PATOLOGIA SPOLECZNA, pedagogika i praca socjalna


  1. PATOLOGIA SPOŁECZNA (Marzec-Holka)

Patologia -( patos-cierpienie), (logos- nauka)-nauka o cierpieniu.

Dezorganizacja społeczna - termin ten jest używany dla oznaczenia stanu zakłócenia porządku społecznego, społecznej równowagi. Obejmuje on także zjawiska, takie jak zmiana społeczna, nierównomierny rozwój kultury, nieprzystosowanie, dysharmonia, konflikt.

Za prekursorów tego kierunku uważani są W. Tomas i F.Znaniecki, którzy wskazują na zjawisko dezorganizacji społecznej wynikającej z konfliktu kultur - etnicznego i pokoleniowego.

Teorie dezorganizacji społecznej można podzielić na cztery rodzaje:

  1. Teoria opóźnienia kulturalnego, postulująca jako społeczeństwo zorganizowane takie, w którym kultura zmienia się równomiernie i zgodnie z rozwojem naukowym i technologicznym. Opóźnienie kulturalne równoznaczne jest z dezorganizacją społeczną. Twórcą tej koncepcji jest W. Ogburn, kontynuują ją M. Elliott i F. Merrill.

  2. Teoria upatrująca model społeczeństwa zorganizaowanego w społeczności przedindustrialnej, cechującej się stabilnością, kontaktami osobistymi jej uczestników i wysokim stopniem więzi między nimi. Twórcą i głównym reprezentantem tej teorii jest Ch. Cooley. Życie społeczne jest według niego organicznym procesem, w którym oddziałują na siebie wzajemnie jednostki i instytucje będące reprezentantami społeczeństwa. Sytuacja dezorganizacji społecznej ma miejsce wtedy, gdy instytucje przestają spełniać swoje podstawowe funkcje. Taki stan rzeczy, który nazywa się formalizmem, jest typowy dla społeczeństw nowoczesnych, zurbanizowanych i zindustrializowanych.

  3. Koncepcja dezorganizacji społecznej jako stanu konfliktu między wartościami społecznymi (R. Fuller i R. Myers, L.K. Frank i inni).

4.Teoria reprezentowana przez R. Farisa, w myśl której dezorganizacja społeczna jest to zakłócenie interpersonalnych związków funkcjonalnych w stopniu, który umożliwia wykonywanie akceptowanych zadań grupy.

Charakterystyczne objawy stanu dezorganizacji:

- Dezorganizacja ról, pełnionych przez członków grupy.

- Niepewność roli, niejasność wpływająca na zakłócenia koordynacji w działaniu. Zupełna harmonia wymagana jest w sytuacjach krytycznych; na co dzień organizacja społeczna toleruje pewien stopień niezgodności, nie zagrażający zakłóceniami podstawowych funkcji.

- Spadek jedności i harmonii, rozumiany jako spadek znaczenia grup podstawowych - rodziny i sąsiedztwa, przy jednoczesnym wzroście kontaktów na tle specjalizacji zainteresowań.

- Formalizm występujący często w starych, ustabilizowanych, sztywnych instytucjach. Zawierają one często procedury, których pochodzenie, jeśli nawet nie zapomniane, straciło ważność dla obecnej generacji i które działają dzięki sile osobistych przyzwyczajeń lub surowości instytucjonalnej. Stosowanie formalistycznych procedur bywa często maskowane racjonalizacjami.

- Wzmożenie roszczeń do praw i wolności do stopnia naruszającego solidarność społeczną. Wraz z przełamaniem tradycji pojawiają się alternatywy i niezdefiniowane sytuacje w dziedzinie życia osobistego. Społeczność zezwala, aby każdy z jej członków żądał dla siebie jakichś praw w zakresie swobody poszukiwania własnej drogi życiowej, szczęścia, celów życia. Przy przekroczeniu pewnej granicy uprawnień naruszone zostają pewne zasady solidarności społecznej i pewne dobra społeczne. Skrajne i patologiczne przejawy korzystania z uprawnień znajdują wyraz w motywacji i usprawiedliwianiu zachowań przestępczych. Dążenie do wolności osobistej pociąga za sobą potrzebę uwolnienia się od nadzoru i kontroli społecznej.

