowania niemniej obowiązuje także zasada ochrony praw rodziny. Istnieje pewnego rodzaju sprzeczność między tymi dwiema zasadami. W różnych krajach różnie rozkładają się akcenty między tymi zasadami. Najczęściej spotykane są dwa systemy - rezerwy i zachowku.

System rezerwy

Polega na tym, że część majątku spadkodawcy jest wydzielana i przechodzi na spadkobierców ustawowych czyli rodzinę niezależnie od testamentu, reszta majątku może być swobodnie dysponowana.

Kurdystan - 2/3 przypada na rzecz rodziny.

państwa europejskie - 1/3; ¼

Nie ma go w Polsce.

Zalety

• skuteczna ochrona praw rodziny

Wady

• z biegiem lat może prowadzić do rozdrobnienia własności nieruchomości

System zachowku

Polega on na tym, iż spadkodawca może przekazać spadek dowolnie wybranej przez siebie osobie natomiast członkom rodziny zmarłego przysługuje roszczenie o zachowek - co do zasady roszczenie pieniężne uzależnione od wartości majątku spadkowego.

Uprawnienie do zachowku

Uprawnionymi do zachowku są jedynie zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy jeśli w danym wypadku dziedziczyliby z ustawy.

Przykład

Rodzice męża

Mąż - żona (1/3)

dziecko(1/3) - dziecko (1/3)

Mąż przed śmiercią decyduje się zapisać wszystko „koleżance”. Zachowek przysługuje wtedy żonie i dzieciom czyli ustawowym spadkobiercom (gdyby nie było testamentu)

Co do zasady połowa wartości udziału spadkowego, który by przypadał danej osobie gdyby dziedziczyła z ustawy.

WYSOKOŚĆ ZACHOWKU

Jest to co do zasady ½ wartości udziału spadkowego, który by przypadł.

Wyjątek dot. małoletnich i trwale niezdolnych do pracy - im należy się 2/3

O małoletniości decyduje chwila otwarcia spadku.

Ustalając wartość zachowku bierze się pod uwagę wartości i skład spadku w chwili otwarcia, ale oblicza się również przedmioty majątkowe, które nigdy nie weszły w skład spadku, ale kiedyś należały do spadkodawcy (w szczególności darowizny 993-994KC)

Roszczenie o zachowek może przysługiwać, również między spadkobiercami ustawowymi, gdy spadkodawca za życia przekazał majątek tylko jednemu spadkobiercy ustawowemu.

Jeżeli nie ma szczególnych okoliczności, członkom rodziny zawsze się coś należy.

Nie podlegają darowizny drobne, przyjęte w danym środowisku i okolicznościach.

Nie dolicza się również do spadku darowizn na rzecz obcych ????? wcześniej niż 10 lat od otwarcia spadku.

Jeżeli była dokonana darowizna, a brak możliwości uzyskania zachowku od spadkobiercy, to obowiązuje zapłata zachowku. Obciąża osobę która otrzymała darowiznę.

Zalety

• większe poszanowanie zasady swobody testowania

• nie dochodzi do rozdrobnienia własności nieruchomości

Wady

• słabiej chroniona rodzina

• może się okazać pustym roszczeniem (trudności z namierzeniem, nie ma z czego ściągnąć)

Wierzytelność z tytułu zachowku jest roszczeniem. Roszczenie jest to prawo podmiotowe polegające na możliwości żądania określonego zachowania. Zgodnie z dyspozycją artykułu 117 par. 1 roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Art. 117. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem lat 3 od ogłoszenia testamentu, które następuja zazwyczaj w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Zachowek to pewnego rodzaju premia dla rodziny, za to że jest rodziną

W pewnych wypadkach, ze względów etycznych czy moralnych ustawodawca zezwala na pozbawienie rodziny owej premii. W największym skrócie za złe zachowanie.

Wydziedziczenie

Art. 1008. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

  1)   wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

  2)   dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

  3)   uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Art. 1009. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.

Wydziedziczenie nie jest pominięciem w testamencie!

Możliwe jest tylko w testamencie i we wskazanych w art. 1008 trzech przypadkach.

Wydziedziczenie - pozbawienie uprawnionych do zachowku prawa do zachowku dokonane w testamencie i jedynie z przyczyn wskazanych w artykule 1008. Przyczyna wydziedziczenia powinna byś wskazana w treści testamentu by umożliwić kontrolę sądową zasadności wydziedziczenia. Nie wymienienie przyczyny wydziedziczenia powoduje brak skuteczności wydziedziczenia.

Wydziedziczenie jest nieskuteczne jeżeli spadkodawca przebaczył sprawcy określonego zachowania.

PRZYJĘCIE, ODRZUCENIE SPADKU.