- Wzrost zachowań hedonistycznych. W miarę wzrostu indywidualizmu i zmniejszania się okazji do satysfakcji płynących z życia zbiorowego, coraz wyżej cenione są, zwłaszcza w społecznościach miejskich, przyjemności indywidualne, fizyczne.

- Trudności semantyczne. Bariery językowe, geograficzne, zawodowe, środowiskowe, grup wieku, wytwarzają konflikty, a nierzadko i wrogość.

Jednostka znajdująca się pod wpływem rozmaitych elementów dezorganizacji społecznej zaczyna - według tej koncepcji-wykazywać cechy heterogeniczności, indywidualizacji, dezintegracji i demoralizacji. Są one objawami dezorganizacji psychicznej, personalnej.

Jak do niej dochodzi? Człowiek uczestniczący w homogenicznej grupie społecznej odczuwa satysfakcjonującą pewność wynikającą z silnej więzi grupowej, co redukuje potrzebę indywidualności. Na zakłócenie tego stanu wpływają czynniki mające swe źródło w dezorganizacji społecznej. I tak - zakłócenie jedności kulturowej powoduje u jednostki objawy podobne do psychotycznych - poczucie, że różni się ona od swego otoczenia, że nie może być zrozumiana. Izolacja powoduje degenerację natury ludzkiej, przy czym izolacja w tłumie obcych może wywoływać równie dotkliwe uczucie samotności, jak zagubienie w dżungli. Niepewność statusu wynikająca zarówno z powierzchowności kryteriów przyznawania jednostce statusu przez grupę, jak i z trudności jednostki w jednoznacznym odbiorze informacji o własnym statusie - powoduje osłabienie pewności, zmniejszenie efektywności współdziałania, a w konsekwencji narastającą izolacje.

Zmiany i zamieszanie w obyczajach stwarzające trudności w unikaniu potępienia społecznego, brak harmonii rozbudzonych aspiracji i możliwości ich zaspokojenia - oto dalsze zjawiska pogłębiające dezorganizację osobowości. Jednostka zdezorganizowana z biegiem czasu traci poczucie odpowiedzialności i konwencjonalności; popada w przestępczość, albo chorobę psychiczną, traci chęć życia.

M. Elliott i F. Merrill definiują dezorganizację społeczną jako proces, w którym stosunki społeczne w grupach zostają rozbite. Organizacja i dezorganizacja - są to terminy względne, uzupełniające się, wyrażające dwa przeciwne aspekty tego samego funkcjonującego systemu.We współczesnym, dynamicznym społeczeństwie struktura społeczna podlega procesom gwałtownych zmian. Statusy i role nie są jasno określone, wiele osób nie widzi jednoznacznie swego miejsca w społeczeństwie. Są one zmuszone do improwizowania nowych ról, co jest dla nich trudne, a często niebezpieczne. Społeczeństwo dynamiczne niesie więc w sobie czynniki własnej dezorganizacji. Te same elementy, które czynią je dynamicznym, dezorganizują je. Dokonuje za jednostkę wyborów spośród wielu możliwości. W dynamicznym - człowiek jest zdany na siebie. Dalej - wstępuje niezgodność między oczekiwaniami związanymi z rolą i zakresem, w jakim mogą one być spełnione. Powoduje to pojawienie się niezgodnych z prawem sposobów ich realizacji, a społeczeństwo, w którym znaczna liczba ludzi usiłuje osiągnąć cele nielegalnymi metodami, znajduje się w stanie dezorganizacji.

Następnym zjawiskiem charakteryzującym społeczeństwo dynamiczne jest stwarzanie ludziom konieczności zachowań odmiennych od tradycyjnych. Twierdzenia Parsonsa: gdy wiele osób napotyka niespodziewanie nowe dla nich sytuacje, wówczas społeczeństwo to staje się częściowo zdezorganizowane. Wówczas okazuje się, że duża liczba pozycji społecznych jest - dla chętnych - do zajęcia. Może aspirować do nich wiele osób nie posiadających specjalnego przygotowania. Rodziny self-made-man'ów często ulegają rozbiciu, występuje w nich alkoholizm; jest to skutek pochłonięcia całej energii człowieka przez jedną rolę. Wiele osób jest przygotowanych do pełnienia ról, których części nigdy nie obejmuje; stąd biorą się frustracje i poczucie klęski. Istnieje szereg wartości społecznych o podstawowym znaczenie dla organizacji społecznej, jak - życie człowieka, twórcze osiągnięcia, współpraca z innymi, itp. Stan konfliktu między tymi wartościami, spadek ich znaczenia oznacza również dezorganizację społeczna.

Zdaniem Rubingtona i Weinberga, naczelną cechą definiującą dezorganizację we wszystkich ujęciach jest niepowodzenie oczekiwań. Najważniejsze formy tego niepowodzenia to:

-brak norm regulujących działanie,

-konflikt kulturowy - gdy istnieją przynajmniej dwa przeciwstawne układy reguł dyktujących działanie i każde zachowanie narusza normy któregoś z układ,

-zakłócenia w systemie gratyfikacji - gdy reguły istnieją, lecz konformizm wobec nich nie powoduje otrzymywania oczekiwanych nagród lub nawet przynosi kary.

Głównie można powiedzieć, że przyczyny tych wszystkich sytuacji wiążą się z podstawowymi procesami zmiany społecznej. Nasilenie tych procesów może powodować rozstrojenie, rozkoordynowanie poszczególnych elementów systemu. Skutki tej sytuacji dla ludzi, to stresy wywołujące dezorganizację osobowości wyrażaną chorobami psychicznymi, alkoholizmem itp.; a skutki dla systemu to, reorganizacja, trwały stan dezorganizacji lub niepowodzenie.

M.Clinard poddał krytyce wszystkie koncepcje dezorganizacji społecznej, zarzucając im przede wszystkim przyjmowanie utopijnego założenia istnienia idealnego stanu ładu społecznego. Kolejne zarzuty dotyczą wartościującego znaczenia terminu wyrażającego ocenę ze strony obserwatorów lub ich grupy odniesienia oraz przeoczenia faktu, że to, co wydaje się być społeczną dezorganizacją, może być wysoko zorganizowanym systemem konkurencyjnych norm. Clinard stwierdza, że zbyt niski stopień precyzyjności i obiektywności terminu „dezorganizacja społeczna” uniemożliwia stosowanie go do analizy całego społeczeństwa.

Dewiacja: - ten kierunek bierze swój początek w teorii anomii stworzonej przez Durtheima, a rozwinięty przez Mertona. Według Durkheima anomia określa stan społeczeństwa, w którym różne funkcje są wzajemnie do siebie przystosowane. Koncepcja ta w pierwotnym ujęciu odnosiła się do społecznego podziału pracy, nie produkuje solidarności społecznej. Anomia oznacza stan braku norm, który jest właściwością całej struktury społeczno-kulturalnej. Anomia jest zjawiskiem występującym okresowo w nowoczesnych społeczeństwach, jest ona nieuchronna w przechodzeniu od społecznej solidarności mechanicznej, typu wiejskiego do solidarności organicznej, charakteryzującej społeczność miejską. Merton przedstawia strukturę społeczną jako czynnik produkujący motywacje zachowań ludzkich - konformistycznych i dewiacyjnych, które genetycznie nie różnią się między sobą. Dwa elementy tej struktury wywierają określone naciski na jednostki. Są to:

  1. Kulturowo określone cele uporządkowane według pewnej hierarchii wartości, składające się na schemat układu aspiracji oraz

  2. Zinstytucjonalizowane środki do osiągania tych celów - określające, regulacje i kontrolujące ich realizację, występujące w postaci norm.

Zachowania dewiacyjne mogą być rozpatrywane jako symptomy rozprzężenia między kulturowo określonymi aspiracjami, a społecznie wytyczonymi drogami relacji.

Typy przystosowania:

  1. Konformizm - jest warunkiem stabilności i ciągłości społeczeństwa.

  2. Innowacja - typ dewiacji polegający na odrzuceniu uznanych środków przy akceptacji celów, do których środki te prowadzą. Jest to potężny czynnik rozwoju społecznego.