Spadek nabywa się z mocy prawa, z chwila otwarcia spadku, ale to nabycie przez okres 6 miesięcy ma charakter prowizoryczny, gdyż spadkobierca może w tym terminie złożyć oświadczenie o przyjęciu, bądź obrzuceniu spadku.

Brak oświadczenia w tym terminie jest równoważne z prostym przyjęciem spadku.

Są trzy możliwości:

1. odrzucenie

2. przyjęcie wprost

3. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza

ad3 - Spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi tylko do wysokości stanu czynnego spadku art.1031 par. 2

ad2 - skutkuje pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe art. 1031 par 1

Oświadczenie o przyjęciu/ odrzuceniu składa się albo przez sądem albo u notariusza - Art 1018

Istnieje możliwość powołania się na wady oświadczeń woli, zarówno w związku ze złożeniem oświadczenia, jak i bezskutecznym upływem terminu do złożenia oświadczenia woli - art. 1019

(najczęściej chodzi o sytuacje braku świadomości co do stanu spadku i wysokości długów spadkowych)

Niezgodnie z treścią przepisu trzeba zbadać, czy spadkobierca dołożył należytej staranności co do poznania rzeczywistego stanu spadku.

STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU

Nabycie spadku następuje z mocy prawa, ale w obrocie cywilno-prawnym potrzebny jest dokument wskazujący, że jesteśmy spadkobiercami po danej osobie.

Są dwa takie dokumenty :

1. Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

2. akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza

Dokumenty te są jednym dowodem bycia spadkobiercom wobec osób trzecich nie roszczących sobie praw do spadku art. 1027 KC

Sądowe stwierdzenie nabycia następuje po przeprowadzeniu rozprawy i złożeniu zapewnienia spadkowego przez spadkobiercę.

Do zapewnienia kręgu spadkowego służą akty prawa stanu cywilnego.

Nie można jednak stwierdzić, że dana lista spadkobierców jest wystarczająca tylko na podstawie aktów, potrzebne są także zeznania.

Ze względu na szczególną zmianę okoliczności postanowienie spadkowe może być zmienione w każdym czasie !!!

WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKU

Jeżeli jest kilku spadkobierców, stają się oni współwłaścicielami w częściach ułamkowych

Stosuje się tu przepisy o współwłasności z księgi II - prawo rzeczowe.

Stan współwłasności może trwać dowolnie długo.

Sposobem na wyjście ze współwłasności jest dział spadku, czyli zniesienie współwłasności (sądowe, umowne)

Forma aktu notarialnego przy sądowym dziale spadku wymagana jest gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość.

(nie zawsze potrzeby jest dział spadku, jeżeli np. spadkobiercy wszyscy chcą sprzedać nieruchomość to nie ma takiej potrzeby)

UMOWY DOT. SPADKU

Jest to zamknięty katalog umów art. 1047-1057

Są to umowy :1 - o zrzeczenie się dziedziczenia

2- o zbycie spadku / udziału spadkowego

Ad 1. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest zawierana miedzy przyszłym spadkodawca a spadkobierca, który mocą tej umowy zrzeka się dziedziczenia.

Zasadą, jest że to orzeczenie obejmuje też zstępnych spadkobiercy.

Skutkiem zrzeczenie jest wyłączenie zrzekającego oraz jego zstępnych od dziedziczenia.
Traktujemy ich jak osoby nieżyjące.

Odrzucenie spadku w imieniu dzieci - potrzebna jest zgoda sądu opiekuńczego o odrzucenie spadku.

12

Zmarły

+Dziecko 1

3/16 (śmierć)

Dziecko 2

3/16

Dziecko 3

3/16

Dziecko 4

3/16

Małżonek

¼

Zmarły

+Dziecko 1

1/3 (śmierć)

Dziecko 2

1/3

Dziecko 3

1/3

Zmarły

Dziecko 1

1/4

Dziecko 2

1/4

Dziecko 3

1/4

Małżonek

1/4

Zmarły

Dziecko

1/2

Małżonek

1/2

Zmarły (+2006)

Dziecko (+2005)

Małżonek

1/2

Wnuk 1

1/4

Wnuk 2

1/4

Zmarły (+2006)

Brat 1(+2005)

Brat 2

1/2

Dziecko 1

1/4

Dziecko 2

1/4

Zmarły

Matka

1/4

Ojciec

1/4

Brat

1/2

Zmarły

Ojciec

1/4

Matka

1/4

Siostra 1

1/6

Siostra 2

1/6

Brat 3

1/6

Zmarły

Brat 1

1/4

Brat 2

1/4

Małżonek

1/2

3/32 wnuk

3/32 wnuk 2

1/6 wnuk 1

1/6 wnuk 2

---