  3. Rytualizm - to odrzucenie lub dewaluacja uznanych celów i skierowanie aktywności na cele, które mogą lepiej zaspokoić aspiracje, przy jednoczesnym uporczywym trwaniu przy akceptowanych normach choć w tej sytuacji tracą one swoją przydatność.

  4. Wycofanie - odrzucanie zarówno kulturowo określonych celów jak i zinstytucjonalizowanych środków do ich osiągnięcia.

  5. Bunt - odrzucenie istniejącej struktury społecznej przy dążeniu do stworzenia nowej, w której mierniki sukcesu były wyraźnie zmodernizowane.

Rozwinięcie i uzupełnienie zarysowanej tu koncepcji dewiacji przedstawia dalej dzieląc zachowanie na dwa rodzaje :nonkonformizm i aberacje.

E. Lemert poddaje krytyce koncepcję Mertona formułując własną koncepcję wyboru środków do realizacji wyznaczonych kulturowo celów. Wprowadza on pojęcie kosztów realizacji celu (czas, energia i stany psychiczne). Zachowania ludzkie dzieli na dwa rodzaje: pierwsze to zachowania zawierające wartości wyuczone, symboliczne i przyjęte w dzieciństwie jako część kultury, szczególnie poprzez grupy pierwotne - są to czynności bezrefleksyjne, wykorzystywane bez kalkulacji, konsekwencji i rozważania alternatyw; drugie zaś to zachowania będące produktem kalkulacji, świadomego procesu selekcji, w którym raczej koszty środków nie uświęcone lub zinternalizowane naciski grają rolę alternatyw.

M. Clinard określa dewiację jako naruszenie norm społecznych, zastrzegając przy tym, że mówi tylko o tych zachowaniach, które przybierają nie aprobowany kierunek i stopień przekraczający granice społecznej tolerancji. Mówiąc o normach społecznych ma na myśli standaryzowane sposoby zachowania, bądź dopuszczalne granice odchylenia. Każda norma ma swoje „granice tolerancji”. Występowanie dewiacji nie jest równoznaczne z dezorganizacją społeczną, ograniczone kwantum dewiacji może wpływać korzystnie na żywość i sprawność społeczeństwa w dwojaki sposób- jako zawór bezpieczeństwa zapobiegający kumulacji napięć i jego sygnał ostrzegawczy o defekcie organizacji.

Osobowość człowieka składająca się z trwałych, dynamicznych i społecznie uwarunkowanych wzorów zachowań jest produktem socjalizacji. Podstawowe jej składniki to cechy- elementy psychologiczne, będące zdegeneralizowanymi sposobami działania oraz postawy- elementy socjogenne- specyficzne sposoby określania sytuacji i predyspozycji do działania.

H. Janowska -dewiacje oparła na koncepcji przystosowania i nieprzystosowania społecznego. Przystosowanie społeczne to taki sposób realizowania narzuconych lub podjętych ról społecznych które nie przekracza tolerancji nadawców tych ról, tzn. nie wywołuje w odpowiedzi na zachowania jednostki, kar w postaci potępienia społecznego, upośledzenie w zakresie gratyfikacji materialnych, itd. Zachowanie jednostki jest akceptowane lub nie akceptowane przez nadawców ról, akceptowane lub nie akceptowane przez jednostkę, która określoną rolę realizuje.

Tabela

D. Sutherland - koncepcja zróżnicowanych powiązań z kręgu chicagowskiej szkoły ekologii - społecznej - teoria etiologiczna. Twierdzenia :

  1. Zachowanie przestępcze jest wyuczone.

  2. Uczenie się zachowania przestępczego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikowania.

  3. Zasadnicza część procesu uczenia się przestępczego zachowanie odbywa się w grupach pierwotnych.

  4. Uczenie przestępcze, obejmuje zachowanie przestępcze, techniki przestępstw, kierunki motywacji, dążenie racjonalizacji i postaw.

  5. Definiowanie norm prawnych - takie, które sprzyja bądź nienaruszanie ich.

  6. Nadwyżka: „jednostka staje się przestępcza w skutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszeniu prawa nad definicjami naruszenia prawa”.

7. Zmienne procesu zróżnicowanych powiązań - „zróżnicowane powiązania mogą się różnić: częstotliwością, czasem trwania, uprzedniością i intensywnością”.

8. Mechanizmy uczenia się: „proces uczenia się zachowania przestępczego przez powiązania z wzorami zachowań przestępczych i nie przestępczych obejmuje te same mechanizmy, jak każde inne uczenie się”.

9. Potrzeby i wartości : „chociaż zachowanie przestępcze jest wyrazem ogólnych potrzeb i wartości, nie można go nimi wyjaśnić, gdyż zachowanie przestępcze jest wyrazem takich samych potrzeb i wartości”, np. złodziej kradnie, by zdobyć pieniądze, ale uczciwi pracują też po to, by zdobyć pieniądze. Zdanie autora teorii różnica leży w treści prezentowanych wzorów - inna jest treść wzorów zgodnych z prawem, a inna zaś dotyczy zachowań przestępczych.

Teorie młodzieżowych podkultur

Podstawowe założenie teorii opiera się na twierdzeniu, iż młodzieżową podkulturę dewiacyjną tworzy grupa ludzi - młodzieży z problemami, których nie mogą adekwatnie rozwiązać w ramach obowiązujących standardów kulturowych:

  1. Ambicja, która jest cnotą, a jej brak ułomnością i oznaką nieprzystosowania - ambicje, twierdzi A. K. Cohen - kształtuje się w procesie socjalizacji - to także orientowanie się na realizację odległych celów (warstwy niższe, cechuje niższy poziom ambicji).

  2. Indywidualna odpowiedzialność - etyka warstw średnich, to etyka indywidualnej odpowiedzialności, to poleganie tylko na sobie nie wyklucza pomocy innych lecz tylko w takim zakresie w jakim nie utrudnia to realizacji własnych celów.

  3. Szacunek dla osiągnięć - wysoko ceni się osiągnięcia, zdolności, umiejętności, lecz szkolne i akademickie ceni się najwyżej, bowiem potencjalnie te właśnie wartości przelicza się na pieniądze.

  4. Umiejętność rezygnowania z natychmiastowej gratyfikacji - w etosie warstw średnich amerykańskich, kładzie się silny nacisk na umiejętności rezygnowania z bezpośrednich przyjemności - nie uleganie pokusom w imię realizacji odległych celów życiowych to zdolności do wyuczeń i samo ograniczeń.

  5. Racjonalność - wysoko w hierarchii wartości ceni się racjonalność, kultura niemal całkowicie redukuje hazard i zdanie się na przypadek losu.

  6. Świadome kształtowanie wyglądu zewnętrznego, uprzejmości oraz dobrych manier - to ważne atrybuty warstw średnich, ale także ceni się umiejętności zdobywania sobie przyjaciół, a przynajmniej umiejętność nie robienia sobie wrogów - są to źródła prestiżu i środki sukcesu.

  7. Kontrola agresji fizycznej i nie stosowanie przemocy, agresja bowiem i przemoc to elementy, które wykluczają dobre stosunki z innymi ludźmi, a w świecie konkurencji wykluczają z rynku.

  8. Pożyteczny wypoczynek, nie należy marnować wolnego czasu, zabawa powinna być pożyteczna, rozwijająca oraz kształcąca - stąd aprobata dla zainteresowań i różnego rodzaju hobby dzieci tych warstw.

  9. Poszanowanie własności to specyficzny zbiór postaw wobec własności i wobec natury praw własności - których to cech nie można sprowadzić do zwykłej życzliwości.

Młodzież i chłopcy warstw niższych poddani odmiennej socjalizacji nie mogą skutecznie konkurować młodzieżą warstw średnich o status. Różnice i braki w tym zakresie widoczne są w dwóch zasadniczych sferach aktywności w szkole i w pracy.

Sutherland: „ Jednostka staje się przestępczą w skutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszeniu prawa nad definicjami nie sprzyjającymi naruszeniu prawa.

  1. Podgórecki - trzy zmienne niezależne, które wpływają na zbiór zaleceń przepisu prawnego decydują o jego społecznym funkcjonowaniu. Są to:

Cztery wersje samego siebie, to cztery rodzaje jaźni :

L. Lernell - w myśl jego koncepcji u podłoża niemal wszystkich czynów przestępczych można znaleźć spostrzeganą przez jednostkę i negatywnie spostrzeganą sytuację nierówności - biologicznej, psychicznej, ekonomicznej, prestiżowej, itp.

Konsekwencją oceny własnej sytuacji, jako niekorzystnej w porównaniu z sytuacją innych osób z otoczenia, jest zachowanie zmierzające do zmiany stosunku nierówności, bądź do kompensacji nierówności przez osiągnięcie wyższej pozycji w innej dziedzinie. Tego typu genezę przypisuje przestępstwom o podłożu ekonomicznym i chuligańskim.

Dynamika przestępstwa zależy od mechanizmów integracji i dezintegracji jednostki.

W układzie cechującym się pełną integracją społeczną i jednostkową nie występuje czynnik genetyczny. Przestępczość można by traktować jako konflikt między krańcowymi tendencjami do integracji i dezintegracji jednostki.

Lernell akcentuje wagę sfer kontaktów międzyludzkich i osobowości jednostki, sytuacja ta jest definiowana jako sprzyjający tendencji przestępczej układ sytuacji z człowiekiem jako przedmiotem i punktem głównym oraz z czynnikami napędowymi w kierunku przestępczym. Układ taki może mieć charakter aktywny.

Według Bafii - Generalnym czynnikiem kształtującym sytuację kryminogenną w naszych warunkach są rozbieżności między wymaganiami socjalizacji, a tendencjami egoistycznymi jednostki odrzucającej dyscyplinę społeczną wyższego typu.

Z wynikających różnic społecznych pojawiają się takie czynniki jak :

  1. Poczucie frustracji młodzieży z warstw niższych

  2. Poczucie lęku, i

  3. niska samoocena.

W wyniku interakcji i zachodzących procesów społecznych młodzież warstw niższych „ kształtuje na swój użytek alternatywne wartości, wzorce sukcesu i wskaźniki” w procesie dochodzenia do podkultur.

Główne cechy podkultury przestępczej młodzieży według Cohena:

Bezcelowość , Złośliwość , Negatywizm.

W tym ujęciu zachowanie przestępcze jest oceniane za właściwe „zgodne ze standardami obowiązującymi w podkulturze” , właśnie dla tego jest ono uznane za niewłaściwe w odniesieniu do obowiązujących powszechnie norm.

Podkultura jest to abstrakcyjny, czysto teoretyczny konstrukt.

Podkultury dewiacyjne mają dwa elementy:

Typy subkultur młodzieżowych

I. Stosujących przemoc:

Subkultury młodzieżowe konstruktywne:

Subkultury religijne : Sekty religijne

II. Grupy buntu i ucieczki - buntu społeczno- obyczajowego

III. Grupy kreacyjne (muzyka rokowa) - autokreacji artystycznej.

Samobójstwa Według Durkhaima (1897)- pierwsza definicja.

Samobójstwem nazywa się przypadek śmierci, będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub zaniechania, przejawianego przez ofiarę, zdającą sobie sprawę ze skutków swego zachowania. (Hołyst, 2002)

Samobójstwo nie jest przypadkiem, ale ciągiem trwającym latami, wzajemnie ze sobą powiązanych myśli i czynów. Każde samobójstwo było wyobrażone, pożądane i usiłowane. Teorią samobójstw zajmują się: psychologia, psychiatria, teologia, socjologia, kryminologia i kryminalistyka. Polska należy do terenów średnio obciążonych ilością samobójstw obok takich państw jak: USA, Holandia, Kirgizja, Norwegia, Kanada, Niemcy, Szwecja, Bułgaria, Dania, Japonia, Australia. (10 - 18 na 100 tys.)

Najwyższy ( około 40 na 100 tys.) wskaźniki samobójstw występuje: Litwa, Ukraina, Rosja, Kazachstan, Finlandia, Chorwacja, Luksemburg, Francja, Austria.

Grupą największego ryzyka stanowi grupa wiekowa 31 - 50 r. ż.

Samobójstwa dzieci i młodzieży zaliczamy do „samobójstw prawdziwych”

20 razy więcej jest prób samobójczych, niż samobójstw dokonanych.

Osoby będące w związkach małżeńskich stanowią najwyższą grupę samobójców.

Zmienne różnicujące: płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, źródło utrzymania, miejsce zamieszkania.

Przyczyny samobójstw znajdujące się w statystykach:

  1. Choroby psychiczne

  2. Nieporozumienia rodzinne

  3. Przewlekłe choroby

  4. Warunki ekonomiczne.

  5. Zawód miłosny.

  6. Nagła utrata źródła utrzymania.

  7. Śmierć bliskiej osoby.

  8. Problemy szkolne.

  9. Trwałe kalectwo.

  10. Choroby AIDS

  11. Niepożądana ciąża.

Stowarzyszenie pomocy samobójcom w USA „ Samarytan”

Uwarunkowania (determinanty)

Zaburzenia procesów poznawczych:

  1. Tendencje autodestrukcyjne wiążą się z negatywnym obrazem siebie, pesymistyczny obrazem, ma poczucie osoby niekompetentnej, niezdolnej, postrzegają się jako osobę nie umiejącą sobie radzić.

  2. Negatywna postawa wobec świata i związków z innymi, ich życie to ciągłe pasmo niepowodzeń, inni ludzie są spostrzegani jako nadmiernie krytykujący i nie udzielający emocjonalnego wsparcia.

  3. Negatywna postawa wobec własnej przyszłości - wyrażająca się w oczekiwaniu trudności i nie ma sposobu na zmaganie się z życiem, wycofywanie się z życia.

Sztywność procesów poznawczych - nie znajduje alternatywnych sposobów rozwiązania problemów. Związek między sztywnością procesów poznawczych, a samobójstwem dzieci.

  1. Grupy mające tendencje autodestrukcyjne.

  2. Grupa dzieci przewlekle chorych.

3. Grupa dzieci normalnych.

Zespół dziecka maltretowanego. Dziecko jest narażone na agresję dorosłych. Maltretowanie to każde zamierzone lub niezamierzone działanie osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa, które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. ( konferencja Polskiego Towarzystwa Chirurgicznego).

Objawy kliniczne syndromu dziecka maltretowanego i następstwa urazów są nikłe i w związku z tym jednostka nie jest prawidłowo diagnozowana. Rodzaje agresji:

    1. Fizyczna, b) Seksualna , c) Emocjonalna, d) Zaniedbanie.

Czynniki, które powodują maltretowanie dzieci;

  1. Tkwią w dziecku to: dziecko niechciane, nadpobudliwe, płaczliwe, dzieci trudne,

Dzieci z niską wagą urodzenia.

  1. Tkwiące w matce: niedojrzałość i zbyt młody wiek, doznawanie maltretowania we wczesnym dzieciństwie, moralność rodziców, niski poziom wykształcenia, brak zatrudnienia.

  2. Izolacja rodziny, kłopoty małżeńskie, brak kontaktu z dzieckiem, zbyt duże wymagania stawiane dziecku, związki rodziców w, którym jedno z rodziców nie jest rodzicem naturalnym, częste zmiany miejsca zamieszkania, mąż maltretuje żonę, a ona wyładowuje agresję na dziecku.

Następstwa przemocy fizycznej; specyficzne: uszkodzenia skóry, wyrwane włosy, wybite zęby, obrażenia narządów wewnętrznych, wylewy krwawe do siatkówki bez złamania lub objawy stłuczenia głowy, mnogie złamania. Objawy niespecyficzne: brak reakcji na ból, nie trzymanie moczu i kału.

Następstwa przemocy emocjonalnej: brak poczucia bezpieczeństwa, nieakceptowanie siebie, poczucie krzywdy, poczucie winy, depresja, egocentryzm, lęki, koszmary nocne, bierność, postawa zależności, trudności w nawiązywaniu kontaktu z rówieśnikami, zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, zaburzenia zachowania, odporność na płacz innych, zachowania agresywne lub autoagresywne, brak poczucia realności, ucieczka w świat fantazji. Następstwa somatyczne: kalectwo fizyczne, choroby somatyczne uwarunkowane organicznymi uszkodzeniami narządów wewnętrznych, choroby somatyczne uwarunkowane organicznymi uszkodzeniami mózgu.

Skutki maltretowania: alkoholizm, narkomania, zahamowanie aktywności społecznej, stosowanie przemocy fizycznej, zaburzenia nerwicowe, zaburzenia sfery intelektualnej.

Akty prawne chroniące dziecko;

Transmisja kulturowa - teoria socjologiczna:

Środowisko rodzinne, określone kulturowo postawy wobec przemocy, system norm funkcjonujący w rodzinie i społeczeństwie, zbiór instytucji o charakterze edukacyjnym i opiekuńczym, patologiczny wpływ środowiska.

W przypadku rodziców krzywdzących dzieci zwolennicy koncepcji socjologicznej zakładają, iż przyczyny należy upatrywać w bezpośrednim patologizującym wpływie środowiska społeczno - rodzinnego, którego doświadczyli rodzice w przeszłości w okresie swojego dzieciństwa oraz w pośrednim wpływie środowiska społecznego, w który żyją jako osoby dorosłe, a stosowanie przemocy wobec dzieci według nich nie jest zjawiskiem negatywnym pozbawionym aprobaty społecznej. W koncepcji socjologicznej problematykę złego traktowania dziecka i znęcania się nad nim w rodzinie, można ująć z punktu widzenia „patologii procesu socjalizacji” a ściśle rzecz biorąc „barier „społecznych”, czyli czynników społecznych, które utrudniają rozwój jednostce, bądź stwarzają niekorzystne warunki do jego prawidłowego przebiegu.

Zjawiska społeczne patologiczne w konkretnej społeczności znajdującej się w okresie zmian społecznych uważać należy:

Przemoc fizyczna według Kojdera:

Zachowania patologiczne w przypadku maltretowania dzieci w rodzinie naruszają przestrzegane i zinternalizowane społeczne normy i reguły dotyczące wychowania dzieci spotykają się nie tylko a potępieniem opinii społecznej i dezaprobatą, ale także sankcjami prawnymi ze strony państwa.

Kara to każde nieprzyjemne, niepożądane dla człowieka przeżycie wynikające z niewykonywania lub niewłaściwego wykonania czynności, do których był zobowiązany.( Maciaszkowa). Reakcja społecznej nieobojętności emocjonalnej jest wskaźnikiem tego, że dane zachowanie ma charakter dewiacji w stosunku do oczekiwań społecznych i wzorów postępowania, opartych na akceptowanym w danym społeczeństwie systemie norm, będących środkami realizacji lub ochrony jakichś społecznie doniosłych wartości.

W rozumieniu patologicznym kara ma sens kreatywny i profilaktyczny.

Czynniki, które tworzą warunki przemocy w wychowaniu:

  1. Czynniki tkwiące w osobowości wychowawczej (przemoc personalna)

  2. Czynniki zależne od struktury instytucji wychowującej (przemoc strukturalna, instytucjonalna).

  3. Czynniki zależne od tradycji wychowawczej oraz akceptowania idei wychowawczych (tendencje wychowawcze, tradycje).

Przestępczość Interpretacja pojęcia czynu lubieżnego z osobą nieletnią w kodeksie karnym z 1969 r., art. 176 mówi: „Kto dopuszcza się czynu lubieżnego względem osoby poniżej lat 15, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”

Znaczenie i treść pojęcia zgwałcenia. Przestępstwo zgwałcenia w polskim prawie karnym jest w art. 168 d.k.k. i stanowi:§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

W nowym kodeksie karnym z roku 1998 przestępstwo zgwałcenia określone zostało w art. 197, w rozdz. XXV obejmującym przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.

Art. 197 § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza do obcowania płciowego podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Sposób działania przestępców seksualnych wobec dziecka. Przestępcy stosują metody: przymusu, groźby, podstępu, przemocy, łącznie groźby i przemocy.

Motywy działania przestępców to:

  1. chęć przełamania oporu ofiary

  2. pod wpływem działania alkoholu,

  3. pod wpływem braku możliwości opanowania popędu seksualnego

4. irracjonalne motywy.

Klasyfikacja seksualnego wykorzystywania dzieci. (Faller 1989)

  1. Bez kontaktu fizycznego